OMUYUDAAYA arukwetwa Morodekai nabazibwaho muno omu byafaayo ebiri omu kitabu kya Esiteri. Akaba ali Omuyudaaya omunyagwa ayakoraga omu kikaali ekya Abaperesi. Kinu kikabaho ha kutandika okw’ekyasa ekyakataano Yesu Atakazairwe (Y.A.) “omu biro bya [Omukama] Ahasuero.” (Abantu baingi kasumi kanu nibaikiriza ngu omukama ogu akaba nuwe Xerxes I.) Morodekai akalemesa abantu abakaba nibagonza okwita omukama. Habw’okugonza kumusiima, omukama akakora entekaniza ngu Morodekai atekebwemu ekitiinisa abantu boona nibarora. Hanyuma y’okufa kwa Hamani omunyanzigwa wa Morodekai hamu n’Abayudaaya abandi, omukama akakuza Morodekai yamufoora omuhikirwa. Nk’omuhikirwa, Morodekai akaha ekiragiro eky’okujuna Abayudaaya ab’omu Buperesi hali ekiita bantu​—Es. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Abanyabyafaayo abamu abaha kutandika kw’ekyasa ekya 20 bakagamba ngu ekitabu kya Esiteri nganikyo kwonka kandi ngu Morodekai atabeho. Baitu, omu 1941, abantu abarukuseruliiriza ha bintu ebyakara bakazoora ebintu ebisobora kuba nk’obwakaiso oburukusagika Baibuli eby’egamba hali Morodekai. Kiki ekibaazoire?

Abarukuseruliiriza bakazoora ekibumbe ekikaba kihandiikirweho ekirukubazaaho omusaija arukwetwa Marduka (omu Rungereza Mordecai). Akaba ali mukuru omu Susani kandi nasobora kuba yakoraga omu by’embalirra. Arthur Ungnad, omukugu omu byafaayo eby’abantu abaakara akagamba ngu ekibumbe kinu, kikaba “nikyo kihandiiko kyonka oihireho Baibuli ekikaba nikibazaaho Morodekai” omu kasumi ako.

Kwiha Ungnad akora ripooti enu, abakugu bahindwire enkumi n’enkumi z’ebigambo ebiri ha bibumbe ebindi bya Buperesi. Bimu hali binu nibyo ebibumbe ebyasangirwe omu matongo g’orubuga rwa Persepolis. Bikasangwa omu kiikaro ekikaba kiri lyahurro haihi n’ebibisiika by’orubuga. Ebibumbe binu bikaba nibyoleka ngu bikabaho kurugira kimu ha bulemi bwa Xerxes I. Biri omu rulimi orukwetwa Elamite kandi birumu amabara maingi agarusangwa omu kitabu kya Esiteri. a

Ebibumbe bingi eby’omu Persepolis bibazaaho ibara Marduka, ayaheeriize nk’omuhandiiki w’omukama omu kikaali ky’omu Susani omu bulemi obw’omukama Xerxes I. Ekibumbe kimu kibazaaho Marduka nk’omuhinduzi w’orulimi. Ebigambo ebi nibiikiranganiza n’omulingo Baibuli ebazaaho Morodekai. Akaba mukuru ayaheeriize omu kooti y’Omukama Ahasuero (Xerxes I) kandi ayabazaaga hakiri endimi nkaibiri. Morodekai yaikarraga butoosa ha irembo ly’ekikaali omu omu Susani. (Es. 2:19, 21; 3:3) Irembo linu likaba kyombeko kikooto nambere abakuru b’omu kikaali bakorraga.

Haroho ebintu bingi ebirukusisana hagati ya Marduka arukubazibwaho ha bibumbe na Morodekai arukubazibwaho omu Baibuli. Boona bakabaho omu bwire bumu, omu kiikaro kimu, kandi bakorraga omu kiikaro kimu nk’abakuru. Ebintu binu byona ebirukusisana nibyoleka ngu ebintu ebyakara ebyazoirwe, nibisobora kuba nibibazaaho Morodekai ow’arukubazibwaho omu kitabu kya Esiteri.