1-2. (a) Naw Kretiyẽ maa Juden hay wo na hayge de maaga Pol yer wo ne hara mo là? (b) Wer mayse ga leder sen de hay kay ra debaŋ là?

 BLAM maaga Yeso húu go nen kiŋgi maa 33 N.W.N mono, Kretiyẽ maa Jerusalem wo de maa Jude yiŋ wo de gayri wo debaŋ. Go blam de maaga à caa taygen mono, à le’ joŋ bon ɓaara debaŋ. (Joŋre 8:1) Kiŋgi 20 blam sen no kay, saara jo bon debaŋ wer koŋne wo de coocoo. (Joŋre 11:​27-30) Amaa, nen kiŋgi maa 61 mono, Kretiyẽ hay da’ wo see ɓaara nen jam doo maaga á hay joŋ ge peel nono. Nen kiŋgi sen Jeofa hã nenterse ɓe maa bay ɗagn ne Pol maaga á mo yer leder sen le ne hara. Yaŋ maa ɓil leder sen hay diŋ yaŋ maaga á hay wo de sãy ɓe ti maaga á mo hay wo go de bag jag see re maaga da’ ge ra yaŋ maŋ mono .

² Leder maaga Pol yer wo ne jar Hebre wo a ti wur ɓe werga jam maaga Kretiyẽ hay wo nen ɓe hay bay iggi wa. Pol baa yaŋ maaga kay Kretiyẽ sen wo maa lagge ngiŋ jag bon maaga á de hay yiŋ wo de ɓe maŋ mono. Tawge Jerusalem maaga Yeso wããn hay go de kosge. (Lug 21:20) Kidolgi, koh Pol noga Kretiyẽ maa Jude hay bay wo de ko wur maaga á joŋ ge mo wa. Amaa, Kretiyẽ sen hay mbaara nen joŋ joŋre de wur maaga gwan ne hara maa bag jag see ɓaara go de joŋre maa doo hãge ɓili, lan lagge ngiŋ.—Heb. 10:25; 12:​1, 2.

3. Wer mayse ga leder maaga Pol ɓo’ ne jar Hebre wo kay wo naa wara lay là?

³ Naa go de kos yiŋgi de bon maaga de daŋ maaga Kretiyẽ  maa Hebre hay yiŋ wo de ɓe mono. (Mat. 24:21; Naa. 16:​14, 16) Naa ko wee yaŋ maaga Jeofa hã ne Kretiyẽ maa ti wur sen maaga kay wo naa wara lay mo ɗa.

“DUR MAA KOLGE GO DE RUGGI TI WÃÃRE BAA”

4. Jar Jwif maaga hay kol wo go Kretiyẽ hay yiŋ wo de re maa hõn wo là? (Ko foton lay.)

⁴ Jar Jwif maaga kol wo go Kretiyẽ hay dur wo debaŋ maa cooge, day á hay bay gus ne hara wa ane. De ngar ngeel po ta’ jar Jwif hay wo go diŋ jar maa Jeofa. Jerusalem hay diŋ ngeel hayle waŋ maa ni Baa ti tamsir la, lan tiŋ-Baan hay diŋ ngeel goŋ Baa maa ti ngeel ɓe maa kluu no. Jar Jwif maa de deelen wo ɓuy hay wo seege wer jag liŋgi maa ni Moyisn doo maaga jar maa peel ɓaaran hay wo had rage nono. Jag liŋgi maa po hay wo ti ɓaŋ rege, ti caage ɓiini, lan ti ɗeŋ joŋge jar maaga a wo le ti sir maa tigriŋ noga ga hay bay wo jar Jwif wa mono. Amaa blam húulí Yeso mono, Jeofa hay bay yãã siigi jag maaga á hay wo joŋge ɓe ti tiŋ-Baa mo wa so. Á hay bay gus ne jar Jwif maaga kol wo go Kretiyẽ maaga á mo coo wo ɗeŋ goŋge Baa ɓaaran wa. (Heb. 10:​1, 4, 10) Koh de Kretiyẽ maa de ruggin wo ɓuy, doo jee peele Yeso Piyer ga á joŋ see ɓe de gayri maa joŋ joŋre de jag liŋgi maaga à hay coo ra mono. (Joŋre 10:​9-14; Gal. 2:​11-14) Wer cooge goŋge Baa maa defayn, saara kol go diŋ jar joŋ bon do jar Jwif maa peel tiŋ-Baa wo.

5. Kretiyẽ mo hay ɗee wo go see re maa hõn là?

⁵ Kretiyẽ maa Juden hay wo ti waŋ ti cõõ sir ɓoge. Taŋgu, jar maa peel tiŋ jag-Baa jar Jwifn hay wo joŋ rage doo aposta wo nono. Lan jar maa po wo yoo taygen hay wo wããge ga Kretiyẽ mo hay wo tum joŋ joŋre de jag liŋgi maa ni Moyis no. Maapo ga á joŋ wo sen maa yãã see ɓaara go jag bon maaga à kaŋ ne hara ti mono. (Gal. 6:12) Mayse kay Kretiyẽ wo maa lagge de deele peel Jeofa là?

6. Pol jor glog hẽẽre ɓen wo maa joŋ mayse là? (Hebre wo 5:14–6:1)

⁶ Ɓil leder ɓe maaga á ɓo’ wo ne Kretiyẽ maa Hebren wo mono, Pol jor glog ɓaara maaga  á mo frug wo nen wããre Baa kuɗum. (Jaŋ Hebre wo 5:14–6:1.) Pol joŋ joŋre de wããre Baa maa de yerge jag Hebre maa ngaɓge ne Kretiyẽ wo ga ɗeŋ maaga á goŋ wo Baa de ɓe dedaŋ ɗeŋ maaga jar Jwif hay wo goŋ Baa de ɓe peel hãã tu. a Pol jor glog Kretiyẽ wo maaga á mo da’ wo wer ne cwãy no, lan mo laa wo wer ɓe go de woore, nen maaga á mo hay wo de kããge maa ko hadge maa de baywooren wo, lan mo mbiɗ wo faale ne hara.

7. Naa yiŋ de re maa hõn wo wara lay là?

⁷ Wara lay, naa yiŋ de jar maaga dus wo wããre maaga bay wo de tayge de fẽẽre maaga Jeofa wãã ga wo diŋ cwãy, lan keɗeɗ wa mono. Jar maa po wãã wo ga Sedeewa Jeofa wo de ɓlagge ti maaga á hoo wo sug ti jag liŋgi maa ni Jeofan ti ɓaŋ suugi de kããra, lan ti maaga á sa’ wo jar maaga bay wo seege de deele ti jag liŋgi maa ni Baan wa mono. Seele jar maa ti tamsir wo de ɗiggi ɓaara ya’ wo wer mbiɗ faale ne ɗiggi maa keɗed maa ni Jeofan de peel de peele. (Jõõ. 17:15) Á de el debaŋ maaga naa mo ko ɗiggi maa de baywooren wo no, lan naa mo ɗee go see ɓaara. Naa mo hã faage ne jar hee naan wo maaga naa mo laa do go gesiŋ, lan naa mo men goŋ Jeofa go wa.—Heb. 13:9.

8. Naa joŋ joŋge maa ya’ wer gẽẽge ciŋ ti nenterse là?

⁸ Pol wãã ne Kretiyẽ maa Hebren wo ga á mo hay wo ya’ wer gẽẽge ciŋ ti nenterse, day naa mo hay joŋ doo sen no lay. Sen da wããge ga naa mo da’ wer ne koge re maa ɓil wããre Baan kuɗum, lan naa mo le’ ɗiggi doo Jeofa no lay. Naa mo hay ya’ wer joŋ sen koh blam batem naa. Naa mo hay ba go de iggi Kretiyẽ gemãy laybla’, naa mo hay tum frug nen wããre Baa. (Siŋ. 1:2) Fruggi nen wããre Baa tum kay naa maa ya’ wer joŋre maa de woore po ga Pol wãã ti ɓe ɓil leder ɓe maaga á ɓo’ ne Kretiyẽ maa Hebren wo mono: hãge ɓili.—Heb. 11:​1, 6.

“NAA HÃ ƁIL NAA NE BAA MA DA’ SEE NAA”

9. Wer mayse ga Kretiyẽ maa Hebre hay wo de sãy hãge ɓil ti kwũy là?

⁹ Kretiyẽ maa Hebren hay wo de sãy hãge ɓil maa kwũy ti maa yããge go jag bon maaga hay le a ge Jude mono. (Heb. 10:​37-39) Yeso hay ɓo’ sug jar maa wer ɓen wo ga, de maaga á ko wo Jerusalem we go de cir ti de soode wo no, á mo hay ɗee wo go. Yaŋ ɓen hay de wããge ne Kretiyẽ maaga hay wo Jerusalem, noga ɓi leege Jude maŋ see Jerusalem mono. (Lug 21:​20-24) Le ɓaa de maaga soode a wo we le’ sir no, jar maaga hay wo go jag do daŋ wo ɓil ‘ville’ werga mahool maa ti ɓen yãã ra go. Daŋge wo go ciŋ ti húulì hay koge diŋ ɗiggi po ga bay ti ngeel ɓe wa, lan hay wii hãge ɓil kwũy.

10. Hãge ɓil maa kwũy jor glog Kretiyẽ wo maa joŋ maylà? (Hebre wo 13:17)

¹⁰ Kretiyẽ maa Hebren hay hã wo ɓil ti jar maaga Jeofa joŋ joŋre de ɓaara maa koɗ tayge maa ɓen mono. Maapo ga hẽẽrebe maa peel taygen hay hã wo jag liŋgi maa ti ngeel ɓe ti wur maaga á hay daŋ wo, lan de ɗeŋ maa hõnla ne hara. (Jaŋ Hebre wo 13:17.) Jag Greg maaga wãã ɓil Hebre wo 13:17 ga ‘yãɗ wee jag’ da wããge ga jobo go de bawge jag jiili maa yãã jag werga á de kaŋ ɗiggi ti jee maaga hã jag liŋgi ne hẽn mono. Jee ɓen mo hay yãã jag bay diŋ wer maaga jee maa peel taygen de kããge maa hã jag liŋgi ne hẽn koɗ wa. Diŋ wersen so ga Kretiyẽ maa Hebren mo hay kaŋ wo ɗiggi ti jar maa peel taygen wo taŋgu maaga bon a mono. Hayga Kretiyẽ maa ti wur sen hay wo we yãã jag jar maa peel taygen wo ti wur maaga re bay wa ɗa no, se hay joŋ go ne  hara gus maa yãã jag ti wur maa de gayrin wo lay.

11. Wer mayse ga á de el debaŋ maaga Kretiyẽ maa waran mo hay wo de hãge ɓil kwũy là?

¹¹ Naa wara de sãy hã ɓil doo Kretiyẽ maa Hebren wo no lay. Naa ti wur maaga daŋge jar ɓuy bay hã ɓil ti wããre maaga tawge tamsir go de age mo wa. Á ɗar wo jar maaga wo de hã ɓil ti ɓe mo yaw. (2 Pi. 3:​3, 4) Ni pa mono, koh de maaga Bible go de wãã fẽẽre po wo ngaɓa ti ɗeŋ maaga wur bon maa de hããn hres ge hresge la mono, fẽẽre po yaŋ wo ngaɓa ga naa bay de ko rage wa. Naa de hay hã ɓil ga tamsir maa waran yee ge nen yaŋ go ti wur ɓe, lan ga Jeofa ɗaw ge naa yaŋ do ɓe.—Hab. 2:3.

12. Mayse kay ge naa ma cegaɗ wur bon maa de hããn go là?

¹² Naa mo hay ya’ wer kaŋ ɗiggi naa ti maaga Jeofa koɗ naa wara de joŋ joŋre de “wejõõ ma de deele, de ti lay” no. (Mat. 24:45) De maaga wur bon maa de hããn tõõ ge wer mono, maapo ga à hã ge jag liŋgi maa sara maaga yãã naa go, doo maaga à hay hã ne Kretiyẽ maa Hebren wo de maaga jar Rom hay cir wo ti Jerusalem go no lay. Á de el debaŋ ga naa mo kaŋ ɗiggi ti jar maaga wo de seege de tayge maa ni Jeofan mono. Hayga naa bay we kaŋ ɗiggi lan yãã ɓoɗge faage fẽẽre maaga á ɓod wo ne naa wara wa no, á joŋ ge de gayri ne naa maa yããge ɓe ti wur bon maa de hãã no.

13. Wer mayse ga yaŋ maaga apotre Pol baa ɓil Hebre wo 13:5 hay ti ngeel ɓe là?

¹³ De maaga Kretiyẽ maa Hebren wo de gor jag liŋgi maaga saara mo daŋ mono, á de hay joŋ wo hayya ne see ɓaara ti “dage solay”, lan kaŋ wo ɗiggi ɓaara ti joŋre maa ni Jeofa no. (Jaŋ Hebre wo 13:5.) Jar maa po wo yoo ɓaara hay wo ti bon do koŋne wo de coo coo. (Heb. 10:​32-34) Koh de maaga á hay mbaara le taŋgu durgi jag bon wer dage wããre maa de cõõre maa ni Baan mono, maapo ga jar maa po wo yoo ɓaara le’ wo ko horog wo doo fẽn maaga yãã ge saara go nono. Amaa solay de yãã ge ra go ti boŋ ti wur ɓlagge sir maaga de a ge wo peel mono ga hase. (Jag 5:3) Ba yaw mono, á hay joŋ ge de gayri ne jar maaga hay wo da horog debaŋ maaga á mo men wo tiŋ ɓaaran wo de horog ɓaaran wo go gloge. 

14. De ɗeŋ maa hõn ga hãge ɓil naa kay naa maa maŋ ɗiggi maa de woore ti ɓaŋ kiɗgi horog là?

¹⁴ Hayga naa hã ɓil we ga Jeofa taw ge tamsir maa de ɓlaggen yaŋ go la maŋ no, ni naa ɗig gi yaŋ ga da’ge suŋgu deɓaŋ, noga da’ge fẽẽre debaŋ diŋ fẽn maaga daŋ go ga. Ti wur bon maa de hããn mono, suŋgu joŋ ge diŋ mopo maa de woore ga. Bible wãã ga jar “lag ge wo solay ɓaaran wo go ti faage”, werga á ko ge wo ga “solay ɓaaran wo de boo biŋni ɓaaran yãɗ ge wo ra go gà ti wur bagge põõ mani [Jeofan] mono.” Nen maaga naa de kaŋ ɗiggi diŋ ti kiɗgi horog mono, naa kiɗ diŋ fẽẽre maaga kay wo naa yaŋ maa kol naw naan go gus maa soɗge. Sen da wããge ga naa mo hay lag go ngiŋ jag ɗiggi maaga ɓo’ wo naa nen ɓèere de koɗ koɗe, lan naa mo hã wur maa do naan go diŋ ne fẽẽre maa do naa wo wa. Naa mo joŋ pa nen maaga fẽẽre maa do naan mo kol wo go diŋ fẽẽre maaga daŋ wo go nen naw wo wa. (Mat. 6:​19, 24) Werga tawge tamsir maa debalan go de age mono naa go maa mange boŋ ti holaŋ Jeofa wo de kaŋge ɗiggi ti kiɗgi horog no.

“LAG WE DE SÃY NGIŊ TUM”

15. Wer mayse ga Kretiyẽ maa Hebre hay wo de sãy lagge ngiŋ debaŋ ti là?

¹⁵ Kretiyẽ maa Jude de hay lag wo ngiŋ ti joŋre maa ni Jeofa no, werga wur maa de gayri hay le a rage peele. (Heb. 10:36) Kretiyẽ maa Hebre maa po hay yãã wo wããre Baa nen  wur maa de gayri debaŋ, amaa maa po yãã wo ne nen jam. Diŋ wersen so ga Pol ɓo’ sug ɓaara ga á mo grag wo go see joŋge bon maaga a ge ra le, lan mo lag wo de deele doo Yeso nono, hãã go wur húulí ɓaara. (Heb. 12:4) Jar Jwif maa po wo ngaɓa hay wo de sõõ ɓil lan de waŋ, werga jar maa po wo yoo ɓaara debaŋ hay kol wo go Kretiyẽ. Kiŋgi go taŋgu mẽ’ẽ, jar Jwif hay le’ wo Pol de maaga á hay sii wããre Baa Jerusalem mono. Jar Jwif wo de daŋ 40 “ha’ wo go ha’ge ga saara mo re mopo wa, saara mo jo bii wa lay, say saara mo war Pol go ɗa.” (Joŋre 22:22; 23:​12-14) Koh de maaga á hay mbaara caa hee de ɓaara lan joŋ bon ɓaara laybla no, Kretiyẽ de hay mbaara tum tayge see kããra maa goŋ Baa, maa sii wããre maa de cõõren go, lan maa ɗaw hãge ɓil ɓaara de ẽgre.

16. De ɗeŋ maa hõn ga leder maaga à yern ne jar Hebre wo kay naa maa ɗiggi de woore jag joŋge bon maaga à kaŋ ne naa nen là? (Hebre wo 12:7)

¹⁶ Mayse de hay kay Kretiyẽ maa Hebre wo maa soɗ bon ɓaaran wo là? Pol hay de sãy kay Kretiyẽ maa Hebre wo maa ko fẽn maaga á da’ wo wer soɗge bon mono. Á wãã ne hara ga de maaga á soɗ wo bon mono, Jeofa joŋ joŋre de bon sen maa had rage. (Jaŋ Hebre wo 12:7.) Hadge sen kay ra maa had joŋre maa de woore wo lan maa coo seele ɓaara de woore nen Jeofa. Kretiyẽ maa Hebre de hay kaŋ wo ɗiggi ɓaara we ti bosa’ maaga saara da’ ge yaŋ wer soɗge bon no, á de hay joŋ go ne hara gus ma soɗge ɓe.—Heb. 12:11.

17. Pol hay had mayse ti soɗge bon maaga à kaŋ ne hẽn ti là?

¹⁷ Pol jor glog Kretiyẽ maa Hebre wo maaga á mo hay wo de baa wer kwũy maa soɗ bon wo no. Pol hay mbe de kããge maa yerge wo ne hara ti se no. Werga á hay joŋ bon Kretiyẽ wo le go tangu lay so mono, se hay de ko re maaga Kretiyẽ hay wo nen ɓe mono. Á hay de koge ga à soɗ re maaga á joŋ bon ɓo na soɗge là. Á hay go de hresge ne tee re sen wo ti de maaga se kol go Kretiyẽ mono.  (2 Kor. 11:​23-25) Wersen so ga, Pol hay go de bawge jag jiili ti fẽn maaga se wãã ne hara ti ɗeŋ soɗge bon wo mono. Á ɓo’ sug ɓaara ga de maaga á yiŋ wo we de bon no, á de hay kaŋ wo ɗiggi ti see ɓaara ga, amaa ti Jeofa. Pol hay go de wããge de coɓge ga: “Jeofa diŋ jee kay mege; ndi joŋ hẽẽne ga so has.”—Heb. 13:​6, NWT.

18. Naa mo hay ko mayse ti naw maa peeln ga kay naa maa soɗ bon maaga à kaŋ ne naa ti mo là?

¹⁸ Wara hẽẽre naa maa po wo de soɗ bon wo. Naa de kããge maa kay rage de dage nen tosge naa, lan de hã fẽẽre maaga kay ra jag bon ɓaaran wo no . (Heb. 10:33) Bible wãã go de woore tu ga: “Wersen jar maga da wo ga saara mo see ti faage Baa de de deele de tayge de Yeso Kris mokay, à joŋ ge coo ɓaara yaŋ.” (2 Tim. 3:12) Diŋ wer re sen so ga, wosela ɓuy yoo naa mo grag see ɓe go see re maaga de gor naa mono. Tĩĩ wara ka’, naa de hay kaŋ ɗiggi naa go ɓuy ti Jeofa, lan hay go de bawge jag jiili naa ga Jeofa kay naa yaŋ jag wer re maa hõnla ɓuy. Jeofa kay ge jar maaga wo de lagge peel ɓe de deele yaŋ ti wur ɓe.—2 Tes. 1:​7, 8.

19. Naa mo hay joŋ mayse maa bag jag see naa go see wur bon maa de hããn là? (Ko foton lay.)

¹⁹ Sen go tinoo tu ga leder maaga Pol ɓo’ wo ne Kretiyẽ maa ti siyekle maa taŋgun kay ra maa grag see ɓaara go jag bon maaga á de hay yiŋ wo de ɓe mono. Pol wãã ne hara ga á mo da’ wo wer ne Wããre Baa, lan mo laa wo wer ɓe go de woore. Sen kay ra maa da’ wer go ne hadge maaga woo wo hãge ɓil ɓaara go mono, lan maa nii rage wo go see ɓaara, werga á woo ge hãge ɓil ɓaara go. Á jor glog ɓaara maaga á mo ya’ wo hãge ɓil ɓaara ciŋ ni, nen maaga á mo see wo wer jag liŋgi maa ni Yeson wo de jar maaga wo peel ti tayge wo mono. Lan se kay Kretiyẽ wo maaga á mo soɗ wo bon lan mo ko wo bon sen doo ɗeŋ maaga Pan ɓaara maa de dagen joŋ maa had rage ne no. Naa ti see naa, naa mo hay joŋ joŋre de yaŋ sen lay. Doo sen no kay naa joŋ yaŋ de kããge maa soɗ bon wo de deele hãã go ti tawgeti tamsir no.—Heb. 3:14.