Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

Ow’oruganda Rutherford naha orubazo ha rusorrokano orukooto omu Cedar Point, Ohio, 1919

1919​—Emyaka Kikumi Enyuma

1919​—Emyaka Kikumi Enyuma

NAMBERE omwaka 1919 gwahikiire Obulemu obw’Amaani (rundi Obulemu obw’Ensi Yoona obw’Okubanza) obw’amazire emyaka ena bwali bumazire kuhwa. Omwaka 1918 obugwali guli haihi kuhwa amahanga gakaleka kurwana, kandi omu Janwali 18, 1919 orusorrokano orw’ayeserwe, Paris Peace Conference rukatandika. Ekigendererwa kimu eky’orusorrokano runu kyali ky’okutekaho omukono ha ndagaano y’obusinge ey’ayeserwe Treaty of Versailles, ey’amazireho obulemu hagati y’ihanga lya Bugirimaani n’amahanga agakaba nigagirwanisa. Endagaano enu ekatekwaho omukono omu Juuni 28, 1919.

Endagaano enu ekarugamu kutandikaho ekitebe ekihyaka eky’ayeserwe League of Nations. Ekigendererwa ky’ekitebe kinu kikaba “kwongera kuleetaho enkoragana enungi hagati y’amahanga hamu n’okuleetaho obusinge n’eteeka omu nsi yoona.” Amadiini maingi agefoora g’Ekikristaayo gakasagika ekitebe kinu. Akatebe akarukwetwa Federal Council of the Churches of Christ in America kakahaisaniza ekitebe kinu nikagamba ngu “ekitebe kinu nikyo Obukama bwa Ruhanga burukukozesa kulema ensi.” Akatebe kanu kakoleka ngu nikasagika ekitebe kinu obukasindikire engabwa zaako kugenda kuba omu rusorrokano rwa Paris Peace Conference. Omu ha ngabwa zinu akagamba ngu orusorrokano runu “ekaba ntandikwa y’omulembe omuhyaka omu byafaayo by’ensi.”

Omulembe omuhyaka gwali gutandikire baitu gukaba gutarukugenda kuletwaho abantu abakaba bali omu rusorrokano runu orw’okuleeta obusinge. Omu 1919 omulembe omuhyaka gukatandika, Yahwe obuyahaire abantu be amaani g’okutebeza kukira nk’oku baali nibatebeza kara. Baitu kinu kusobora kubaho, enyikara y’Abeegi ba Baibuli ekaba eine kubanza kuhinduka.

ENCWAMU EY’EKABA EGUMIRE

Joseph F. Rutherford

Okukoma abebembezi ba Watch Tower Bible and Tract Society okwabahoga buli mwaka kukaba nikugenda kubaho Kyamukaaga, Janwali 4, 1919. Omu kasumi ako Ow’oruganda, Joseph F. Rutherford, ow’akaba n’ayebembera abantu ba Yahwe hamu n’aboruganda abandi musaanju bakaba bali omu nkoma eya Atlanta, Georgia habwokusibwa emisango etahikire. Nahabweki ab’oruganda bakaba baine kucwamu obubaraaba nibagenda kwongera kukoma ab’oruganda abali omu nkomo rundi omu biikaro byabo kutamu abantu abandi?

Evander J. Coward

Ow’oruganda Rutherford obw’akaba ali omu nkomo akaba ayeralikiriire muno ha kirukugenda kuhikaho ekitebe. Akaba akimanyire ngu ab’oruganda abamu baali nibagonza kukoma omuntu ondi nuwe afooke purezidenti. Kinu kikamuleetera kuhandika ebbaruha yagisindikira abaali nibagenda kukoma n’abasaba kukoma Ow’oruganda Evander J. Coward kuba purezidenti. Rutherford akabazaaho Ow’oruganda Coward ati: “Musaija anyakutekaine, ow’amagezi,” kandi “mwesigwa hali Mukama.” Baitu kandi haroho ab’oruganda abandi abaali nibagonza ngu bongereyo emyezi mukaaga batakakomere. Abo abaali nibasagika ab’oruganda abakaba bali omu nkomo bakaikiriza. Obubakaba nibabazaaho ensonga enu ab’oruganda abamu bakakwatwa ekiniga.

Richard H. Barber

Ow’oruganda Richard H. Barber akagamba ngu ‘haroho ekintu eky’abaireho ky’abakonyera kukora encwamu.’ Omu ha b’oruganda owakaba ali omu rusorrokano runu akagamba ati: “Nyowe n’obundaba ntali looya, manyire obwesigwa ekiburukumanyisa. Kandi Ruhanga nagonza tube besigwa. Kandi nintekereza ngu omulingo ogurukukirayo oburungi ogutusobora kwoleka ngu tuli besigwa hali Ruhanga nukwo kwongera kukoma Ow’oruganda Rutherford nka purezidenti.”​—Zab. 18:25.

Alexander H. Macmillan

Ow’oruganda A. H. Macmillan nawe ow’akaba ali omu nkomo n’Ow’oruganda Rutherford akagamba ngu ekiro ekyahondiireho Ow’oruganda Rutherford akateerateera ha kisiika kye y’amugambira ati: “Leeta omukono gwawe.” Ow’oruganda Rutherford akampa ebbaruha ab’oruganda eibamusindikiire erukwoleka ebyali birugire omu kukoma. Obuyagisomere ahonaaho Macmillan aketegereza ekibakaba nibamanyisa. Ebbaruha enu ekaba n’eyoleka nk’oku ab’oruganda boona abakaba nibebembera baali bongire bakomwa kandi ngu Ow’oruganda Joseph Rutherford na William Van Amburgh bakaba nibagenda kwikara omu biikaro byabo. Kinu kikamanyisa ngu Joseph Rutherford akaba nagenda kugumizaamu naheereza nka purezidenti.

BALEKERWA!

Ab’oruganda banu munaana obubakaba bali omu nkomo, abeegi ba Baibuli bakahikirra abantu nibabasa bateke omukono hakihandiiko ekirukusaba gavumenti kulekera ab’oruganda banu. Ab’oruganda n’abanyanya itwe banu abamanzi bakasooroza emikono erukuhingura omu 700,000. Ebiro by’okwezi 26 Maaci, 1919, ab’oruganda obubakaba batakahaireyo ekihandiiko kyabo, Ow’oruganda Rutherford n’ab’oruganda abaakaba asibirwe nabo bakalekerwa.

Omu rubazo rwe hali abo abamutangiriire kuruga omu nkomo, Ow’oruganda Rutherford akagamba ati: “Enyikara enu ey’egumire eiturabiremu ebaireho kututekaniza habw’enyikara ezigumire ezirukwija omu maiso. . . . Mwikaire mutakurwanirra bagenzi banyu kyonka. Baitu omulimo gwanyu gubaire niguhikiriza ekigendererwa kindi ekikuru. . . . Omu kuturwanirra muhaisize ibara lya Yahwe ekitiinisa, kandi boona abakozere omulimo gunu batungire omugisa gw’amaani.”

Omulingo omusango gw’ab’oruganda gwacwirwemu nigwoleka nk’oku Yahwe akaba n’abasagika. Ebiro by’okwezi 14 Maayi, 1919, kooti ey’ehurra emisango ey’okujurra ekacwamu eti: “Abarukujunaanwa omu musango gunu . . . bakacwerwa omusango omulingo ogutahikire, nahabweki encwamu eya kooti ekaba ekozere esazibwemu.” Nk’oku ab’oruganda baali bajunainwe emisango ey’amaani, kuba kooti ekaba ebaganyire kwonka rundi ekeheze ekifubiro kyabo bakaba nibagenda kusigara baine ibara libi omu maiso ga gavumenti. Baitu nk’oku emisango yasazibwemu, Ow’oruganda Rutherford akagumizaamu naheereza nk’omuramuzi. Kandi kinu kikamusobozesa kurwanirra obugabe bw’abantu ba Yahwe omu kooti enkuru eya Amerika. Kandi mali akabarwanirra emirundi nyingi obuyamazire kulekerwa.

BAKACWERAMU KIMU KUTEBEZA

Ow’oruganda Macmillan akagamba ati: “Tukakyetegereza nk’oku tutasemeriire kwikarra kwonka tukalera engaro tulindiriire Mukama aije atutwale omu iguru. Baitu tukakyetegereza ngu tusemeriire kulengaho kumanya Mukama waitu eky’arukugonza tukole.”

Baitu ab’oruganda abaali nibaheereza ha kitebe ekikuru bakaba batasobora kugumizaamu n’omulimo ogubakaba bakozere kumara emyaka nyingi. Habwaki? Habwokuba ab’oruganda obubakaba bali omu nkomo, ebintu ebibakozesaaga kutera ebitabu (rundi Printing plates) byali bisisikaire. Kinu kikabamaramu amaani kandi ab’oruganda abamu batandika kwekaguza omulimo ogw’okutebeza obuguraaba guhoire.

Tugambe ngu abantu baali nibakyagonza kuhurra obutumwa oburukukwata ha Bukama bwa Ruhanga Abeegi ba Baibuli obubatebezaaga? Kusobora kugarukamu ekikaguzo eki, Ow’oruganda Rutherford akacwamu kuha orubazo. Bakaba nibagenda kuraliza abantu kwija kuhurra orubazo runu. Ow’oruganda Macmillan akagamba ati “Kakuba haali hataizire muntu n’omu kuhurra orubazo runu, twali nitumanya ngu omulimo ogw’okutebeza guhoire.”

Ekirango ekirukukwata ha rubazo rw’Ow’oruganda Rutherford orwali rwine omutwe “Kunihira okw’Abantu Abali omu Bujune” orwakaba nagenda kuha omu Los Angeles, California, 1919

Sande ey’ebiro by’okwezi 4 Maayi, 1919, Ow’oruganda Rutherford n’obwaraaba akaba arwaire muno akaha orubazo omu rubuga rwa Los Angeles, California orwine omutwe “Kunihira okw’Abantu Abali omu Bujune.” Abantu nka 3,500 nubo babaireho kandi abandi baingi bakasabwa kugaruka omu ka habwokuba ekiikaro kyali kitaito. Ekiro ekyahondireho, abantu bandi 1,500 nubo babaireho. Kinu kikakonyera ab’oruganda kukigumiza kimu ngu abantu baali nibakyagonza kwega amananu!

Hanyuma ab’oruganda bakakora ekintu eky’akwasireho muno omulingo Abakaiso ba Yahwe batebezaamu kuhika na hati.

OMULIMO GW’OKUTEBEZA GUTEKANIZIBWA KURUNGI

Watch Tower ya Agusto 1, 1919, ekooleka ngu ha kutandika kwa Sebutemba, haali nihagenda kubaho orusorrokano orukooto omu Cedar Point, Ohio. Omwegi wa Baibuli arukweta Clarence B. Beaty kuruga omu kiikaro kya Missouri kandi ow’akaba akyali muto omu kasumi ako nagamba ati: “Buli omu wena akaba n’agonza kugenda omu rusorrokano runu.” Ab’oruganda n’abanyaanya itwe abarukuhingura omu 6,000 nubo babaireho, kandi omuhendo gunu baali batarukugunihira. Ekintu ekindi eky’akizire kusemeza, nikyo ngu abantu abarukuhingura omu 200 bakabatizibwa omu nyanja ey’ekaba erihaihi erukwetwa Erie.

Ekyesweko kya magaziini erukwetwa The Golden Age, eya Okitobba 1, 1919

Omu Sebutemba 5, 1919, ha kiro kya kataano eky’orusorrokano runu Ow’oruganda Rutherford obwakaba naha orubazo orw’ali rwine omutwe “Abakozi Bagenzi Baitu,” akaranga magazini empyaka erukwetwa The Golden Age. * Magaziini enu ekaba negenda “kubazaahoga ebintu eby’amaani ebirukubaho omu nsi, n’ensonga habwaki byali nibibaho kusigikirra ha Byahandiikirwe.”

Abeegi ba Baibuli boona bakaterererwa kutebeza n’obumanzi nibakozesa magaziini enu empyaka. Ebbaruha ey’ekaba n’esoborraho omulimo gw’okutebeza ekagamba eti: “Buli omu anyakubatiziibwe asemeriire kukimanya ngu guli mugisa gw’amaani kukora omulimo gunu, kandi asemeriire kukora kyona ekirukusoboka kutebeza.” Abantu baingi bakaikiriza kutebeza! Nambere okwezi kwa Desemba kwahikiire, abatebezi abekambi baali batungire abantu abarukuhingura 50,000 abasasuraga nukwo batunge magaziini enu empyaka.

Ab’oruganda omu rubuga rwa Brooklyn, New York, bemeriire ha rubaju rwa motoka epakiire magaziini eza The Golden Age

Ha kumalirra kw’omwaka 1919, abantu ba Yahwe baali bongire kutekanizibwa kurungi kandi bagarukirwemu amaani. Ekintu ekindi, obunabbi bwingi oburukukwata ha biro bya mpero bwali bumazire kuhikirizibwa. Kandi okulengwa n’okusemeza abantu ba Ruhanga okwabaziibweho omu Maraki 3:1-4, kwali kuhoire, abantu ba Yahwe baali balekerwe kuruga omu bunyagwa bwa Baburoni Orukooto kandi Yesu akaba amazire kukoma ‘omwiru omwesigwa kandi ow’amagezi.’ * (Kus. 18:2, 4; Mat. 24:45) Hati Abeegi ba Baibuli baali betekaniize kukora omulimo Yahwe ogw’akaba nagonza bakole.

^ kac. 22 Omu 1937 magaziini ya The Golden Age eketwa Consolation kandi omu 1946 y’ayetwa Awake!

^ kac. 24 Rora Watchtower, ya Julaayi 15, 2013, rup. 10-12, 21-23; n’eya Maaci 2016, rup. 29-31.