Annette wakamanyanga yayi icho chikuchitika apo chimunthu chinyake chikamuponya pasi. Annette wakati: “Nkhachita chilichose icho ningafiska kuti nijiponoske. Nkhachemerezga chomene, kweni pakaŵavya icho chikachitika. Nkhayezga kuchikankha, kuchitchaya na vibakera, ndiposo kuchikwala na njoŵe kweni vikatondeka. Pamanyuma nkhagwazika na chimayi, ndipo nkhongono zikamalira penepapo.”

Kasi imwe muŵenge Annette, mwate muchitenge wuli?

Nanga munganozgekera na kuŵa maso para mukwenda nausiku, kweni vinthu viheni vingamuchitikirani. Baibolo likuti: “Awo ŵakuluska pa chiphalizgano mbaluŵiro pera chara . . . panji awo mbakumanya pera ndiwo vinthu vikuŵendera. Pakuti nyengo na vyakuchitika vyamabuchi vikuwira wose.”—Mupharazgi 9:11.

Ŵasungwana ŵanyake, nga ni Annette ŵakukolelereka na ŵanthu awo ŵakuleka kuŵamanya. Ŵanyake ŵakukolelereka na ŵanthu awo ŵakumanyana nawo panji ŵabali ŵawo. Apo Natalie wakaŵa na vyaka 10, munyamata munyake uyo ŵakakhalanga nayo pafupi wakamukolelera. Natalie wakati: “Nkhaŵa na wofi chomene kweniso soni zikanikora, mwakuti nkhaphalira waliyose yayi vya nkhani iyi.”

Annette wachali kusuzgika maghanoghano na ivyo vikachitika. Iyo wakati: “Nkhulomba zuŵa na zuŵa. Nkhughanaghana kuti mphanyi nkhamubafura chomene. Kweni unenesko ngwakuti, wakati wanigwaza na chimayi, nkhachita wofi chomene ndipo nkhongono zikamara. Pakaŵavya icho ningachita. Kweni nyengo zinyake nkhughanaghana kuti mphanyi nkhachita chinthu chinyake.”

Natalie nayo wakusuzgika maghanoghano chifukwa cha kujiyimba mulandu. Iyo wakati: “Nimanyenge mphanyi nkhapulikira. Ŵapapi ŵane ŵakaŵika dango lakuti ine na mukuru wane tiŵenge lumoza para tikuseŵera, kweni nkhapulikira yayi. Sono nkhuwona nga munyamata uyo wakanikolelera ndine nkhamupa mwaŵi. Ivyo vikachitika vikakhwaska chomene banja lakwithu, ndipo nkhujiyimba mulandu kuti ndine nili kupangiska vyose ivi. Ivi ndivyo vikuniŵinya chomene.”

Para namwe mukujipulika nga ni Annette na Natalie, kumbukani kuti suzgo ndimwe yayi kweni nda uyo wakamukolelerani. Ŵanthu ŵanyake ŵangawona nga ni nkhani yichoko. Ŵangayowoya kuti ndivyo ŵanyamata wose ŵakuchita panji kuti ŵanthu awo ŵakuŵakolelera ŵakuvikhumbira dala. Kweni palije uyo wangakhumbira dala kuti ŵamukolelere. Para ŵakamukoleleranipo, suzgo ndimwe yayi.

Ntchipusu kuŵerenga mazgu ghakuti “suzgo ndimwe yayi,” kweni ntchinonono kugomezga. Ŵanyake ŵakuyowoya yayi ivyo vikachitika ndipo ŵakujiyimba mulandu na kusuzgika maghanoghano. Kweni kasi ni njani uyo wakusuzgika para mwakhalapo waka chete? Imwe panji uyo wakamukolelerani? Ipo mukwenera kughanaghanirapo fundo izo zili pasi apa.

Baibolo likutiphalira kuti apo Yobu wakaŵa na masuzgo ghanandi chomene, wakayowoya kuti: “Niyowoyenge chifukwa cha kuŵinya kwa umoyo wane.” (Yobu 10:1) Namwe mungachita makora kuchita nga ni Yobu. Ivyo vyachitika, phaliraniko mubwezi winu uyo mukumugomezga. Para muchitenge nthena, mujipulikengeko makora.

Annette wakawona kuti uwu mbunenesko. Iyo wakati: “Nkhaphalirako mubwezi wane, ndipo wakanipempha kuti niphalire banja la mulara munyake mu mpingo. Nkhukondwa kuti nkhachita nthena. Mazuŵa ghanandi ŵakakhalanga nane pasi na kunikhozga. Ŵakaniphaliranga kuti suzgo ndine yayi. Ndine yayi nkhapangiska vyose ivyo vikachitika.”

Natalie wakaphalira ŵapapi ŵake. Iyo wakati: “Ŵakanovwira chomene. Ŵakaniphalira kuti niyowoyenge ivyo vikachitika. Ivi vikanovwira kuti nileke kuŵa na chitima na kusunga ukali mu mtima.”

Pemphero nalo likamovwira chomene Natalie. Iyo wakati: “Kuyowoya na Chiuta kukanovwira chomene panyengo iyo nkhawonanga kuti ningaphalira waliyose yayi ivyo vikachitika. Para nkhupemphera kwa Chiuta, nkhafwatukanga kuyowoya. Nkhajipulikanga makora ndipo nkhaŵanga na mtende mu mtima.”

Namweso muwonenge kuti pali “nyengo ya kuchizga.” (Mupharazgi 3:3) Lutilirani kujipwelelera kuti muwonekenge makora ndipo mughanaghanenge viwemi. Gonani mwakukwana. Kweni chakuzirwa chomene ntchakuti mugomezgenge Yehova Chiuta kuti wamupembuzganinge.—2 Ŵakorinte 1:3, 4.

Para ndimwe msungwana ndipo chibwezi chinu chikumuchichizgani kuti mugonane, nkhwananga yayi kumuphalira mwambura kuseka kuti, “Ivyo cha!” panji “Kunikasakasa cha!” Lekani kukhala waka chete chifukwa cha kopa kuti chibwezi chingamara. Para wamulekani chifukwa cha nkhani iyi mbwenu ni mwanalume wakulongosoka yayi. Mukwenera kusanga mwanalume wanadi, uyo wangachindika thupi linu na maghanoghano ghinu.

Koreta wakati: “Ku sukulu, ŵanyamata ŵakaguzanga bra wane kumanyuma na kwamba kuyowoya mazgu ghauzeleza, ghakuti, ungajipulika makora tu para tingagonana.”

Kasi mukughanaghana kuti ŵanyamata aŵa ŵakachitanga vichi?

1. Ŵakamutizanga?

2. Ŵakaseŵeranga waka nayo?

3. Ŵakachitanga vyauzeleza?

Kandisi wakati: “Munyamata munyake mu basi, wakamba kuyowoya vyauzeleza na kunikorakora. Nkhamukankhira uko na kumuphalira kuti wafumepo. Wakaniwona kuti nili wakukhalira chomene.”

Kasi mukughanaghana kuti munyamata uyu wakachitanga vichi kwa Kandisi?

1. Wakamutizanga?

2. Wakaseŵeranga waka nayo?

3. Wakachitanga vyauzeleza?

Beti wakati: “Chaka chamara, munyamata munyake wakaniphaliranga kuti wakunitemwa chomene ndipo wakukhumba kuti tikatembeyepo nangauli nkhamukanira kanandi waka. Nyengo zinyake wakanisisitanga woko. Nkhamukanizganga kuchita nthena, kweni wakapulikanga yayi. Zuŵa linyake apo nkhakakanga nthambo za skapato, wakanikora mu matako.”

Umo imwe mukughanaghanira, munyamata uyu wakachitanga vichi?

1. Wakamutizanga?

2. Wakaseŵeranga waka nayo?

3. Wakachitanga vyauzeleza?

Zgoro launenesko ni 3.

Kasi vyauzeleza vikupambana wuli na kutiza munthu panji kuseŵera waka nayo?

Munthu uyo wakuchita vyauzeleza wakuchita ivyo vikukondweska yekha. Wakulutilira kuchita ivyo munyake wandakhumbe nanga wangamukanizga kuti waleke.

Ntchiwemi yayi kulekelera munthu uyo wakuchita vyauzeleza chifukwa pamasinda wangamukolelerani.