Genda ha biroho

Genda ha rukarra rw'ebirumu

Kubaza Amananu

Kubaza Amananu

“Mubazege omuntu wena amazima nomutahiwe.”​—ZAKALIYA 8:16.

EBIZINA: 56, 124

1, 2. Setani akakora kintu ki ekikyakizireyo kuletera abantu kubonabona?

ABANTU bakozere ebintu bingi, nk’ekyokurorraho, esimu, amataara agakozesa amasanyarazi, motoka hamu na furiiji, kandi ebintu binu biretiire obwomeezi kusemera. Ebintu ebindi eby’abantu bakozere nk’emundu, bomu ez’omu itaka, sigara, hamu na bomu ez’amaani biretiire obwomeezi kuba omu kabi. Baitu haroho ekintu ekyabaireho ebintu binu byona bitakabaireho kandi nikyo kikizireyo kuletera abantu kubonabona. Ekintu kinu nikyo kiki? Nikyo ekisuba! Ekisuba nukwo kubaza ekintu ekitumanyire ngu tigali mananu nukwo tusobole kubiiha rundi kubuzabuza omuntu. Noha ayabalize ekisuba eky’okubanza? Diabolo! Yesu Kristo akamweta “ise ebisuba.” (Soma Yohana 8:44.) Ekisuba eky’okubanza akakibaza di?

2 Harabireho emyaka nyingi kuruga abaza ekisuba kinu omu rugonjo rwa Adeni. Adamu na Hawa bakaba nibegondeza omu rugonjo orurungi Yahwe orwakaba abahangiire. Ruhanga akabagambira ngu nibaija kufa kakuba balya ha “muti ogwokumanya oburungi nobubi.” N’obukiraaba ngu Setani akaba amanyire ekintu kinu, akakozesa enjoka kugambira Hawa ngu: “Okufa timulifa.” Eki nikyo kyabaire ekisuba eky’okubanza. Setani akongera yagamba ngu: “Ruhanga amanyire ha kiro ekimuliguliraho amaiso ganyu nuho galiigukira, nainywe muliba nka Ruhanga okumanya ebirungi nebibi.”​—Okubanza 2:15-17; 3:1-5.

3. Habwaki ekisuba kya Setani kyali kiine ekigenderwa ky’okwita, kandi biki ebyarugiremu habw’ekisuba kinu?

3 Setani akaba aine ekigendererwa ky’okwita habw’okuba akaba akimanyire ngu kakuba Hawa aikiriza akalya ha kijuma, akaba naija kufa. Kandi eki nikyo kyonyini akyabaireho. Hawa nuwe yabandize kucwa ekiragiro kya Yahwe nukwo na Adamu nauwe yamweteranizaho kandi boona bamalirra bafiire. (Okubanza 3:6; 5:5) Kandi habw’ekibi kya Adamu, ‘okufa kukahika ha bantu bona.’ Amananu gali, “okufa kwalemaga . . . , [naabo] abatarasisire omu mulingo gwekibi kya Adamu.” (Abarumi 5:12, 14) Egi niyo ensonga habwaki tutahikiriire kandi tutasobora kwomeera ebiro n’ebiro nk’oku ekigendererwa kya Ruhanga kikaba kiri. Oihireho twomeera habw’emyaka “ensanju, rundi obwamani ehika emyaka kinana,” kandi obwomeezi bwaitu bwijwiremu “kutalibana nokutuntura kwonka.” (Zabuli 90:10) Binu byona nibibaho habw’ekisuba kya Setani.

4. (a) Bikaguzo ki ebitusemeriire kuba nitumanya kugarukamu? (b) Kusigikirra ha Zabuli 15:1, 2, muntu wa mulingo ki asobora kuba munywani wa Yahwe?

4 Yesu akagamba ngu Setani ataikale omu mananu. Setani takahindukaga. Nahati nuwe “arukubihabiha ensi zona” nakozesa ebisuba bye. (Okusuku’rwa 12:9) Baitu titurukwenda Setani kutubihabiiha. Nahabweki tusemeriire kumanya eby’okugarukamu eby’ebikaguzo bisatu. Setani nabihabiiha ata abantu omu kasumi kanu? Habwaki abantu babaza ebisuba? Kandi nitusobora tuta kubaza amananu obwire bwona, nukwo tutaferwa obunywani bwaitu na Yahwe nka Adamu na Hawa?​—Soma Zabuli 15:1, 2.

OMULINGO SETANI ARUKUBIHABIIHA ABANTU

5. Setani nabihabiiha ata abantu omu kasumi kanu?

5 Nitusobora kwetantara kubihabihibwa Setani. Omukwenda Paulo akagamba ngu: “Baitu tituli nkabatarukumanya ebyamagezige.” (2 Abakolinso 2:11) Nitukimanya kurungi ngu Setani nuwe arukulema ensi yoona, otwaliremu n’amadiini g’ebisuba, govumenti eziijwiremu enguzi, hamu n’eby’obusubuzi ebinyakwijwiremu omururu. (1 Yohana 5:19) Nahabweki tikirukutuhuniriza kurora ngu Setani nabadaimoni be baletera abantu ab’amaani ‘kubiiha ebisuba.’ (1 Timoseo 4:1, 2) Ekyokurorraho, abasubuzi abamu babaza ebisuba obubaba nibarangirra ebyamaguzi byabo ebitali birungi habwokuba baba nibagonza abantu babigule, rundi baba nibagonza kubaburanganiza nukwo babatwaleho sente zabo.

6, 7. (a) Habwaki kiri kintu kibi muno ab’ebembezi ab’amadiini kubaza ebisuba? (b) Abebembezi ab’amadiini begesa bisuba ki?

6 Kukira muno kiba kintu kibi muno ab’ebembezi b’amadiini kubaza ebisuba. Habwaki? Habwokuba kakuba omuntu abaikiririzaamu akatandika kukora Ruhanga ebyanoba, omuntu ogu nasobora kufeerwa omugisa ogw’okutunga obwomeezi obutahwaho. (Hoseya 4:9) Yesu akaba akimanyire ngu ab’ebembezi b’amadiini ab’omu kasumi ke bakaba nibahabisa abantu. Atatiine kubagmbira ngu: “Ziribabona inywe abahandiki Nabafalisayo abagobya! Baitu muhinguliriza omu nyanja na ha bwerre, okuhindura [omuntu] omu; kandi obwafoka ati, mumufora omwana wa Gehena.” (Matayo 23:15) Yesu akagamba ngu ab’ebembezi banu ab’ebisuba bakaba nibasisana ise bo Setani, anyakuli “muisi.”​—Yohana 8:44.

7 N’omu kasumi kanu haroho ab’ebembezi b’amadiini baingi. Nibasobora kuba nibetwa ba pasita, abapadiri, ba rabbi, rundi ebitinisa ebindi. Nk’Abafalisayo, abebembezi banu tibarukwegesa amananu agali omu Kigambo kya Ruhanga baitu ‘bahingisa amananu ga Ruhanga n’ebisuba.’ (Abarumi 1:18, 25) Ekimu ha bisuba ebibegesa nibyo: murro ogutaraara, abantu baine obwomeezi obutafa, omuntu obwafa ayongera azaarwa nk’omuntu ondi rundi nk’ekisoro, kandi ngu Ruhanga nasiima abakuhya rundi omusaija kuswera omusaija, n’omukazi kuswera omukazi.

8. Abalemi bali haihi kubaza kisuba ki, baitu itwe tusemeriire kwetwaza tuta?

8 Ab’eby’obulemi nabo babihabihire abantu. Kimu ha bisuba by’amaani eki bali haihi kugamba nikyo ngu “mirembe, busaho kabi” omu nsi. Baitu obu nubwo “okuhwerekereza okwabwangu [kulibaizira].” Nahabweki titusemeriire kwikiririza omu bebembezi abarukugamba ngu ebintu nibyeyongera kusemera. Amananu gali ngu ekiro kya Yahwe kiriija nk’omusuma okwaija obwire bw’ekiro.​—1 Abasesalonika 5:1-4.

HABWAKI ABANTU BABAZA EBISUBA

9, 10. (a) Habwaki abantu babiiha, kandi bizibu ki ebisobora kurugamu? (b) Kintu ki ekitusemeriire kwijuka hali Yahwe?

9 Omu kasumi kanu, tibali bantu ab’amaani bonka ababiiha ebisuba. Omuhandiiki arukwetwa Y. Bhattacharjee omu kihandiiko kye ekiine omutwe “Habwaki Tubiiha Ebisuba,” akagamba ngu “hati kimanyiirwe kimu ngu okubiiha eri ngeso enyakutahiire kimu omu bantu.” Abantu batekereza ngu okubaza ebisuba ky’obuhangwa, kandi ngu kintu kya buli kiro. Abantu bakira kubiiha nukwo batahikwaho akabi, basereke ensobi zaabo rundi emisaango ei bakozere. Abamu babiiha ebisuba nukwo batunge sente rundi bagire ekibayetungira. Ekihandiiko kinu kikongera kyagamba ngu abantu abamu tibaine kizibu omu kubiiha abantu “ababatarukumanya, abakozi bagenzi babo, abanywani, hamu n’abagonzebwa babo.”

Abantu nibasobora kubiiha abantu bagenzi babo, baitu tibasobora kubiiha Yahwe

10 Kiki ekirugire omu bisuba binu byona? Abantu tibakyayesigangana, kandi obunywani bwingi bufiire. Ekyokurorraho, tekerezaaho omulingo nyineeka omwesigwa asobora kwehurra hanyuma y’okumanya ngu mukazi we asihaine baitu yamubiiha kusobora kusereka ekiyakozere. Rundi tekerezaho ebizibu ebisobora kurugamu kakuba omusaija abonabonesa mukazi we hamu n’abaana omu ka ye baitu obwarukuba ali omu bantu abandi nayefoora ngu ali musaija arukufaayo kandi ow’okugonza. Abantu nk’abo nibasobora kubiiha abantu bagenzi babo, baitu twijuke ngu tibasobora kubiiha Yahwe. Baibuli negamba ngu “ebintu byona birikwonka, kandi bisukuliirwe” omu maiso ge.​—Abaheburaniya 4:13.

11. Ekyokurorraho ekibi ekya Ananiya na Safira nikitwegesa ki? (Rora ekisisani ekiri ha rupapura 3.)

11 Omu Baibuli, harumu ekyokurorraho ky’omusaija na mukazi we abaali Bakristaayo Setani abayaletiire kubiiha Ruhanga. Ananiya na Safira bakalengaho kubiiha abakwenda. Bakatunda ekicweka ky’itaka lyabo kandi hanyuma baheereza abakwenda ekicweka kya sente omu kiikaro ky’okuhayo sente zoona. Ananiya na Safira bakagonza kweyoleka hali abantu abandi omu kitebe, nahabweki bakagambira abakwenda ngu bakaba bahaireyo sente zoona. Baitu Yahwe akaba akimanyire ngu nibabiiha, nahabweki akabafubira.​—Engeso Ezabakwenda 5:1-10.

12. Kiki ekirihika ha bantu ababiiha ebisuba batarukwegarukamu, kandi habwaki?

12 Yahwe arora ata abantu ababiiha ebisuba? Abantu boona abarukubaza ebisuba kandi bakaikara bategarukiremu nibaija kunagwa omu “nyanja erukwaka n’omurro,” nk’oku Setani arukwija kukorwa. Ekirukumanyisa ngu nibaija kuhwerekerezebwa. (Okusuku’rwa 20:10; 21:8; Zabuli 5:6) Habwaki? Habwokuba ababiiha ebisuba Yahwe abarora omu mulingo gumu n’abantu abarukwetwaza ‘nk’embwa,’ eki nikimanyisa abo abakora ebikorwa ebirukunugwa omu maiso ga Ruhanga. ​—Okusuku’rwa 22:15.

13. Kiki ekitumanyireho Yahwe, kandi eki nikitwekambisa kukora ki?

13 Nitukimanya ngu Yahwe “tali muntu abiiha ebisuba” kandi ngu “tasobora kubiiha ebisuba.” (Okubara 23:19; Abaheburaniya 6:18, NW) Yahwe anoba “orulimi orubiha ebisuba.” (Enfumo 6:16, 17) Obuturaaba nitugonza kumusemeza, tusemeriire kubaza amananu. Nahabweki Baibuli etutererra ngu “mutabihangana inywenka.”​—Abakolosai 3:9.

TUBAZA AMANANU

14. (a) Kiki ekyahukanizaaho Abakristaayo ab’amananu hali abantu abali omu diini ez’ebisuba? (b) Soborra omusingi oguli omu Luka 6:45.

14 Abakristaayo ab’amananu baahukanaho bata n’abantu abali omu diini ez’ebisuba? Itwe tubaza amazima. (Soma Zakaliya 8:16, 17.) Paulo akagamba: “Omu byona nitwenyumiza itwenka, nkabahereza ba Ruhanga . . . nomu kigambo kyamazima.” (2 Abakolinso 6:4, 7) Kandi Yesu akagamba ngu abantu babaza “ebisa[a]ga omu mutima.” (Luka 6:45) Kinu nikimanyisa ngu omuntu omwesigwa abaza amananu obwire bwona. Abaliza amananu abantu abaatamanyire, abakozi bagenzi be, banywani be, hamu n’abagonzebwa. Leka tubazeho emu ha miringo nambere tusobora kwoleka ngu tuli besigwa omu bintu byona.

Munyaanya itwe onu omuto aine kizibu ki? (Rora akacweka 15, 16)

15. (a) Habwaki kibi kuba n’obwomeezi ebw’emiringo ebiri? (b) Kiki ekisobora kukonyera abato kurwanisa okusindikirizibwa ab’emyaka yabo? (Rora obugambo obuli hansi.)

15 Obworaaba okyali muto, nosobora kugonza kusiimwa ab’emyaka yaawe. Kinu kiretiire abato abamu kuba n’obwomeezi obw’emiringo ebiri. Befoora kuba bantu abaine engeso enungi obubaba bali n’ab’omu maka gabo hamu n’ab’omu kitebe, baitu bafooka kintu kindi obubaba bali ha mikura ey’okubalizaaho rundi n’abantu abatarukuramya Yahwe. Nibasobora kubaza kubi, kujwara kubi, kuhuliiriza ebizina ebibi, kutamiira, kukozesa ebibazi ebitokooza obwongo, kujumbira omu nsita, rundi kukora ebintu ebindi ebibi. Babiiha abazaire babo, ab’oruganda n’abanyaanya itwe, hamu na Yahwe. (Zabuli 26:4, 5) Baitu Yahwe aba akimanyire obutwefoora ngu nitumutamu ekitiinisa baitu omu kasumi nuko kamu nitukora ebintu eby’anoba. (Marako 7:6) Kirungi muno kuhondera obuhabuzi obuli omu Enfumo oburukugamba ngu: “Omutima gwawe guleke okukwatirwa abasisi ihali: baitu iwe oikalege notina Mukama okuiza obuire.”​—Enfumo 23:17. * (Rora obugambo obuli hansi.)

16. Obuturukuba nitugarukamu ebikaguzo ebiri ha foomu y’okutaaha omu buheereza obw’akasumi koona tusemeriire kukora ki?

16 Omuntu obwaba nagonza kuheereza nka payoniya ow’akasumi koona rundi kutaaha obuheereza obw’akasumi koona, nk’okukora ha Beseeri, aijuza foomu nasaba kwikirizibwa. Kikuru muno kubaza amananu obworukuba noijuzaamu ebirukukwata ha bwomeezi bwawe, eby’okwesemeza, hamu n’engeso zaawe. (Abaheburaniya 13:18) Baitu kakuba oba okozere ekintu Yahwe eky’anoba rundi haroho ekintu ekirukurumiriza omuntu waawe ow’omunda baitu otakakigambiire abagurusi? Saba obukonyezi nuko kikusobozese kuhereza Yahwe oine omuntu w’omunda omurungi.​—Abarumi 9:1; Abagaratiya 6:1.

17. Tusemeriire kukora ki kakuba abarukutuhiganiza batukaguza ebirukukwata hali ab’oruganda?

17 Kakuba omulimo gwaitu guba gutangirwe omu kiikaro nambere orukwikara, osemeriire kukora ki kakuba ab’eby’obulemi bakukwata bakatandika kukukaguza ebirukukwata hali ab’oruganda? Mali osemeriire kubagambira buli kimu kyona ekirukukwata hali ab’oruganda n’abanyaanya itwe? Yesu akakora ki Omulemi w’Abarumi obuyamukagwize? Yesu akahondera omusingi gwa Baibuli ogurukugamba ngu haroho “akasumi akokuculerramu, kandi akasumi akokugambiramu,” nahabweki obwire obumu atabaze ekintu kyona! (Omugambizi 3:1, 7; Matayo 27:11-14) Kakuba tuhikwaho enyikara ya mulingo gunu, nikitwetagisa kukozesa amagezi n’okuba bekengi nukwo tutateka ab’oruganda omu kabi.​—Enfumo 10:19; 11:12.

Kiki ekisobora kukukonyera kumanya obukiraaba nikyetagisa kuculeera rundi kubaza amananu goona? (Rora akacweka 17, 18)

18. Twine bujunanizibwa ki kakuba abagurusi batukaguza ebirukukwata hali ab’oruganda bagenzi baitu?

18 Orakora ki kakuba omuntu omu kitebe akora ekibi ky’amaani kandi naiwe okimanyire? Abagurusi nubo baine obujunanizibwa bw’okulinda ekitebe kiri kyecumi omu by’engeso, nahabweki nibasobora kukusaba kubagambira eky’omanyire. Orakora ki, kukira muno omuntu owasisire obwaraaba ali munywani waawe rundi munyabuzaale? Baibuli egamba ngu: “Anyakwatura amazima ayoleka okuhikirra.” (Enfumo 12:17; 21:28) Nahabweki oine obujunanizibwa bw’okugambira abagurusi buli kimu atasigireyo kantu koona. Abagurusi baine obugabe bw’okumanya kiki kyonyini ekyabairho kandi kinu nikiija kubasobozesa kumanya omulingo omurungi gw’okukonyera anyakusisire kugarraho enkoragana ye na Yahwe.​—Yakobo 5:14, 15.

19. Nitwija kubazaaho ki omu kicweka ekirahonderaho?

19 Daudi akasaba Yahwe nagamba ati: “Iwe nogonza amananu agomunda.” (Zabuli 51:6) Daudi akaba akimanyire ngu ekituli omunda nikyo ekikuru. Abakristaayo bonyini babalizangana amananu. Omulingo ogundi tusobora kwoleka ngu tuli b’embaganiza ha bantu ab’ediini ezindi nukwo kwegesa amananu ag’omu Baibuli. Omu kicweka ekirahonderaho, nitwija kurora nk’oku tusobora kukora ekintu kinu obuturukuba tuli omu buheereza.

^ kac. 15 Rora esuura 15, “Ninsobora Nta Kurwanisa Okusindikirizibwa?,” hamu n’esuura 16, “Obwomeezi obw’Emiringo Ebiri​—Noha Aramanya?,” omu katabu Questions Young People Ask​Answers That Work, Omuzingo 2.