1, 2. Kiki ekyahikire hali Paulo na Sira obu bakaba bali omu Firipi? (Rora ekisisani ekiri ha rupapura 9.)

TERAMU akasisani. Zikaba nka saaha mukaaga ogw’ekiro, Paulo na Sira bakaba basibiirwe omunda omu kadukuru omu nkomo y’omu rubuga rwa Firipi. Bakaba batasobora kwehindura habwokuba amaguru gabo gakaba gasibiirwe omu bibbaho, kandi emigongo ekaba nebaruma habwokuba bakaba babatiire emigo nyingi. (Engeso Ezabakwenda 16:23, 24) Ha kiro eki obu bakaba batakatwairwe omu nkomo, ekitebe ky’abantu baingi kikakurra Paulo na Sira babatwara omu katale omu maiso g’abalemi. Hanyuma y’okubaturukya aheru bakabacwera omusango ogwa n’aho. Bakatagura ebijwaro byabo kandi babatera emboko z’amaani. (Engeso Ezabakwenda 16:16-22) Ekintu kinu kitabe ky’obwinganiza! Paulo akaba ali mutaka wa Roma, nahabweki akaba asemeriire kucwerwa omusango omu mulingo oguhikire. *​—Rora obugambo obuli hansi.

 ² Paulo obwakaba ali omu nkomo, n’asobora kuba yatekeriize ha bintu ebyabaireho ha kiro eki, kandi yatekereza na ha bantu abakaba nibaikara omu Firipi. Bakaba batarukusisana n’abantu omu mbuga ezindi habwokuba ubo bakaba bataine iso’rokaniro lyona omu rubuga runu. Habw’ensonga enu Abayudaaya bakaba baine kugendaga aheru y’orubuga baramize haihi n’ekyambu. (Engeso Ezabakwenda 16:13, 14) Hati tugambe ngu omuhendo gw’Abayudaaya omu rubuga runu bakaba batarukuhika ikumi, nk’omuhendo ogwayetagisibwaga kuba n’ekiikaro ky’okuso’rokaniramu? Abantu b’omu rubuga runu orwa Firipi bayetwaraga kuba ba ha iguru habwokuba ngu bakaba bali bataka ba Roma. (Engeso Ezabakwenda 16:21) Nibasobora kuba batekeriize ngu Abayudaaya banu babiri, Paulo na Sira bakaba batali bataka ba Roma. Ensonga yonyini titugimanyire, baitu eki tumanyire kiri ngu Paulo na Sira bakasibwa omu butali bwinganiza.

3. Paulo akatwarwa omu nkomo. Habwaki ekintu kinu kisobora kuba kyamuhuniriize, kandi akaguma aine ntekereza ki?

³ Ekintu kindi, Paulo n’asobora kuba yatekerizeho ekyamutwaire Firipi. Ameezi make enyuma, Paulo akaba ali omu Asiya harubaju rumu orw’enyanja Aegean. Obwakaba ali omu kiikaro kinu, omwoyo ogurukwera gukaikara nigumutanga kutebeza omu biikaro ebimu. Nikisasana ngu omwoyo ogurukwera gukaba nigumuhambiriza kugenda omu kiikaro ekindi. (Engeso Ezabakwenda 16:6, 7) Kugenda nkaha? Obwakaba ali omu Teroa, akatunga okubonekerwa nambere yarozere omuntu namugambira: “Yambuka, oije Makedoni.” Paulo akarora ngu kinu nikyo Yahwe akaba n’agonza! Nahabweki aho n’aho akacwamu kugenda Makedoni. (Soma Engeso Ezabakwenda 16:8-10.) Kiki ekyahondireho? Obwakaba ali omu Makedoni, bakamukwata bamuta omu nkomo! Habwaki Yahwe yalekere Paulo kutwarwa omu nkomo? Akaba n’agenda kumarayo bwire ki? Nobukiraaba ngu Paulo akaba nasobora kuba yayekagwizeho ebikaguzo binu, okwikiriza n’okusemerwa bye bitaceke. Uwe na Sira bakabatandika ‘kusaba, n’okuzinira Ruhanga ebizina.’ (Engeso Ezabakwenda 16:25) Obusinge bwa Ruhanga bukaheheza emitima yabo n’ebitekerezo byabo.

4, 5. (a) Nitusobora kwesanga tuta tuli nka Paulo? (b) Enyikara ei Paulo akaba arumu ekahinduka eta omu bwangu?

⁴ Naiwe orayehulireho nk’oku Paulo yayehuliire? Nosobora kuba oine kintu eky’okozere kandi norora ngu omwoyo gwa Yahwe nugwo gukukonyire. Baitu hanyuma, ebintu nibihinduka noyesanga otungire ebizibu kandi oine kukora empinduka z’amaani omu bwomeezi bwawe. (Omugambizi 9:11) Kandi hati nosobora kuba noyekaguza habwaki Yahwe yakirekere kibe kityo. Kiki ekirukusobora kukukonyera kugumisiriza, n’okwesigira kimu Yahwe? Eky’okugarukamu nitusobora kukitunga kakuba turora ebyahondireho omu bwomeezi bwa Paulo na Sira.

⁵ Paulo na Sira obu bakaba nibazina, haroho ebintu ebirukuhuniriza ebyabaireho. Hakabanza kubaho omusisa gw’amaani muno. Kinu kikaletera enyigi z’enkomo kukinguka. Kandi, byona ebikaba bisibire abanyankomo bikasumuruka. Ekyahondireho, Paulo akatanga omulinzi w’enkomo kweyita kandi omusaija enu n’ab’eka ye boona babatizibwa. Obu bwakiire, abalemi b’orubuga bakatuma abaserikale kulekera Paulo na Sira n’okubaragira kuruga omu rubuga oru omu  businge. Abakuru b’orubuga obu bakyetegeriize ngu Paulo na Sira bakaba bataka ba Roma, bakarora ensobi y’amaani ei bakaba bakozere kandi ubo bonyini bacwamu kwija kusendekereze Paulo na Sira kubaturukya orubuga. Baitu Paulo na Sira bakanga kugenda batakabandize kuraga Ludiya, omukazi akaba arugire kubatizibwa yafooka muheereza wa Yahwe. Bakakozesa omugisa gunu kugarramu amaani ab’oruganda bandi omu Firipi. (Engeso Ezabakwenda 16:26-40) Ebintu bikahinduka omu bwangu!

6. Bintu ki ebi turukugenda kubazaho?

⁶ Ebintu binu ebyabaireho nibitwegesa ki? Yahwe n’asobora kukora ekintu ekirukuhuniriza, nahabweki titwine kwetuntura obu turukuba nituraba omu bizibu. Paulo akega isomo likuru kuruga omu kintu kinu Kusigikirra ha bbaruha ye ei yahandikiire ab’oruganda omu Firipi ey’ekaba n’ebazaho okwetuntura n’obusinge bwa Ruhanga. Omu kicweka kinu nitwija kubazaho ebigambo bya Paulo ebirukusangwa omu Abafiripi 4:6, 7. (Soma.) Hanyuma, nitwija kubazaho ebyokurorraho bindi ebiri omu Baibuli nambere Yahwe yakozere ebintu ebirukuhuniriza. Omu kumalirra, nitwija kubazaho omulingo ‘obusinge bwa Ruhanga’ busobora kutukonyera kugumisiriza emihito obu nitwesigira kimu Yahwe.

7. Isomo ki Paulo eryakaba n’agonza ab’oruganda omu Firipi bege kuruga omu bbaruha ye, kandi eki nikitwegesa ki?

⁷ Ab’oruganda omu Firipi obu basomere ebbaruha Paulo yabatumiire, kiki eki batekeriizeho? Abarukukira nibasobora kuba baijukire ebyali bimuhikireho uwe na Sira Yahwe obu yakozere ebintu ebirukuhuniriza kusobora kubakonyera. Paulo akaba n’alengaho kubegesa isomo ki omu bbaruha ei yabahandikiire? Isomo ely’akaba n’agonza beege niryo linu: ‘Muteralikirra. Musabe, hanyuma nimwija kutunga obusinge bwa Ruhanga oburukukira okumanya kwona.’ Ebigambo binu bine makuru ki? Empindura zimu eza Baibuli zigamba ziti: “Nibukira ebiroto byaitu byona” rundi “nibukira entekaniza z’abantu boona.” Nahabweki Paulo akaba n’amanyisa ngu ‘obusinge bwa Ruhanga’ burungi muno kukira n’omulingo tubumanyire. Obwire obumu tuba tutamanyire omulingo ebizibu byaitu birahwaho, baitu Yahwe aba amanyire. Kandi n’asobora kukora ekintu ekirukuhuniriza.​—Soma 2 Petero 2:9.

8, 9. (a) Paulo n’obwaraaba yabonaboine omu Firipi, birungi ki ebyarugire omu kubonabona kwe? (b) Habwaki ab’oruganda omu Firipi bataragurukagurukize ebigambo bya Paulo?

⁸ Ebbaruha ya Paulo ine kuba yagarwiremu amaani ab’oruganda omu Firipi obu batekeriize ha bintu Yahwe akaba abakoliire omu myaka ikumi ekaba erabireho. Nobukiraaba ngu Yahwe akaleka Paulo na Sira kuhikwaho obutali bwinganiza,  ebyabahikireho bikakonyera muno omu “kutonganira enjiri nokugigumya.” (Abafiripi 1:7) Abakuru ab’orubuga rwa Firipi bakaba batasobora kulengaho kuhiganiza ekitebe eky’Abakristaayo ekikaba kitandikireho omu rubuga oru. Kandi Paulo kwesoborraho nk’oku akaba ali mutaka wa Roma nikisobora kuba kyakonyire Luka kwikirizibwa kusigara omu Firipi hanyuma ya Paulo na Sira kugenda. Luka akaba nagenda kukonyera ekitebe ky’Abakristaayo ekihyaka eky’omu Firipi.

⁹ Ab’oruganda omu Firipi obu basomere ebbaruha ya Paulo, baketegereza kurungi ebigambo bye habwokuba bakaba bamanyire ekyamuhikireho. Paulo akaraba omu kulengesebwa kw’amaani. Kandi hali yahandiikire ebbaruha enu, akaba asibiirwe nk’omunyankomo omu nju ye omu Roma. Baitu nabwo akoleka ngu akaba aine ‘obusinge bwa Ruhanga.’​—Abafiripi 1:12-14; 4:7, 11, 22.

10, 11. Tusemeriire kukora ki obu turukuba tweralikiriire habw’ekizibu, kandi kiki ekitusemeriire kunihira?

¹⁰ Kiki ekisobora kutukonyera okutatunturra ekintu kyona baitu kwikara twine ‘obusinge bwa Ruhanga’? Ebbaruha ya Paulo hali Abafiripi neyoleka ngu kakuba ekizibu kitweralikiriza, omubazi gw’okwerakirra nukwo kusaba. Nahabweki obu turayeralikirra, tweyongere kusaba. (Soma 1 Petero 5:6, 7.) Obworaaba nosaba Yahwe, otagurukyagurukya okatekereza ngu tarukukufaho. Oikale n’omusiima habwa buli mugisa gwona ogwarukukuha. Kandi otebwa ngu Yahwe n’asobora “okukora okukira byona ebitusobora okusaba nokutekereza.”​—Abefeso 3:20.

¹¹ Naitwe Yahwe nasobora kutukonyera omu mulingo ogurukuhuniriza nk’oku yakonyire Paulo na Sira. Nikisobora kuba kitali kyamahano, baitu nikiija kuba kintu kyonyini eki turukwetaga. (1 Abakolinso 10:13) Baitu kinu tikirukumanyisa ngu twine kwikarra bwikara, tutaine eki turukukora nitulindirra Yahwe kugonjoora ensonga rundi kumaraho ekizibu. Twine kugira ekitwakoraho kusigikirra ha bitusabire. (Abarumi 12:11) Ebikorwa byaitu bigumya ngu tumanyisize eki tusabire kandi kiba nikyoleka ngu tuhaire Yahwe ekintu araha omugisa. Kandi twijuke ngu Yahwe n’asobora kutukorra bingi n’okukira ebitumusabire rundi ebi turukunihira. Obwire obumu Yahwe atukorra ekintu eki tubaire tutarukunihira. Hati katurole ebyokurorraho ebirukwija kutukonyera kweyongera kwesiga ngu Yahwe n’asobora kukora ekintu ekirukuhuniriza.

12. (a) Omukama Hezekiya akakora ki hanyuma y’Omukama Senakeribu kumutinisiriza? (b) Omulingo Yahwe yagonjoire ensonga nigutwegesa ki?

¹² Baibuli erumu ebyokurorraho bingi ebirukwoleka omulingo Yahwe yakozere ebirukuhuniriza. Ekyokurorraho, Hezekiya obwakaba nalema Yuda, Senakeribu, omukama wa Asura akaramagira Yuda yahamba embuga zayo zoona oihireyo Yerusalemu. (2 Ekyabakama 18:1-3, 13) Baitu Senakeribu obu yaizire kurwanisa Yerusalemu, Omukama Hezekiya akakora ki? Eky’okubanza, akasaba Yahwe kumukonyera kandi yayehanuzaho nabbi wa Ruhanga arukwetwa Isaya. (2 Ekyabakama 19:5, 15-20) Ekyahondireho, Hezekiya akahayo byona Senakeribu akaba asabire ekyayolekere ngu akaba muntu arukwetegereza. (2 Ekyabakama 18:14, 15) Eky’okumalirra, Hezekiya aketegekera  obulemu. (2 Ekyebyomubusinge 32:2-4) Kiki ekyabaireho? Yahwe akatuma maraika we omu itumbi yahwerekereza abaserikale 185,000 aba Senakeribu. Hezekiya akaba atarukunihira ekintu kya mulingo gunu kubaho!​—Isaya 37:36.

13. (a) Ekyahikire hali Yusufu nikitwegesa ki? (b) Kintu ki ekyahikire hali Sara ekyakaba atarukunihira?

¹³ Banza otekereze ekyahikire hali Yusufu obwakaba akyali musigazi. Obwakaba ali munyankomo omu Misiri, Yusufu akaba atamanyire ngu kiro kimu alifoka muntu wakabiri omu bukuru omu nsi ya Misiri, rundi ngu Yahwe akaba n’agenda kumukozesa kujuna eka ye enjara y’amaani. (Okubanza 40:15; 41:39-43; 50:20) Hataroho kugurukyagurukya, Yusufu akahunirra kurora Yahwe namukorra ebintu ebyakaba atarukunihira. Kandi banza oijuke Sara, owakaba ali nyinenkuru Yusufu nyakabiri. Notekereza Sara akaba nanihira ngu Yahwe n’asobora kumuha omugisa gw’okuzaara omwana owe habwe hatali omwana w’omuzaana we omukazi? Sara akaba atarukunira ngu nihasobora kubaho ekintu nk’okuzaarwa kwa Isaka.​—Okubanza 21:1-3, 6, 7.

14. Bwesige ki obu tusobora kuta omuli Yahwe?

¹⁴ Titurukugamba ngu Yahwe n’aija kukora  eky’amahano kumaraho ebizibu byaitu ensi empyaka etakaizire. Kandi tituragira Yahwe ngu Yahwe atukorre ebintu ebirukuhuniriza. Baitu eki tumanyire kiri ngu, Yahwe akakonyera abaheereza be ab’omu busumi bwa kara omu miringo erukuhuniriza kandi takahindukaga. (Soma Isaya 43:10-13.) Eki nikituletera kweyongera kumwesiga. Tukigumye ngu n’aija kutuha amaani agaturukwetagisa kurora twakora eby’agonza. (2 Abakolinso 4:7-9) Ebyokurorraho bya Hezekiya, Yusufu, na Sara nibitwegesa ki? Yahwe n’asobora kutukonyera n’omu bwire obugumire muno kakuba tumwesiga.

15. Kiki ekisobora kutukonyera kutunga ‘obusinge bwa Ruhanga’ n’obu turukuba twine ebizibu, kandi nikisoboka kita?

¹⁵ Nitusobora kutunga tuta ‘obusinge bwa Ruhanga’ n’obu turaba twine ebizibu? Tusemeriire kuba n’enkoragani enungi na Yahwe. Enkoragana enu n’esoboka habwa Yesu kutufeera. Ekicunguro kiri kimu ha bintu ebirukuhuniriza ebi Yahwe akozere. Kuraba omu kicunguro kinu, Yahwe n’asobora kutuganyira ebibi byaitu, nituba n’omuntu w’omunda atarukuturumiriza, kandi nitwirra haihi nauwe.​—Yohana 14:6; Yakobo 4:8; 1 Petero 3:21. 

16. Kiki ekirabaho obu turatunga ‘obusinge bwa Ruhanga’? Ha ekyokurorraho.

¹⁶ Kiki ekirabaho obu turatunga ‘obusinge bwa Ruhanga oburukukira okumanya kwona’? Baibuli n’egamba ngu “bulirinda” emitima yaitu n’ebitekerezo byaitu. (Abafiripi 4:7) Kusigikirra ha rulimi Oruyonani, ekigambo “bulirinda” kyakozesebwaga omu mahe kubazaho abaserikale abakomwaga kulinda orubuga. Abantu abaikaraga omu rubuga Firipi balindwaga abaserikale ba mulingo gunu. Bagwijagira oturo twabo habwokuba orubuga rukaba rwine obulinzi. Nikyo kimu naitwe, obu turukuba twine ‘obusinge bwa Ruhanga,’ titweralikirra kandi emitima yaitu n’ebitekerezo byaitu bitekaana. Nitukimanya ngu Yahwe n’atufaho kandi nagonza tuhike ha businguzi. (1 Petero 5:10) Kandi ekintu kinu kitukonyera kurora ngu ebitekerezo tibyatuhingurana rundi tibyatumaramu amaani.

17. Kiki ekirukwija kutukonyera kwesiga Yahwe omuhito mwingi obuguraija?

¹⁷ Omu bwire obutali bwa hara, omuhito omwingi nigwija kuhika. (Matayo 24:21, 22) Obu gurahika, titumanyire ekintu kyonyini ekiratuhikaho. Baitu ha bwire bunu tikirukwetagisa kwetuntura muno habw’akasumi ako. Nobuturaaba tutamanyire buli kimu Yahwe arukwija kukora, baitu nitumanya Ruhanga waitu. Tumanyire ebintu aikaire n’akorra abaheereza be abesigwa aba kara. Kandi turozere ngu nobuharabaho ki, Yahwe n’aija kuhikiriza ekigendererwa kye. Kandi turozere ngu nasobora kukikora omu mulingo ogu tubaire tutarukunihira! Nahabweki, buli kaire Yahwe atukorra ekintu, kitukonyera kutuha omugisa gw’okutunga ‘obusinge bwa Ruhanga oburukukira okumanya kwona’ omu mulingo ogutubaire tutarukunihira