Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

EKICWEKA KY’OKWEGA 40

Okwegarukamu Kwonyini Nikumanyisa Ki?

Okwegarukamu Kwonyini Nikumanyisa Ki?

“[Nkaija] okweta . . . abasiisi okwegarukamu.”​—LUK. 5:32.

EKIZINA 36 Tulinda Emitima Yaitu

EBITURAYEGA *

1-2. Mbaganiza ki ekaba eri hagati ya Ahabu na Manase, kandi bikaguzo ki ebiturabazaaho?

LEKA tubazeeho abakama babiri abaali baroho omu busumi obwakara. Omu akalema obukama obw’enganda ikumi eza Isaleri kandi ondi, akalema obukama obw’enganda ibiri eza Yuda. N’obukiraaba ngu baali baroho omu busumi oburukwahukana, bakaba baine ebintu ebibarukusisaniza. Abakama banu boona bakajeemera Yahwe kandi baleetera abantu be kumusiisira. Boona baramyaga baruhanga ab’ebisuba kandi bakaba bali baisi. Baitu, hali haroho embaganiza hagati y’abasaija banu. Omu halibo akagumizaamu nakora ebibi kuhikya obuyafiire, baitu ondi akegarukamu kandi yasaba ekiganyiro habw’ebibi bye eby’amaani eby’akaba akozere. Abasaija banu nubo baha?

2 Amabara gaabo nubo Ahabu, omukama wa Isaleri, na Manase, omukama wa Yuda. Embaganiza hagati y’abasaija banu babiri, nizisobora kutwegesa bingi ha isomo erikuru muno ery’okwegarukamu. (Eng. 17:30; Bar. 3:23) Okwegarukamu nikyo kiki, kandi twoleka tuta ngu twegarukiremu? Nitwetaaga kumanya habwokuba nitugonza Yahwe atuganyire obutusiisa. Kutunga eby’okugarukamu eby’ebikaguzo ebi, nitwija kwekebiija obwomeezi obw’abasaija banu kandi turole kiki ekitusobora kwegera ha byokurorraho byabo. Hanyuma nitwija kubazaaho Yesu ekiyayegeseze ha kwegarukamu.

EKITUSOBORA KWEGA OMU KYOKURORRAHO KY’OMUKAMA AHABU

3. Ahabu akaba ali mukama wa mulingo ki?

3 Ahabu akaba ali mukama wa musanju omu bukama obw’enganda ikumi eza Isaleri. Akaswera Yezeberi, muhara w’omukama wa Sidoni, ihanga erikaba liri omu matemba ga Isaleri kandi eriguuda muno. Ahabu habw’okuswera Yezeberi, nikisobora kuba kyaletiire sente kweyongera omu ihanga lya Isaleri. Baitu kikongera kusiisira kimu enkoragana y’Isaleri na Yahwe. Yezeberi yaramyaga Baali, kandi akaleetera Ahabu kukurakuraniza ediini egi embi muno, eyatwarramuga obwamalaaya ha yekaru hamu n’okuhonga abaana. Yezeberi obwakaba ali mugo, obwomeezi bwa banabbi ba Yahwe boona bukaba buli omu kabi. Akaita banabbi baingi. (1 Bakam. 18:13) Na Ahabu “akakora ekibi omu maiso ga [Yahwe] okukira bona abamubandize.” (1 Bakam. 16:30) Yahwe akaba n’arora ebikorwa bya Ahabu na Yezeberi. Yahwe habw’embabazi ze, akatuma nabbi Eriya kubahabura hamu n’abantu boona obwire bukyali. Baitu Ahabu na Yezeberi bakanga kuhuliiriza.

4. Yahwe akagamba ngu akaba nagenda kufubira ata Ahabu, kandi kiki Ahabu ekiyakozere?

4 Obwire bukahika, okugumiisiriza kwa Yahwe kwahwaho. Yahwe akatuma Eriya kugenda kugambira Ahabu na Yezeberi nk’oku akaba nagenda kubafubira. Eka yabo yoona ekaba negenda kuhwerekerezebwa. Ebigambo bya Eriya bikaleetera Ahabu kwehurra kubi muno! Ekirukuhuniiriza, omusaija ogu ow’emyehembo ‘akebundaaza.’​—1 Bakam. 21:19-29.

Omukama Ahabu habwokuba akaba ategarukiremu kwo akateeka nabbi wa Ruhanga omu nkomo (Rora akacweka 5-6) *

5-6. Nitumanya tuta ngu Ahabu akaba ategarukiremu kwo?

5 Nobukiraaba ngu Ahabu akebundaaza kiro eki, ebiyakozere hanyuma bikooleka ngu akaba ategarukiremu kwo. Atalengeho kwihaho okuramya kwa Baali omu Bukama bwe. Kandi atakurakuranize okuramya Yahwe. Ahabu akooleka ngu akaba ategarukiremu n’omu miringo endi.

6 Hanyuma y’akasumi, Ahabu obuyaraliize Omukama omurungi owa Yuda Yehosafati, kumweteranizaaho kugenda kurwanisa Abaramu, Yehosafati akamuha amagezi ngu babanze bekaguzeeho nabbi wa Yahwe. Ahabu akaba atarukugonza kukikora, akagamba ati: “Hasigaireho omuntu omu outusobora okukaguza [Yahwe], nuwe Mikaya mutabani wa Imura: baitu nimunoba; baitu tandagurra birungi [baitu ebibi byonka].” Baitu nabwo bakekaguzaaho nabbi Mikaya. Ahabu ekiyagambire kyali kihikire, omusaija wa Ruhanga akaranga amakuru mabi hali Ahabu! Omu kiikaro ky’okwegarukamu kandi akasaba Yahwe ekiganyiro, Ahabu akateeka nabbi omu nkomo. (1 Bakam. 22:7-9, 23, 27) N’obukiraaba ngu Ahabu akamuteeka omu nkomo, akaba atasobora kutanga obunabbi obu kuhikirra. Omu bulemu obw’ahondiireho, Ahabu akaitwa.​—1 Bakam. 22:34-38.

7. Yahwe akabazaaho ata Ahabu hanyuma y’okufa kwe?

7 Hanyuma ya Ahabu kufa Yahwe akooleka omulingo yaroramuga omusaija ogu. Omukama omurungi Yehosafati obuyatahire omu ka ye omu businge, Yahwe akasindika nabbi Yehu kumugambira nk’oku akaba akozere ensobi kukonyera Ahabu. Nabbi wa Yahwe akagamba ati: “Kikuhikiriire okukonyera ababi, nokugonza abo abarukunoba [Yahwe]?” (2 Byom. 19:1, 2) Tekerezaaho kinu: Ahabu mali obwaraaba akaba ayegarukiremu kwo, nabbi tiyakumwesere omusaija omubi ow’arukunoba Yahwe. Nikyeyolekera kimu ngu, Ahabu n’obworaaba akaba ayolekere ngu asaliirwe habw’ebikorwa bye, ategarukemu kwo.

8. Ekyokurorraho kya Ahabu nikitwegesa ki ha kwegarukamu?

8 Kiki ekitusobora kwega kuruga omu kyokurorraho kya Ahabu? Eriya obuyagambiire Ahabu ngu eka ye ekaba negenda kufubirwa, ha kubanza akebundaaza. Ekiyakozere kyali kirungi. Baitu ebiyakozere hanyuma bikooleka ngu akaba ategarukiremu kuruga ha mutima. Nahabweki kwegarukamu, tikurukugarukira ha kusaalirwa habw’ensobi eitukozere. Hati katubazeeho ekyokurorraho ekindi ekiratukonyera kwetegereza kwegarukamu kwonyini nikutwarramu ki.

EKITUSOBORA KWEGA OMU KYOKURORRAHO KY’OMUKAMA MANASE

9. Manase akaba ali mukama wa mulingo ki?

9 Hanyuma y’emyaka nka 200 kurabaho, Manase akafooka omukama wa Yuda. Ebibi bye nibisobora kuba byabaire by’amaani muno kukira n’ebya Ahabu! Baibuli negamba eti: “Akakora [ekibi] kingi omu maiso ga [Yahwe], okumubihiza.” (2 Byom. 33:1-9) Manase akombekera baruhanga ab’ebisuba ebyoto, kandi akateeka ekisisani ekisarwirwe omu yekaru ya Yahwe. Kandi ekisisani kinu kikaba kokurorraho ak’okuramya okuterana! Yayejumbiraga omu kubandwa, amasano, okuragura, hamu n’oburogo. Kandi “akasesa [esagama] etaloho musango nyingi muno.” Akaita abantu baingi kandi “yarabya [batabani be] omu murro,” yabahongera baruhanga ab’ebisuba.​—2 Bakam. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Yahwe akahana ata Manase, kandi aketwaza ata?

10 Kusisanaho na Ahabu, Manase akanga kuhuliiriza okuhabura kwa Yahwe kurabira omu ba nabbi Be. Ha kumalirra, “[Yahwe akaleetera Yuda] engabwa ezihe eryomukama wa Asura, kandi bakwata Manase nenjegere, nibamuboha nensengo, bamutwara Baburoni.” Manase obwakaba ali omu nkomo omu Baburoni, nikizooka ngu akecumitirizaaho muno ebyakaba akozere. Kandi “yayebundaza muno omu maiso ga Ruhanga wa baisenkuru.” Akakora n’ekintu ekindi. ‘Akesengereza [Yahwe] Ruhanga we.’ Tikiri eki kyonka, Manase akaikara nasaba hali Yahwe. Omusaija ogu omubi akaba atandikire kuhinduka. Akatandika kurora Yahwe nka “Ruhangawe,” kandi akaikara n’asaba atarukuleka.​—2 Byom. 33:10-13.

Omukama Manase akooleka ngu akaba ayegarukiremu kwo kuraba omu kurwanisa okuramya okw’ebisuba (Rora akacweka 11) *

11. Kusigikirra ha 2 Ekyebyomubusinge 33:15, 16, Manase akooleka ata ngu akaba ayegarukiremu kwo?

11 Hanyuma ya kasumi, Yahwe akagarukamu esaara za Manase. Akakirora ngu Manase akaba ahindukire kuruga ha mutima, kusigikirra ha saara ze. Akakwatwaho okwesengereza kwa Manase kandi yayongera y’amufoora mukama. Manase akakozesa omugisa gunu kukyoleka ngu akaba ayegarukiremu kwo. Akakora ekintu Ahabu ekyatarakozere. Akahindura engeso ze. Akekamba kurwanisa kuramya okw’ebisuba, kandi y’ayekambisa abantu kuramya Yahwe. (Soma 2 Ekyebyomubusinge 33:15, 16.) Eki mali kyali nikyetaagisa obumanzi hamu n’okwikiriza, habwokuba Manase akaba ahabisize eka ye, abakuru omu bukama, hamu n’abantu kumara emyaka nyingi. Manase akalengaho kuterekereza ebintu ebibi ebyakaba akozere. Nikizooka ngu akakonyera muno omwijukuru we omuto Yosiya kuheereza Yahwe, habwokuba akafooka omukama omurungi muno.​—2 Bakam. 22:1, 2.

12. Ekyokurorraho kya Manase nikitwegesa ki ha kwegarukamu?

12 Kiki ekitusobora kwega omu kyokurorraho kya Manase? Akebundaaza, kandi atagarukire hali eki. Akasaba, n’ayesengereza kuganyirwa. Kandi akahindura engeso ze. Akekamba kumaraho ebizibu ebyakaba alesereho, akakora ekyarukusobora kuramya Yahwe kandi n’okukonyera abandi kumuramya. Ekyokurorraho kya Manase nikiha okunihira na hali abo abakozere ebibi eby’amaani muno. Kandi nikyolekera kimu ngu Yahwe Ruhanga ‘murungi, arahuka okuganyira.’ (Zab. 86:5) Yahwe naija kuganyira abo abegarukamu kwo.

13. Bazaaho ekyokurorraho ekirukwoleka ekintu ekikuru ekirukukwata ha kwegarukamu.

13 Manase atagarukire ha kusaba ekiganyiro habw’ebibi bye. Eki nikitwegesa isomo erikuru muno ha kwegarukamu. Tekerezaaho ekyokurorraho kinu: Ogenda ha bekeeri kandi osaba bakuguze omugaati. Baitu omu kiikaro ky’omugaati, arukutunda akuhamu ekikopo ky’engano. Eki nikisobora kukusemeza? Nangwa! Nikisobora kukugasira kakuba ow’arukutunda akusoborra ngu engano nikyo ekirungo ekikuru omu kukora omugaati? Nangwa, habwokuba nogonza omugaati! Omu mulingo nugwo gumu, Yahwe asaba omusiisi kwegarukamu. Kakuba omusiisi ayehurra kubi habw’ekibi kye, eki kirungi. Enyehurra egi kirungo kikuru omu kwegarukamu, baitu eki tikirukumara. Kintu ki ekindi ekirukwetaagisibwa? Nitwega bingi kuruga omu ruganikyo rwa Yesu orw’omwana ayazaahire.

NK’OKU TUSOBORA KUMANYA OMUNTU OW’AYEGARUKIREMU KWO

Omwana ow’akaba azaahire hanyuma y’okukyetegereza ngu akaba akozere encwamu embi, akarubata orugendo oruraihire kugaruka omu ka (Rora akacweka 14-15) *

14. Omu ruganikyo rwa Yesu, omwana ow’akaba azaahire akooleka ata ngu akaba atandikire kwegarukamu?

14 Yesu akabazaaho oruganikyo orukugarramu amaani orw’omwana ay’azaahire, orukusangwa omu Luka 15:11-32. Omusigazi ogu akajeemera ise, yaruga omu ka, kandi yagenda “omu nsi ya hara.” Obuyahikireyo akejumbira omu busihani. Obuyatungire ebizibu bikamuleetera kwecumitiriza. Akakyetegereza nk’oku akaba ali kurungi obwakaba akyali omu ka ya ise. Yesu akagamba ngu omusigazi onu ‘akegarukamu.’ Akacwamu kugaruka omu ka kandi n’okusaba ise ekiganyiro. Kyali kikuru omwana ogu kukyetegereza nk’oku yali akozere encwamu embi. Baitu eki kyali nikimara? Nangwa. Akaba aine kuhindura engeso ze!

15. Omwana ow’akaba azaahire akooleka ata ngu akaba ayegarukiremu kwo?

15 Omwana ayazaahire akooleka ngu akaba ayegarukiremu kwo ensobi ze. Akarubata orugendo oruraihire kugaruka omu ka. Kandi obuyahikire hali ise, akagamba ati: “Nsiisire hali iguru nomu maiso gawe: tikinsemerra kwetwa omwana wawe.” (Luk. 15:21) Omusigazi kwatura omu mananu ebibi bye kikooleka ngu akaba nagonza kugarraho enkoragana ye na Yahwe. Akakyetegereza nk’oku ebikorwa bye bikasaaliza ise. Kandi akaba ayetegekere kukora n’amaani kwongera kusemeza ise, n’okutwazibwa nk’omu h’abakozi ba ise abakolerra empeera! (Luk. 15:19) Oruganikyo runu tirukugarramu amaani kwonka. Emisingi rurukwegesa esemeriire kukwataho abagurusi b’ekitebe obubarukuba nibalengaho kumanya Omukristaayo mugenzi wabo ow’akozere ekibi eky’amaani obwaraaba ayegarukiremu kwo.

16. Habwaki nikisobora kugumira abagurusi kumanya omuntu obwaraaba ayegarukiremu kwo?

16 Tikyanguhira abagurusi b’ekitebe kumanya omuntu ow’akozere ekibi eky’amaani obwaraaba ayegarukiremu kwo. Habwaki? Abagurusi tibasobora kurora ekiri omu mutima, nahabweki basemeriire kusigikirra ha bwakaiso oburukwoleka ngu mali omusiisi ayegere kunoba ekibi kye. Obwire obumu omuntu nasobora kuba asiisire muno kikaleetera abagurusi abatangatangana na uwe kulemwa kukigumya ngu mali ayegarukiremu kwo.

17. (a) Kyokurorraho ki ekirukwoleka ngu omuntu n’asobora kuba ategarukiremu kwo n’obuyakwoleka ngu asaliirwe muno habw’ekibi kye? (b) Nk’oku kyolekerwe omu Matayo 3:8, omuntu ow’ayegarukiremu kwo asemeriire kukora ki?

17 Tekerezaaho ekyokurorraho. Ow’oruganda anyakuli omu buswere asihana kumara emyaka nyingi. Omu kiikaro ky’okuserra obukonyezi asereka mukazi we, enganjani ze, hamu n’abagurusi, ekibi kye. Ha kumalirra, ekibi kye kimanywa. Abagurusi obubamugambira nk’oku baine obwakaiso oburukugumya ngu asihaine, aikiriza ekibi kye kandi ayoleka ngu asaalirwe muno. Eki nikimara? Mali abagurusi baba nibetaaga kurora ekirukukira ha kusaba ekiganyiro. Omusaija onu atakole ekibi kinu eky’amaani omurundi gumu habw’encwamu embi ey’akaba akozere baitu akakikora emirundi nyingi. Omusiisi onu ataatule ekibi kye ayegondiize, baitu bakabanza kumugwamu. Nahabweki, abagurusi nibaba nibetaaga kurora obwakaiso oburukugumya ngu mali omusiisi ahindwire entekereza ye, hamu n’engeso ze. (Soma Matayo 3:8.) Nikisobora kutwarra omusaija ogu akasumi kaingi kusobora kukora empindahinduka ezirukwetaagisa. Busaho kugurukyagurukya naija kwihwa omu kitebe Ekikristaayo kuhikya obwalyoleka ngu ayegarukiremu.​—1 Kol. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Omuntu ow’abingirwe nasobora kwoleka ata ngu ayegarukiremu kwo, kandi kiki ekirarugamu?

18 Kwoleka ngu ayegarukiremu kwo, omuntu ow’abingirwe asemeriire kugendaga omu nsorrokano butoosa, kandi n’okuhondera obuhabuzi bw’abagurusi obwokuba n’entekaniza enungi ey’okusaba hamu n’okwesomesa buli kiro. Kandi asemeriire kwekamba muno kwetantara ebintu ebisobora kumwohya akongera akasiisa. Kakuba ayekamba kugarraho enkoragana ye na Yahwe, nasobora kukigumiza kimu ngu Yahwe naija kumuganyira kandi n’abagurusi nibaija kumugarra omu kitebe. Abagurusi obubarukuba nibalengaho kumanya omuntu obwaraaba ayegarukiremu kwo, bakimanyire ngu buli musango nigwahukana, nahabweki buli musango bagwekebiija kurungi kandi berinda kugucwa bwangu bwangu.

19. Kwegarukamu kwonyini nikutwarramu ki? (Ezekyeri 33:14-16)

19 Nk’oku twegere, kwegarukamu kwonyini tikurukugarukira ha kusaba ekiganyiro kwonka habw’ekibi ekitukozere. Baitu nikutwarramu n’okuhindukira kimu kuruga ha mutima ekirugamu kukora ebikorwa ebirukwoleka okwegarukamu. Kandi nikutwarramu kuleka omuhanda omubi n’okuhinduka kwongera kurubatira omu mihanda ya Yahwe. (Soma Ezekyeri 33:14-16.) Ekigendererwa ky’omusiisi ekikuru kisemeriire kuba eky’okwongera kutunga enkoragana enungi na Yahwe.

KONYERA ABASIISI KWEGARUKAMU

20-21. Nitusobora tuta kukonyera omuntu ow’akozere ekibi eky’amaani?

20 Yesu akasoborra emu ha nsonga enkuru ey’okutebeza kwe obuyagambire ati: “[Nkaija] okweta . . . abasiisi okwegarukamu.” (Luk. 5:32) Naitwe eki nikyo kisemeriire kuba kigendererwa kyaitu. Nahabweki kiki ekitusemeriire kukora kakuba tukimanya ngu munywani waitu nfe na nfe akozere ekibi eky’amaani?

21 Nikiija kuba ky’akabi hali munywani waitu kakuba tulengaho kusereka ekibi kye. Titurukwija kusobora kusereka ekibi eki habwokuba Yahwe n’arora. (Nfu. 5:21, 22; 28:13) Nosobora kwijukya munywani wawe ngu ekigendererwa ky’abagurusi ky’okumukonyera. Kakuba munywani wawe ayanga kugambira abagurusi ekibi kye, iwe obagambire. Omu mulingo ogu, noija kwoleka ngu mali nogonza kumukonyera. Kinu kikuru habwokuba nasobora kufeerwa enkoragana ye na Yahwe!

22. Kiki ekiturukwija kubazaaho omu kicweka ekirukwongeraho?

22 Kakuba abagurusi bacwamu kubinga omusiisi, ow’asiisire muno kandi ow’amazire akasumi kaingi n’asiisa, eki nikimanyisa ngu tibamwolekere mbabazi? Omu kicweka ekirukwongeraho, nitwija kwekebiija omulingo Yahwe ayolekamu embabazi obwaba n’ahana abasiisi kandi n’omulingo tusobora kumwegeraho.

EKIZINA 103 Abagurusi b’Ekitebe Bisembo

^ kac. 5 Okwegarukamu kwonyini tikugarukira ha kusaba ekiganyiro habw’ekibi ekitukozere. Ekicweka kinu, nikigenda kukozesa ekyokurorraho ky’Omukama Ahabu, eky’Omukama Manase, hamu n’oruganikyo rwa Yesu orw’omwana ayazaahire kutukonyera kwetegereza kurungi amakuru ag’okwegarukamu kwonyini. Kandi nikiija n’okubazaaho ebintu abagurusi basemeriire kuteekerezaaho obubarukuba nibalengaho kumanya, Omukristaayo ow’akozere ekibi eky’amaani obwaraaba ayegarukiremu kwo.

^ kac. 60 KUSOBORRA EBISISANI: Omu mulingo ogw’ekiniga Omukama Ahabu naragira abalinzi be kutwara nabbi wa Yahwe Mikaya omu nkomo.

^ kac. 62 KUSOBORRA EBISISANI: Omukama Manase naragira abakozi be kuhwerekereza ebisisani eby’akaba ataire omu yekaru.

^ kac. 64 KUSOBORRA EBISISANI: Omwana ow’akaba azaahire ajwahire muno, habw’okurubata orugendo oruraihire, baitu agarukwamu amaani habw’okulengera eka yabo.