Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

EKICWEKA KY’OKWEGA 19

Kwoleka Okugonza n’Obwinganiza Omu Kasumi Akabi

Kwoleka Okugonza n’Obwinganiza Omu Kasumi Akabi

“Baitu toli Ruhanga anyakusemere’rwa obubi: [omubi taliikara] nambere oli.”​—ZAB. 5:4.

EKIZINA 142 Kugumira ha Kunihira Kwaitu

EBITURAYEGA *

1-3. (a) Kusigikirra ha Zabuli 5:4-6, Yahwe arora ata ebibi? (b) Habwaki nitugamba ngu kusobyaho abaana nikicwa “ekiragiro kya Kristo”?

YAHWE RUHANGA anoba obubi obwa buli mulingo. (Soma Zabuli 5:4-6.) Mali kiine kuba kimusaliza muno kurora abaana nibabasobyaho kandi kinu kibi ky’amaani muno. Naitwe nk’Abakaiso ba Yahwe, tuhondera ekyokurorraho kye habwokuba tunobera kimu ebikorwa by’okusobyaho abaana, tibikirizibwa omu kitebe Ekikristaayo kandi titusereka abo ababa babikozere.​—Bar. 12:9; Baheb. 12:15, 16.

2 Kusigikirra ha ‘kiragiro kya Kristo’ ebikorwa byona eby’okusobyaho abaana tibirukwikirizibwa na kake! (Bag. 6:2) Habwaki nitugamba tuti? Nk’oku twayegere omu kicweka ekihoire, ekiragiro kya Kristo, ekirukutwarramu byona Yesu ebiyayegeseze omu bigambo n’omu bikorwa bye, nikisigikirra ha kugonza kandi nikikurakuraniza obwinganiza. Habw’okuhondera ekiragiro kinu, Abakristaayo ab’amananu batwaza abaana omu mulingo ogw’okugonza kandi ogubaletera kwehurra baine obulinzi. Baitu kusobyaho abaana kikorwa ky’okwefaaho, tikiri ky’obwinganiza, kandi kiretera omwana kwehurra ataine obulinzi kandi atarukugonzebwa.

3 Eky’enaku, kusobyaho abaana kiri kizibu ekirukusangwa omu nsi yoona, kandi abamu h’Abakristaayo ab’amananu nabo bakwasirweho ekizibu kinu. Habwaki? Habwokuba “abantu ababi nabetulikirra” bahinguraine, kandi abamu balengaho n’okutahirra ekitebe. (2 Tim. 3:13) Ensonga endi eri, abamu abefoora kuba baheereza ba Yahwe bahondiire okwegomba kwabo okw’omubiri bamalirra basobezeho abaana. Katubazeeho ensonga habwaki ekikorwa kinu kibi ky’amaani muno. Hanyuma nitwija kurora eky’abagurusi bakora omuntu obwakora ekibi eky’amaani otwaliremu n’ekibi ky’okusobyaho abaana, n’omulingo abazaire basobora kulinda abaana babo. *

KUSOBYAHO ABAANA KIBI KY’AMAANI MUNO

4-5. Habwaki kusobyaho omwana kikorwa kibi muno?

4 Kusobyaho omwana kimuletera kwehurra kubi kumara akasumi akaraihire. Oihireho uwe kwehurra kubi, abagonzebwa be nabo bakwatwaho muno, nk’ekyokurorraho abanyabuzaale be hamu n’ab’oruganda n’abanyaanya itwe omu kitebe. Mali kusobyaho abaana kibi ky’amaani muno.

5 Omuntu obwasobyaho omwana aba asisiire omwana ogu. Kusobyaho omwana kiretera abantu abandi obujune bwingi n’okubonabona. Nk’oku turukwija kurora omu kicweka ekirukuhonderaho, omuntu obw’asobyaho omwana aba amukozere kubi omu miringo nyingi. Kisaliza muno omwana kurora ngu omuntu ow’arukwesiga amuhambiriize kukora ebintu eby’atasemeriire kukora kandi kinu kiretera omwana kuleka kwesiga abantu n’okwikara natiina muno. Abaana basemeriire kulindwa nukwo batahikwaho ekikorwa kinu ekibi muno, kandi naabo abahikirweho ekintu nka kinu basemeriire kuhumuzibwa n’okukonyerwa.​—1 Bas. 5:14.

6-7. Habwaki kusobyaho abaana kuli kusisira ekitebe hamu na gavumenti?

6 Omuntu obwasobyaho omwana aba asisire omu maiso g’ekitebe. Omuntu omu kitebe obwasobyaho omwana aba asisire ibara ly’ekitebe kyona. (Mat. 5:16; 1 Pet. 2:12) Kiba kibi muno omuntu obwaletera obukaikuru n’obukaikuru bw’Abakristaayo abesigwa kandi ‘abarukurwana muno obw’okwikiriza’ kurorwa nk’abantu abarukusobyaho abaana! (Yud. 3) Abantu abakora ebintu ebibi kandi bakanga kwegarukamu titubaikiriza kwikara omu kitebe.

7 Kusobyaho abaana kicwa ebiragiro bya gavumenti. Baibuli egamba ngu buli Mukristaayo “ahurrege abalemi abakuru.” (Bar. 13:1) Twoleka ngu nituhurra abalemi obutworobera ebiragiro bya gavumenti. Kakuba Omukristaayo acwa ekiragiro kya gavumenti, nk’ekyokurorraho kakuba asobyaho omwana, naba asisiire gavumenti. (Lengesaniza na Engeso Ezabakwenda 25:8.) Kusigikirra ha biragiro bya gavumenti, abagurusi b’ekitebe tibaine busobozi bw’okufubira abo ababa basobezeeho abaana. Baitu tibasereka abo ababa basobezeeho abaana ngu nukwo gavumenti etabafubira. (Bar. 13:4) Baleka omusiisi agese ebyaba asigire.​—Bag. 6:7.

8. Yahwe arora ata omuntu owasisira omuntu mugenzi we?

8 Ekirukukira byona, kusobyaho abaana kikorwa kibi omu maiso ga Ruhanga. (Zab. 51:4) Omuntu obwasisira omuntu mugenzi we, aba asisiire na Yahwe Ruhanga. Katurole ekyokurorraho kuruga omu biragiro Yahwe yahaire Isareri. Ekiragiro kikoleka ngu omuntu ayagobezaaga mugenzi we yabaga ‘asobiize Mukama.’ (Lev. 6:2-4) Eki nikyoleka ngu Omukristaayo ow’asobyaho omwana, akaletera omwana kwehurra ataine obulinzi n’aba asobeze omu maiso ga Ruhanga. Omuntu ow’amanyirwe nk’omuheereza wa Yahwe obw’akora ekibi kinu aba alesere ekijumo ky’amaani hali ibara lya Yahwe. Enu niyo ensonga habwaki kusobyaho abaana kiri kibi ky’amaani hali Ruhanga kandi tusemeriire kukijumirra muno.

9. Kumara emyaka nyingi, ekitebe kya Yahwe kiikaire nikibazaho kita ensonga y’okusobyaho abaana, kandi habwaki?

9 Kumara emyaka nyingi, ekitebe kya Yahwe kiikaire nikiturukya ebitabu ebirukubazaaho ensonga y’okusobyaho abaana. Ekyokurorraho, magaziini ezirukumanywa nka Omunaara gw’Omulinzi hamu na Awake! ziikaire niziiziramu ebicweka ebirukwoleka omulingo abantu abasobeziibweho basobora kugumira obusaasi obwaleserwe ekizibu eki, omulingo abandi basobora kubakonyera n’okubagarramu amaani, n’omulingo abazaire basobora kulinda abaana babo kutahikwaho ebikorwa nka binu. Ekitebe kya Yahwe kikozeseze Baibuli kutendeka abagurusi nukwo bamanye ekibasemeriire kukora kakuba omuntu asobyaho omwana. Ekitebe kya Yahwe kiikara nikyekebiija oburagirizi obuheebwa abagurusi ha mulingo basemeriire kukwatamu ensonga ey’okusobyaho abaana. Habwaki? Nukwo kigumye ngu omulingo abagurusi b’ekitebe barukukwatamu ensonga enu nigwikirraniza n’ekiragiro kya Kristo, gw’okugonza, kandi gw’obwinganiza.

ABAGURUSI BAKORA KI OMUNTU OBWAKORA EKIBI EKY’AMAANI?

10-12. (a) Abagurusi obubakimanya ngu omuntu akozere ekibi ky’amaani, kiki ekibaijuka, kandi baba n’ebigendererwa ki? (b) Kusigikirra ha Yakobo 5:14, 15, abagurusi balengaho kukora ki?

10 Abagurusi obubaba nibakonyera omuntu anyakukozere ekibi ky’amaani, baikara nibaijuka ngu ekiragiro kya Kristo nikibetaagisa kukwata abaheereza ba Yahwe omu mulingo ogw’okugonza, oguhikire omu maiso ga Ruhanga kandi ogw’obwinganiza. Nahabweki haroho ebintu ebimu ebibabanza kwetegereza obubahurra ngu omuntu akozere ekibi eky’amaani. Ekigendererwa ekikuru eky’abagurusi nukwo kuhaisa ibara lya Ruhanga ekitiinisa n’okulirinda nukwo litajumwa. (Lev. 22:31, 32; Mat. 6:9) Kandi ekigendererwa kyabo ekindi ekikuru nukwo kukonyera ab’oruganda n’abanyaanya itwe kwikara haihi na Yahwe n’okuhuumuza abo boona abakwasirweho habw’ekibi ky’omuntu anyakusisire.

11 Kwongera hali ebi, abagurusi b’ekitebe balengaho kumanya omusiisa obwaraaba ayegarukiremu, kandi obukiba nukwo kiri, balengaho kumukonyera kugarraho enkoragana ye na Yahwe. (Soma Yakobo 5:14, 15.) Omukristaayo ow’akora ekibi eky’amaani habw’okugonza kuhikiriza okwegomba kwe, aba ali murwaire omu by’omwoyo. Ekirukumanyisa ngu takyaine enkoragana enungi hamu na Yahwe. * Nahabweki, abagurusi baba nk’abadakitaali. Balengaho kukonyera ‘omurwaire [rundi omusiisi]’ kwongera kuba kurungi. Obuhabuzi obubamuha kuruga omu Baibuli nibusobora kumukonyera kugarraho enkoragana ye hamu na Ruhanga obwaba ayegarukiremu kuruga ha mutima.​—Eng. 3:19; 2 Kol. 2:5-10.

12 Nikyeyolekera kimu ngu abagurusi baine obujunanizibwa bw’amaani. Kandi bagonza muno ekitebe habwokuba Ruhanga nuwe abahaire obujunazibwa obw’okurolerra abantu be omu mulingo ogw’okugonza kandi ogw’obwinganiza. (1 Pet. 5:1-3) Nibagonza ab’oruganda n’abanyaanya itwe boona bahurre ngu ekitebe ekibarumu kiine obulinzi. Enu niyo ensonga habwaki banguha kugonjoora ensonga obubakimanya ngu omuntu akozere ekibi eky’amaani nk’eky’okusobyaho abaana. Bakora ki? Wecumitirizeho ebikaguzo ebiri omu  kacweka 13,  15, hamu  17.

13-14. Abagurusi borobera ebiragiro bya gavumenti ebirukukwata ha kunyengerra omuntu weena owaba asobezeho omwana? Soborra.

 13 Abagurusi basemeriire kworobera ebiragiro bya gavumenti ebirukukwata ha kunyengerra omuntu weena owaba asobezeeho omwana? Ego. Omu biikaro nambere baine ebiragiro nka binu, abagurusi bekamba kworobera ebiragiro bya gavumenti ebirukwata ha kunyegerra omuntu anyakusobezeeho omwana. (Bar. 13:1) Ebiragiro bya mulingo gunu tibihakaniza ebiragiro bya Ruhanga. (Eng. 5:28, 29) Nahabweki obubakimanya ngu haroho omwana ou basobezeeho, aho n’aho bahikirra ofiisi y’itaagi kukaguza ekibasemeriire kukora kusobora kworobera ebiragiro bya gavumenti.

14 Abagurusi obubabaza n’omwana ou basobezeeho hamu n’abazaire be, rundi n’abantu abandi abakimanyireho, babamanyisa nk’oku baine obugabe kunyegerra omu b’obusobozi. Nitusobora kwekaguza, kakuba ow’asobezeeho omwana aba ali omu kitebe, kumunyegerra tikirajumise ibara lya Yahwe omu kiikaro eki? Omukristaayo anyakunyegeriire asemeriire kwehurra ngu aletiire ibara lya Ruhanga kujumibwa? Nangwa. Anyakusobezeho omwana nuwe aba ajumisize ibara lya Ruhanga.

15-16. (a) Kusigikirra ha 1 Timoseo 5:19, habwaki abakaiso babiri nibetaagwa abagurusi obubaba batakacweriire omuntu omusango? (b) Abagurusi bakora ki obubakimanya ngu omuntu omu kitebe najunaanwa ogw’okusobyaho omwana?

 15 Habwaki abagurusi b’ekitebe betaaga abakaiso babiri rundi basatu kugumya ngu omuntu akozere ekibi eky’amaani? Habwokuba Baibuli eyoleka ngu nikyo kintu ky’obwinganiza. Omuntu obubamujunaana ngu akozere ekibi eky’amaani baitu akaanga kukiikiriza, abagurusi batakakomere akatebe ak’okucwa omusango, hasemeriire kubaho abakaiso babiri kumurumiiriza. (Bir. 19:15; Mat. 18:16; soma 1 Timoseo 5:19.) Baitu kinu nikimanyisa ngu obuharaaba hataroho abakaiso babiri, omuntu tasemeriire kunyegerra omu b’obusobozi? Nangwa. Omusingi gunu tigurukutanga abagurusi rundi abantu abandi kunyegerra omuntu arukujunaanwa kukora ekikorwa kinu ekirukucwa ebiragiro.

16 Abagurusi obubamanyisibwa ngu haroho Omukristaayo arukujunaanwa ogw’okusobyaho omwana, borobera ebiragiro bya gavumenti ebirukubetagisa kunyegerra nukwo hanyuma nabo batandika kukora okuseruliiriza kwabo kusigikirra ha Byahandiikirwe. Abagurusi babanza kukaguza omuntu ogu obwaraaba mali yakozere omusango ogu. Obwagwanga, beeta abantu abandi abasobora kuba baine ekibamanyire ha nsonga egi. Kakuba kijunaana n’omuntu ondi bakigumya ngu omuntu ogu akasobyaho omwana, rundi ngu akasangwa asobezeeho omwana ondi, bunu nibuba bwakaiso oburukumara abagurusi kukoma akatebe k’okucwa omusango. * N’obuhakuba hataroho bakaiso babiri kugumya ngu omuntu ogu akasobyaho omwana, abagurusi bamanya ngu omuntu ow’arukujunaanwa nasobora kuba yakikozere kandi kyasaliiza abantu abandi. Abagurusi bagumizaamu nibahumuza kandi nibakonyera boona ababa bakwasirweho ekibi kinu. Kwongera hali eki, abagurusi baikazaaho eliiso omuntu owasobora kuba yasobezeeho omwana nukwo balinde ekitebe.​—Eng. 20:28.

17-18. Soborra obujunanizibwa bw’akatebe akacwa omusango.

 17 Akatebe k’okucwa omusango kaine bujunanizibwa ki? Ebigambo “kucwa omusango” tibirukumanyisa ngu abagurusi nubo bacwamu ow’asobezeeho omwana obwaraaba asemeriire kujunaanwa ab’obulemi. Abagurusi tibatanga ab’eby’obulemi kuhikiriza ebiragiro. (Bar. 13:2-4; Tit. 3:1) Oihireho omulimo gwabo nugwo ogw’okucwamu omuntu ogu obwaraaba asemeriire kusigara omu kitebe rundi kukirugamu.

18 Abagurusi obubaba bali ha katebe k’okucwa omusango, obujunanizibwa bwabo buba bw’okucwamu ensonga z’eby’omwoyo zonka. Bakozesa Baibuli kucwamu omuntu obwaraaba ayegarukiremu rundi nangwa. Obwaba ategarukiremu, abagurusi bamumanyisa ngu takyali omu ha Bakaiso ba Yahwe kandi hanyuma bamuranga kumanyisa ekitebe kyona nk’oku atakyali omu ha Bakaiso ba Yahwe. (1 Kol. 5:11-13) Obwaba ayegarukiremu, nasobora kusigara omu kitebe. Baitu abagurusi bamumanyisa ngu naija kumara emyaka nyingi atakatungaga obujunanizibwa omu kitebe, rundi talibutunga obwomeezi bwe bwona. Habw’ekigendererwa ky’okulinda abaana abandi omu kitebe, abagurusi nibasobora kumanyisa abazaire kulinda abaana baabo obubarukuba bali haihi n’omuntu ogu. Baitu obubaba nibamanyisa abazaire, tibabagambira abantu abayakozere kubi rundi omwana ou yasobezeeho.

OMULINGO OSOBORA KULINDA ABAANA BAAWE

Abazaire obubegesa abaana babo ebintu ebirukukwata ha kuterana nibasigikirra ha myaka y’omwana ou baliyo nibegesa, nikisobora kukonyera abaana kutahikwaho ekikorwa eky’okubasobyaho. Kusobora kukora kinu, abazaire basemeriire kukozesa ebintu ekitebe kya Yahwe kiturukize kubakonyera. (Rora Ekicweka ky’Okwega 19, akacweka 19-22)

19-22. Abazaire basemeriire kukora ki kusobora kulinda abaana babo? (Rora ekisisani ekya ha kyesweko.)

19 N’oha aine obujunanizibwa obukuru obw’okulinda abaana batahikwaho akabi? Abazaire. * Abaana baawe kisembo kuruga hali Ruhanga, kandi “bugwetwa” obwakuhaire. (Zab. 127:3) Yahwe nuwe akuhaire obujunazibwa obw’okulinda abaana baawe. Kiki eky’osobora kukora kulinda abaana baawe nukwo omuntu atabasobyaho?

20 Eky’okubanza, manya ebirukukwata ha kusobyaho abaana. Manya bantu ba mulingo ki abakira kusobyaho abaana, kandi bababihabiha bata. Werinde abantu rundi enyikara ey’esobora kuteka omwana wawe omu kabi. (Nfu. 22:3; 24:3) Kandi oijuke ngu emirundi erukukira obwingi, omuntu ow’asobyaho omwana aba muntu omwana ow’amanyire kandi ow’arukwesiga.

21 Ekyakabiri, konyera abaana bawe kwanguhirwa kubaza naiwe kandi naiwe oyanguhirwe kubaza nabo. (Bir. 6:6, 7) Kinu nikimanyisa ngu osemeriire kuhuliiriza kurungi abaana baawe ebibarukukugambira. (Yak. 1:19) Ijuka ngu abaana batiina kubaza nk’oku babasobezeeho. Nasobora kutiina ngu obwarabaza busaho omuntu arukwija kumwikiririzaamu, rundi omuntu ow’amusobezeeho nasobora kuba amutinisiriize kumukora kubi obw’aragambira omuntu wena. Obw’orayekengera ngu omwana wawe bamusobezeeho, mukaguze omu mulingo ogw’embabazi kandi ohuliirize n’obugumisiriza buli kintu kyona eky’araaba nakugambira.

22 Ekyakasatu, yegesa abaana baawe. Yegesa abaana baawe ebibasemeriire kumanya ha kuterana nosigikirra ha myaka yabo. Bagambire ekibasemeriire kubaza rundi ekibasemeriire kukora kakuba omuntu abakwatakwata omu mulingo ogw’atasemeriire kubakwatamu. Kozesa kurungi ebintu ekitebe kya Yahwe kiturukize ebirukwoleka nk’oku osobora kulinda abaana baawe batahikwaho akabi.​—Rora akasanduuko “ Weyegese Wenka Hamu n’Abaana Baawe.”

23. Nk’Abakaiso ba Yahwe, tutwara tuta ekikorwa ky’okusobyaho abaana, kandi kikaguzo ki ekiturukwija kugarukamu omu kicweka ekirukuhonderaho?

23 Nk’Abakaiso ba Yahwe, ekikorwa ky’okusobyaho abaana tukitwara kuba kibi ky’amaani muno ekirukunugwa kandi ekirukucwa ebiragiro. Habw’okuhondera ekiragiro kya Kristo, itwe nk’Abakaiso ba Yahwe tuleka omuntu wena ow’asobyaho omwana kusasurra ekibi kye. Baitu kiki ekitusobora kukora kuhumuza ow’oruganda rundi munyaanya itwe ou basobezeeho? Nitwija kugarukamu ekikaguzo eki omu kicweka ekirukuhonderaho.

EKIZINA 103 Abagurusi b’Ekitebe Bisembo

^ kac. 5 Ekicweka kinu kitekaniziibwe kutwoleka omulingo tusobora kulinda abaana nukwo batabasobyaho. Nitwija kurora omulingo abagurusi balinda ekitebe n’omulingo abazaire basobora kulinda abaana babo batabasobyaho.

^ kac. 3 AMAKURU G’EKIGAMBO: Kusobyaho abaana kiri kikorwa nambere omuntu mukuru ahikiriza ekyetaago kye eky’okuterana n’akozesa omwana omuto. Nikusobora kuba kuterana kwonyini; kukozesa omunwa kuzaanisa ebicweka by’omwana eby’ensoni, kuterana nauwe omu kibunu; kukwatakwata ebicweka bye eby’ensoni, amabere, rundi ekibunu; hamu n’ebikorwa bindi byona eby’obugwagwa ebiine akakwate n’okuterana. Kikuru kwijuka ngu omwana obubamusobyaho kimukora kubi muno kandi aba ataine musango gwona. Mananu ngu abaana abaisiki nubo bakira kusobebwaho, baitu aboojo nabo nibasobora kubasobyaho. N’obukiraaba ngu abasaija nubo bakira kusobyaho abaana, abakazi nabo basobyaho abaana.

^ kac. 11 Kakuba omuntu akora ekibi eky’amaani habwokuba enkoragana ye na Yahwe ebaire eri nceke, kinu tikirukumwihaho omusango habw’ekibi eky’akozere. Kandi Yahwe naija kumucwera omusango habw’ekibi kye.​—Bar. 14:12.

^ kac. 16 Abagaurusi obubaba nibabaza n’omuntu arukujunaanwa ogw’okusobyaho omwana, omwana ou basobezeeho tabaho. Omuzaire, rundi omuntu ondi omwana ow’arukwesiga nuwe agambira abagurusi omwana ekyaba amugambiire ekyabaireho nukwo omwana kitamwongerereza obusaasi omu bitekerezo.

^ kac. 19 Oburagirizi obuhairwe nibukwataho n’abo abarukurolerra abaana abatali babo habwabo.