1. Kiki ow’oruganda eky’asemeriire kukora kuba musinguzi?

 OMUKAMA Daudi akagambira Sulemani ati: “Foka wamani, oyeyoleke oli musaija.” (1 Bakam. 2:​1-3) Kasumi kanu, kikuru abasaija Abakristaayo boona kuteeka omu nkora obuhabuzi bunu. Kusobora kuba basinguzi, basemeriire kworobera ebiragiro bya Ruhanga n’okuteeka omu nkora emisingi ya Baibuli. (Luk. 2:52) Habwaki kikuru muno Ab’oruganda abato kufooka abasaija abakuzire omu by’omwoyo?

2-3. Habwaki kikuru ow’oruganda omuto kufooka Mukristaayo ow’akuzire omu by’omwoyo?

² Abasaija Abakristaayo baine obujunanizibwa omu maka gaabo n’omu kitebe. Hataroho kugurukyagurukya, Ab’oruganda bato mutekeriizeeho obujunanizibwa obumusobora kutunga omu busumi obw’omumaiso. N’osobora kuba oine ekigendererwa eky’okutaaha obuheereza obw’akasumi koona, kufooka muheereza rundi mugurusi omu kitebe. Ekindi, n’osobora kuba nogonza kutaaha obuswere kandi ozaale abaana. (Bef. 6:4; 1 Tim. 3:1) Kusobora kuhika ha bigendererwa binu kandi okaba musinguzi, osemeriire kuba Mukristaayo ow’akuzire omu by’omwoyo. b

³ Kiki ekirakukonyera kuba Mukristaayo ow’akuzire omu by’omwoyo? Haroho ebintu ebikuru eby’osemeriire kwega. Hati, kiki eky’osobora kukora kwetekaniriza obujunanizibwa obw’osobora kutunga omu kasumi ak’omumaiso?

4. Ninkaha nambere osobora kutunga ebyokurorraho ebirungi eby’osobora kwegeraho? (Rora ekisisani.)

⁴ Yegera ha byokurorraho ebirungi. Baibuli erumu ebyokurorraho  bingi ebirungi ab’oruganda abato ebibasobora kwegeraho. Ebyokurorraho binu nibyo eby’abasaija abaakara abaagonzaaga Ruhanga kandi baahikiirizaga obujunanizibwa oburukwahukana omu kurolerra abantu be. Ekindi, n’osobora kutunga ebyokurorraho ebindi ebirungi kuruga omu b’oruganda abakuzire omu by’omwoyo abali omu ka yanyu rundi omu kitebe. (Baheb. 13:7) Kandi n’osobora n’okwegera ha kyokurorraho ekirukukirayo oburungi ekya Yesu Kristo. (1 Pet. 2:21) Obworaba n’oyesomesaaho ebyokurorraho binu, wecumiitirizeeho emiringo yabo enungi. (Baheb. 12:​1, 2) Kandi role omulingo osobora kubeegeraho.

5. N’osobora ota kuba muntu omwekengi, kandi habwaki kikuru? (Zabuli 119:9)

⁵ Kurakuraniza kandi ‘okwatege . . . okwekenga.’ (Nfu. 3:21) Omuntu omwekengi atekerezaaho encwamu atakagikozere. Nahabweki lengaho kukurakuraniza obwekengi. Habwaki? Habwokuba kasumi kanu omu nsi, abasigazi bakora encwamu nibasigikirra ha mulingo barukutekereza rundi ha mulingo barukwehurra. (Nfu. 7:7; 29:11) Ebirukwolekwa ha tiivi, n’emikura ey’okubalizaaho nibisobora kukwataho entekereza yaawe. Baitu n’osobora ota kuba muntu omwekengi? Eky’okubanza, lengaho kumanya emisingi ya Baibuli kandi otekerezeeho omulingo esobora kukugasira. Hanyuma, okozese emisingi egi kukora encwamu azirasemeza Yahwe. (Soma Zabuli 119:9.) Obworakurakuraniza omulingo gunu omukuru, nikiija kukukonyera kufooka Omukristaayo ow’akuzire omu by’omwoyo. (Nfu. 2:​11, 12; Baheb. 5:14) Tekerezaaho omulingo kuba omuntu omwekngi kisobora kukukonyera omu nyikara zinu ibiri: (1) obworukuba n’okoragana na banyaanya itwe (2) n’obworukuba n’okora encwamu ha kujwara n’okwekoraho.

6. Okwekenga nikwija kukonyera kuta ow’oruganda omuto kuteekamu banyaanya itwe ekitiinisa?

⁶ Kuba muntu omwekengi nikiija kukukonyera kuteekamu abakazi ekitiinisa. Ekyokurorraho, ow’oruganda omuto n’asobora kuba n’agonza kunywana rundi kuba n’enkoragana na munyaanya itwe kandi eki tikiri kibi. Baitu ow’oruganda omwekengi tarukwija kukora, kubaza, rundi kuhandiika ekintu kyona ekirukwoleka ngu n’agonza kumujumbira rundi ngu  namugonza omu mulingo ogw’embaganiza kandi kunu taine kigendererwa eki. (1 Tim. 5:​1, 2) Kakuba aba najumbira munyaanya itwe, naija kwetantara kuba nauwe omu kiikaro ekyesoroire bataine muntu ondi arukubarora.—1 Kol. 6:18.

7. Okwekenga nikwija kukonyera kuta ow’oruganda omuto obwarukuba nakora encwamu ha kujwara n’okwekoraho?

⁷ Omulingo ogundi ow’oruganda omuto ayoleka obwekengi nukwo kukora encwamu ez’amagezi obukirukuhika ha kujwara n’okwekoraho. Obwire oburukukira obwingi, abantu abarukukora engoye tibarukuteekamu endengo za Yahwe ekitiinisa. Kandi eki nitukirorra ha ngoye ezirukukwatira ha mubiri rundi ezirukuleetera abasaija kuzooka nk’abakazi. Ow’oruganda omuto arukugonza kuba Mukristaayo ow’akuzire omu by’omwoyo asemeriire kuhondera emisingi ya Baibuli n’ebyokurorraho ebirungi omu kitebe obukirukuhika ha kujwara n’okwekoraho. N’asobora kwekaguza ati: ‘Ebinkomamu kujwara byoleka ngu nfaaho abandi kandi mbateekamu ekitiinisa? Ebinjwara byoleka ngu ndi muheereza wa Ruhanga?’ (1 Kol. 10:​31-33; Tit. 2:6) Ow’oruganda omwekengi naija kusiimwa ab’oruganda omu kitebe hamu na Yahwe.

8. Ow’oruganda omuto n’asobora ata kwega kuba muntu arukwesigwa?

⁸ Ba muntu arukwesigwa. Ow’oruganda omuto ow’arukwesigwa ahikiiriza kurungi obujunanizibwa obumuhairwe. (Luk. 16:10) Tekerezaaho ekyokurorraho kya Yesu. Tiyanagiirizaaga obujunanizibwa obwakaba aine. Oihireho, akahikiiriza obujunanizibwa bwona Yahwe obwakaba amuhaire n’obukiraaba ngu kyali kitanguhire. Akaba n’agonza abantu, kukira muno abegeswa be kandi akehayo kubafeera. (Yoh. 13:1) Yegera ha kyokurorraho kya Yesu obu noyekamba kuhikiiriza obujunanizibwa bwona obubarakuha. Obworaaba otamanyire omulingo orabuhikiirizaamu, ba mwebundaazi kandi osabe obukonyezi kuruga omu b’oruganda abakuzire omu by’omwoyo. Otabukora binkwatiire ki. (Bar. 12:11) Oihireho, obuhikiirize n’omutima gumu kandi okikole “[habwa Yahwe], kunu tihali habwa abantu.” (Bak. 3:23) Ky’amananu ngu tohikiriire, nahabweki obworakora ensobi ogiikirize.—Nfu. 11:2.

9. Habwaki ow’oruganda omuto asemeriire kwega ekintu ekiramukonyera kutunga omulimo?

⁹ Kusobora kufooka omusaija ow’akuzire omu by’omwoyo, osemeriire kwega ekintu ekirakukonyera kutunga omulimo. Eki nikiija kukukonyera kuhikiiriza obujunanizibwa omu kitebe n’okutunga omulimo ogurakukonyera kwerolerra n’okuhikyaho ab’omu ka yaawe ebyetaago hamu n’okukonyera abandi. Leka tubazeeho bimu ha bintu eby’osobora kwega.

10-11. Ow’oruganda omuto kakuba ayega kusoma kurungi n’okuhandiika, nikiija kumugasira kita hamu n’abandi omu ekitebe? (Zabuli 1:​1-3) (Rora ekisisani.)

¹⁰ Yega kusoma kurungi n’okuhandiika. Baibuli  egamba ngu aine omugisa omuntu ow’asoma Ekigambo kya Ruhanga butoosa kandi akakyecumiitirizaaho. (Soma Zabuli 1:​1-3.) Eki kimukonyera kuba n’entekereza nk’eya Yahwe kandi kimwanguhira kuteeka omu nkora emisingi ya Baibuli. (Nfu. 1:​3, 4) Ekitebe nikyetaaga abasaija bamulingo gunu. Habwaki?

¹¹ Ab’oruganda na banyaanya itwe nibetaaga ab’oruganda abasobora kwegesa kurungi kandi abarabakonyera omu by’omwoyo. (Tit. 1:9) Kwega kusoma n’okuhandiika nikiija kukukonyera kutekaniza kurungi embazo n’eby’okugarukamu ebirukwombeka. Nikiija n’okukukonyera kuhandiika ebyozoire omu kwesomesa, kuhandiika ensonga enkuru obworukuba nohuliiriza embazo omu nsorrokano ez’ekitebe hamu n’enkooto. Ebyorahandiika nibiija kukukonyera kwombeka okwikiriza kwawe n’okw’abantu abandi.

12. Kiki ekirakukonyera kwega kubaza kurungi n’abantu abandi?

¹² Yega kubaza kurungi n’abandi. Omusaija Omukristaayo asemeriire kwega kubaza kurungi n’abantu abandi. Omusaija ow’abaza kurungi n’abandi ahuliiriza kandi afaaho ebitekerezo n’enyehurra zaabo. (Nfu. 20:5) Ayega kumanya omulingo abantu abandi barukwehurra kuraba omu kwetegereza omulingo barukubaza, n’omulingo barukuzooka h’amaiso. Eki noija kusobora kukikora kakuba omara obwire n’abantu. Kakuba oikara nokozesa ebyoma byakalimagezi kubaza n’okusindika obutumwa, nikisobora kutakwanguhira kwega kubaza n’abantu maiso h’amaiso. Nahabweki lengaho kutunga omugisa gw’okubaza n’abantu maiso h’amaiso.—2 Yoh. 12.

13. Kiki ekindi ow’oruganda omuto eky’asemeriire kwega? (1 Timoseo 5:8) (Rora ekisisani.)

¹³ Yega ekintu ekirakukonyera kutunga sente. Ow’oruganda ow’akuzire omu by’omwoyo asemeriire kwerolerra kandi ahikyeho ab’omu ka ye ebyetaago. (Soma 1 Timoseo 5:8.) Omu mahanga agamu, ab’oruganda abato nibasobora kutunga obukugu oburabakonyera kwehikyaho ebyetaago byabo kuruga hali baisebo rundi omunyabuzaale. Kandi omu mahanga agandi, nibasobora kwega eby’emikono obubarukuba bakyali ha isomero. Kiri kirungi kwega ekintu ekirakukonyera kutunga omulimo. (Eng. 18:​2, 3; 20:34; Bef. 4:28) Ba muntu omwekambi, ow’akora emirimo omu bwire kandi akagimaliiriza. Eki nikiija kukukonyera kutunga omulimo kandi okagumizaamu n’ogukora. Obukugu n’emiringo ebitwabazaaho, nibiija kukonyera ow’oruganda kuhikiiriza obujunanizibwa obwaratunga omu kasumi ak’omumaiso. Leka tubazeeho bumu ha bujunanizibwa obu.

14. Ow’oruganda omuto n’asobora ata kwetekaniriza obuheereza obw’akasumi koona?

¹⁴ Kutaaha obuheereza obw’akasumi koona. Abasaija baingi abakuzire omu by’omwoyo, bakataaha obuheereza bw’akasumi koona bakyali bato. Kuheereza nka payoniya kikonyera ow’oruganda omuto kwega kukorra hamu kurungi n’abantu abarukwahukana. Ekindi, kimukonyera kwega kubalirra n’okukozesa kurungi sente. (Baf. 4:​11-13) Baingi babanza kuheereza nka bapayoniya abasagiki kandi eki kibakonyera kwetekaniriza kuheereza nka bapayoniya ab’akasumi koona. Kandi naiwe nikyo osobora kukora. Kuheereza nka payoniya nikisobora kukukonyera kuheereza omu miringo endi ey’obuheereza obw’akasumi koona nk’okukonyera ha purojekiti ez’okwombeka rundi kuheereza ha Bbeseri.

15-16. Kusobora kuheereza omu kitebe, bintu ki ow’oruganda omuto eby’asemeriire kuhikiiriza?

¹⁵ Kufooka muheereza rundi mugurusi omu kitebe. Ab’oruganda basemeriire kukurakurana nukwo basobole kuheereza nk’abagurusi omu kitebe. Baibuli n’egamba ngu ow’oruganda ow’arukuteekamu amaani kukurakurana aba “agondeze omulimo omurungi.” (1 Tim. 3:1) Asemeriire kubanza kufooka muheereza akatafookere omugurusi omu kitebe. Abaheereza bakonyera abagurusi omu miringo nyingi erukwahukana. Abagurusi hamu n’abaheereza bakonyera ab’oruganda na banyaanya itwe kandi bekamba omu mulimo gw’okutebeza. Ab’oruganda abato nibasobora kufooka baheereza omu kitebe n’obubarukuba bakyali nsinganto. Ow’oruganda anyakuli muheereza omu kitebe kandi ow’arukukora kurungi n’asobora kufooka mugurusi n’obwarukuba akyali muto.

¹⁶ N’osobora ota kukurakuraniza emiringo ey’orukwetaaga kusobora kufooka muheereza rundi mugurusi omu kitebe? Baibuli ebazaaho ebintu eby’osemeriire kuhikiiriza kusobora kutunga obujunanizibwa bunu. Kandi byona nibisigikirra ha kugonza Yahwe, eka yaawe, n’ab’oruganda omu kitebe. (1 Tim. 3:​1-13; Tit. 1:​6-9; 1 Pet. 5:​2, 3) Lengaho kwetegereza buli kimu eky’osemeriire kuhikiiriza. Kandi osabe Yahwe akukonyere. c

17. Ow’oruganda n’asobora ata kwetekaniza kufooka nyineeka omurungi? (Rora ekisisani.)

¹⁷ Kufooka nyineeka. Nk’oku Yesu yagambire, abasaija abamu abakuzire omu by’omwoyo nibasobora kucwamu kutataaha obuswere. (Mat. 19:12) Baitu kakuba ocwamu kutaaha obuswere, noija kutunga obujunanizibwa  obundi obwokuba nyineeka. (1 Kol. 11:3) Yahwe nagonza nyineeka kugonza mukazi we kandi amurolerre omu by’omubiri, omu nyehurra, n’omu by’omwoyo. (Bef. 5:​28, 29) Obukugu n’emiringo ebitubalizeeho omu kicweka kinu nk’okuba omwekengi, kuteekamu abakazi ekitiinisa, n’okuba muntu arukwesigwa nibiija kukukonyera kuba nyineeka omurungi. Noija kuba oyetekaniize kuhikiiriza obujunanizibwa bwawe nka nyineeka.

18. Ow’oruganda n’asobora ata kwetekaniza kufooka taata?

¹⁸ Kufooka taata. Hanyuma y’okutaaha obuswere, nimusobora kuzaara abaana. Kiki eky’osobora kwegera hali Yahwe kikakukonyera kuba taata omurungi? Haroho bingi eby’osobora kumwegeraho. (Bef. 6:4) Yahwe akagambira omwana we Yesu ngu namugonza muno kandi namwesiimisa. (Mat. 3:17) Obumurazaara abaana, butoosa bagambire ngu nobagonza. Ikara n’obasiima habw’ebintu ebirungi ebibakora. Bataata abeegera ha kyokurorraho kya Yahwe, bakonyera abaana baabo kukura omu by’omwoyo. N’osobora kwetekaniriza obujunanizibwa bunu hati kuraba omu kwoleka ab’omu ka yaawe n’ab’omu kitebe ngu n’obagonza kandi n’osiima ebibarukukora. (Yoh. 15:9) Eki nikiija kukukonyera kuhikiiriza obujunanizibwa obw’okuba nyineeka rundi taata omurungi omu kasumi ak’omumaiso. Baitu omu kasumi kanu obwotakatungire obujunanizibwa obu, noija kuba w’omuhendo hali Yahwe ab’omu ka yaawe hamu n’ab’omu kitebe.

19-20. Kiki ekirakonyera ab’oruganda abato kufooka Abakristaayo abakuzire omu by’omwoyo? (Rora ekisisani ekya ha kyesweko.)

¹⁹ Ab’oruganda abato, kufooka Abakristaayo abakuzire omu by’omwoyo tikiija bwija. Musemeriire kwegera ha byokurorraho ebirungi, kwega kuba abantu abekengi, kandi abarukwesigwa, kwega ebintu ebirabakonyera kutunga emirimo, n’okwetekaniriza obujunanizibwa obumusobora kutunga omu kasumi ak’omumaiso.

²⁰ N’osobora kwehurra ohoirwemu amaani obwotekerezaaho ebintu eby’osemeriire kuhikiiriza. Baitu n’osobora kubihikiiriza. Ijuka ngu Yahwe ayetekaniize kukukonyera. (Is. 41:​10, 13) Ab’oruganda na banyaanaya itwe nabo nibaija kukukonyera. Obworafooka omusaija ow’akuzire omu by’omwoyo, noija kutunga emigisa nyingi n’okumarwa omu bwomeezi. Nitubagonza muno ab’oruganda abato, kandi leka Yahwe agumizeemu nabaha emigisa habw’amaani murukuteekamu kusobora kufooka Abakristaayo abakuzire omu by’omwoyo.—Nfu. 22:4.