“Mu vyaka vichoko waka ivyo vyajumpha, nkhasuzgikanga chomene maghanoghano ndipo nkhajipulikanga nga kuti zuŵa lililose nkhulimbana na kuzimwiska moto. Pa nyengo yose iyi nkhaghanaghananga vya kujikoma waka. Nkhakhumbanga nadi kufwa yayi. Kweni nkhakhumbanga kuti nipumuleko waka ku masuzgo ghane.”—Jonathan, 17.

 Mu kafukufuku munyake, pa ŵana ŵa sukulu 14,000 awo ŵakaŵa ku sekondare, pafupifupi mwana yumoza pa ŵana 5, wakazomera kuti mu myezi 12 iyo yajumpha wakaghanaghanapo vya kujikoma waka. a Para namwe mukujipulika kuti mwavuka nawo umoyo, kasi mungachita wuli?

•   Zikirani. Mukwenera kuwoneseska kuti nyengo zose muleke kuchita vinthu mwambura kughanaghanirapo dankha. Nanga vingaŵa kuti masuzgo ghinu ghakuwoneka kuti ngakuru chomene, kweni nyengo zose pakuŵa nthowa iyo mungachita kuti mumalane nagho.

 Nyengo zinyake mungajiwona nga kuti mwaphatira mu mathipa. Kweni ni nyengo zose yayi apo maghanoghano ghithu ghangaŵa gha unenesko nadi. Pakuŵa nthowa izo zingatovwira kumarana na suzgo lithu, tingasanga wovwiri wakwenelera ndipo panji ungizaso mwaluŵiro chomene kuluska umo ise taghanaghaniranga.

•  Fundo ya mu Baibolo: “Tikufyenyeka chomene munthowa yiliyose, kweni tikutondeka kutukuluka yayi. Tikuhangayika, kweni tikusoŵerathu chakuchita yayi.”—2 Ŵakorinte 4:8.

   Sachizgo: Para maghanoghano ghakuti mujikome waka ngankhongono chomene panji ghakutondeka kufumamo, penjerezgani wovwiri uwo ungaŵa kufupi na imwe, mungayimba foni ku mawupu agho ghakovwira ŵanthu awo ŵakukhumba kujikoma panji kuluta ku chipatala kuti ŵakamovwirani. Kose uku kukuŵa ŵanthu awo ŵali kusambizgika umo ŵangawovwilira ŵanthu awo ŵakukhumba kujikoma, ndipo mbakunozgeka kumovwirani.

•   Phaliraniko munthu munyake. Pali ŵanthu awo ŵakumukhumbirani viwemi ndipo mbakunozgeka kumovwirani. Ŵangaŵa ŵabwezi na ŵachibali ŵinu awo ŵakumanya yayi kuti mukusangana na masuzgo wuli, ntheura mukwenera kuŵaphalira kuti ŵamanye.

 Pali ŵanthu ŵanyake awo ŵakukhumbikwira magilasi kuti ŵalaŵiske makora. Mubwezi wangayana waka na magilasi agho ghakovwira kuti munthu walaŵiske makora, wangamovwirani kuti mwambe kughawona mwakwenelera masuzgo ghinu na kuleka kuŵa na maghanoghano gha kujikoma.

•  Fundo ya mu Baibolo: “Mubwezi wanadi . . . wali kubabikira kovwira mu suzgo.”—Zintharika 17:17.

   Sachizgo: Kuti mwambe kumuphalira munthu munyake suzgo linu, mungati: “Mazuŵa agha nkhughanaghana viwemi viŵi cha. Nkhumanya yayi usange vingaŵa makora kwa imwe kuti nimuphaliraniko?” Panji mungatiso: “Nili na masuzgo ghanyake agho panekha ghanitonda kulimbana nagho. Kasi munganovwirako?”

•   Kumanani na dokotala. Masuzgo ghanyake nga nkhwenjerwa panji kusuzgika maghanoghano vingapangiska munthu kuvuka na umoyo. Chakukondweska ntchakuti masuzgo agha ngakuti ghangachizgika.

 Nga umo chikhoso chingamupangiskirani kuti muleke kuŵa na khumbiro la chakurya, para mukusuzgika chomene maghanoghano ntchipusu kuvuka na umoyo. Ndipouli, vyose viŵiri vili na munkhwala wake.

•  Fundo ya mu Baibolo: “Ŵanthu awo ŵali makora ŵakukhumbikwira dokotala chara, kweni ŵalwari ndiwo.”—Mateyu 9:12.

   Sachizgo: Mugonenge mwakukwana na kuchita maseŵera ghakukhozga thupi, kweniso muryenge vyakurya vya magulu ghose. Para thupi linu lili makora viŵi yayi, vingakhwaska chomene maghanoghano ghinu.

•   Lombani. Baibolo likuti Mlengi withu “ni mukuru kuluska mitima yithu ndipo wakumanya vinthu vyose.” (1 Yohane 3:20) Ntheura tikwenera kulomba kwa iyo kuti watovwire. Zunurani zina lake lakuti, Yehova, na kumuphalira vyose ivyo vili ku mtima kwinu.

 Katundu munyake ukuŵa uzito kuti munyamure mwekha. Mlengi winu Yehova, ngwakunozgeka kumovwirani.

•  Fundo ya mu Baibolo: “Madandawuro ghinu ghamanyikwe kwa Chiuta. Ndipo mtende wa Chiuta uwo ukuluska maghanoghano ghose, uvikilirenge mitima yinu na maghanoghano ghinu.”—Ŵafilipi 4:6, 7.

   Sachizgo: Padera pa kumuphalira Yehova masuzgo ghinu, yezgani kukumbuka chinthu chimoza icho mungamuwongera zuŵa lililose. (Ŵakolose 3:15) Mtima wa kuwonga umovwiraninge kuti muŵikenge mtima pa vinthu viwemi pa umoyo winu.

 Para mukuwona kuti umoyo ulije phindu, mbwenu pemphani wovwiri. Ndivyo wakachita Jonathan, uyo tamuzunura kukwambilira kwa nkhani iyi. Iyo wakati: “Nkhadumbiskana na ŵapapi ŵane kweniso kupokera wovwiri wa ku chipatala. Pasono nili makorako. Nangauli nyengo zinyake nkhujipulikanga makora viŵi yayi, kweni nkhusuzgikaso na maghanoghano ghakukhumba kujikoma yayi.”