Exeni ambe enga jataka

Índisi jimbo nirani

SEMANA 19

No ma ambe ójkutauati ambakiti kʼuiripuechani

No ma ambe ójkutauati ambakiti kʼuiripuechani

“Kánikuaksï pínandikua jatsisïndi imecha engaksï jukaparharajka chíti Leini; no ma ambe ójkutauati imechani” (SAL. 119:165).

PIREKUA 122 ¡Ju je uinhapiti jarhani!

AMBE ENGACHI EXEAKA *

1, 2. a) ¿Ambe karaspi acheeti ma enga kʼuiripuecheri jángua ambe exejka? b) ¿Ambechi exea ini jorhenguarhikua jimbo?

IÁSÏ, uánikua kʼuiripuechaksï uandasïndi eskaksï jakajkusïnga Jesúsini, joperuksï no jiókuarhisïndi ambe enga ima jorhentpipka (2 Tim. 4:3, 4). Asta acheeti ma enga kʼuiripuecheri jángua ambe exejka, karaspti: “Enga iásï japiringa máteru kʼuiripu eska Jesúsi ka ísï uandani eska ima [...], ¿nóchi jiókuarhipirini ísï eskaksï na úpka ióntki anapuecha ase dosi mili uéxurhini? [...] Mókuntskua jindeepirindi eska jo”.

2 Primeru siglurhu, uánikuechaksï kurhaaspti ambe enga Jesúsi jorhentpipka ka exesptiksï enga milagruechani uápka, joperuksï no mintsikaspti. ¿Andi? Orheta jorhenguarhikua jimbo, exespkachi tʼámu ambe, ka ini jimbochi exeaka máteru tʼámu ambe. Ístuchi exeaka andiksïsï máru kʼuiripuecha iásï no jiókuarhiajki Jesúsiri chúxapatichani ka ambejtsïni jarhuataa juchantsïni parachi no ma ambe no sési exeni.

1) JESÚSI MÁJKUENI KAASÏRENDI IÁMINDUECHANI

Uánikuechaksï no jiókuarhispti Jesúsini imani  kʼuiripuecha jimbo enga jingoni kúnguarhienga.  Iásï, ¿ambe sáno májkueni jásï ambe úpirini eskaksï kʼuiripuecha no sési exepiringa? (Exe je párrafu 3). *

3. ¿Andiksïsï máru kʼuiripuecha no jiókuarhipi Jesúsini?

3 Enga Jesúsi Echerirhu japka, mámaru járhati kʼuiripuecha jingoni kúnguarhispti. Jatsikuarhericha jingoni tʼirespti ka imecha jingoni engaksï k’éri ambepka, joperu sánderu tiempu jarhaspti imecha jingoni engaksï pobripka ka imecha jingoni enga no nema xénchauenga. Ístu, pʼamojperakua xarhatakuaspti imechani engaksï arhinhenga eskaksï pekadorispka. Máru kʼuiripuecha engaksï kʼéramakuarhienga, no sésiksï exepti ambe enga Jesúsi úpka. Kurhamarhiasptiksï Jesúsiri chúxapatichani: “¿Andisïjtsï chá tʼirejki ka itsïmantsï kontribusioni kobrarpitichani jingoni ka pekadorichani jingoni?”. Jesúsi arhiaspti: “Imecha engaksï no malu jarhajka, nóksï uétarhinchasïndi doktorini, solu imecha engaksï malu jarhajka” (Luk. 5:29-32).

4. Seguni eska na uandapka profeta Isaíasi, ¿ambe no ísku pakataapirini judiuechani?

4 ¿Ambe uandasïni Biblia? Uánikua uéxurhini ante de Mesíasi Echerirhu jurhani, profeta Isaíasi uandantaspti eska parhakpini no jiókuarhipiringa. Karaspti: “Achamasï máespti engaksï kʼuiripuecha no xénchapka ka ni jiókuarhini [...]. Ísïspti enajkichi no uékeni erateni. Kʼuiripuechaksï no xénchaspti, ka ísïchi kámaspka enajki no ma ambe jukaparhakuepi” (Is. 53:3). Ísï eska na uandajka i profesia, kʼuiripuechaksï no jiókuarhipirindi Mesíasini. Ísï jimbo, no ísku pakataapirindi primeru siglurhu anapu judiuechani enga Jesúsi ísï no jiókuarhinhapka.

5. ¿Ambeksï eratsesïni uánikua kʼuiripuecha Jesúsiri chúxapaticheri ambe?

5 ¿Májkueni úkuarhisïni iásï? Jo. Nájkirukaksï no ísï irekani jarhajka eska Biblia na uandajka, uánikua relijioniri orhejtsïkutichaksï sési eroasïndi imechani engaksï jatsikuarherijka, engaksï jorhenatiika o imechani engaksï k’éri ambeeka iretarhu. Íksï mismu relijioniri orhejtsïkuticha no xénchaasïndi Jeobaeri marhuarichani engaksï tsípikua jingoni marhuakujka Jeobani ka jurhimbitku jámani, jimbokaksï parhakpinirhu no k’éri ambe exenhasïnga. Ísï eska Pablu na uandapka, Tata Diosï imechani erakuasti engaksï no xénchanhajka (1 Kor. 1:26-29). Joperu, Jeoba iámindu imeri ambakiti marhuarichani kánikua jukaparharasïndi.

6. ¿Ambe uandaspi Jesúsi Mateu 11:25, 26 jimbo, ka nénachi uá májkueni úni eska ima?

6 ¿Ambeksïni jarhuataa parajtsï no ma ambe no sési exeni? (Arhinta je Mateu 11:25, 26). Asï jurajku je eskaksïni no sési pʼikuastaaka ambe engaksï parhakpini anapuecha eratsejka Jeobaeri marhuaricheri ambe. Miá je eska Jeoba solu imechani úraasïnga engaksï kaxumbitika paraksï úni ambe enga ima uékajka (Sal. 138:6). Ka eratsenta je ambe enga xáni úkia Jeoba imani kʼuiripuechani úrapariani engaksï parhakpini anapuecha ísï exeajka eskaksï no jorhenaska ni uánikua ambe mítekuni.

2) JESÚSI UANDANTASPTI ESKAKSÏ NO JURHIMBIKUA AMBE JORHENTPIXAPKA

7. ¿Andisï Jesúsi arhiapi fariseuechani eskaksï ísku aparispka, ka ambeksï úspi imecha?

7 Jesúsi no sáni chéparini uandantaspti ambe engaksï uénga relijioniri orhejtsïkuticha. Arhiaspti fariseuechani eskaksï ísku aparispka jimbokaksï sánderu uandanhiasïrenga jupajkuni eska kuidariuani imecheri táti jémbeechani (Mat. 15:1-11). Jesúsiri chúxapatichaksï ísku pakaraspti ini ambe jimbo ka arhisptiksï: “¿Míteskiri eska fariseuecha ikiaska engaksï kurhandika indeni uandakuani?”. Jesúsi mókukuaspti: “Iámindu anhatapu enga juchari Táti auandarhu anapu no jatsintaka, murutanhaati. Ísï jimbo jurajkua je imechani. Sieguestiksï engaksï orhekupajka máteru sieguechani, ka enga ma siegu orhekupaaka máteru sieguni, tsimarhanksï uarhiati posurhu” (Mat. 15:12-14). Nájkirukaksï relijioniri orhejtsïkuticha kánikua ikiapka Jesúsi jingoni, ima no jurajkuspti jurhimbitku ambe uandantani.

8. ¿Néna xarhataspi Jesúsi eska Tata Diosï no jaiapanhentasïnga ambe engaksï xáni jakajkujka relijionicha?

8 Jesúsi ístu uandantaspti eskaksï relijioniri orhejtsïkuticha no jurhimbitku ambe jorhentpixapka. Ima no uandaspti eska Tata Diosï jaiapanhentasïnga ambe engaksï xáni jakajkujka relijionicha. Sánderu sési, Jesúsi uandaspti eskaksï uánikua kʼuiripuecha imani xanharu jimbo nipiringa enga kánikua korhuraka ka enga kʼamajkukuarhu pájpijka, ka eskaksï namunitu kʼuiripuecha imani xanharu jimbo nipiringa enga no korhuraka ka enga pájpijka tsípikuarhu para méntkisï (Mat. 7:13, 14). Uandaspti eskaksï máru kʼuiripuecha uandapiringa eskaksï marhuakusïnga Tata Diosïni, joperu no ísïni. Jesúsi uandaspti: “Xéparini imechani jingoni engaksï chkuanderakua ambe uandajtsïkpijka, engaksïni jurhajka andarhierani komueska jiuatsïcha karichiri sïkuiri jukarinksï, peru inchaakurinksï jindeesti apejpiticha. Peru chájtsï míteantauaka indeni ambe jimbo engaksï újka” (Mat. 7:15-20).

Uánikuechaksï no jiókuarhispti Jesúsini  jimboka uandaspka eska no ísïspka ambe engaksï relijioniri orhejtsïkuticha jakajkuenga ka úni. Iásï, ¿ambe sáno májkueni jásï ambe úpirini eskaksï kʼuiripuecha no sési exepiringa? (Exe je párrafu 9). *

9. ¿Nákispiksï máru jorhenguarhikuecha enga Jesúsi uandapka eskaksï no ísïspka?

9 ¿Ambe uandasïni Biblia? Bibliarhu anapu profesia ma uandaspti eska Mesíasi kánikua janhanharhipiringa Tata Diosïri kʼumanchikuani (Sal. 69:9; Juanu 2:14-17). Inde ambe úspti eska Jesúsi uandantapiringa eska no ísïspka ambe engaksï relijionirhu anapuecha uénga ka jorhentpini. Por ejemplu, fariseuechaksï jakajkusïrendi eska alma no uarhisïnga, joperu Jesúsi jorhentpispti eska enga nema uarhijka ísïsïnga komueska kʼuíni jarhani (Juanu 11:11). Saduseuechaksï no jakajkusïrendi tsíntskuani, joperu Jesúsi tsítantaspti imeri amigu Lasaruni (Juanu 11:43, 44; Uku. 23:8). Ka fariseuechaksï uandasïrendi eska tʼuini uandakata jarhasïngia ambe enga úkuarhinchajka nema o eska Tata Diosï ísï uékasïnga, joperu Jesúsi jorhentpispti eskaksï kʼuiripuecha uáka erakuni sinksï marhuakua Tata Diosïni o nómbe (Mat. 11:28).

10. ¿Andiksïsï uánikua kʼuiripuecha no jiókuarhijki imani ambe engachi jorhentpijka?

10 ¿Májkueni úkuarhisïni iásï? Jo. Uánikua kʼuiripuechajtsïni no jiókuarhisïndi jimbokachi Biblia jingoni jorhentpisïnga eska ambe engaksï relijionicha jorhentpijka no jurhimbitkueska. Uánikua relijioniri orhejtsïkutichaksï jorhentpisïndi eska Tata Diosï infiernurhu kastigariuasïnga no ambarhati kʼuiripuechani ka, ini ambe jingoni, chéraasïndiksï kʼuiripuechani paraksï kurhajchaani relijioniri orhejtsïkutichani. Ka jucha engachi marhuakujka Jeobani, Tata Diosïni ma enga xénchpetiika, aianhpisïngachi eska i jorhenguarhikua no jurhimbitiiska. Ístu, relijionichaksï jorhentpisïndi eska alma no uarhisïnga, joperu enga i ambe ísïpiringa, no uétarhipirindi eska japiringa tsíntskua. Joperu juchachi jorhentpisïnga eska i ambe no Bibliarhu pʼitakata jarhaska. Nájkirukaksï uánikua relijionicha jakajkujka eska Tata Diosï tʼuini eratsetini jarhasïngia ambe úni juchantsïni jingoni, juchachi jorhentpisïnga eskachi uáka erakuni ambe úni ka ístu sinchi marhuakua Tata Diosïni o nómbe. Ini ambe jimbo, relijioniri orhejtsïkutichaksï kánikua ikiasïndi.

11. Eska na uandapka Jesúsi ixú Juanu 8:45-47 jimbo, ¿ambe erokuarhisïni Tata Diosï imeri marhuaricheri?

11 ¿Ambeksïni jarhuataa parajtsï no ma ambe no sési exeni? Engajtsï chá jukaparharajka jurhimbikuani, jatsiskajtsï para jiókuarhini ambe enga Tata Diosï uandajka (arhinta je Juanu 8:45-47). Asï májkueni ú je eska Noambakiti, sánderu sési, asï méni jurajku je jurhimbikuani ka asï méni ú je ambe enga no terukuntajka imani ambe jingoni engajtsï chá jakajkujka (Juanu 8:44). Tata Diosï erokuarhisïndi eskaksï imeri marhuaricha májkueni uáka eska Jesúsi, jimbosï arhiajti: “Asïmindu jáma je jiókuarhini indeni ambe enga no sésiika, sino jaiapanhenta je solu indeni ambe enga ambakitiika” (Rom. 12:9; Ebr. 1:9).

3) JESÚSI TEKAANTASPTI ENGA NO SÉSI KÁNHAPKA

Uánikuechaksï no jiókuarhispti Jesúsini  jimboka chkarirhu ma uarhispka. Iásï, ¿ambe sáno májkueni jásï ambe úpirini eskaksï kʼuiripuecha no sési exepiringa? (Exe je párrafu 12). *

12. ¿Andiksïsï no sési exepi judiuecha na enga Jesúsi uándikunhapka?

12 ¿Ambe máteru ambeksï no sési exespi judiuechani Jesúsiri jurhiatikuecha jimbo? Pablu uandaspti: “Jucha Kristunisï aianhpijka imani enga cháparhatanhapka. Ka sési jimbo Israeli anapuechani ikiataasïndi inde uandakua” (1 Kor. 1:23). ¿Andiksïsï judiuecha no sési exepi ini ambe? Jimboka enga Jesúsi cháparhatanhapka ka ísï uándikunhani komueska no sési úri ma, nóksï úsïrendi jakajkuni eska ima Mesíasispka (Deut. 21:22, 23).

13. ¿Ambeksï no uékaspi jiókuarhini imecha engaksï no xénchenga Jesúsini?

13 Judiuecha engaksï no xénchenga Jesúsini, nóksï uékaspti jiókuarhini eska ima no ma ambe no sési niátaspka, eskaksï chkuanderakua ambe jauatakuspka ka eskaksï no sési kámaspka. Nóksï sáni jurhimbikua jingoni jusgarispti. Judá anapu juesichaksï sóntku tánguarhintaspti ka nóksï ísï úspti eska na uandenga lei (Luk. 22:54; Juanu 18:24). Enbesi deksï kurhajchani ka inbestigarini sini ísïspi ambe enga arhinhani japka Jesúsi, masi úsptiksï jirinhaantani “testiguechani engaksï chkuanderakua ambe kʼamanharhitantapiringa paraksï úni uándikutarkuarhini Jesúsini”. Ka jimboka i ambe no marhuaspka, k’éri saserdoti jánguarhintaspti paraka Jesúsi uandapiringa ambe ma enga jimbo úpiringa arhinhani eska no sési úriispka. Ambe engaksï úni japka, no sáni terukuntasïrendi leicha jingoni (Mat. 26:59; Mar. 14:55-64). Ka enga Jesúsi na tsíntapkia, íksï no ambarhati juesicha “kánikua tumina plateriksï” maiamuaspti Roma anapu sondaduechani engaksï tumbani kuáni japka paraksï chkuanderakua ambe uandantani enga Jesúsiri kuerpu ísï nóteru japkia tumbarhu (Mat. 28:11-15).

14. ¿Ambe tʼuini karakata jarhaspia Mesíasiri uarhikueri ambe?

14 ¿Ambe uandasïni Biblia? Nájkirukaksï uánikua judiuecha no erokuarhienga eska Mesíasi uarhipiringa, ju je exeni ambe enga karakata japkia: “Íntspispti imeri tsípikuani uarhikuarhu jamberi ka ísï exenhaspti eska no sési úri ma; kénditaaspti uánikua kʼuiripuecheri pekaduechani ka kuájpiaspti kʼamanharhintstichani” (Is. 53:12). Ísï jimbo, enga Jesúsi ísï uarhipka komueska kʼamanharhintsti ma, inde ambe no jatsispti para ójkutaani judiuechani.

15. ¿Náki chkuanderakuechaksï úsïni eskaksï máru kʼuiripuecha no sési exeauaka Jeobaeri testiguechani?

15 ¿Májkueni úkuarhisïni iásï? Jo. Ísï eskaksï na kámapka Jesúsini, Jeobaeri testiguechantuksï chkuanderakua ambe jauatakuasïndi ka no jurhimbikua jingonksï jusgariuani. Ju je exeani máru ejempluechani. Jini Estados Unidos, uéxurhini 1930 a 1950 jamberi, jatsispkachi para someni nirani jusgaduecharhu para kurhajkuarhini eskajtsïni jurajkupiringa marhuakuni Tata Diosïni. Máru juesichaksï xarhataspti eskajtsïni no sáni xénchasïrenga. Jini Quebec (Canadá), iglesia katolika ka juramutichaksï májku kʼéri úkuarhintaspti parajtsïni nóteru jiárhitania juchari ánchikuarhitani úni. Uánikua erachichanksï ónhaaspti solu jimbokaksï aianguaxapka máteruechani Tata Diosïri Reinueri ambe. Engaksï nasicha juramuni japka jini Alemania, uánikua erachi tumbiichanksï uándikuaspti jimbokaksï no jurajkuspka Tata Diosïni. Ka arini últimu uéxurhinicha jimbo, Rusia anapu juramutichajtsïni arhisti eskachi no sési úriiska, jimbokachi aianhpisïnga Bibliaeri ambe ka ini ambe jimboksï ónhaasti uánikua erachichani. Ka ístu, nóterujtsïni jurajkustia úrani Bibliani Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras idioma rusu jimbo, jimbokaksï uandasti eskanha kánikua no sési jarhaska enga ísï Jeobaeri nombri jukaka.

16. Eska na arhijka 1 Juanu 4:1, ¿andichisï no jatsipirini para jakajkuani chkuanderakuechani engaksï uandanhajka Jeobaeri marhuaricheri ambe?

16 ¿Ambeksïni jarhuataa parajtsï no ma ambe no sési exeni? Kurhanguarhi je ambe enga meru úkuarhijka. Enga Jesúsi juátarhu arhijtsïkpipka, uandaspti eskaksï máru kʼuiripuecha “mámaru jásï chkuanderakua ambe” uandapiringa imeri chúxapaticheri ambe (Mat. 5:11). Iámindu i chkuanderakua ambe Noambakitiristi. Ima úsïndi eska juchari ikiatspiticha mámaru jásï chkuanderakua ambe uandaaka juchari ambe engachi jukaparharajka jurhimbikuani (Jaŋ. 12:9, 10). Asï jakajkua je indeni chkuanderakuechani ka asï jurajku je eskaksïni chéraaka ka eskajtsï nóteru mintsikaakia Tata Diosïni (arhinta je 1 Juanu 4:1).

4) JESÚSINKSÏ TRAISIONARISPTI KA JURAJKUNI

Uánikuechaksï no jiókuarhispti Jesúsini  jimboka

Judasï traisionarispka. Iásï, ¿ambe sáno májkueni jásï ambe úpirini eskaksï kʼuiripuecha no sési exepiringa? (Exe je párrafu 17 ka 18). *

17. ¿Ambeksï úpirini eratseni máru kʼuiripuecha imani ambe jimbo enga úkuarhipka ante de Jesúsi uarhini?

17 Ante de Jesúsi uarhini, imeri apostuli ma traisionarispti. Máteru, tanimu xanhari uandaspti eska no mítespka Jesúsini ka iámindu imeri apostulichaksï jurajkuspti (Mat. 26:14-16, 47, 56, 75). Joperu i ambe no ísku pakataspti, jimboka Jesúsi tʼuini uandasptia eska i ambe úkuarhipiringa (Juanu 6:64; 13:21, 26, 38; 16:32). Ini ambe exeparini, jamberiksï máru úpirindi no sési exeni ka eratseni: “Engaksï Jesúsiri apostulicha ini ambe újka, no kúrhiauaka imechani”.

18. ¿Náki profesiechaksï kumplirikuarhispi ante de Jesúsi uarhini?

18 ¿Ambe uandasïni Biblia? Uánikua uéxurhini ante de Jesúsi Echerirhu jurhani, Jeoba tʼuini uandasptia imeri Karakatarhu eskaksï Mesíasini traisionaripiringa 30 moneda plateri jimbo (Zac. 11:12, 13). Ka imeri amigu máepirindi enga traisionaripiringa (Sal. 41:9). Sakaríasi, ístu karaspti: “Ata karichi erangutini, ka eskaksï karichicha etsandurhinhaaka” (Zac. 13:7). Ima kʼuiripuecha engaksï ambakiti mintsita ma jatapka, jiókuarhipirindiksï Jesúsini jimboka ísï úkuarhixapka ambe enga uandakata japkia Jesúsiri ambe ka i ambe jarhuataapirindi paraksï sánderu mintsikani Tata Diosïni.

19. ¿Ambeksï míteski ima kʼuiripuecha engaksï ambakiti mintsita ma jataka?

19 ¿Májkueni úkuarhisïni iásï? Jo. Namunitu Jeobaeri testiguecha engaksï kánikua mítekateka, jurajkustiksï jurhimbikuani, apostataksï úkuarhisti ka jánguarhintastiksï para máteruecha májkueni úni. Ka Interneti jimbo ka notisiecharhisï nóksï sési ambe uandantasïndi juchari ambe, nóksï iámu ambe jurhimbitku uandantasïndi ka chkuanderakua ambejtsïni jauatachesïndi. Joperu ima kʼuiripuecha engaksï ambakiti mintsita ma jataka, nóksï jakajkusïndi ini ambe. Sánderu sési, mítestiksï eska Biblia uandaspkia eska i ambe úkuarhipiringa (Mat. 24:24; 2 Ped. 2:18-22).

20. ¿Ambeksïni jarhuataa parajtsï no jakajkuni ima chkuanderakua ambe engaksï uandajka imecha engaksï jurajkuka jurhimbikuani? (2 Timoteo 4:4, 5).

20 ¿Ambeksïni jarhuataa parajtsï no ma ambe no sési exeni? Seguiri je jorhenguarhini Bibliani parakajtsï sánderu mintsikaaka Tata Diosïni, méntkisï kómarhi je ka méntkisï jánguarhinta je imani ánchikuarhitani úni engajtsïni Tata Diosï íntskuka (arhinta je 2 Timoteo 4:4, 5). Engajtsï mintsikaska Tata Diosïni, nójtsï chéaka engajtsï no sési jásï ambe kurhaaska Jeobaeri marhuaricheri ambe (Is. 28:16). Na engajtsï xáni uékajka Jeobani, imeri Karakatani ka erachichani, jarhuataatiksïni parajtsï no jakajkuni imani chkuanderakua ambe engaksï uandajka imecha engaksï jurajkukia jurhimbikuani.

21. ¿Amberichi uá seguru jarhani nájkirukaksï iásï uánikuecha no jiókuarhijka ambe engachi aianhpijka?

21 Primeru siglurhu, uánikua kʼuiripuechaksï niáraspti no sési exeni ka nóksï jiókuarhini Jesúsini. Joperu, ístuksï uánikuecha jiókuarhispti. Asta acheeti ma enga Sanedrinirhu japka ka ístu “uánikua saserdoticha” (Uku. 6:7; Mat. 27:57-60; Mar. 15:43). Sáno májkueni, iásïksï uánikuecha erakustia Jesúsini chúxapani, jimbokaksï míteska Bibliaeri jurhimbikua ambe ka jukaparharasïndiksï. Tata Diosïri Karakata arhisïndi: “Kánikuaksï pínandikua jatsisïndi imecha engaksï jukaparharajka chíti Leini; no ma ambe ójkutauaka imechani” (Sal. 119:165).

PIREKUA 124 Ju je no jurajkuni Jeobani ni erachichani

^ párr. 5 Máteru jorhenguarhikua jimbo, exeskachia tʼámu ambe engaksï jimbo ióntki anapu kʼuiripuecha no jiókuarhipka Jesúsini, ka ístu andijtsïnisï iásï no jiókuarhijka juchantsïni. Ini jorhenguarhikua jimbo, exeakachi máteru tʼámu ambe. Ístuchi exeaka andisï no ma ambe ójkutaajki imechani engaksï xénchajka Jeobani.

^ párr. 60 AMBE ENGAKSÏ XARHATAJKA IMAJENICHA: Jesúsi tʼirexati Mateu ka máteru kontribusioni kobrarpiticha jingoni.

^ párr. 62 AMBE ENGAKSÏ XARHATAJKA IMAJENICHA: Jesúsi petaantaxati atarantstichani templurhu.

^ párr. 64 AMBE ENGAKSÏ XARHATAJKA IMAJENICHA: Jesúsi inchandetini páxati chkarini.

^ párr. 67 AMBE ENGAKSÏ XARHATAJKA IMAJENICHA: Judasï putinharhikusïndi Jesúsini para traisionarini.