1-2. (a) Paulo akaba ali omu nyikara ki obuyahandikiire Abefeso ebbaruha? (b) Nitwija kubazaaho bikaguzo ki?

 PAULO obwakaba asibiirwe omu nju omu Rooma, akaba n’agonza kugarramu Abakristaayo bagenzi be amaani. Baitu akaba atasobora kubarora maiso h’amaiso, nahabweki akabahandiikira ebbaruha. Emu ha bbaruha zinu niyo eyiyahandikiire Abefeso omu mwaka gwa 60 rundi 61 Y.A.K.—Bef. 1:1; 4:1.

² Nk’emyaka ikumi enyuma, Paulo akaba amazire akasumi omu Efeso natebeza kandi nayegesa abantu amakuru amarungi. (Eng. 19:​1, 8-10; 20:​20, 21) Akaba n’agonza Abakristaayo bagenzi be kandi n’agonza kubakonyera baikale bali besigwa hali Yahwe. Baitu habwaki yahandikiire Abakristaayo abaseserweho amagita nabazaaho omwirima n’ekyererezi? Kandi masomo ki Abakristaayo boona agabasobora kwega kuruga omu biyahandiikire? Leka tubazeeho eby’okugarukamu by’ebikaguzo binu.

KURUGA OMU MWIRIMA KUTAAHA OMU KYEREREZI

3. Bigambo ki Paulo ebiyakozeseze omu bbaruha ye hali Abefeso?

³ Paulo akahandiikira Abakristaayo Abefeso ati: “Ira mukaba muli muirima, baitu hati bunu muli musana.” (Bef. 5:8) Paulo akakozesa ekyokurorraho ky’omwirima n’ekyererezi kusoborra ebintu bibiri ebirukwahukanira kimu. Leka turole habwaki Paulo yagambire ngu Abefeso ‘ira bakaba bali mwirima.’

4. Abefeso bakaba bali omu mwirima gw’okuramya omu mulingo ki?

⁴ Omwirima gw’ediini ez’ebisuba. Obubakaba batakeegere  amananu kandi batakafookere Abakristaayo, Abefeso Paulo abaayahandikiire baahonderaga enyegesa ez’ebisuba, kandi nibakora eby’oburaguzi. Omu rubuga rwa Efeso hakaba harumu yekaru ey’emanyirwe muno eya ruhanga ow’ebisuba arukwetwa Atemi, kandi kasumi ako yekaru enu yatwarwaga nka kimu ha bintu musaju ebirukukirayo kuhuniiriza omu nsi. Abantu baingi baagendaga omu yekaru enu kuramya ebisisani. Abaheesi abaakoraga ebisisani bya ruhanga onu omukazi hamu na yekaru ye, baakoraga sente nyingi muno habwokubitunda. (Eng. 19:​23-27) Ekindi, abantu baingi ab’omu rubuga oru baayejumbiraga omu bikorwa eby’oburaguzi.—Eng. 19:19.

5. Abefeso bakaba bali omu mwirima gw’engeso omu mulingo ki?

⁵ Engeso ez’omwirima. Abantu ab’omu Efeso bakaba bali basiihani muno kandi tibaaswaraga habw’engeso zaabo. Eby’okwesemeza ebyabaga omu bizaaniro n’omu mikoro ey’ediini, byabamuga obusiihani. (Bef. 5:3) Abantu abarukukira obwingi omu rubuga oru, bakaba balekere “okusalirwa,” ekirukumanyisa ngu omuntu wabo ow’omunda akaba atakyabarumiiriza habw’ebikorwa ebibi ebibaakoraga. (Bef. 4:​17-19) Abefeso obubaali batakeegere endengo za Yahwe ezirukukwata ha kihikire n’ekitahikire, omuntu wabo ow’omunda tiyabarumiirizaaga kandi bakaba batakimanyire ngu ebikorwa byabo nibisaaliza Yahwe. Enu niyo ensonga habwaki Paulo yagambire ngu “namagezi gabu gaizirwemu omuirima, kandi baahukaniziibwe nobwomezi obwa Ruhanga.”

6. Habwaki Paulo yagambire ngu hati Abefeso bakaba bali musana?

⁶ Baitu Abefeso abamu bataikale omu ngeso ez’omwirima. Paulo akabagambira ati: “Hati bunu muli musana obwa Mukama waitu.” (Bef. 5:8) Bakaba baikiriize amananu agali nk’ekyererezi. (Zab. 119:105) Bakaba balekere kuhondera enyegesa ez’ebisuba n’okwejumbira omu bikorwa eby’obusiihani. Bakaba nibakuratira ekyokurorraho kya Ruhanga kandi baali nibateekamu amaani kuramya Yahwe n’okukora eby’agonza.—Bef. 5:1.

7. Enyikara eiturumu kasumi kanu, n’esisana eta n’ey’Abakristaayo ab’omu Efeso?

 ⁷ Omulingo nugwo gumu, obutukaba tutakeegere amananu, tukaba tuli omu mwirima habwokuba tukaba tuli omu madiini ag’ebisuba kandi nitukora ebintu ebitarukusemeza Ruhanga. Bamu haliitwe nitusobora kuba twayejumbiire omu bijaguzo by’amadiini ag’ebisuba, rundi omu bikorwa eby’obusiihani. Baitu obutwayegere ha ndengo za Yahwe ezirukukwata ha kihikire n’ekitahikire, tukakora empindahinduka. Tukatandika kuhondera endengo za Yahwe omu bwomeezi bwaitu. Kandi mali tutungire ebirungi bingi. (Is. 48:17) Baitu haroho ekintu ekikuru ekitusemeriire kugumizaamu nitukora. Tusemeriire kwetantara engeso ez’omwirima ezitwalekere kandi ‘tugendege nk’abaana ab’omusana.’ Eki nitusobora kukikora tuta?

WETANTALE OMWIRIMA

8. Kusigikirra ha Abefeso 5:​3-5, Abakristaayo ab’omu Efeso bakaba basemeriire kwetantara ki?

⁸ Soma Abefeso 5:​3-5. Kusobora kwetantara engeso ez’omwirima, Abefeso bakaba baine kugumizaamu nibetantara kukora ebintu ebitarukusemeza Yahwe. Eki kikaba kitarukutwarramu kwetantara ebikorwa eby’obusiihani kyonka, baitu bakaba baine n’okwetantara kubaza ebigambo ebirukuhemura. Paulo akabagambira ngu bakaba baine kwetantara engeso nk’ezi, kusobora kugwetwa Obukama bwa Kristo na Ruhanga.

9. Habwaki tusemeriire kwetantara ekintu kyona ekisobora kutuleetera kugwa omu busiihani?

⁹ Naitwe tusemeriire kwetantarra kimu engeso z’omwirima ezitarukwana. (Bef. 5:11) Emirundi nyingi, kyeyolekiire kimu ngu omuntu obwaikara narora, nahuliiriza, rundi nabaza ebigambo eby’obusiihani kimwanguhira kubikora. (Kub. 3:6; Yak. 1:​14, 15) Omu ihanga erimu, ab’oruganda na banyaanya itwe bakakora guruupu eya ha mukura nambere baikaraga nibabaza hamu. Baingi halibo bakatandika nibabazaaho ebintu eby’omwoyo. Baitu mporampora, bakatandika kubaza ebintu ebitali birungi. Baakiraga muno kubazaaho okuterana. Hanyuma, bamu h’ab’oruganda bakagamba ngu ebigambo ebyabazibwaga omu guruupu egi, bikabaleetera kusiihana.

10. Sitaani alengaho ata kutubiihabiiha? (Abefeso 5:6)

¹⁰ Ensi ya Sitaani n’erengaho kutubiihabiiha nukwo twikirize ngu ebikorwa Ruhanga ebyatugambira ngu by’obusiihani kandi ebitasemiire tibiri bibi. (2 Pet. 2:19) Eki tikirukuhuniiriza! Kurugira kimu kara, Sitaani aikaire naburanganiza abantu nukwo balemwe kwahukaniza ekihikire n’ekitahikire. (Is. 5:20; 2 Kol. 4:4) Filimu ezirukukira obwingi, puroguraamu eza ha tiivi, n’emikura ya intaneeti nibikurakuraniza ebintu ebitarukusigikirra ha ndengo za Yahwe. Sitaani n’alengaho kutuleetera kutekereza ngu ebikorwa ebitasemiire hamu n’eby’obusiihani ebikanyire kasumi kanu birungi, tibiri by’akabi, kandi bireta okusemererwa.—Soma Abefeso 5:6.

11. Ekyahikire hali Angela nikyoleka kita obukuru bwokworobera obuhabuzi oburukusangwa omu Abefeso 5:7? (Rora ekisisani.)

¹¹ Sitaani n’agonza tukoragane n’abantu abatahondera endengo za Yahwe. Enu niyo ensonga habwaki Paulo yatereriire Abefeso ati: “Mutaliterana” naabo, abakora ebintu ebibi omu maiso ga Ruhanga. (Bef. 5:7) Tusemeriire kukiijuka ngu abantu abaturukwikara nabo maiso h’amaiso tibali nubo bonka abasobora kutusiisa. Tusemeriire kwerinda kukira n’Abefeso abaakara habwokuba abantu abatubaza nabo ha mikura y’okubalizaaho nibasobora  kuba b’akabi. Angela a arukwikara omu Asia, akarora omulingo emikura y’okubalizaaho esobora kuba y’akabi. N’agamba ati: “Emikura enu n’esobora kuhindura entekereza yaawe otakimanyire. Nkahika obwire natandika kutekereza ngu tikiine kabi kuba n’abanywani abatarukuhondera emisingi ya Baibuli. Hanyuma nkatandika kutekereza ngu kihikire kukora ebintu ebitarukusemeza Yahwe.” Baitu abagurusi bakamukonyera kuhindura entekereza ye. N’agamba ati: “Hati ntekerezaaho ebintu eby’omwoyo omu kiikaro ky’okumara obwire ha mikura ey’okubalizaaho.”

12. Kiki ekiratukonyera kugumira ha ndengo za Yahwe ezirukukwata ha kihikire n’ekitahikire?

¹² Tusemeriire kwangira kimu entekereza y’ensi erukugamba ngu tikiri kibi kwejumbira omu bikorwa by’obusiihani. Tukimanyire ngu entekereza egi tehikire. (Bef. 4:​19, 20) Tusemeriire kwekaguza: ‘Omu nyikara nambere kitarukwetaagisa, nyetantara kumara obwire bwingi ndi hamu n’abakozi rundi abeegi bataahi bange rundi abantu abandi abatateekamu endengo za Yahwe ekitiinisa? N’obumanzi ngumira ha ndengo za Yahwe, abandi n’obubandora nk’omuntu arukwefoora omuhikiriire ekihinguraine?’ Nk’oku kyolekerwe omu 2 Timoseo 2:​20-22, tusemeriire kwegendereza obuturukuba nitukomamu abanywani omu kitebe. Tusemeriire kukiijuka ngu abamu nibasobora kutatukonyera kwikara nituheereza Yahwe n’obwesigwa.

MUGENDE ‘NK’ABAANA AB’OMUSANA’

13. Nikimanyisa ki ‘kugendaga nk’abaana ab’omusana’? (Abefeso 5:​7-9)

¹³ Paulo akatererra Abakristaayo ab’omu Efeso kutagarukira ha kwanga ebikorwa eby’omwirima baitu ‘n’okugendaga nk’abaana ab’omusana.’ (Soma Abefeso 5:​7-9.) Eki nikimanyisa ki? Nikimanyisa ngu tusemeriire kwetwaza nk’Abakristaayo ab’amananu obwire bwona. Kimu ha bintu ebiratukonyera nukwo kwesomesa Ekigambo kya Ruhanga butoosa, n’ebitabu byaitu ebirukusigikirra ha Baibuli. Ekindi, kikuru muno kuhondera ekyokurorraho kya Yesu n’okworobera  enyegesa ze habwokuba nuwe “musana gwensi.”—Yoh. 8:12; Nfu. 6:23.

14. Omwoyo ogurukwera nigusobora kutukonyera guta?

¹⁴ Nitwetaaga obukonyezi obw’omwoyo ogurukwera nukwo tusobole kwikara nitwetwaza nk’abaana ab’omusana. Habwaki? Habwokuba tikyanguhire kwikara tutaine kamogo omu nsi enu enyakwijwiremu obusiihani. (1 Bas. 4:​3-5, 7, 8) Omwoyo ogurukwera nigusobora kutukonyera kwetantara entekereza y’ensi ey’erukutwarramu enyegesa z’abantu ezirukuhakaniza entekereza ya Ruhanga. Nigusobora n’okutukonyera kukurakuraniza oburungi n’okuhikirra.—Bef. 5:9.

15. Miringo ki eitusobora kutungamu omwoyo ogurukwera? (Abefeso 5:​19, 20)

¹⁵ Gumu ha mulingo tusobora kutungamu omwoyo ogurukwera nukwo kugusaba Yahwe. Yesu akagamba ngu Yahwe naija “okubaha omwoyo ogurukwera abanyakumusaba.” (Luk. 11:13) Ekindi, tutunga omwoyo ogurukwera obutukugiza hamu Yahwe omu nsorrokano. (Soma Abefeso 5:​19, 20.) Omwoyo ogurukwera nigwija kutwekambisa kukora Ruhanga eby’agonza omu bwomeezi bwaitu.

16. Kiki ekiratukonyera kukora encwamu enungi? (Abefeso 5:​10, 17)

¹⁶ Obutuba twine encwamu ez’okukora, tusemeriire kumanya “eki [Yahwe] ekyarukugonza” kandi nikyo tukole. (Soma Abefeso 5:​10, 17.) Obutuserra emisingi ya Baibuli erukukwata ha nyikara yaitu, twoleka ngu nitugonza kumanya Yahwe ekyarukugonza tukole. Kandi obuturateeka omu nkora emisingi egi, nitwija kukora encwamu enungi.

17. Nitusobora tuta kukozesa kurungi obwire bwaitu? (Abefeso 5:​15, 16) (Rora ekisisani.)

¹⁷ Ekindi, Paulo akatererra Abakristaayo ab’omu Efeso kukozesa kurungi obwire bwabo. (Soma Abefeso 5:​15, 16.) Omunyanzigwa waitu Sitaani n’agonza kutulemesa kuheereza Yahwe. (1 Yoh. 5:19) N’agonza tuteeke omutima ha kuserra ebintu by’ensi nukwo tuburwe obwire obw’okuheereza  Ruhanga. Omukristaayo n’asobora kuteeka omutima ha kuserra sente, obwegese, rundi nayebembeza omulimo gwe omu kiikaro ky’okwebembeza kuheereza Yahwe. Kakuba eki kibaho, kiba nikyoleka ngu atandikire kutunga entekereza y’ensi. Ky’amananu ngu ebintu binu tibiri bibi, baitu tinibyo tusemeriire kwebembeza omu bwomeezi bwaitu. Kusobora kugenda nk’abaana ab’omusana, tusemeriire kukozesa kurungi obwire bwaitu, kandi kinu tukikora kuraba omu kuteeka omutima ha kukora ebintu ebirukukirayo obukuru.

18. Kiki Donald ekiyakozere kusobora kukozesa kurungi obwire bwe?

¹⁸ Serra omulingo osobora kwongera ha buheereza bwawe. Donald arukwikara South Africa eki nikyo yakozere. N’agamba ati: “Nkatekerezaaho enyikara yange kandi nasaba Yahwe ankonyere kwongera ha buheereza bwange. Nkamusaba ankonyere ntunge omulimo oguransobozesa kumara obwire bwingi omu buheereza. Akankonyera natunga omulimo ogunkaba ninyetaaga. Kandi nyowe na mukazi wange tukataaha omu buheereza obw’akasumi koona.”

19. Nitusobora tuta kugumizaamu ‘nitugenda nk’abaana ab’ekyererezi’?

¹⁹ Ebbaruha Paulo yahandikiire Abefeso ekabakonyera kwikara bali besigwa hali Yahwe. Kandi naitwe n’esobora kutukonyera. Nk’oku turozere, n’esobora kutukonyera kukomamu eby’okwesemeza ebirungi n’abanywani abarungi. N’esobora n’okutukonyera kwikara niturubatira omu kyererezi eky’amananu kuraba omu kwesomesa Baibuli buli kiro. Ekindi, n’eyoleka ngu omwoyo ogurukwera nigusobora kutukonyera kukurakuraniza emiringo enungi. Kuteeka omu nkora obuhabuzi bwa Paulo nikisobora kutukonyera kukora encwamu enungi, ezirukuhikaana n’entekereza ya Yahwe. Obuturakora ebintu binu, nitwija kwetantara omwirima ogw’ensi enu, kandi twikale omu kyererezi!