Eliya wakapulika kuti Themba Ahabu lafwa. Ŵani nga mukuwona Eliya wakhala waka chete wakukorakora mwembe wake, uku wakughanaghanira umo vinthu vikaŵira apo wakalimbananga na themba liheni ili kumasinda. Eliya wakazizipizga vinandi chomene! Panyengo iyi Themba Ahabu pamoza na muwoli wake Yezebeli ŵakawofyanga Eliya ndipo ŵakamupenjanga kuti ŵamukome. Apo Yezebeli wakakomanga ntchimi za Yehova, themba ili likalaŵiskanga waka. Kweniso chifukwa cha uryezi, Ahabu na muwoli wake ŵakanozga chiŵembu, ndipo ŵakakoma Naboti na ŵana ŵake ŵanalume. Palije icho Naboti wakananga. Pa chifukwa ichi, Eliya wakapeleka uthenga wa cheruzgo kufuma kwa Yehova pa Ahabu na nyumba yake yose. Panyengo iyi, mazgu gha Chiuta ghakamba kufiskika. Nyifwa ya Ahabu yikachitika nkhanira ndendende nga umo Yehova wakayowoyera.—1 Mathemba 18:4; 21:1-26; 22:37, 38; 2 Mathemba 9:26.

Nangauli vikaŵa nthena, Eliya wakamanya kuti wakwenera kuzizipizga nipera. Chifukwa ntchakuti Yezebeli wakaŵa wachali wamoyo ndipo wakaŵa kuti wachali na mazaza pa nyumba yake kweniso pa ŵanthu wose. Eliya wakamanyanga kuti wakumanenge na masuzgo ghanandi chomene, ndipo wakaŵa na vinandi vyakuti wasambizge Elisha, uyo wakazakanjira m’malo mwake. Tiyeni tiwone ntchito zitatu izo Eliya wakaŵa nazo. Apo tikudumbiskana nkhani iyi, tiwonenge umo chipulikano chikamovwilira Eliya kuti wazizipizge. Tiwonengeso ivyo ise tingachita kuti tikhozge chipulikano chithu mu mazuŵa ghaumaliro agha.

Ahaziya wakaŵa mwana wa Ahabu na Yezebeli. Ndiyo wakaŵa Themba la Israyeli awiske ŵati ŵafwa. Ahaziya wakasambirapo kanthu yayi pa ivyo ŵapapi ŵake ŵakachita, nayo wakachita viheni nga ndiwo. (1 Mathemba 22:52) Ahaziya nayo wakasopanga Baala nga mbapapi ŵake. Ŵanthu awo ŵakasopanga Baala ŵakachitanga vinthu viheni chomene nga ni uzaghali pa malo ghawo ghakusoperapo kweniso ŵakapelekanga sembe ŵana ŵawo. Kasi chikaŵapo icho chikate chiwovwirenge Ahaziya kuti wasinthe nthowa zake na kovwiraso ŵanthu kuti ŵaleke kuchita unyankhasi uwu pamaso pa Yehova?

Mwamabuchi, themba lakujikuzga ili likakumana na soka. Likawa kufuma mu chipinda cha muchanya cha nyumba yake ndipo likapwetekeka chomene. Nangauli umoyo wake ukaŵa pangozi, kweni likakhumba yayi kupempha Yehova kuti waliwovwire. M’malo mwake likatuma mathenga ku msumba wa Ekironi, uwo ukaŵa msumba wa Ŵafilisiti awo ŵakaŵa ŵalwani ŵa ŵanthu ŵa Chiuta kuti ŵakafumbe kwa chiuta Baala-zebubu usange lichirenge ku ulwari wake. Ivi vikamukwenyerezga chomene Yehova. Ndipo wakatuma mungelo kwa Eliya, kumuphalira kuti wakanizge mathenga kuti ghaleke kukafika uko themba likaŵatuma. Ntheura Eliya wakaŵaphalira kuti ŵawelere kwa themba, ndipo wakaŵatuma kuti ŵakaliphalire uthenga uwo ukaŵa wakofya. Ahaziya wakananga chomene chifukwa ivyo wakachita vikalongora nga kuti mu Israyeli mulije Chiuta. Yehova wakati Ahaziya wafumengepo yayi pa bedi ilo wagonapo pa ulwari wake.—2 Mathemba 1:2-4.

Ahaziya wakaŵafumba kuti: “Kasi munthu uyo wangukumana namwe na kumuphalirani mazgu agha wakuwoneka wuli?” Mathenga ghara ghakalongosora umo munjilira wa Eliya ukawonekeranga, ndipo nyengo yeneyiyo Ahaziya wakati: “Ni Eliya.” (2 Mathemba 1:7, 8) Eliya wakakhalanga umoyo wambura kukhumba vinandi, ndipo wakaŵikanga maghanoghano ghake pakuteŵetera Yehova mwakuti ŵanthu ŵakachitanga na kumanya vyakuvwara vyake wuwo. Ŵakapambananga chomene na Ahaziya kweniso ŵapapi ŵake awo ŵakatemwanga chomene vinthu vyakuthupi. Nkhani ya Eliya yikutikumbuska ulongozgi wa Yesu wakuti tileke kukhumba vinandi pa umoyo kweniso kuti tighanaghanirenge chomene pa vinthu ivyo ni vyakukhumbikwa nadi.—Mateyu 6:22-24.

Ahaziya wakakhumbanga kuwezgera, ntheura wakatuma mulongozgi wa ŵankhondo pamoza na ŵanalume ŵake 50 kuti ŵakakore Eliya. Ŵakamusanga wakhala “pachanya pa phiri” * ndipo mulongozgi wa ŵankhondo wakamuphalira Eliya mu zina la fumu yake kuti “khira.” Nangauli ŵakamanyanga kuti Eliya ni “munthu wa Chiuta waunenesko,” kweni ŵankhondo ŵara ŵakaghanaghana vyakuti ŵamofye Eliya. Ŵanthu aŵa ŵakamubudira chomene. Eliya wakaphalira mulongozgi wa ŵankhondo kuti: “Napulika, usange ine nili munthu wa Chiuta, ipo moto ukhire kufuma kuchanya na kumyangura iwe pamoza na ŵanthu ŵako 50 awo uli nawo.” Chiuta wakachitapo kanthu! “Moto ukakhira kufuma kuchanya na kumumyangura pamoza na ŵanthu ŵake 50.” (2 Mathemba 1:9, 10) Ivyo vikachitika apa, vikulongora kuti Yehova wakulekelera yayi ŵanthu ŵaheni awo ŵakusuzga ŵateŵeti ŵake.—​1 Midauko 16:21, 22.

Pamanyuma, Ahaziya wakatumaso mulongozgi wa ŵankhondo munyake pamoza na ŵanalume 50. Uyu ndiyo wakaŵa wakujiŵikamo chomene kuluska mulongozgi wa ŵankhondo wakwamba yura. Vingachitika kuti wakaviwonanga vyoto vya ŵanalume 51 ŵara, awo ŵakakomeka musi mu phiri, kweni wakasambirapo kanthu yayi pa ivyo vikaŵachitikira. Padera pa kuwerezgapo ivyo mulongozgi wakwamba yura wakamuphalira Eliya kuti “khira”, iyo wakasazgiraposo mazgu ghakuti “luŵiro”! Uwu ukaŵa uchindere ukuru chomene! Iyo na ŵanalume awo wakaŵa nawo, ŵakafwa nga umo ŵakafwira ŵanalume ŵakwamba ŵara. Themba lawo nalo ndilo likaŵa lizeleza chomene, chifukwa likatumaso gulu linyake lachitatu la ŵankhondo. Kweni mulongozgi wa ŵankhondo wachitatu uyu wakaŵa wamahara chomene. Mwakujiyuyura, wakaŵeyelera Eliya kuti waleke kuŵakoma, iyo na ŵanalume awo wakaŵa nawo. Eliya wakalongora lusungu nga ni Yehova pakuyowoya na mulongozgi wakujiyuyura uyu. Mungelo wa Yehova wakaphalira Eliya kuti ŵalute wose na ŵankhondo aŵa. Eliya wakapulikira ndipo wakaluta kwa Themba na kukaliphalira uthenga wa cheruzgo wakufuma kwa Yehova. Kuyana na mazgu gha Chiuta, Ahaziya wakafwa nadi ndipo wakawusa vyaka viŵiri pera.—2 Mathemba 1:11-17.

Kasi Eliya wakachita wuli kuti wazizipizge kukhala na ŵanthu ŵamtafu kweniso ŵakugaluka? Fumbo ili ndakuzirwa mazuŵa ghano. Kasi mukakhuŵarapo chifukwa chakuti munthu uyo mukumutemwa wakakana ulongozgi uwo mukamupa na kulutilizga kuchita vinthu viheni? Kasi tingachita wuli kuti tizizipizge para vyanthena vyachitika? Tingasambira kanthu kanyake pa nkhani ya malo agho ŵasilikari ŵakamusanga Eliya, “pachanya pa phiri.” Tikumanya yayi ivyo Eliya wakachitanga pachanya pa phiri para, kweni ivyo tikumanya ni vyakuti wakatemwanga kulomba. Ntheura panji mwenecho wakawona kuti para wali payekha pachanya pa phiri ndipo wangaŵa na m’pata uwemi wakuti walombe kwa Chiuta. (Yakobe 5:16-18) Ndimo nase tikwenera kuchitira, nyengo zose tikwenera kusanga nyengo patekha kuti tiyowoye na Chiuta. Kumulomba na kumuphalira masuzgo ghithu. Para tachita nthena, tizizipizgenge para ŵanthu awo tikukhala nawo ŵakuchita mikhaliro yiheni iyo yingaŵachemera masuzgo.

Nyengo yakuti Eliya waleke uteŵeti wake yikakwana. Wonani ivyo wakachita. Iyo wakakhalanga na Elisha mu tawuni ya Giligala, ndipo zuŵa linyake Eliya wakaphalira Elisha kuti wakhale mu tawuni iyi, apo iyo wakalutanga ku Beteli mtunda wa makilomita 11. Elisha wakati: “Nadi pano Yehova wamoyo, imweso ŵamoyo, ine nimulekaninge chara.” Ŵati ŵafika ku Beteli, Eliya wakamuphalira Elisha kuti wakuluta ku Yeriko mtunda wa makilomita 22. Apa napo Elisha wakakanaso, wakazgora ivyo wakazgora pakwamba. Ŵati ŵafika ku Yeriko, kwati kwakhala mtunda wa makilomita 8 kuti ŵafike ku mlonga wa Yorodani, Eliya wakamuphaliraso Elisha kuti waleke kumulondezga kweni Elisha wakakana chiŵenjuŵenju kuti wamulekenge yayi Eliya!—2 Mathemba 2:1-6.

Elisha wakalongora chitemwa chakugomezgeka. Ichi ndicho ntchitemwa icho Rute wakalongora kwa Naomi, ndipo para munthu wali na chitemwa cha nthena ichi kwa munyake, wakuzomera yayi kuti ŵalekane. (Rute 1:15, 16) Sono ndiyo ni nyengo yakuti ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵalongoranenge chitemwa ichi kuluska kumasinda kose. Tiwonenge kuti chitemwa ichi ntchakukhumbikwa chomene nga umo vikaŵira kwa Elisha.

Eliya wakakhozgeka chomene kuwona umo Elisha wakamutemweranga. Chifukwa chakuti, Elisha wakamutemwanga Eliya, wakaŵa na mwaŵi kuwona munthondwe waumaliro uwo Eliya wakachita. Ŵakati ŵimilira mumphepete mwa mlonga wa Yorodani, Eliya wakatimba pa maji na chakuvwara chake, ndipo maji ghakagaŵikana. Pakaŵaso “ŵana ŵa zintchimi 50,” awo ŵakawonanga apo munthondwe uwu ukachitikanga. Vikuwoneka kuti aŵa ŵakaŵa ŵanalume awo ŵakasambizgika kuti ŵazakadangilire pa kusopa kutuŵa. (2 Mathemba 2:7, 8) Eliya wakwenera kuti ndiyo wakaŵasambizga ŵanalume aŵa. Yikaŵapo nyengo yinyake kumanyuma apo Eliya wakajiwonanga kuti ndiyo yekha munthu wakugomezgeka uyo wakhalako. Kweni apa tikuwona kuti Yehova wakatumbika Eliya chifukwa cha kuzizipizga, ndipo wakawona gulu la ŵanthu awo ŵakugomezga Chiuta.—1 Mathemba 19:10.

Ŵati ŵambuka waka Yorodani, Eliya wakati kwa Elisha: “Pempha icho ukukhumba kuti nikuchitire pambere nindatolekeko kwa iwe.” Eliya wakamanya kuti nyengo yakuti wafumirepo yakwana. Iyo wakamuchitira sanji yayi Elisha chifukwa cha uteŵeti uwo wachitenge kweniso kuti wazamuŵa munthu wakumanyikwa. M’malo mwake, Eliya wakaŵa wakunozgeka kumovwira Elisha. Elisha wakapempha kuti: “Nkhumuŵeyani kuti munipe vigaŵa viŵiri vya mzimu winu.” (2 Mathemba 2:9) Elisha kuti wakang’anamuranga kuti wakukhumba mzimu utuŵa wakuyana na uwo Eliya wakaŵa nawo yayi. Kweni wakapemphanga chiharo nga icho chikupelekeka kwa mwana wakwamba. Mwakuyana na dango panyengo iyo, mwana wakwamba ŵakamupanga vinandi panji kusazgirapo kaŵiri pa ivyo wali navyo chifukwa ndiyo wakaŵa na udindo wakupwelelera banja. (Dotoronome 21:17) Pakuŵa muhaliri wa Eliya, Elisha wakeneranga kuŵa wachikanga kuti wafiske mulimo wake.

Kulongora kuti ngwakujiyuyura, Eliya wakalekera Yehova kuti wazgore ivyo Elisha wakapempha. Elisha wakawonanga apo Chiuta wakatoranga ntchimi yake Eliya. Ivi vikalongora kuti Chiuta wakazomera ivyo Elisha wakapempha. Ndipo pati pajumpha nyengo yichoko waka, apo ŵakendanga uku ŵakudumbiskana chinthu chinyake chakuzizwiska chikachitika.—2 Mathemba 2:10, 11.

Kuchanya kukaŵala chomene, ndipo ungweru ukasazgikiranga. Muŵe nga mukuwona ungweru, mbwenu mwamabuchi mukupulikaso chiwawa cha kavuluvulu, ndipo chinthu chinyake chakuŵala chikwiza kufupi na ŵanalume ŵaŵiri aŵa ivyo vikupangiska kuti ŵapatukane panji na kwenda penthyapenthya uku ŵakuzizwa na ivyo vikuchitika. Ivyo ŵakawona likaŵa gileta ilo likaŵaranga nga kuti lapangika na moto. Apa Eliya wakamanya kuti nyengo yake yakwana. Kasi Eliya wakakwera gileta ili? Baibolo likuyowoya yayi. Kweni mulimose umo vikaŵira, wakajipulika kuti watolekera muchanya, muchanya nkhanira na kavuluvulu!

Elisha wakati waka pwaza apo ivi vikachitikanga. Wati wawona vinthu vyakuzizika ivi, wakamanya kuti Yehova wamupenge nadi “vigaŵa viŵiri” vya mzimu wa Eliya uwo ukamovwira kuchita vinthu mwachikanga. Kweni Elisha wakaghanaghanira chomene za ivyo wakapempha yayi chifukwa panyengo iyi wakaŵa kuti wali na chitima chomene. Wakamanyanga yayi uko mubwezi wake Eliya wakalutanga, ndipo wakaŵavya maghanoghano ghakuti wazamumuwonaso. Wakachemerezga wakati: “Adada, adada! Gileta la Israyeli na ŵapamahachi ŵake!” Elisha wakawonanga apo msambizgi wake wachitemwa Eliya wakalutanga, ndipo wakapalura malaya ghake chifukwa cha chitima.—2 Mathemba 2:12.

Kasi apo Eliya wakakweranga kuchanya, wakapulikanga kuti mubwezi wake Elisha wakulira, panji kuti nayo wakalira? Panyake, kweni wakakumbukanga kuti Elisha wakamovwira kuzizipizga apo wakakumana na masuzgo. Nga ni Eliya, nase tikwenera kuŵa paubwezi na ŵanthu awo ŵakutemwa Chiuta na kuchita khumbo lake.

Kasi Eliya wakaluta nkhu? Matchalitchi ghanyake ghakusambizga kuti Eliya wakaluta kuchanya kwa Chiuta. Kweni ivi vingachitika yayi. Pakati pajumpha vyaka kufuma apo ivi vikachitikira, Yesu wakati palije munthu uyo wali kukwerapo kuchanya. (Yohane 3:13) Para tikuŵazga kuti “Eliya wakakwera mu kavuluvulu kuya kuchanya,” tikwenera kujifumba kuti kasi wakaluta kuchanya nkhu? (2 Mathemba 2:11) Para Baibolo likuti “kuchanya”, likunena kuchanya uko kukukhala Yehova pera yayi. Lingang’anamuraso mu mlengalenga uko tikuwona mabingu kweniso uko tuyuni tukuduka. (Salimo 147:8) Ntheura kuchanya uko Eliya wakaluta nkhuchanya uko tikuwona, uko kuli mtambo. Ndipo chikachitika ntchivichi?

Yehova wakamupa uteŵeti uphya ku chigaŵa chinyake mu charu cha Yuda. Baibolo likulongora kuti Eliya wakachita uteŵeti ku malo ghara, panji kwa vyaka vyakujumpha 7. Panyengo iyi, uyo wakawusanga charu cha Yuda likaŵa Themba liheni Yehoramu. Wakatora mwana wa Ahabu na Yezebeli, wakatolerako nkharo yiheni ya ŵapapi ŵawo. Yehova wakatuma Eliya kuti walembe kalata ya cheruzgo cha Yehoramu. Pamanyuma Yehoramu wakalwara matenda ghakofya na kufwa, kuyana na ivyo Eliya wakalemba. Chachitima ntchakuti nkhani iyi yikuti: “Pakaŵavya uyo wakadandawura na nyifwa yake.”—2 Midauko 21:12-20.

Eliya wakaŵa wakupambana chomene na munthu muheni uyu! Tikumanya yayi umo Eliya wakafwira panji apo wakafwira. Kweni tikumanya kuti wakafwa nga ni Yehoramu yayi, uyo pakaŵavya uyo wakadandawura na nyifwa yake. Elisha wakamusoŵa chomene mubwezi wake Eliya. Ntchimi zinyake zakugomezgeka nazo zikamusoŵa. Yehova wakaŵa kuti wachali kumuwona Eliya kuti ngwakuzirwa, chifukwa pakati pajumpha vyaka 1,000, Yehova wakapangiska kuti Eliya wawoneke mu mboniwoni apo Yesu wakasintha mawonekero. (Mateyu 17:1-9) Kasi namwe mukukhumba kuŵa na chipulikano chakukhora nga ntcha Eliya kuti chizakamovwirani kuzizipizga para mwazakakumana na masuzgo? Mukwenera kuŵa paubwezi na ŵanthu awo ŵakutemwa Yehova, kuŵikapo mtima pakuteŵetera Yehova, kweniso kulomba nyengo zose kufumira pasi pamtima. Para mukuchita vinthu ivi, Yehova walutilirenge kumutemwani!