Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

EKICWEKA 6

Ruhanga Asiima Ediini Zoona?

Ruhanga Asiima Ediini Zoona?

1. Okusigikirra ha Kigambo kya Ruhanga, haroho diini za mulingo ki ibiri zonka?

“MUTAHE omu irembo erifunzire,” Yesu akagamba, “baitu irembo ligalihire nomuhanda ogurukugenda omu kuhwereke’ra mukoto, nabo abagutahamu baingi. Baitu irembo lifunzire nomuhanda ogutaha omu bwomezi muke, nabo abaguzora bake.” (Matayo 7:​13, 14) Okusigikirra ha Kigambo kya Ruhanga, haroho emiringo ebiri y’ediini yonka: ey’amazima n’ey’ebisuba; emu erukwebembera kuhikya mu bwomezi obutahwaho n’endi netwara omukuhwerekerra.

2. Ebyahandikirwe byoleka bita ngu ediini zoona tizisimibwa Ruhanga?

2 Abantu abamu baikiriza ngu ediini zona nizisimibwa Ruhanga. Baitu enkarra za Baibuli ezirukukurata nizoleka kindi:

  • “Kandi abana ba Isareri bagaruka okukora eki ekikaba kiri kibi omu maiso ga Mukama, bako’ra Baalimu na Asitarosi, nabacwezi ba Aramu, nabacwezi ba Zidoni nabacwezi ba Moabu, nabacwezi babana ba Amoni, nabacwezi Babafirisiti; bafuruka Mukama, kunu batamuko’re. Ekiniga kya Mukama kyayakira Isareri.” (Ekyabacwi 10:​6, 7) Kakuba turamya ebisisani ebisarwirwe rundi baruhanga abandi atali Ruhanga ow’amazima, titurukwija kusimibwa Yahwe.

  • “Abantu banu nibantaho ekitinisa ekya ha munwa, baitu emitima yabu endi hara. Baitu nibandamiza busa, nibegesa ebiragiro byabantu ongu nibyo byokukwata.” (Marako 7:​6, 7) Kakuba abantu abegamba ngu nibaramya Ruhanga baitu bakegesa ebitekerezo byabo mukikaro kyekyo Baibuli ekyeyegesa, okuramya kwabo nikuba tikwine mugaso. Tikurukusimibwa Ruhanga.

  • “Ruhanga mwoyo; nabo abamuramya kibahikirire kumuramya omu mwoyo namananu.” (Yohana 4:​24) Okuramya kwaitu kwine kuba kimu n’amazima ag’Ekigambo kya Ruhanga.

Ebyana Bye Diini y’Ebisuba

3. Mulingo ki gumu ogw’okwahukanizamu ediini ey’emazima kuruga hay’ebisuba?

3 Nitusobora tuta kumanya ediini obweraba n’esimibwa Ruhanga rundi nangwa? Yesu akagamba: “Buli muti ogusemire gwana ebyana ebisemire, baitu omuti ogubihire gwana ebyana ebibihire . . . Nukwo mulibanyira ha byana byabu.” Kinu nikimanyisa nti ediini erukusimibwa Ruhanga eyana ebyana birungi, baitu ediini erukuruga hali Setani eyana ebyana ebibihire.​—Matayo 7:​15-​20.

4. Abaramya Yahwe boleka ngeso ki?

4 Edini eyamazima ebamu abantu abarukugonzangana kandi boleka okugonza hali abandi. Kinu kiri kiti habwokuba Yahwe nuwe Ruhanga w’okugonza. Yesu akagamba ngu: “Nukwo bona balimanya ngu muli begeswa bange, obu murabaga nokugonzangana inywenka.” Amadiini nigahikiriza gata orulengo runu orwokuramya okw’amazima?​—Yohana 13:35; Luka 10:27; 1 Yohana 4:⁠8.

5. Ekitabu ekimu ekya encyclopedia kisoborra kita obusubuzi obwa bairu rubale.

5 Tekereza haby’obusubuzi oby’obwiru rubale ebyali omu Afrika. Ekitabu The New Encyclopædia Britannica kigamba ngu: “Nka 18,000,000 y’Abafrika bagurwaga abaharabu nabandi barabibwaga omu Sahara n’okwambuka enyanja ey’Abuhindi, hagati y’emyaka 650 na 1905. Hagati y’ekyasa kya’ikumi nabitano Abajungu nabo bakatandika kubasubura ha myaro yabugwa izooba ey’Afrika, kandi okuhika mu mwaka gwa 1867, Abafrika hagati 7,000,000 na 10,000,000 baali bamazire kusabazibwa kutwarwa nk’abairu rubale omu nsi ezayetwagwa Empyaka [omu Amereka].”

6. Ediini zikaba namugabo ki muby’obusubuzi by’obwiru rubale?

6 Amadiini gakakora ki omubwire bunu obwokubonabona n’emihito, omu Afrika nambere abasaija na bakazi n’abana bali nibatagurwa kuruga omu maka gabu kandi nibatwarwa baboherwe munjegere, nibokebwa n’ebyoma kubataho obumanyiso hanyuma nibatundwa rundi nibagurwa nk’ente? Bethwell Ogot akahandiika omurupapura rumu orw’omu Nairobi Kenya, orukumanywa nka Daily Nation, akagamba ngu: “Abakristayo na Abasiramu boona baine enyegesa emu ey’obumu bw’omuntu, kyonka zona zikatandikaho enyikara y’abantu eyo kutunga abairu rubale, hamu n’okusorora omurangi. . . . Twine kukikiriza ngu boona Abasiramu hamu n’Abakristayo abali bugwa izoba n’omunsi ezahagati baine omusango gwamani muno habw’okutuntuzibwa kw’abantu abomu Afrika okumara ebyasa by’emyaka bingi.”

Ediini n’Obulemu

7. Abebembezi bamadiini babaire na mugabo ki mu bulemu?

7 Ediini y’ebisuba eyolekere ebyana byayo ebijunzire mumiringo endi. Nkeky’okurorraho nobukiraba Baibuli egamba ngu ‘tugonze batahi baitu,’ abebembezi b’ediini munsi yona namani maingi beyongire kusagika n’okwetahya omubulemu.​—Matayo 22:⁠39.

Ediini z’ebisuba zetabire muno omu bulemu hamu n’ebyobusubuzi ebyo bwiru Rubale

8. (a) Abakuru bamadiini bakasagika bata okwitangana omu mihito eyebaire omu Afrika? (b) Omwahule omu akagambaki hali abakuru b’ediini mu bwire bw’obulemu obw’omunda obwabaire omu Nigeria?

8 Nikimanywa kurungi omu mwaka ogwa 1994, ababikira hamu n’abaseseredoti baketaba mukukinjaga n’okwita abantu omu Rwanda. Amadiini gakozire kikoto muno mukuhagira obujagarro obubaire omu Afrika. Nk’ekyokurorraho, mu bulemu obw’omunda obwabaire omu Nigeria, amadiini mumbaju zombi gali nigatererra abantu kurwana. Obulemu obu bwayeyongire, omwahule omu ow’ediini akagamba ngu abakuru b’ediini baali “balekere omulimu gwa Ruhanga akaba abahaire.” Akongeraho: “Itwe abeyeta abahereza ba Ruhanga tufokere bahereza ba Setani.”

9. Baibuli egamba ki hali abahereza ba Setani?

9 Baibuli nayo negamba kimu eti: “Setani ayefora maraika womusana. Nukwo tikiri kigambo kikoto abahereza be obubefora nkabahereza abokuhiki’ra.” (2 Abakolinso 11:​14, 15) Nk’abantu ababi obu befora okuba barungi nikyo kimu Setani abihabiha abantu nakozesa abahereza be abefora kuba bahereza bokuhikirra kunu emirimu yabo mibi kandi n’ebyana byabo bijunzire.

10. Mumulingo ki abakuru bamadiini ogu behakainemu Ruhanga?

10 Mu nsi yona abakuru b’ediini batebeza hakugonzangana, ha businge n’oburungi baitu bo benyini bolekere itima, okurwana n’obutali buhikirire. Baibuli ebasoborraho kurungi eti: “Begamba okumanya Ruhanga baitu omu ngeso zabu bamwehakana.”​—Tito 1:​16.

Muruturukemu “Baburoni Orukuru”

11. Baibuli esoborraho eta hali ediini y’ebisuba?

11 Nitusobora kukyetegereza nkoku Yahwe arukurora ediini y’ebisuba, obutusoma omu kitabu ekya Baibuli eky’okusukururwa. Mukyo, ediini z’ebisuba nizisisanizibwa nk’omukazi, “Baburoni Orukuru.” (Okusuku’rwa 17:⁠5) Wetegereze nkoku Ruhanga arukumusoborraho ati:

  • “Omusihani ogu omukoto . . . abakama bensi oubasihaine nauwe.” (Okusuku’rwa 17:​1, 2) Mu kikaro kyokukorra Ruhanga, amadiini g’ebisuba getahize mu’byobulemi obundi nokutererra abalemi kiki ekibaine okukora.

  • “Kandi nesagama yabanabbi nabarukwera, na bona abaisirwe hansi yasangwa muluwe.” (Okusuku’rwa 18:24) Amadiini g’ebisuba gahiganize kandi gaisire abahereza ba Ruhanga abesigwa kandi nibajunanizibwa habw’okufa kw’abantu baingi omu bulemu obubaire omu nsi.

  • “Nkoku yayenyumize nayecuma wenka omu masemererwa.” (Okusuku’rwa 18:​7, NW) Amadiini g’ebisuba gatungire obugudda bwingi nahabwekyo abakuru bago babukozesa mukuba mu bwomezi obw’okwegonza.

  • “[N’]oburogo bwawe nubwo bwabihire amahanga.” (Okusuku’rwa 18:23) Habw’enyegesa zabu ez’ebisuba ngu obwomezi tibufa, kinu kigulireho abantu okutiina abafu, n’okwetahya mu by’oburogo, n’obusezi hamu n’okuramya abaisenkuru itwe abafiire.

12. Kuhabura ki Baibuli kweha hali ediini y’ebisuba?

12 Okuhabura okwamani hali abantu boona okwetantarra kimu ediini ez’ebisuba, Baibuli egamba ngu: “Mumuturukemu abantu bange muleke kuterana nebibibye, muleke okuh[e]bwa ha mihito ye.”​—Okusuku’rwa 18:​4, 5.

13. Kiki ekiriba hali ediini z’ebisuba naabo abazisoma?

13 Mubwire obutali bwahara, Baburoni Orukuru, ediini zona ez’ebisuba ez’omunsi nizijja kuhwerekerezebwa. Baibuli negamba: “Nikyo omu kiro kimu emihito ye eriizira, okufa nenaku nenjara; alyokezebwa kimu n’omurro, baitu Mukama Ruhanga ayamucwerire omusango wa mani.” (Okusuku’rwa 18:⁠8) Obutatunga mihito ye, twine kwecweraho kimu ediini zona ez’ebisuba, titwine kwetahya mu migenzo, bijaguzo ne nyikiriza ezitarukusimibwa Ruhanga. Okusaramu kunu kwine kukorwaho mu bwangu habwokuba nikikwatiraho kimu ha bwomezi bwaitu!​—2 Abakolinso 6:​14-​18.