Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

EKICWEKA KY’OKWEGA 44

Gumya Enkoragana Yaawe n’Abanywani Baawe Empero Etakahikire

Gumya Enkoragana Yaawe n’Abanywani Baawe Empero Etakahikire

“Enganjani [mali] negonza obusumi bwona.”​—NFU. 17:17.

EKIZINA 101 Kukorra Hamu Omu Bumu

EBITURAYEGA *

Nitwija kwetaaga abanywani abarungi omu kasumi ‘ak’omuhito omwingi’ (Rora akacweka 2) *

1-2. Kusigikirra ha 1 Petero 4:7, 8, kiki ekisobora kutukonyera kuraba omu nyikara ezigumire?

NK’OKU tuliyo nitweyongera kwirra haihi n’okumalirra ‘kw’ebiro bya hanyuma,’ nitusobora kutunga ebizibu by’amaani. (2 Tim. 3:1) Ekyokurorraho, hanyuma y’okukoma okw’abaire omu ihanga limu eriri omu bugwaizoba bwa Afirika, hakabaho okurwana kwingi. Ab’oruganda n’abanyaanya itwe bakamara emyezi erukuhingura mukaaga batarukusobora kugenda nambere barukugonza habwokuba obulemu bwali bubetoroire. Kiki eky’abakonyire kugumira enyikara enu ey’ekaba egumire muno? Abamu bakasobora kwikara omu maka g’ab’oruganda abakaba baali omu biikaro ebitarumu obulemu. Ow’oruganda omu akagamba ati: “Enyikara enu ekankonyera kurora omugaso gw’abanywani. Itwena tukagarramungana amaani.”

2 Omuhito omwingi obuguratandika nitwija kwongera kurora omugaso gw’abanywani abarungi. (Kus. 7:14) Nahabweki kikuru tweyongere kugumya enkoragana yaitu n’abanywani baitu hati. (Soma 1 Petero 4:7, 8.) Ekyokurorraho kya Yeremiya nikitwegesa bingi. Banywani be bakamukonyera kusobora kukiraho omu kasumi Yerusalemu ekaba eri haihi kuhwerekerezebwa. * Nitusobora tuta kuhondera ekyokurorraho kya Yeremiya?

YEGERA HA KYOKURORRAHO KYA YEREMIYA

3. (a) Kiki ekikaba nikisobora kuletera Yeremiya kwecwaho abantu abandi? (b) Yeremiya akagambira ki omuhandiiki we Baruki, kandi kiki ekyarugiremu?

3 Yeremiya akamara emyaka nka 40 n’okukiraho naikara n’abantu abatali besigwa, otwaliremu abataahi hamu n’abanyabuzaale be kuruga omu rubuga nambere yazaliirwe orwa Anatosi. (Yer. 11:21; 12:6) N’obukiraaba nukwo kiri, atecweho abantu. Baitu akagambira Baruki omuhandiiki we omwesigwa nk’oku akaba nayehurra kandi naitwe tumanyire nk’oku yayehuliire habowokuba omulingo akaba nayehurramu nigubazibwaho omu Baibuli. (Yer. 8:21; 9:1; 20:14-18; 45:1) Baruki na Yeremiya bakeyongera kugonzangana n’okutekamungana ekitiinisa, Baruki obwakaba nahandiika ebintu byona ebyahikire hali Yeremiya.​—Yer. 20:1, 2; 26:7-11.

4. Kiki Yahwe ekiyaragiire Yeremiya kukora kandi omulimo gunu gukagumya guta obunywani bwa Yeremiya na Baruki?

4 Yeremiya akaba amazire emyaka nyingi nahabura Abaisaleri ha kabi akakaba nikagenda kuhika hali Yerusalemu. (Yer. 25:3) Yahwe akongera yalengaho kuleetera abantu kwegarukamu obuyaragiire Yeremiya kuhandiika obutumwa bwe obw’okubahabura ha muzingo. (Yer. 36:1-4) Yeremiya na Baruki obu bakaba nibakorra hamu omulimo Yahwe ogwakaba abahaire kandi ogusobora kuba gw’amazire emyezi nyingi, baine kuba babalizeeho ebintu ebyagumize okwikiriza kwabo.

5. Kiki ekirukwoleka ngu Baruki akaba ali munywani murungi wa Yeremiya?

5 Obubamazire kuhandiika omuzingo gunu, Yeremiya akaha munywani we Baruki omulimo ogw’okugambira abantu obutumwa obukaba buli ha muzingo ogu. (Yer. 36:5, 6) Baruki akooleka obumanzi yakora omulimo gunu n’obuguraaba gwali niguteeka obwomeezi bwe omu kabi. Yeremiya aine kuba y’asemeriirwe muno Baruki obuyagenzere ha yekaru kandi yasomera abantu ebigambo ebiri omu muzingo. (Yer. 36:8-10) Abalemi ba Yuda obubahuliire Baruki ekyakaba akozere, bamuragira abasomere ebikaba biri omu muzingo! (Yer. 36:14, 15) Abalemi banu bakacwamu kugambira Omukama Yehoyakimu ebigambo bya Yeremiya. Bakakwatirwa Baruki embabazi bamugambira ngu: “Genda, oyesereke, iwe na Yeremiya; omuntu wena aleke okumanya namberemuli.” (Yer. 36:16-19) Mali bakamuha obuhabuzi oburungi!

6. Kiki Yeremiya na Baruki ekibakozere obubahiganiziibwe?

6 Omukama Yehoyakimu akabiihirwa muno obuyahuliire ebigambo ebyahandiikirwe Yeremiya yahika n’okuragira ngu omuzingo bagokye kandi Yeremiya na Baruki babakwate. Baitu Yeremiya, eki kitamutiinise. Akakwata omuzingo gundi yaguha Baruki kandi yayongera yamugambira obutumwa bwa Yahwe, kandi Baruki “yahandikamu ebyarugire omu kanwa ka Yeremiya, ebigambo byona ebyomu kitabu eki Yehoyakimu omukama wa Yuda ekiyayokeze omu murro.”​—Yer. 36:26-28, 32.

7. Kiki ekisobora kuba kyabaireho Yeremiya na Baruki obu bakaba nibakorra hamu?

7 Abantu abaraba omu kulengesebwa hamu bakira kufooka ngajani nfe na nfe. Nitusobora kutekerezaaho omulingo Yeremiya na Baruki bayeyongire kufooka banywani obu baali nibagarukamu kuhandiika omuzingo Omukama Yehoyakimu oguyahwerekeriize. Ekyokurorraho ky’abasaija banu abesigwa nikitwegesa ki?

GAMBIRA BANYWANI BAAWE EBY’ORUKUTEKEREZA N’OMULINGO ORUKWEHURRA

8. Kiki ekisobora kutulemesa kutunga abanywani abarungi, kandi habwaki tusemeriire kwikara nitulengaho kutunga abanywani abarungi?

8 Obuharaaba haroho omuntu ayatukozere kubi omu kasumi ak’enyuma nikisobora kutugumira kugambira abandi omulingo turukwehurramu. (Nfu. 18:19, 24) Rundi nitusobora kwehurra tutaine amaani ag’okwongera kugumya enkoragana yaitu n’abanywani baitu. Baitu titusemeriire kutekereza ngu tikirukusoboka. Obuturaaba nitugonza ab’oruganda kutusagika omu busumi bw’ebizibu, tusemeriire kwega kubesiga hati, kandi tubagambire ebiturukutekereza n’omulingo turukwehurramu. Kinu kikuru muno obuturaaba nitugonza kufooka abanywani abarungi.​—1 Pet. 1:22.

9. (a) Yesu akooleka ata ngu nayesiga banywani be? (b) Habwaki kugambira abandi eby’orukutekereza n’omulingo orukwehurra nikiija kukukonyera kugumya enkoragana yaawe nabo? Bazaaho ekyokurorraho.

9 Yesu akooleka banywani be nk’oku nabesiga kuraba omu kubagambira buli kimu kyona ataine eky’arukubasereka. (Yoh. 15:15) Nitusobora kuhondera ekyokurorraho kye kuraba omu kugambira banywani baitu ebintu ebitusemiize, ebitweralikiriize, hamu n’ebitubiihize. Huliiriza kurungi munywani wawe obwaraaba n’abaza naiwe, habwokuba kinu nikisobora kukuletera kukyetegereza nk’oku nimusisana omu ntekereza, omu nyehurra, kandi nk’oku mwine ebigendererwa ebirukusisana. Tekerezaaho ekyokurorraho kya munyaanya itwe Cindy, owaine emyaka nka 20. Akanywana payoniya owaine emyaka nka 60, oubarukweta Marie-Louise. Cindy na Marie-Louise batebeza hamu buli kyana nyekyakara, kandi babalizangana kuruga ha mutima. Cindy nagamba ati: “Ngonza kubazaaho n’abanywani bange ebintu ebikuru habwokuba kinu kinkonyera kweyongera kubamanya n’okubetegereza.” Obutugambira banywani baitu ebiturukutekereza, omulingo turukwehurra kandi tukabahuliiriza kurungi kyongera kugumya enkorangana yaitu nabo. Nka Cindy, naiwe obw’orayekamba kugambira abandi eby’orukutekereza n’omulingo orukwehurra, obunywani bwawe nabo nibwija kweyongera kuguma.​—Nfu. 27:9.

KORRA HAMU N’ABANYWANI BAAWE

Abanywani abarungi batebeza hamu (Rora akacweka 10)

10. Kusigikirra ha Enfumo 27:17, kiki ekisobora kurugamu kakuba tukorra hamu n’abanywani baitu?

10 Nk’oku turozere omu kyokurorraho kya Yeremiya na Baruki, naitwe obutukorra hamu n’ab’oruganda n’abanyaanya itwe turora emiringo yabo emirungi, tubegeraho kandi tweyongera kwirra haihi nabo. (Soma Enfumo 27:17.) Ekyokurorraho, oyehurra ota obwoba oli omu buheereza na munywani waawe kandi okahurra omulingo arukurwanirra amananu n’obumanzi rundi arukubazaaho Yahwe n’ebigendererwa bye ataine okugurukyagurukya kwona? Kinu kisobora kuba kikuletera kweyongera kumugonza.

11-12. Bazaaho ekyokurorraho ekirukwoleka omulingo kutebeza hamu n’abanywani baitu kisobora kutukonyera kugumya enkoragana yaitu nabo.

11 Tekerezaaho ebyokurorraho bibiri ebirukwoleka omulingo kukorra hamu omu buheereza kisobora kutuleetera kweyongera kugonzangana. Adeline, anyakwine emyaka 23, akasaba munywani we arukwetwa Candice, kugenda nawe kutebeze omu kiikaro ekitakira kutebezebwamu. Adeline nagamba ati: “Twali nitugonza kweyongera kutebeza n’obwekambi n’okweyongera kwegondeza omu buheereza. Itwena twali nitugonza kugarukwamu amaani n’okweyongera kuheereza Yahwe nk’oku turukusobora.” Kukorra hamu kikabagasira kita? Adeline nayongera nagamba ati: “Buli rwebagyo obutwabaga turugire omu buheereza twabazaahoga omulingo okutebeza kwabaga kutugarwiremu amaani kandi n’omulingo Yahwe yabaga atukonyiremu. Kubazaaho ebintu binu kikatukonyera kweyongera kumanyangana kurungi.”

12 Munyaanya itwe arukwetwa Laïla na Marianne, abatali omu buswere kuruga omu ihanga lya France, bakagenda kutebeza omu rubuga orukuru orwa Central African Republic orurukwetwa Bangui kandi orunyakurumu abantu baingi muno. Laïla nagamba ati: “N’obukiraaba ngu nyowe na Marianne tukatunga obutetegerezangana, kubazaaho omulingo twabaga nitwehurramu hamu n’okugonzagana bikatukonyera kugumya obunywani bwaitu. Obunarozere omulingo Marianne akaba nayanguhirwa kukora empindahinduka, omulingo akaba nagonzamu abataka, n’omulingo akaba nayekamba omu buheereza, kikandetera kweyongera kumugonza.” Torukwetaga kubanza kugenda omu ihanga lindi kweyongera kugonza banywani baawe. Buli murundi otebeza n’ow’oruganda rundi munyaanya itwe, otunga omugisa ogw’okwongera kumumanya n’okugumya obunywani bwawe nawe.

TEKA OMUTIMA HA MIRINGO ENUNGI EY’ABANYWANI BAAWE KANDI OBAGANYIREGE

13. Obwire obumu obutuba nitukorra hamu n’abanywani baitu kiki ekisobora kurora?

13 Obwire obumu obutukorra hamu n’abanywani baitu turora emiringo yabo enungi hamu ensobi zaabo. Kiki ekisobora kutukonyera kwikara twine enkoragana enungi nabo n’obubaraaba bakora ensobi? Leka twongere tubazeeho ekyokurorraho kya Yeremiya. Kiki ekisobora kutukonyera kwikara niturora ebirungi byabo kandi tukabaganyira obubasobya?

14. Ekyokurorraho kya Yahwe kikegesa ki Yeremiya, kandi kinu kikamukonyera kita?

14 Yeremiya nuwe yahandiikire ekitabu kya Yeremiya, kandi nikisobora kuba ngu nuwe yahandiikire ebitabu bibiri ebirukumanywa nka Ekyabakama eky’okubanza n’ekyakabiri. Busaho okugurukyagurukya, omulimo gunu gukaletera Yeremiya kweyongera kumanya emiringo ya Yahwe kukira muno embabazi ze hali abantu abatahikiriire. Ekyokurorraho, akaba amanyire ngu Omukama Ahabu obuyayegarukiremu, habw’ebibi bye, Yahwe akagamba ngu eka ye yoona ekaba etarukugenda kuhwerekerezebwa akyali mwomeezi. (1 Bakam. 21:27-29) Omu mulingo nugwo gumu, Yeremiya akaba akimanyire ngu Manase akaba akozere ebibi by’amaani ebirukukira n’ebya Ahabu. Baitu nabwo, Yahwe akaganyira Manase habwokuba akegarukamu. (2 Bakam. 21:16, 17; 2 Byom. 33:10-13) Embabazi n’okugumiisiriza Yahwe ebiyayolekere abantu banu, biine kuba byakonyire Yeremiya kwoleka banywani be nfe na nfe embabazi.​—Zab. 103:8, 9.

15. Yeremiya akahondera ata ekyokurorraho kya Yahwe eky’okugumiisiriza, Baruki obuyahugukire?

15 Tekerezaaho omulingo Yeremiya yatwaizeemu Baruki obuyahugukire kuruga ha mulimo gwe. Yeremiya atatekereze ngu Baruki tasobora kuhinduka baitu akamukonyera y’amugambira obutumwa bwa Yahwe obw’embabazi baitu obw’amaani. (Yer. 45:1-5) Ekyokurorraho kinu nikitwegesa ki?

Abanywani abarungi baganyirangana kuruga ha mutima (Rora akacweka 16)

16. Nk’oku kyolekererwe omu Enfumo 17:9, kiki ekitusemeriire kukora kusobora kwikazaaho obunywani bwaitu n’abandi?

16 Amananu gali, ab’oruganda n’abanyaanya itwe tibahikiriire. Nahabweki, obutumara kufooka munywani w’omuntu, twine kutekamu amaani kurora ngu twaikazaaho obunywani obu. Kakuba banywani baitu bakora ensobi, kisobora kutwetagisa kubahabura omu mulingo gw’embabazi nitukozesa Ekigambo kya Ruhanga kandi n’okubagambira amananu gonyini. (Zab. 141:5) Kandi obubatubiihiza, tusemeriire kubaganyira. Obutumara kubaganyira, tusemeriire kwerinda kwongera kubazaaho ensobi egi omu kasumi ak’omu maiso. (Soma Enfumo 17:9.) Mali kikuru muno omu biro binu eby’okumalirra kuteka omutima ha miringo emirungi ey’ab’oruganda omu kiikaro ky’okuguteka ha buceke bwabo! Obuturakora kinu nitwija kugumya enkoragana yaitu nabo. Kinu tusemeriire kukikora hati, habwokuba nitwija kwetaaga abanywani abarungi omu kasumi ak’omuhito omwingi.

YOLEKA OKUGONZA OKUTALEKERA

17. Yeremiya akooleka ata ngu akaba ali munywani omurungi omu bwire obw’ebizibu?

17 Nabbi Yeremiya akakyoleka ngu akaba ali munywani omurungi omu bwire obw’ebizibu. Ekyokurorraho, hanyuma ya Ebedimereki omusaija ayakoraga omu kooti kujuna Yeremiya kuruga omu kiina ekikaba kirumu esaabu, Ebedimereki akatiina ngu abakuru bakaba nibagenda kumukora kubi. Yeremiya obuyakihuliire, ataculeere, kandi atatekereze ngu munywani we naija kutunga omulingo ogw’okugumira ekizibu kinu. Nobukiraaba ngu Yeremiya akaba ali omu nkomo, akakora eky’arukusobora kukonyera Ebedimereki obuyamugambiire omurago gwa Yahwe ogurukuhuumuza.​—Yer. 38:7-13; 39:15-18.

Abanywani abarungi bakonyera ab’oruganda n’abanyaanya itwe abali omu bwetaago (Rora akacweka 18)

18. Kusigikirra ha Enfumo 17:17, kiki ekitusemeriire kukora kakuba munywani waitu atunga ekizibu?

18 Omu kasumi kanu, ab’oruganda n’abanyaanya itwe nibaraaba omu bizibu bingi. Ekyokurorraho, baingi bahikwaho ebigwererezi rundi obulemu. Kinu obukibaho, nitusobora kwikara n’ab’oruganda banu omu maka gaitu. Abandi nibasobora kubakonyera omu byentahya. Baitu itwena nitusobora kusaba Yahwe akonyere ab’oruganda n’abanyaanya itwe banu. Obutukimanya ngu ow’oruganda rundi munyaanya itwe ayenubire, nitusobora kulemwa kumanya eky’okumugambira rundi eky’okukora. Baitu itwena twine ekitusobora kukoraho. Ekyokurorraho, nitusobora kutunga obwire obw’okuba nabo, n’okubahuliiriza omu mulingo gw’embabazi obubarukuba nibabaza naitwe. Kandi nitusobora n’okuboleeka ekyahandiikirwe ekikira kutuhuumuza. (Is. 50:4) Baitu ekirukukira obukuru nukwo kuba nabo obubarukuba nibatwetaaga.​—Soma Enfumo 17:17.

19. Kutunga abanywani abarungi hati nikiija kutukonyera kita omu kasumi ak’omu maiso?

19 Kanu nuko kasumi nambere tusemeriire kwekamba okutunga n’okugumya enkoragana enungi n’ab’oruganda n’abanyaanya itwe. Habwaki? Habwokuba abanyanzigwa baitu nibaija kulengaho kukozesa ebisuba kutubaganizaamu. Nibaija kulengaho kutuleetera kurwanisangana. Baitu amaani gaabo nigaija kufa busa. Tibarukwija kusobora kutuleetera kuleka kugonza ab’oruganda bagenzi baitu. Ebintu byona ebi barakora tibirukwija kusobora kusiisa enkoragana yaitu n’ab’oruganda ei twagumize kara. Abanywani abaturatunga nibaija kutukonyera kuraba omu kasumi kanu aka ha mpero kandi nitwija kwikara nabo ebiro n’ebiro.

EKIZINA 24 Mwije ha Rusozi rwa Yahwe

^ kac. 5 Nk’oku empero ey’eyongiire kwirra haihi, itwena tusemeriire kugumya enkoragana yaitu n’ab’oruganda n’abanyaanya itwe. Omu kicweka kinu, nitwija kurora ebitusobora kwegera ha kyokurorraho kya Yeremiya. Kandi nitwija n’okubazaaho omulingo kutunga abanywani abarungi kasumi kanu kirukwija kutukonyera obuturatunga ebizibu.

^ kac. 2 Ebintu ebiri omu kitabu kya Yeremiya bitahandiikwe kusigikirra ha kasumi bya baireho.

^ kac. 57 KUSOBORRA EBISISANI: Ekisisani kinu nikyoleka ekisobora kubaho omu kasumi ‘ak’omuhito omwingi.’ Ab’oruganda n’abanyaanya itwe baingi besoroize hamu omu kisiika ekiri omu rusu rw’enju y’ow’oruganda. Omu kasumi ako ak’okulengwa bahuumuzangana habwokuba bali banywani. Ebisisani binu bisatu nibyoleka ngu Ab’oruganda n’abanyaanya itwe banu bakagumya kara enkoragana yabo omuhito omwingi gutakatandikire.