Baibolo likuti ntchiheni kukwiya mwakujumphizga chifukwa vingapwetekeska uyo wakalipa na ŵanthu ŵanyake. (Zintharika 29:22) Nyengo zinyake munthu wangakwiya pa vifukwa vyakupulikikwa. Ndipouli, Baibolo likuti wose awo ŵakulutilira “kukalipa” ŵazamupona yayi. (Ŵagalatiya 5:19-21) Mu Baibolo muli fundo izo zingawovwira para munthu wakwiya.

•  Kasi ntchiheni kukwiya?

•  Kasi ni mpha apo kukwiya kungaŵa kwambura kwenelera?

•  Kasi mungachita wuli para mwakwiya?

•  Mavesi agho ghakuyowoya vya ukali

 Yayi. Nyengo zinyake munthu wangakwiya pa vifukwa vyakupulikikwa. Mwachiyelezgero, Nehemiya ‘wakakalipa chomene’ wakati wakapulika kuti ŵabali ŵake ŵakuŵachitira nkhaza.—Nehemiya 5:6.

 Chiuta nayo wakukwiya nyengo zinyake. Mwachiyelezgero, Ŵaisrayeli ŵakati ŵaswa phangano lakuti ŵasopenge Chiuta pera, na kwamba kusopa ŵachiuta ŵatesi, “ukali wa Yehova ukagolera” pa iwo. (Ŵeruzgi 2:13, 14) Nangauli vili nthena, Yehova wakukhalira waka kukwiya yayi. Iyo wakukwiya pa vifukwa vyakupulikikwa kweniso wakukwiya mwakujumphizga yayi.—Ekisodo 34:6; Yesaya 48:9.

 Kukwiya nkhuheni para takwiya pa vifukwa vyambura kwenelera panji takwiya mwakujumphizga. Kanandi ivi vikuchitika na ŵanthu ŵakwananga. Mwachiyelezgero:

•   Kayini “wakagolera na ukali” chifukwa Chiuta wakakondwa yayi na sembe yake. Kayini wakakwiya mwakujumphizga m’paka wakakoma munung’una wake.—Genizesi 4:3-8.

•   Yona “wakagolera na ukali” chifukwa Chiuta wakalengera lusungu msumba wa Nineve. Chiuta wakamupa ulongozgi Yona. Wakamuphalira kuti chikaŵa chakwenelera yayi kuti wakwiye nthena, wakeneranga kulengera lusungu ŵanthu ŵakwananga awo ŵakapera.—Yona 3:10–4:1, 4, 11. a

 Nkhani zapachanya izi, zikulongora kuti “ukali wa munthu ukulongora urunji wa Chiuta yayi.”—Yakobe 1:20.

•   Manyani uheni wa kukwiya mwakujumphizga. Ŵanyake ŵakughanaghana kuti para ŵakwiya chomene ndikuti ŵali na nkhongono. Kweni unenesko ngwakuti munthu uyo wakuwezgako yayi ukali wake wali na suzgo likuru chomene. “Munthu uyo wakutondeka kujiwezga ku ukali, wali nga ni msumba uwo wagumulika, wambura linga.” (Zintharika 25:28; 29:11) Kweni usange tikujiwezga para takwiya tikulongora kuti tili na nkhongono kweniso tikumanya vinthu. (Zintharika 14:29) Baibolo likuti: “Munthu wambura kukalipa luŵiro ni muwemi kuluska munthu wankhongono.”—Zintharika 16:32.

•   Chitanipo kanthu pambere mundachite vinthu ivyo mungadandawura navyo. Lemba la Salimo 37:8 likuti: “Taya ukali, leka kutukutwa. Ungakwenyeleranga chara na kwamba kuchita uheni.” Para takwiya, tili na wanangwa wa kusankha kujiwezga na kuleka kuchita “vinthu viheni.” Lemba la Ŵaefeso 4:26 likuti: “Kwiyani kweni kwananga chara.”

•   Usange ntchamachitiko, mungafumapo waka. Baibolo likuti: “Kwambiska zawe vili nga nkhujulira maji. Pambere mbembe yindambe, iwe fumapo.” (Zintharika 17:14) Ntchiwemi kumazga mphindano mwaluŵiro, kweni vingaŵa makora kuti mose mutune dankha pambere mundambe kudumbiskana.

•    Manyani nkhani yose. Lemba la Zintharika 19:11 likuti: “Munthu wamahara wakuwezgako ukali wake.” Tingachita makora kumanya dankha nkhani yose pambere tindachitepo kanthu. Para tayipulikiska makora nkhani yose vitovwirenge kuti tileke kukwiya pa vifukwa vyambura kwenelera.—Yakobe 1:19.

•    Lombani kuti muŵe na mtende wa maghanoghano. Lurombo lungamovwirani kuti muŵe na “mtende wa Chiuta uwo ukuluska maghanoghano ghose.” (Ŵafilipi 4:7) Para talomba kwa Chiuta, wakutipa mzimu utuŵa ndipo tikuŵa ŵamtende, ŵakuzikira na ŵakujikora.—Luka 11:13; Ŵagalatiya 5:22, 23.

•   Musankhenge makora ŵabwezi. Kanandi tikutolera nkharo za ŵanthu awo tikuchezga nawo. (Zintharika 13:20; 1 Ŵakorinte 15:33) Lekani Baibolo likutichenjezga kuti: “Ungendezgananga na munthu wakaŵefu yayi, panji kwenda na uyo wakutemwa kukwiya.” Chifukwa wuli? “Mwakuti uleke kusambirako mendero ghake na kujithya chipingo.”—Zintharika 22:24, 25.