Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

Ebikaguzo Kuruga Omu Basomi Baitu

Ebikaguzo Kuruga Omu Basomi Baitu

Kihikire Omukristaayo kukozesa enkora ya IUD (intrauterine device) eya baingi bakira kumanya nk’empeta ya nyinenda kutangira oruzaaro?

Obu kirukuhika ha nsonga enu buli Bakristaayo abaswerangaine basemeriire kukora encwamu ey’etatalibanize omuntu wabo ow’omunda. Kurora bakora encwamu ehikire, basemeriire kubanza kwetegereza kurungi omulingo IUD zikoramu, hamu n’emisingi ya Baibuli ei basobora kusigikirraho.

Yahwe akaragira Adamu na Hawa ati: “Muzalege, mukanye.” Kandi hanyuma y’obwire akaragira Nuha nauwe kukora ekintu nikyo kimu. (Okubanza 1:28; 9:1) Baibuli tegamba ngu Abakristaayo basemeriire kuhondera ekiragiro kinu. Nahabweki buli musaija na mukazi we basemeriire kucwamu obu baraba nibagonza kutanga oruzaaro nibakozesa emiringo ey’okurutanga rundi kucwamu di obu barukwenda kuzaara abaana. Bintu ki ebi basemeriire kubanza kutekerezaho?

Abakristaayo basemeriire kusigikirra ha misingi ey’omu Baibuli obu barukuba nibakora encwamu yoona erukukwata ha kutanga oruzaaro. Enu niyo ensonga habwaki batasemeriire kwihamu enda nk’omulingo gw’okutanga oruzaaro. Okwihamu enda okugenderiirwe nukwo oku nambere omuntu aihamu enda kakuba eba erekerwemu yakukuzire kurungi. Kusigikirra ha Baibuli, kwihamu enda nikiba nikyoleka ngu omuntu tarukutamu obwomeezi ekitiinisa. (Okuruga 20:13; 21:22, 23; Zabuli 139:16; Yeremiya 1:5) Kandi kukozesa enkora ya IUD?

Watchtower ya Mayi 15, 1979 (orupapura 30-31), ekasoborraho ensonga enu. Omu kasumi ako, IUD ezirukukira obwingi zikaba zikozerwe omu pulasitika kandi bazitekaga omu bicweka by’ensoni eby’omukazi nukwo atatwara enda. Watchtower enu ekasoborra ngu kikaba kitakamanyirwe kurungi omulingo IUD zakoraga. Abanyasansi abarukukira bakagamba ngu IUD zatangaga obusito bw’omusaija kuterana n’ihuli ly’omukazi. Kakuba obusito bw’omusaija butaterana n’ihuli ly’omukazi, obwomeezi tibusobora kutandikaho.

Baitu, hakabaho obwakaiso obwazokere obukaba nibwoleka ngu obwire obumu ihuli ly’omukazi nirisobora kuterana n’obusito bw’omusaija. Ihuli linu nirisobora kukurra omu nseke rundi nirisobora kugenda omu nyinenda. Kakuba litaaha omu nyinenda nambere omwana akurra, IUD erukutanga oruzaaro nesobora kuliremesa kwekwatira omu nyinenda kandi nirimalirra lirugiremu. Ekintu kinu nikiba nikinganaingana n’okwihamu enda. Omunaara gunu gukamalirra nigugamba guti: “Omukristaayo arukugonza kumanya obu kiraaba kihikire kukozesa enkora enu eya IUD asemeriire kugyecumitirizaho muno nasigikirra ha musingi gwa Baibuli ogurukukwata ha kutamu obwomeezi ekitiinisa.”​—Zabuli 36:9.

Baitu kuruga Watchtower enu yatiirwe, omu omwaka 1979, habaireho empindukahinduka nyingi omu by’emibazi n’ebya sayansi.

Bakozereyo IUD ezindi ez’emiringo ebiri. Emu ekozerwe omu mulinga kandi ekatandika kukozesebwa muno omu Amerika omwaka 1988. Kandi endi bagikozere kwikara neturukya hormone kandi ekatandika kutundibwa omu mwaka 2001. IUD zinu ez’emiringo ebiri zikora omu miringo ki?

Ezikozerwe omu mulinga: Nk’oku kibaire kisoboroirweho, IUD ziita obusito obuli omu maizi g’omusaija nukwo buragenda kuhikira ha ihuli ly’omukazi buba bufiire ira. Kinu nikisoboka habwokuba omulinga guli nk’obutwa hali obusito. * (Rora obugambo obuli hansi.) Kandi, IUD zinu zihindura omubiri ogw’omunda ya nyinenda.

Eziine Hormone: IUD ezindi zirimu hormone nk’enyakuli omu bujuma obw’okumira oburukutanga oruzaaro. Zinu zo nizisana nka IUD ezabandize baitu kyonka zinu nazo ziturukya hormone omu nyinenda. Omu bakazi abamu, ekintu kinu kitanga omukazi kuturukya ihuli. Kandi ihuli obu likuba litaturukire obusito tibusobora kulihikaho. IUD zinu zikehya omubiri gw’omunda ya nyinenda. * (Rora obugambo obuli hansi.) Ekintu ekindi, ziretera amaizi g’omukazi kwekwata kandi kinu kiigarra omunwa gwa nyinenda nukwo obusito buleme kutaahamu.

Nk’oku turozere, ebika binu byona bikehya obukoto bw’omubiri ogw’omunda ya nyinenda. Kinu nikimanyisa ngu kakuba ihuli ly’omukazi liba limazire kuruga omu kisaho kyaryo kandi likaterana n’obusito, nirisobora kuhika omu nyinenda baitu lireme kutunga nambere lirakurra habw’okuba omubiri ogw’omunda ya nyinenda tigwetegekere kutwara enda. Eki nikimanyisa ngu nikiija kuletera enda egi kurugamu. Baitu abanyasayansi bagamba ngu eki tikikira kubaho, kandi eki kisobora kubaho n’omu bujuma obw’okumira kutangira oruzaaro.

Nahabweki, busaho n’omu asobora kunanuka ngu IUD ezikozerwe omu mulinga rundi hormone tizisobora kuletera ihuli ly’omukazi kuterana n’obusito bw’omusaija. Baitu okuseruliriza kwa sayansi nikwoleka ngu habw’okuba IUD ezisoboroirweho haiguru zitanga obusito kuterana n’ihuli ly’omukazi, tikyanguhire omukazi kutwara enda.

Abakristaayo abaswerangaine abarukugonza kukozesa IUD nibasobora kubanza kubazaaho na dakitaali ha nkora enu ey’okutanga oruzaaro. Kinu nikiija kubakonyera kumanya bika bya mulingo ki ebya IUD ebiroho, nk’oku bisobora kugasira omukazi, hamu n’obulemeezi obw’omukazi asobora kutunga. Kandi tibasemeriire kuleka omuntu wena kubakorra encwamu n’obw’akuba dakitaali. (Abarumi 14:12; Abagaratiya 6:4, 5) Enu eri ncwamu ei basemeriire kwekorra bonka nk’abaswerangaine. Ekigendererwa kyabo kisemeriire kuba kusemeza Yahwe n’okusigara baine omuntu ow’omunda atarukubarumiriza.​—Lengesaniza na 1 Timoseo 1:18, 19; 2 Timoseo 1:3.

^ kac. 8 Ekitongole eky’obwomeezi ekirukwetwa England’s National Health Service nikisoborra ngu: “IUD ezikozerwe omu mulinga nizitanga oruzaaro obucweka oburukuhingura 99 ha buli 100. Kinu nikimanyisa ngu ha bakazi 100 abarukukozesa IUD zinu, omukazi nk’omu nuwe asobora kutwara enda omu mwaka gumu. IUD eziine omulinga mutaito tizikora kurungi.”

^ kac. 9 Habwokuba IUD ezirukukozesa hormone zikehya obukooto bw’omubiri ogw’omunda ya nyinenda, ba dakitaali haroho obu bazikozesa kukonyera abakazi abaswirwe n’abatakaswirwe abarukujwa muno obu barukuba bali omu kwezi.