Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

Ba n’Okwikiriza Hamu n’Obuhulizi nk’Obwa Nuha, Danieri, hamu na Yobu

Ba n’Okwikiriza Hamu n’Obuhulizi nk’Obwa Nuha, Danieri, hamu na Yobu

“Nuha na Danieri na Yobu . . . tibakujunire ondi, rundi obwomezi bwabu bwonka, habwokuhikirra kwabu.”​—EZEKYERI 14:14.

EBIZINA: 89, 119

1, 2. (a) Kwecumitiriza ha byokurorraho bya Nuha, Danieri, na Yobu nikisobora kukugarramu kita amaani? (b) Ezekyeri 14:14 bikahandikwa omu bwire bwa mulingo ki?

OBURWAIRE, okuburwa sente, rundi okuhiganizibwa bikubulize obusinge? Haroho obwoyehurra otaine okusemererwa omu kuheereza Yahwe? Obworaaba noyehurra oti, wecumitirizeho eby’okurorraho bya Nuha, Danieri, na Yobu, orole omulingo bisobora kukugarramu amaani. Abasaija banu nabo bakaba batahikiriire kandi bakaraba omu bizibu nk’ebiturukurabamu omu kasumi kanu. Haroho n’obu baatungire ebizibu ebyataire obwomeezi bwabo omu kabi. Baitu bakalinda obwesigwa bwabo hali Yahwe, kandi akabarora nk’ebyokurorraho birungi eby’abantu ab’okwikiriza kandi abahulizi.​—Soma Ezekyeri 14:12-14.

2 Ezekyeri akahandiika ebigambo by’ekyahandikirwe ekyebembiire ekicweka kinu obwakaba ali omu Baburoni, omu mwaka 612 Kristo atakaizire omu nsi. * (Rora obugambo obuli hansi.) (Ezekyeri 1:1; 8:1) Hakarabaho emyaka nke Yerusalemu yahwerekerezebwa omu omwaka 607. Omu Yerusalemu hakaba harumu abantu bake muno abakaba baine obwesigwa nk’obwa Nuha, Danieri, hamu na Yobu abakizire obu orubuga rwahwerekereziibwe. (Ezekyeri 9:1-5) Yeremiya, Baruki, Ebedimereki, hamu n’Abarekabi bakaba bamu hali abantu abo.

3. Kiki ekiturukwija kubazaho omu kicweka kinu?

3 Nikyo kimu n’omu kasumi kanu, abantu abali nka Nuha, Danieri, na Yobu nubo barukwija kukiraho okuhwerekerra okw’obusinge bunu habwokuba Yahwe n’abatwara kuba abahikiriire. (Okusuku’rwa 7:9, 14) Hati leka turole habwaki Yahwe yabalizeho abasaija banu abasatu nk’ebyokurorraho by’abantu abaakozere ebihikire. Nitwija kubazaho ebintu bibiri. (1) Ebizibu buli omu yarabiremu, (2) n’omulingo tusobora kuba n’okwikiriza hamu n’obuhulizi nk’obw’abasaija banu.

NUHA AKABA MUSAIJA OMWESIGWA KANDI OMUHULIZI HABW’EMYAKA ERUKUHINGURA OMU 900!

4, 5. Ebimu ha bizibu Nuha yarabiremu nibyo biha, baitu kintu ki ekirukukwata hali Nuha ekirukuhuniriza?

4 Nuha akaraba omu buleemezi bwa mulingo ki? Omu bwire bwa isenkuru ow’enyakabiri owa Nuha arukwetwa Enoka, abantu bakaba basisikaliire kimu. Yahwe bamubazahoga kubi muno. (Yuda 14, 15) Omu kasumi ako, bakeyongera kuba babi muno. Nambere obusumi bwa Nuha bwahikiire, Baibuli egamba ngu “ensi ekaijura iraro.” Abamairaika ababi bakaija omu nsi, bajwara emibiri y’abantu, kandi baswera abakazi b’omu nsi. Abaana abazairwe bakaba n’engeso embi muno kandi bagonzaga muno kurwana. (Okubanza 6:2-4, 11, 12) Baitu buli muntu akarora ngu Nuha akaba ali muntu w’embaganiza. Baibuli n’egamba ngu “Nuha akahabwa embabazi omu maiso ga Ruhanga.” Akaba atarukusisana n’abantu abandi habwokuba uwe yakoraga ebintu ebihikire. “Nuha yagenderaga hamu na Ruhanga.”​—Okubanza 6:8, 9.

5 Ebigambo binu nibyoleka ngu Nuha akaba muntu wa mulingo ki? Eky’okubanza, tekerezeho obwire Nuha yamazire ali mwesigwa hali Yahwe omu nsi ey’ekaba esisikaire Okusandaara kw’amaizi kutakabaireho. Etabe myaka 70 rundi 80 yonka, baitu ekaba myaka nka 600! (Okubanza 7:11) Ekyakabiri, oijuke ngu Nuha akaba atali nka itwe omu kasumi kanu habwokuba akaba ataine ekitebe kyona ekikaba nikisobora kumugarramu amaani. Kandi nikisisana ngu bagenzi be abayazairwe nabo batamusagike. *​—Rora obugambo obuli hansi.

6. Nuha akoleka ata obumanzi?

6 Nuha atatekereze ngu kuba muntu murungi kwonka kikaba nikimara. Atatiine kugambira abandi nk’oku akaba naikiririza omuli Yahwe. Baibuli emweta “omudumi wokuhikirra.” (2 Petero 2:5) Omukwenda Paulo akagamba ngu obw’okwikiriza, Nuha “nukwo yacweriire ati ensi omusango.” (Abaheburaniya 11:7) Kandi nitukimanya ngu abantu bakamusekereza balengaho n’okumulemesa. Nibasobora kuba bamutinisiriize ngu nibaija kumukora kubi. Baitu Nuha atatiine abantu banu. (Enfumo 29:25) Baitu akaba n’okwikiriza, nahabweki Yahwe akamuha obumanzi. N’omu kasumi kanu obumanzi nubwo bumu obu Yahwe aha abaheereza be abesigwa.

7. Nuha akatunga bulemezi ki obwakaba nayombeka elyato?

7 Nambere Yahwe yamuheriire obujunanizibwa bw’okwombeka elyato, Nuha akaba amazire emyaka erukuhingura omu 500 ali mwesigwa. Elyato linu likaba nirigenda kukozesebwa kujuna abantu abamu hamu n’ebisoro. (Okubanza 5:32; 6:14) Kwombeka elyato erikooto liti nikisobora kuba kyazokere nk’ekintu ekigumire hali Nuha. Kandi nasobora kuba yali akimanyire ngu abantu nibaija kumusekereza n’okugumanganiza obwomeezi bwe. Baitu Nuha akoleka okwikiriza yakora Yahwe eki yamuragiire. Nk’oku Ruhanga yamuragiire, “nukwo yakozere.”​—Okubanza 6:22.

8. Nuha akoleka ata ngu nayesiga Yahwe obu kyahikire ha kurolerra eka ye?

8 Baitu haroho obujunanizibwa bundi obukaba butanguhire obu Nuha akaba aine kuhikiriza. Akaba aine kurolerra mukazi we n’abaana be. Okusandaara obu kukaba kutakaizire, abantu bakaba baine kukora n’amaani maingi kurora batunga eby’okulya. Nahabweki Nuha nauwe akaba aine kukora n’amaani. (Okubanza 5:28, 29) Baitu ataleke obujunanizibwa bunu kumuhugura kuruga ha kigendererwa ekikuru. Kuheereza Yahwe nikyo kikaba kintu kikuru muno omu bwomeezi bwe. Nobukiraaba ngu Nuha akaba n’omulimo gw’amaani ogw’okwombeka elyato erisobora kuba lyamazire emyaka nka 40 rundi 50, atahuguke kuruga hali Yahwe. Kandi atahuguke n’emyaka 350 eyahondiireho hanyuma y’Okusandaara kw’Amaizi. (Okubanza 9:28) Nuha akataho ekyokurorraho kirungi omu kwikiriza n’okuba muhulizi!

9, 10. (a) Nitusobora kwoleka tuta okwikiriza n’obuhulizi nk’obwa Nuha? (b) Obworaaba oyehaireyo kworobera Yahwe, kiki eky’otasemeriire kugurukyagurukya?

9 Nitusobora tuta kwoleka okwikiriza n’obuhulizi nka Nuha? Kinu tukikora obu twoleka ngu nitusagika entekereza ya Yahwe, obu twetantara kuba b’ensi, n’obutwebembeza Yahwe kukira ekintu kindi kyona. (Matayo 6:33; Yohana 15:19) Baitu tukimanyire ngu abantu ab’ensi tibatugonza habw’okukora ebintu binu. Nk’ekyokurorraho, abantu batubazaho ebintu ebitahikire habwokuba twehaireyo kuhondera ebiragiro bya Yahwe ebirukukwata ha kuterana n’obuswere. (Soma Maraki 3:17, 18.) Naitwe tuli nka Nuha habwokuba titutiina abantu. Tutamu Yahwe ekitiinisa kandi titurukugonza kukora ekintu kyona ekiramubihiza. Nitumanya ngu nuwe wenka asobora kutuha obwomeezi obutahwaho.​—Luka 12:4, 5.

10 Wekaguze: ‘Ndaikara ninkora ebihikire omu maiso ga Yahwe abantu abandi n’obu baransekereza rundi obu baranjunaana? Ninyesiga ngu Yahwe nasobora kurolerra eka yange n’omu bwire obu kirukuba kitanguhire kwebeisaho?’ Obworayesiga Yahwe kandi okamworobera nk’oku Nuha yakozere, okigumye ngu Yahwe naija kukurolerra.​—Abafiripi 4:6, 7.

DANIERI AKAIKARA ALI MWESIGWA KANDI MUHULIZI N’OBWARAABA YAIKARAGA OMU RUBUGA ORUBI MUNO

11. Danieri n’abagenzi be basatu bakatunga bulemeezi ki obu bakaba bali omu Baburoni? (Rora ekisisani ekiri ha rupapura 3.)

11 Danieri akaraba omu buleemezi bwa mulingo ki? Danieri akatwarwa nk’omunyagwa omu rubuga rw’abanyamahanga orwa Baburoni orukaba rurumu oburogo n’okuramya abaruhanga ab’ebisuba. Abantu b’orubuga runu bakaba banobere Abayudaaya, babajumaga kandi bajumaga na Yahwe, Ruhanga wabo. (Zabuli 137:1, 3) Ekintu kinu kiine kuba kyasaliize muno Danieri n’Abayudaaya boona abagonzaga Yahwe! Ekintu ekindi, Danieri, Hananiya, Misaheri, na Azaliya babaikazahoga muno amaiso habwokuba bakaba nibabatendeka kukorra omukama wa Baburoni. Abakuru ba Baburoni bagonzaga ngu abasigazi banu balye eby’okulya ebi Yahwe akaba atangire abantu be kulya. Baitu Danieri akacwamu ngu “talyesisa nebyokulya byomukama.”​—Danieri 1:5-8, 14-17.

12. (a) Danieri akaba muntu wa mulingo ki? (b) Kandi Yahwe akamurora ata?

12 Danieri akaba aine obulemeezi bundi obu tusobora kutekereza ngu bukaba butali bw’amaani. Habwa Danieri kuba muntu w’embaganiza, omukama wa Baburoni akamuha obujunanizibwa oburukwahukanaho n’obw’abandi. (Danieri 1:19, 20) Baitu kinu kitaletere Danieri kufooka muntu w’emyehembo rundi kutekereza ngu byona ebi yabazaga bikaba bihikire. Akasigara ali muntu muculeezi kandi arukumanya obuceke bwe. Buli businguzi yahikahoga, yagarurraga Yahwe ekitiinisa. (Danieri 2:30) Nikyo orukurorra ngu Yahwe akagamba ngu Danieri nauwe akaba ali kyokurorraho kirungi nka Nuha na Yobu. Omu kasumi ako, Nuha na Yobu bakaba bamazire obwomeezi bwabo bali besigwa hali Yahwe, baitu Danieri uwe akaba akyali musigazi. Mali eki nikyoleka ngu Yahwe akaba nayesiga Danieri! Kandi mali Yahwe akahikya okumwesiga habwokuba Danieri akasigara ali mwesigwa obwomeezi bwe bwona. Danieri obwakaba ali haihi kuhikya emyaka 100, maraika wa Yahwe akagambira Danieri ebigambo binu eby’embabazi: “Ai Danieri, iwe omuntu arukugonzebwa muno.”​—Danieri 10:11.

13. Notekereza Yahwe nasobora kuba yasigikiriire hali ki kukonyera Danieri kufooka mukuru muno?

13 Habwa Yahwe kumukonyera, Danieri akafooka mukuru muno omu bukama bwa Baburoni n’omu bukama bwa Buperesi obwahondireho. (Danieri 1:21; 6:1, 2) Yahwe n’asobora kuba yakonyire Danieri kutunga ebitinisa binu nukwo akonyere abantu be nk’oku kyabaire na Yusufu omu nsi ya Misiri hamu na Esiteri na Morodekai omu Buperesi. * (Rora obugambo obuli hansi.) (Danieri 2:48) Notekereza Ezekyeri n’Abayudaaya abakaba bali omu bunyangwa bakehurra bata obu barozere omulingo Yahwe yakozeseze Danieri kubakonyera? Kiine kuba kyabagarwiremu muno amaani!

Naitwe tuba b’omuhendo hali Yahwe obu tulinda obwesigwa bwaitu (Rora akacweka 14, 15)

14, 15. (a) Enyikara yaitu n’esisana eta n’eya Danieri? (b) Kiki eki abazaire ab’akasumi kanu basobora kwegera ha bazaire ba Danieri?

14 Nitusobora tuta kwoleka okwikiriza n’obuhulizi nka Danieri? Ensi ijwire obusihani n’okuramya okw’ebisuba. Abantu bahabisiibwe Baburoni Orukuru, ezinyakuli diini ez’ebisuba Baibuli ez’eyeta “ekiikaro kyabadaimoni.” (Okusuku’rwa 18:2NW) Baitu naitwe omu nsi enu tuli nk’abanyamahanga. Habwokuba tuli ab’embaganiza, abantu baingi batusekereza. (Marako 13:13) Baitu leka tuhondere ekyokurorraho kya Danieri, twirre haihi na Yahwe. Obu turaaba bebundaazi, tukesiga Yahwe, kandi tukamworobera, naitwe naija kututwara nk’abantu ab’omuhendo mwingi.​—Hagai 2:7.

15 Abazaire nibasobora kwegera ha kyokurorraho ky’abazaire ba Danieri. Danieri obwakaba akyali muto ali omu Buyudaaya, akaba ayetoroirwe abantu ababi muno. Baitu uwe, akeyongera kugonza Yahwe. Nitusobora kugamba ngu Danieri akesanga nagonza Yahwe? Nangwa. Abazaire be baine kuba bamwegeseze emihanda ya Yahwe. (Enfumo 22:6) N’amakuru g’ibara lya Danieri gonka, erirukumanyisa ngu “Ruhanga Nuwe Mucwi Wange w’Omusango,” niryoleka ngu abazaire be bakaba nibagonza muno Yahwe. (Danieri 1:6NW obugambo obuli hansi) Nahabweki abazaire mugumisirize muno obu muraaba nimwegesa abaana banyu hali Yahwe. Kandi mutajwaha. (Abefeso 6:4) Musabege nabo, mubasabire, kandi mukole kyona ekirukusoboka kubakonyera kugonza ebintu Yahwe agonza. Yahwe naija kubaha emigisa.​—Zabuli 37:5.

YOBU AKABA MUSAIJA MWESIGWA KANDI MUHULIZI OMU BUGUUDA N’OMU BUNAKU

16, 17. Yobu akaraba akatunga bizibu ki omu bwomeezi bwe?

16 Yobu akaraba omu bulemeezi bwa mulingo ki? Yobu akaraba omu mpindukahinduka ez’amaani omu bwomeezi bwe. Ha kubanza, Yobu akaba ali “[w’amaani muno] okukira abana bona aboburugaizoba.” (Yobu 1:3) Akaba ali muguuda muno, kandi abantu baingi bakaba bamumanyire nibamutamu ekitiinisa. (Yobu 29:7-16) Baitu kinu kitamuletere kwetwara nk’omuntu owa haiguru kukira abandi rundi kutekereza ngu akaba atarukwetagisa Ruhanga. Nitugamba tuti habwokuba Yahwe akamweta “omwiru wange” kandi akagamba ngu: “Omusaija ahikiriire kandi owamazima, omuntu arukutina Ruhanga, kandi natantara ekibi.”​—Yobu 1:8.

17 Baitu eky’enaku, obwomeezi bwa Yobu bukahindukira kimu. Akaferwa ebintu bye byona kandi aketuntura muno yahika n’okugonza kufa. Nitumanya ngu Setani nuwe yaletiire Yobu ebizibu binu byona. Akagamba ngu Yobu akaba naheereza Ruhanga habwokuba akaba nagoborramu. (Soma Yobu 1:9, 10.) Ekintu kinu Yahwe akakitwara nk’ensonga ey’amaani. Yahwe yakukozere ki kwoleka ngu Setani mubiihi w’ebisuba? Akaha Yobu omugisa gw’okwoleka obwesigwa bwe hali Yahwe n’okwoleka ngu akaba namuheereza habw’okugonza.

18. (a) Kintu ki ekirukukwata hali Yobu ekirukukuhuniriza? (b) Omulingo Yahwe yatwaizemu Yobu nigutwegesa ki hali Yahwe?

18 Setani akarwanisa Yobu emirundi nyingi nukwo amuletere kutekereza ngu ebizibu binu bikaba nibiruga hali Ruhanga. (Yobu 1:13-21) Hanyuma hakaija abasaija basatu abayeyetaga banywani ba Yobu bamubazaho ebintu bibi. Bakagamba ngu akaba muntu mubi muno kandi ngu Ruhanga akaba namufubira. (Yobu 2:11; 22:1, 5-10) Baitu Yobu n’obwaraaba yarabire omu bintu binu byona, akalinda obwesigwa bwe hali Yahwe. Mananu ngu obumu Yobu yabazaga ebintu ebitahikire hali Ruhanga. (Yobu 6:1-3) Baitu Yahwe akakyetegereza ngu Yobu akaba nabaza ati habw’oburumi n’okwetuntura. Yahwe akarora nk’oku Yobu yamugumiireho nobukiraaba ngu Setani akaikara namusekereza kandi namuletera ebizibu buli kaire. Ebizibu bya Yobu obu byahoire, Yahwe akamuha ebintu bindi, yabitezamu emirundi ebiri, kandi yamwongera emyaka endi 140. (Yakobo 5:11) Emyaka egi yona eyahondiireho, Yobu akaikara naheereza Yahwe n’omutima gumu. Habwaki nitugamba tuti? Habwokuba ekyahandikirwe eky’omu Ezekyeri 14:14, ekinyakuli mutwe gw’ekicweka kinu kikahandikwa emyaka nyingi erabireho hanyuma ya Yobu kufa.

19, 20. (a) Nitusobora kwoleka tuta okwikiriza n’obuhulizi nk’obwa Yobu? (b) Nitusobora kwoleka tuta abantu abandi embabazi nka Yahwe?

19 Nitusobora tuta kwoleka okwikiriza n’obuhulizi nka Yobu? Omu nyikara yona ei turaaba turumu, twoleke ngu Yahwe nuwe arukukirayo obukuru omu bwomeezi bwaitu. Nitugonza kumwesigira kimu, n’okumworobera n’omutima gwaitu gwona. Kandi itwe twine n’ensonga nyingi kukira Yobu habwaki tusemeriire kugonza n’okuhuliiriza Yahwe. Tekerezaho ebintu byona ebitumanyire omu kasumi kanu. Tumanyire kurungi Setani n’emitego ye yoona. (2 Abakolinso 2:11) Kandi habwokuba na Baibuli, kukira muno ekitabu kya Yobu, hati nitumanya habwaki Ruhanga alekereho okubonabona. Obunabbi bwa Danieri butukonyire kumanya ngu Obukama bwa Ruhanga eri gavumenti yonyini erukulemwa Yesu Kristo. (Danieri 7:13, 14) Kandi tumanyire ngu Obukama bunu nibwija kulema ensi yoona kandi bumaleho okubonabona kwona.

20 Kandi, ebintu Yobu yarabiremu nibitwoleka ngu tusemeriire kwoleka ab’oruganda bagenzi baitu embabazi obu barukuba nibabonabona. Nabo nibasobora kubaza ebintu ebitahikire nka Yobu. (Omugambizi 7:7) Baitu titusemeriire kubarora kubi rundi kubajunaana ngu baine ekibi eki bakozere. Oihireho tulengeho kubetegereza. Obu turakora tuti, nitwija kuba nitwoleka ngu tuli nka Isiitwe, Yahwe ow’aine okugonza n’embabazi.​—Zabuli 103:8.

YAHWE ‘ALIKUHA AMAANI’

21. Ebigambo bya 1 Petero 5:10 nibitwijukya bita ebintu Nuha, Danieri, na Yobu barabiremu?

21 Nuha, Danieri, na Yobu bakabaho omu bwire oburukwahukana kandi bakaraba omu bintu ebitarukusisana. Baitu boona bakagumisiriza ebizibu ebi barabiremu. Ebi barabiremu nibitwijukya ebigambo bya Petero ebirukugamba: “Ruhanga owebambazi zona . . . nuwe alibahikiriza, alibagumya, alibaha amani.”​—1 Petero 5:10.

22. Kiki ekiturukwija kwegaho omu kicweka ekirukuhonderaho?

22 Ebigambo eby’omu 1 Petero 5:10 nibikwataho abaheereza ba Ruhanga aba kasumi kanu. Yahwe naraganiza abaheereza be ngu naija kubaha amaani. Itwena nitugonza Yahwe atuhe amaani kandi nitugonza kusigara tuli besigwa haluwe. Niyo ensonga habwaki nitugonza kuba n’okwikiriza hamu n’obuhulizi nk’obwa Nuha, Danieri, na Yobu. Ekicweka ekirukuhonderaho nitwija kurora ngu ekintu ekyakonyire abasaija banu kusigara bali besigwa hali Yahwe nikyo ngu bakaba bamumanyire kurungi. Kandi bakaba nibasobora ‘kwetegereza byona’ ebyakaba nagonza bakole. (Enfumo 28:5) Naitwe nitusobora kukora ekintu nikyo kimu.

^ kac. 2 Ezekyeri akatwarwa omu Baburoni omu mwaka 617 Kristo atakaizire omu nsi. Akahandika ebigambo ebiri omu Ezekyeri 8:1–19:14 omu mwaka 612 hanyuma y’okuhikya ‘omwaka gwa mukaga’ omu Baburoni.

^ kac. 5 Ise Nuha ou barukweta Lameki akaba naikiririza omu Yahwe baitu akafa asigaireyo emyaka etaano Okusandaara kuhike. Nyina Nuha n’abagenzi ba Nuha obu baraaba baali bomeezi omu kasumi Okusandaara kwatandikire, baine kuba baisirwe amaizi.

^ kac. 13 Yahwe nasobora kuba yakozere ekintu nikyo kimu na hali Hananiya, Misaheri, na Azaliya nukwo nabo bakonyere Abayudaaya abakaba bali omu bunyagwa.​—Danieri 2:49.