Engaksï kʼuiripuecha uarhiranchajka nemani, nóksï iáminduecha májkueni pʼikuarherasïndi. ¿Arhikuekasïni i ambe eskaksï máru kʼuiripuecha no xáni kómu pʼikuarherasïnga o eskaksï no uékasïnga xarhatani ambe engaksï pʼikuarherani jarhajka? No méntkisï. Enga nema uandantajka na enga xáni no sési pʼikuarherani jarhajka, marhuasïndi. Joperu uánikua ambe jarhasti enga uaaka jarhuatani kʼuiripuni ma paraka sési pʼikuarherantaaka. Nema niárasïndi kánikua o no xáni no sési pʼikuarherani enga uarhiranchajka nemani, seguni na enga jásï pʼindekuechani jatsiauaka, na enga jásïuaka kʼuiripu, ambe enga xáni nitamakuarhika ka na enga uarhiranchaka nemani.

Imeecha engaksï uarhiranchajka nemani, jamberiksï no míteti na engaksï pʼikuarheraaka ísï tátsekua. Joperu sáno méntkisï, niárasïndiksï arini ambe pʼikuarherani:

No nani máru pʼikuarherani. Sáno méntkisï, imeecha engaksï uarhiranchajka nemani, uerasïndiksï, jirinhantasïndiksï imani kʼuiripuni ka ménichanisïksï sési jarhasïndi ka ménichani nómbe. Ka niárasïndiksï sánderu no sési pʼikuarherani engaksï miántajka imani engaksï uarhiranchaka o engaksï tsánharhijka. Máruksï no úsïndi kurhanguni andiksïsï ísï pʼikuarherajki. Tina uandantasïndi na enga pʼikuarherapka enga imeeri uámba mátirku uarhipka: “No jánhaskasïreenga ambe úni. No úsïreenga uerani. Jimbokani xáni uandanhiaxapka, no úsïreenga sési jirejtani. No úsïreenga jakajkuni ambe engani nitamakuarhini japka”.

Kánikua no sési pʼikuarherani, ikiani ka kulparikuarhini. Iván uandantasïndi: “Ísï tátsekua enga na uarhipkia juchaari tataka Eric enga 24 jatiripka, juchiiti uarhiiti Yolanda ka ji, iónchi ikiani pakaraspka. I ambejtsïni ísku pakataspti jimbokachi no méni eratsespka eskachi niárapiringa xáni ikiani. Ístuchi kulparikuarhisïreenga ka eratsesïrengachi sinchi úpirini sánderu ambe úni juchaari tatakani jimbo”. Alejandro ístu kulparikuarhisïreendi enga uarhiranchapka imeeri témbani pʼamenchakua ma jimbo. Ima uandantasïndi: “Ueenani jámani eratsespka eska Tata Diosï jurajkuxapka eskani no sési nitamakuarhipiringa jimbokani no ambakiti kʼuiripu máespka. Tátsekua no sési pʼikuarheraspka engani Tata Diosïni kulparipka imani ambe jimbo engani nitamanchapka”. Ka Kostas, engachi antesi uandakia, uandantasïndi: “Ménichani, Sofía jingoni ikiasïreenga enga ima ísï uarhipka. Joperuni tátsekua no sési pʼikuarherasïreenga engani ísï eratseenga jimboka ima no kulpa jatsispka”.

No úni sési eratseni ambe ma. Ménichani imeecha engaksï uarhiranchajka nemani nóksï úsïndi sési eratseni ambe ma oksï jánhaskani ambe ma enga no ísïika. Nema úpirindi jánhaskani eska kurhaasïnga ka exeni imani enga uarhika. Oksï jamberi úkua jukanchajti sési úni ambe ma o miántani ambe ma. Tina uandasïndi: “Ménichani engani uandontskuarheni jarheenga nema jingoni, kuenta íntskukuarhesïreenga eskani tʼuini máteru ambe eratseni jarhasïrengia. Méntkuni miántani jarhasïreenga Timoeri uarhikuani. No úsïreenga sési úni ambe ma ka indeni ambe jimbo no sési pʼikuarherasïreenga”.

Jandiajku janhenchani. Enga nema uarhiranchajka nemani, jamberi no agustu pʼikuarherajti máteruecha jingoni jarhani. Kostas uandasïndi: “No sési pʼikuarherasïreenga temungurhiricha jingoni jarhani. Joperuni májkueni pʼikuarherasïreenga engani tumbiicha jingoni jarheenga”. Yolanda, Ivániri témba, miásïndi: “Kánikua úkua jukanchasïreenga imeecha jingoni jarhani engaksï méntku uandani jarheenga imeecheri problemecheri ambe jimbokani ji ísï exeasïreenga eskaksï imeecheri no xáni kʼéraspka eskaksï juchaari. Máteruechajtsïni aiangusïreendi na engaksï sési nikuani jarheenga imeecheri uájpeechani. Sési pʼikuarherasïreenga imeecha jimbo, joperuni ístu úkua jukanchasïreenga kurhajchaani. Juchiiti acheeti ka ji, mítespkachi eskachi jatsispka para orhepani uérani, joperuchi ísï pʼikuarherasïreenga enajkichi no úpirini ísï úni”.

Pʼamenchani. Ístu, normalisti eskaksï máru kʼuiripuecha nóteru xáni kʼarhimaakia, iurhutsiaka ka eskaksï nóteru  uaakia kʼuíni. Aarón uandantasïndi ambe enga xáni nitamanchapka imani uéxurhini enga imeeri taati jémba uarhipka: “No úsïreenga kʼuíni. Mándani chúrikuechani imani mismu jandora tsínharhisïreenga ka miántasïreenga juchiiti taatiri uarhikuani”.

Alejandro miásïndi eska ísku jatini ueenaspka pʼamenchani. Ima uandantasïndi: “Uánikua xanhari niraspka doktori jingoni ka imarini arhispti eskani no ma ambe kámaxapka. Uénaspka eratseni eska juchiiti uarhiitiri uarhikua jimbosïni ísï pʼikuarherani japka”. Nájkiruka Alejandro sánhani arhipka sési pʼikuarherantani, sési úspti enga nípka doktorini exeni. Enga nema uarhiranchajka nemani, niárasïndi chkéni pʼikuarherani, o úni eska sánderu uinhamu pʼamenchaaka o máteru pʼamenchakua ma pʼirani.

No sési úni máru ambe. Iván uandantasïndi: “Enga Eric uarhipka, nóchi solu jatsispka para aianguani familiarichani ka amiguechani, sino ístu uánikua máteru kʼuiripuechani komu imeeri patronini ka kʼumanchikuarhu anapu dueniuni enga ima irekani japka. Ístuchi jatsispka para uánikua tramitichani uaani ka exeni ambechi úpirini imeeri ambe jingoni. Jimbokachi kánikua kuataratixapka ka no sési pʼikuarherani, ísïchi exesïreenga enajkichi no úpirini iámindu indeni ambe úni”.

Joperu tátsekua, máruksï sánderu úkua jukanchasïndi jimbokaksï jatsisïnga para imani ambe úni enga ima ueenga enga uarhika. Inde ambesï úkuarhinchapti Tina. Ima uandantasïndi: “Méntkisï juchiiti acheeti exesïreendi bankurhu anapu ambe ka máteru ambe, iásï ji jatsispkia parani exeni indeni ambe ka inde amberini kánikua uandanhiatasïreendi. Eratsesïreenga eskani no úpiringa iámindu indeni ambe úni”.

Ambe enga xáni nitamakuarhijka ima enga uarhiranchajka nemani, úpirindi ísï xarharani enajki no méni uaa sési pʼikuarherantani. Ísïisti eska kánikua no sési pʼikuarherakuarhisïnga, joperu tʼuini mítetini jarhania ambe enga xáni nitamakuarhijka nema enga uarhiranchajka nemani, uaati kánikua jarhuataani imeechani engaksï apenasi uarhiranchaka nemani. Miá je eskaksï no iámindu kʼuiripuecha májkueni pʼikuarherasïnga engaksï uarhiranchajka nemani. Ístu, imeecha engaksï uarhiranchajka nemani, uaatiksï sési pʼikuarherantani engaksï míteska eska normaliska ambe engaksï pʼikuarherajka.

Ambe engajtsï uaaka erokuarhini. Nójtsï para méntkisï xáni no sési pʼikuarheraaka, sánhani arhiakajtsï sési pʼikuarherantani. I ambe no arhikuekasïndi eska nema niáraaka meru sési pʼikuarherantani o eska niáraaka mirikurhini imani enga uarhiranchaka. Joperu jauati jurhiatikuecha enga nema ménderu ueenaka no sési pʼikuarherani jimboka miántaaka máru ambe imeeri enga uarhika. Peru sáno iáminduecha, ma tiempu jimbo niárasïndiksï sési pʼikuarherantani ka úsïndiksïa ménderu úni imani ambe engaksï pauani pauani ueenga. Paraksï úni sési pʼikuarherantani, kánikua jukaparhakuesti eskaksï familiaricha ka amiguecha jarhuatauaka imeechani engaksï uarhiranchaka nemani paraksï úni orhepani uérani.

¿Na xáni tiempu nitamaa parajtsï sési pʼikuarherantani? Máruksï no ióndasïndi sési pʼikuarherantani. Uánikuaksï erokuarhisïndi eskaksï ma o tsimani uéxurhini jimbo sési pʼikuarherantaakia. Ka máteruechaksï ióndasïndi sési pʼikuarherantani. * Alejandro uandasïndi: “Tanimu uéxurhini jimbo, kánikua no sési pʼikuarheraspka”.

Asï kuatanta je. Sánhani arhi je imani ambe úni engajtsï uaaka úni ka miá je eskajtsï no méntkisï xáni no sési pʼikuarherani pakaraaka. Joperu, ¿jarhaski ambe ma engajtsï uaaka úni parajtsï no xáni ióni no sési pʼikuarherani?