Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

EKICWEKA KY’OKWEGA 22

Ikara n’Ogendera omu ‘Muhanda Ogurukwera’

Ikara n’Ogendera omu ‘Muhanda Ogurukwera’

“Nuho haliba engudo, nomuhanda, . . . Omuhanda Ogurukwera.”—IS. 35:8.

EKIZINA 31 Genda Hamu na Ruhanga

EBITURAYEGA a

1-2. Abayudaaya abakaba nibaikara omu Baburoni bakaba baine kukora ncwamu ki enkuru? (Ezera 1:2-4)

 OMUKAMA akaba aragiire. Abayudaaya abakaba bali omu bunyagwa bwa Baburoni kumara emyaka nsanju, bakaba baikiriziibwe kugaruka omu nsi y’owabu, Isaleri. (Soma Ezera 1:2-4.) Yahwe nuwe yasobozeseze kinu kubaho. Habwaki nitugamba tuti? Abababuroni tibaakiraga kulekera abantu baabaga banyagire. (Is. 14:4, 17) Baitu, Baburoni ekaba esingwirwe kandi omulemi omuhyaka akaba agambiire Abayudaaya kugaruka owabubo. Nahabw’ensonga egi, buli Muyudaaya kukira muno banyineeka baali baine kukora encwamu kuruga Baburoni rundi kwikarayo. Eki kyali kitanguhire. Habwaki?

2 Nikisobora kuba ngu baingi baali bakuzire omu myaka batasobora kugenda orugendo oru oruraihire. Kandi habwokuba Abayudaaya abarukukira obwingi baali bazaalirwe Baburoni, bakaba batakaikaraga ahandi hoona. Baatwaraga Isaleri kuba ihanga lya baisenkurubo. Nikisobora kuba ngu bamu h’Abayudaaya baali bafookere baguuda kandi kyakubagumiire kulekaho amaka gaabo n’ebintu kugenda omu kiikaro ekindi.

3. Abayudaaya abesigwa abaakugarukire Isaleri baakutungire mugisa ki?

3 Hali Abayudaaya abesigwa, ebirungi ebyakurugire omu kugaruka Isaleri, bikaba nibikira ebintu ebibaakweferiize. Omugisa ogurukukirayo gukaba nigutwarramu okuramya kwabo. N’obukiraaba ngu omu Baburoni hakaba harumu yekaru za baruhanga ab’ebisuba ezirukuhingura omu 50, hakaba hatarumu yekaru ya Yahwe omu rubuga oru rwona. Hakaba hataliyo ekyoto nambere Abaisaleri baakugenzere kuhayo ebihongwa byabo nk’oku kyaragirwaga omu Biragiro bya Musa. Kandi hakaba hataliyo banyakatagara abatekaniziibwe kurungi kuhayo ebihongwa ebi. Ekindi, bakaba betoroirwe abantu baingi abatarukuheereza Yahwe kandi abaturukuhondera endengo ze. Nahabweki enkumi n’enkumi z’Abayudaaya abarukutiina Ruhanga baali baine ekihika eky’okugaruka omu nsi y’owabu nukwo bagarreho okuramya okw’amananu.

4. Bukonyezi ki Yahwe obwakaba agaraniize kuha Abayudaaya abaali nibagaruka Isaleri?

4 Orugendo oru orugumire kuruga Baburoni kuhika Isaleri rwatwaraga nk’emyezi ena. Baitu Yahwe akaba araganiize ngu ekintu kyona ekyakubalemeseze kugarukayo yakukiihireho. Nabbi Isaya akahandiika ati: “Mutekanize omu irungu omuhanda gwa [Yahwe], muterekereze omu ibuga engudo ya Ruhanga waitu. . . . ekiramaire kirigo’rwa, nekiikaro kyobusozi kirifoka ekyeya.” (Is. 40:3, 4) Teeramu akasisani orole oruguudo orurungi niruraba omu irungu n’omu kyeya. Mali abantu baakwegondiize omu kukozesa omuhanda gunu! Kyakubanguhiire kugendera omu muhanda oguterekeriire, kukira kutemba obusozi, kusirimuka rundi kuraba omu bihanga. Eki kyakubasobozeseze kwanguha.

5. Ibara ki eryahairwe omuhanda ogw’akokurorraho kuruga Baburoni kugenda Isaleri?

5 Kasumi kanu enguudo nyingi bazeeta amabara rundi baziha enamba. Omuhada ogw’akokurorraho Isaya oguyahandiikireho, nagwo gwali gwine ibara. Akahandiika ati: “Nuho haliba engudo, nomuhanda, kandi gulyetwa Omuhanda Ogurukwera; abatasemiire tibaligurabamu.” (Is. 35:8) Omurago gunu gwali nigumanyisa ki hali Abaisaleri ab’omu kasumi ako, kandi nigumanyisa ki haliitwe?

“OMUHANDA OGURUKWERA” —OMU BUSUMI OBWA KARA NA KASUMI KANU

6. Habwaki omuhanda gunu gwali nugwetwa ogurukwera?

6 Mali omuhanda gunu ka gwine ibara lirungi! Habwaki gwali nigwetwa ogurukwera? Abayudaaya “abatasemiire,” kandi abo nubo abakaba bacweriiremu kimu kukora ebikorwa eby’obusiihani, kuramya ebisisani n’ebibi ebindi eby’amaani, tibaakwikiriziibwe kwikara omu Isaleri. Abayudaaya abaakugarukire baakufookere “ihanga erirukwera” omu maiso ga Ruhanga wabo. (Bir. 7:6) Baitu eki kyali kitakumanyisa ngu abaarugire Baburoni baali bataine empindahinduka ez’okukora nukwo basemeze Yahwe.

7. Abayudaaya abamu baali baine kukora mpindahinduka ki? Bazaaho ekyokurorraho.

7 Nk’oku turozerege Abayudaaya abarukukira obwingi baali bazaliirwe Baburoni, kandi baali bamanyiriire entekereza n’emigenzo y’Abababuroni. Hanyuma y’emyaka nyingi barugire Baburoni, Ezera akakyetegereza ngu bamu h’Abayudaaya baali baswire abakazi abakafiiri. (Kurug. 34:15, 16; Ezer. 9:1, 2) Nehemiya nauwe akahunirra kukimanya ngu abaana abaazaliirwe omu Isaleri bakaba batasobora kubaza Oruheburaniya. (Bir. 6:6, 7; Neh. 13:23, 24) Abaana banu baakwegere bata kugonza Yahwe n’okumuramya, batarukwetegereza orulimi Oruheburaniya orwakozesiibwe omu kuhandiika ekigambo kya Ruhanga? (Ezer. 10:3, 44) Nahabweki Abayudaaya abo baali baine empindahinduka nyingi ez’okukora, baitu kyakubanguhiire kuzikora bali omu Isaleri nambere okuramya okw’amananu kwali kuliyo nikugarurwaho.—Neh. 8:8, 9.

Kuruga omwaka 1919 Y.A.K., obukaikuru n’obukaikuru bw’abantu barugire omu Baburoni orukuru baatandika kurubatira omu ‘Muhanda Ogurukwera’ (Rora akacweka 8)

8. Habwaki ebyabaireho emyaka nyingi enyuma nibitukwataho? (Rora ekisisani ekya ha kyesweko.)

8 Ebyahikire ha Bayudaaya nibihuniiriza, baitu abamu nibasobora kwekaguza ebi nibitukwataho kasumi kanu? Ego, nibitukwataho habwokuba naitwe nitugendera omu ‘Muhanda Ogurukwera.’ Katube tuli abaseserweho amagita rundi ‘ab’entaama ezindi,’ tusemeriire kwikara omu ‘Muhanda Ogurukwera’ oguratwikaza omu rugonjo orw’eby’omwoyo kandi gukatuhikya omu kasumi nambere Obukama bwa Ruhanga bulitandika kulema ensi. b (Yoh. 10:16) Kuruga omwaka 1919 Y.A.K., obukaikuru n’obukaikuru bw’abantu barugire omu Baburoni Orukuru, ekirukumanyisa amadiini goona ag’ebisuba baatandika kugendera omu muhanda ogurukwera ogw’akokurorraho. N’osobora kuba oli omu hali bo. N’obukiraaba ngu omuhanda ogu gukakingurwaho emyaka nka 100 enyuma, omulimo ogw’okugutekaniza gukatandika ebyasa bingi enyuma.

KUTEKANIZA OMUHANDA

9. Kusigikirra ha Isaya 57:14, “Omuhanda Ogurukwera” gukatekanizibwa guta?

9 Abayudaaya obubaali nibaruga Baburoni, Yahwe akaihaho ebintu byona ebyali nibisobora kubalemesa. (Soma Isaya 57:14.) Kandi obukirukuhika ha ‘Muhanda Ogurukwera’ ogwa kasumi kanu? Kumara ebyasa bingi omwaka 1919 gutakahikire, Yahwe akakozesa abasaija abarukumutiina kutekaniza omuhanda ogurukwiha abantu be omu Baburoni Orukuru. (Lengesaniza na Isaya 40:3.) Bakatekaniza ebintu ebyakukonyiire abantu abarukugonza kuramya Yahwe omu mananu kuruga omu madiini ag’ebisuba baije omu rugonjo orw’eby’omwoyo. Omulimo gunu gwali nigutwarramu ki? Tekerezaaho bimu ha bintu ebibaakozere.

Ebyasa bingi omwaka 1919 Y.A.K., gutakahikire, abasaija abarukutiina Ruhanga bakakonyera omu kusemeza omuhanda ogurukuruga omu Baburoni Orukuru (Rora akacweka 10-11)

10-11. Kuteera n’okuhindura Baibuli kikonyiire kita kweyongera kumanya obutumwa obugirumu? (Rora ekisisani.)

10 Kuteera ebitabu. Baibuli yakopororwaga n’engaro kuhikya omu mwaka 1450. Omulimo gunu gwatwaraga akusumi akaraihire kandi kyali kitanguhire kutunga Baibuli. Ebyoma ekirukuteera ebitabu obukyatandikire kukozesebwa, kyayanguhaga kuturukya Baibuli nyingi n’okuzigaba.

11 Kuhindura ebitabu. Kumara ebyasa bingi, Baibuli ekaba eri omu rulimi Orulatini orwayetegerezebwaga abantu abasomere bonka. Ebyoma ebirukuteera ebitabu obubyayeyongiire, abantu abarukutiina Ruhanga bakeyongera kuhindura Baibuli omu ndimi ezirukwetegerezebwa abantu aba buli kiro. Abantu baali nibasobora kulegesaniza ebibaali nibegesebwa abebembezi b’amadiini n’ebibarukusoma omu Baibuli.

Abasaija abarukutiina Ruhanga bakakonyera omu kusemeza omuhanda kuruga omu Baburoni Orukuru. (Rora akacweka 12-14) c

12-13. Bazaaho ekyokurorraho ekirukwoleka omulingo abantu abarukugonza Ruhanga bayanikire enyegesa z’ediini ez’ebisuba kutandika n’omwaka 1835.

12 Ebitabu eby’okukozesa kwegesa Baibuli. Abantu abaatekahoga omutima kusoma Baibuli bakeega bingi. Kandi hanyuma baagambirahoga abandi ebibeegere, ekitarasemiize abebembezi b’amadiini baingi. Ekyokurorraho kuruga nk’omu mwaka 1835, abantu abarukugonza Ruhanga bakaturukya turakiti ezirukwoleka enyegesa z’amadiini ezitahikire.

13 Nk’omu mwaka 1835 omusaija arukutiina Ruhanga arukwetwa Henry Grew akaturukya turakiti erukubazaaho enyikara y’abafu. Omu turakiti egi akateekamu Ebyahandiikirwe ebirukugumya ngu omuntu kutafa kiba kisembo kuruga hali Ruhanga hatali ngu habwokuba azaarwa aine omwoyo ogutafa nk’oku amadiini agarukukira obwingi gayegesaga. Omu mwaka 1837 omutebezi arukwetwa George Storrs akatunga turakiti egi obwakaba ali omu gaali y’omwika. Akagisoma kandi yakigumya ngu akaba azoire amananu, kandi akacwamu kugambiraho abandi ebyakaba ayegere. Omu 1842 yahaga embazo omu biikaro ebirukwahukana ha mutwe ogurukugamba ngu “Ababi—Baine Omwoyo Ogutafa?” Ebigambo George Storrs yahandiikire bikakwataho omusigazi arukwetwa Charles Taze Russell.

14. Ow’oruganda Russell na bataahi be bakagisirwa bata omu kuseruliiriza okwakozerwe abasaija abaira? (Rora ekisisani.)

14 Ow’oruganda Russell na bataahi be bakagasirwa bata omu mulimo gunu ogw’okutekaniza “Omuhanda Ogurukwera”? Obubaabaga nibesomesa baakozesaaga ebitabu ebirukusoborra Baibuli nka lexicons, concordances, n’empindura za Baibuli ezirukwahukana. Bakagasirwa n’omukuseruliiriza okwakozerwe abasaija nka Henry Grew, George Storrs, n’abandi. Ow’oruganda Russell hamu na bataahi be nabo bakakora omulimo gw’amaani omu kutekaniza omuhanda gunu kuraba omu kuturukya ebitabu bingi na turakiti ebyabazaahoga Baibuli.

15. Bintu ki ebikuru ebyabaireho omu 1919?

15 Omu 1919, abantu ba Ruhanga bakarugira kimu omu Baburoni orukuru. Omu mwaka ogu, omwiru omwesigwa kandi ow’amagezi akatandika kukonyera abo abarukugonza Ruhanga kurubatira omu ‘Muhanda Ogurukwera.’ (Mat. 24:45-47) Omulimo ogwakozerwe kara gukakonyera abo abaatandikire kurubatira omu muhanda kweyongera kumanya Ruhanga n’ebigendererwa bye. (Nfu. 4:18) Abo nabo kyali nikibetaagisa kukora empindahinduka omu bwomeezi bwabo nukwo basemeze Yahwe. Yahwe tanihirramu abantu be kukora empindahinduka zoona ahonaaho baitu mporampora aikaire nabakonyera kusemezaamu okuramya kwabo. (Rora akasanduuko “ Yahwe Aikaire Nakonyera Abantu be Kusemezaamu Okuramya Kwabo.”) Mali tulisemererwa muno obutulisobora kusemeza Ruhanga omu byona ebitukora!—Bak. 1:10.

“OMUHANDA OGURUKWERA” GUKYAKINGWIRE

16. Kuruga 1919, biki ebikozerwe kusemezaamu “Omuhanda Ogurukwera”? (Isaya 48:17; 60:17)

16 Engudo zoona zetaaga kwikara nizidabiirizibwa. Kuruga 1919, omulimo ogw’okusemeza “Omuhanda Ogurukwera” gwikaire nigugumizaamu kusobozesa abantu baingi kuruga omu madiini ag’ebisuba. Omwiru omwesigwa kandi ow’amagezi ayatairweho akatandika kukora omulimo gwe kandi omu 1921, akaturukya ekitabu ekirukusigikirra ha Baibuli eky’okukonyera abantu abahyaka kwega amananu. Kopi ezirukuhika omu bukaikuru mukaaga ez’ekitabu eki ekirukwetwa The Harp of God, zikagabwa omu ndimi 36 kandi kikakonyera baingi kwega amananu. Enyumaho tukatunga ekitabu ekirungi ekyokukozesa kwegesa Baibuli, ekya Wegondeze omu Bwomeezi Ebiro n’Ebiro! Omu biro binu ebya ha mpero, Yahwe nakozesa ekitebe kye kutuha ebyokulya eby’omwoyo ebitukonyera kwikara nitugendera omu ‘Muhanda Ogurukwera.’—Soma Isaya 48:17; 60:17.

17-18. “Omuhanda Ogurukwera” nigugenda nkaha?

17 Nitusobora kugamba ngu buli murundi omuntu aikiriza kwegesebwa Baibuli aba atungire omugisa ogwokutandika kurubatira omu ‘Muhanda Ogurukwera.’ Abamu bagugenderamu habw’akacu kake kandi hanyuma bagurugamu. Kandi abandi bacweramu kimu kwikara nibagugenderamu kuhikira kimu nambere barukugenda. Omuhanda gunu, nigugenda nkaha?

18 Abo abaine okunihira okwokugenda omu iguru, “Omuhanda Ogurukwera” nigubatwara omu rugonjo rwa Ruhanga omu iguru. (Kus. 2:7, NWT) Abo abaine okunihira kw’okwikara omu nsi omuhanda gunu nigubahikya hakumalirra kw’emyaka 1,000 ey’obulemi bwa Yesu nambere buli omu alifooka ahikiriire. Nahabweki, obworaaba n’orubatira omu muhanda gunu hati, otarora enyuma kandi otagurugamu kuhikya ohikire nambere orukugenda. Nitukugondeza “orugendo orurungi.”

EKIZINA 24 Mwije ha Rusozi rwa Yahwe

a Yahwe akeeta omuhanda ogw’akokurorraho kuruga Baburoni kugenda Isaleri, “Omuhanda Ogurukwera.” Omu kasumi kanu Yahwe ateriireho abantu be omuhanda? Ego! Kuruga 1919 Y.A.K., obukaikuru n’obukaikuru bw’abantu barugire omu Baburoni Orukooto baatandika kurubatira omu ‘Muhanda Ogurukwera.’ Itwena tusemeriire kugwikaramu kuhikya tuhikire nambere turukugenda.

c KUSOBORRA EKISISANI: Ow’oruganda Russell na bataahi be nibakozesa ebitabu ebibaasangireho.