Cisangulusko kwa Ŵakusuzgika Maghanoghano

“Cilengiwa cose cikutampa na kupulika vyakuŵinya kufikira kuno ku lero.” (Ŵaroma 8:22, NW) Masuzgo gha ŵantu ghakaŵa ghanandi apo mazgu agha ghakalembekanga virimika 1,900 ivyo vyajumpa. Ŵanandi ŵakasuzgikanga comene. Ndico cifukwa cake Ŵakristu ŵakaphalirika kuti: ‘Yowoyani mwacisangulusko ku ŵantu ŵakusuzgika maghanoghano.’—1 Ŵatesalonika 5:14, NW.

Lero, masuzgo gha ŵantu nganandi, ndipo ŵantu ŵanandi mbakusuzgika mu maghanoghano kuruska kale. Kweni kasi ici ncacilendo kwa ise? Comene viŵi yayi, cifukwa Baibolo likusimikizgira mazuŵa agha kuŵa “mazuŵa gha ku umaliro” na kuzithya “nyengo zinonono.” (2 Timote 3:1-5) Yesu Kristu wakayowoyerathu za mazuŵa gha umaliro kuti kuzamuŵa ‘vyakucitika vyakofya.’—Luka 21:7-11; Mateyu 24:3-14.

Para ŵantu ŵenjerwa kwa nyengo yitali, kuŵa na wofi, kuthika lusoko, panji citima, kanandi ŵakuŵa na suzgo la maghanoghano. Ico cikwambiska suzgo la maghanoghano panji citima cikuru yingaŵa nyifwa ya wakutemweka, kupatana, kufumiskika ncito, panji urwari wambura kucizgika. Ŵantu ŵakuŵaso na suzgo la maghanoghano para ŵali na ghanoghano lakuti mbawakawaka, para ŵakughanaghana kuti mbakulopwa pakucita vintu ndipo ŵahangayiska ŵantu ŵanandi. Waliyose wangagongowa na ukhaliro wakufipiska mtima, kweni para iye wakukuliska ghanoghano la kuleka kuŵa na cilindizga ndiposo para walije ntowa yakumazgira ukhaliro uheni uwo, suzgo la maghanoghano lingamusanga.

Ŵantu mu nyengo yakale nawo ŵakaŵa na suzgo lakuyana waka ili. Job wakarwara ndiposo wakakumana na masuzgo ghanyake. Iye wakaghanaghana kuti Ciuta wamusida, lekani iye wakakweŵeka na umoyo. (Job 10:1; 29:2, 4, 5) Yakobe wakasuzgika mu maghanoghano cifukwa ca nyifwa ya mwana wake mwanarumi, iye wakakana kusanguluskika ndipo wakakhumbanga kuti naye wafwe waka.  (Genesis 37:33-35) Themba Davide likati lajimanya kuti lacita uheni ukuru, ilo likalira kuti: “Nkwenda wakuliralira mhanya wose. Ndarombotoka.”—Salmo 38:6, 8; 2 Ŵakorinte 7:5, 6.

Ŵantu ŵanandi lero ŵali na suzgo la maghanoghano cifukwa cakuti ŵakukhumba kulondezga umoyo wa zuŵa na zuŵa weneuwo pa maghanoghano ghawo, nkongono zawo na cuma cawo ŵangaukwaniska cara. Mwaunenesko, kwenjerwa, pamoza na maghanoghano ghanandi kungakhwaska thupi ndipo kungacitiska wongo kuleka kugwira makora ncito, mwanteura kukupangiska ntenda ya maghanoghano.—Yerezgerani na Zintharika 14:30.

Covwiro Ico Ŵakucikhumba

Epafrodito, Mkristu wa mu handiredi lakudanga wa ku Filipi ‘wakakweŵeka cifukwa [mabwezi ghake] ghakapulika kuti wakarwara.’ Epafrodito mweneuyo wakarwara apo mabwezi ghake ghakamutuma ku Roma kukapereka vyawanangwa kwa mpostole Paulos, panyake iye wakaghanaghana kuti wakafipiska mtima mabwezi ghake ndiposo panji wakaghanaghana kuti ŵakamughanaghanira iye kuŵa wakutondeka pakucita vintu. (Ŵafilipi 2:25-27; 4:18) Kasi mpostole Paulos wakamovwira wuli?

Iye wakamutumizga Epafrodito kukaya kwake na kulembera kalata mabwezi ghake gha ku Filipi, iyo yikati: “Mupokererani [Epafrodito] mu Fumu na kukondwa kose; ndipo cindikani ŵanteura.” (Ŵafilipi 2:28-30) Umo Paulos wakamurumbira iye ndiposo umo Ŵafilipi ŵara ŵakamupokelerera mwacitemwa, kwambura kukayika kukenera kuti kukamusanguluska Epafradito ndiposo kumovwira kumazga suzgo lake la maghanoghano.

Kwambura kukayika, urongozgi wa Baibolo wakuti ‘yowoyani mwacisangulusko ku ŵantu ŵakusuzgika maghanoghano’ nguweme nadi. “Ukukhumbikwira kumanya kuti ŵanyako ŵakukupwererera nga muntu,” wakayowoya ntena mwanakazi munyake uyo wakasuzgika na maghanoghano. “Ukukhumbikwira kupulika muntu munyake wakuyowoya kuti, ‘nkumanya; muŵenge makora.’”

Muntu uyo suzgo la maghanoghano lamusanga wakwenera kuyambapo kupenja muntu wacisungusungu uyo wangamuphalira vyakusingo. Muntu uyo wakwenera kuŵa mupulikizgi muweme ndipo waŵe wakuzizipizga. Iye wangamukalipiranga cara wakusuzgika  uyo panji kumuyowoyera mazgu ghakuti, ‘Muleke kughanaghana ntena’ panji, ‘Uwu ni mukhaliro uheni.’ Muntu wakusuzgika maghanoghano ngwakukalipa luŵiro, ndipo mazgu ghakweruzga agha ghangamupangiska kujighanaghana kuti ngwambura ncito.

Muntu wa suzgo la maghanoghano wangaghanaghana kuti ngwambura kukhumbikwa. (Yona 4:3) Ndipouli, iye wakwenera kukumbukira kuti umo Ciuta wakumuwonera muntu ndico cintu cakukhumbikwa. Ŵantu ŵakamuwona Yesu Kristu nga ‘ngwambura kutumbikika’ kweni kacitiro aka kakasinta cara kuzirwa kwake kwa Ciuta. (Yesaya 53:3) Manyani kuti umo Ciuta wakutemwera Mwana wake wapamtima, imwe namweso wakumutemwani.—Yohane 3:16.

Yesu wakaŵalengera citima awo ŵakasuzgikanga ndipo wakaŵawovwira kuti ŵawone kuzirwa kwa muntu waliyose. (Mateyu 9:36; 11:28-30; 14:14) Iye wakayowoya kuti Ciuta wakupwererera nanga tungaŵa tumpeta tucoko. ‘Palije kamoza ka ito kakuruwika pa maso gha Ciuta,’ iye wakayowoya ntena. Kwakuruska, iye wapwererenge comene ŵantu awo ŵakuyezgayezga kucita khumbo lake! Pakuyowoya za iwo Yesu wakati: ‘Nanga ni masisi ghose gha mitu yawo ghakupendeka.’—Luka 12:6, 7.

Mwaunenesko, kungaŵa kwakusuzga kwa muntu uyo wasuzgika maghanoghano, uyo wafyenyeka na maubudi, kugomezga kuti Ciuta wakumupenda. Wangaghanaghana kuti ngwambura kwenelera kupokera citemwa na pwererero la Ciuta. “Mtima witu ukutisuska,” Mazgu gha Ciuta ghakuzomerezga mwanteura. Kweni kasi ici ncifukwa cakugongowera? Yayi, ni ntena cara. Ciuta wakumanya kuti ŵantu ŵakwananga ŵangapuvya mu kaghanaghaniro nanga nkujeruzga ŵekha. Mwanteura Mazgu ghake ghakuŵasanguluska kuti: “Ciuta ndi mukuru wakuruska mtima witu, ndipo wakumanya vyose.”—1 Yohane 3:19, 20.

Inya, Ŵadada ŵithu ŵakucanya ŵacitemwa ŵakuwona vinandi kuruska pa zakwananga na maubudi ghithu. Iye wakumanya mikhaliro iyo yikwambiska, ntowa yithu yose ya umoyo, na maghanoghano ghithu ndiposo ivyo tikukhumba. Iye wakumanya kuti tili kuhara kwananga, matenda, na nyifwa lekani tili na maubudi ghanandi. Cifukwa cakuti tikuŵa na citima na kukweŵeka mukati mwithu, ici ncimanyikwiro cakuti tikukhumba kucita uheni cara ndipo  kuti tikutalurira yayi. Baibolo likuti ise ‘tikalambikika ku vya waka’ kwambura kukhumba. Pacifukwa ici citima cikumukora Ciuta para tikusuzgika, ndipo iye mwalusungu wakughanaghanira za maubudi ghithu.—Ŵaroma 5:12; 8:20.

“Yehova ngwalusungu na wa ucizi,” tikuphalirika ntena. “Umo uliri utali kufuma ku vuma kuyakafika na ku zambwe, nteura ndimo walikuwuskirapo pa ise majuvyo ghitu. Cifukwa wakumanya kalengekero kitu, wakukumbuka kuti tiri fuvu ise.” (Salmo 103:8, 12, 14) Enya, Yehova ni “Ciuta wa cisangulusko cose; mweneuyo wakutisanguluska mu suzgo yitu yose.”—2 Ŵakorinte 1:3, 4.

Covwiro ico ŵantu ŵakusuzgika maghanoghano ŵakucikhumba comene ndico kuŵa pafupi na Ciuta wawo walusungu na kuzomera pempo lake la ‘kumuyegheska iye katundu wawo.’ Nadi, iye wangamanya “kupaso umoyo ku mtima wa wakupyoka.” (Salmo 55:22; Yesaya 57:15) Ndiposo Mazgu gha Ciuta ghakuciskaso kupempera, igho ghakuti: ‘Muthulirani [Yehova] kwenjerwa kwinu kose, cifukwa wakumupwererani imwe.’ (1 Petros 5:7) Inya, mwa kugwiriskira ncito pempero na luŵeyelero ŵantu wangasendelera pafupi na Ciuta na kukondwa na “mtende wa Ciuta, uwo ukuzungura kuwamo kose.”—Ŵafilipi 4:6, 7; Salmo 16:8, 9.

Kusinta mikhaliro yinyake mu umoyo nakoso kungawovwira muntu kuleka kusuzgika mu maghanoghano. Kucita masoŵera, kurya cakurya ciweme, kuthuta mpepu yiweme na kupumura mwakukwanira ndiposo kuleka kuwonelera mwakujumpizga maprogramu gha pa wayilesi ya sinema, nakoso nkwakukhumbikwa. Mama munyake wawovwira ŵantu ŵakusuzgika maghanoghano mwa kuŵatora na kukayenda nawo. Apo mwanakazi wakusuzgika maghanoghano wakayowoya kuti: “Nkukhumba cara kuluta kukayenda,” mama uyo mwakuzikira kweni mwankongono wakazgora kuti: “Oho, kweni mukwenera kuluta ndipera.” Mama uyo wakayowoya kuti: ‘Tikenda makilomita ghankondi na limoza. Apo tikati tawerako, iye wakavuka, kweni wakajipulika makorako. Mungagomezga cara umo masoŵera agha ghaliri ghakovwira usange mundayezgepo.’

Munyengo zinyake ncakusuzga kumazgirathu suzgo la maghanoghano, nanga mungayezga ntowa izi na izi, kusazgapo ntowa za kacizgiro za ŵadokotara. “Nayezga vyose,” yikayowoya ntena nchembere yinyake, “kweni nicali nalo suzgo la maghanoghano.” Mwakuyana waka, ncakusuzga lero kucizga waciburumutira,  wakumangwa makutu, panji wakulemara. Kweni ndipouli, ŵantu ŵakusuzgika maghanoghano ŵangasanguluskika na kuŵa na cilindizga mwa kuŵazga Mazgu gha Ciuta zuŵa na zuŵa, gheneagho ghakupereka cilindizga cakusimikizgirika cakuti masuzgo ghose gha ŵantu ghazamumalirathu.—Ŵaroma 12:12; 15:4.

Penepapo Waliyose Wazamuŵaso na Suzgo la Maghanoghano Cara

Apo Yesu wakakonkoska za vintu vyakofya kwiza pa caru capasi mu mazuŵa gha umaliro, iye wakasazgirapo kuti: “Para vyeneivi vikwamba kucitika, mulaŵiske kucanya, mwinuskenge mitu yinu; pakuti kuwombokwa kwinu kukuneng’enera.” (Luka 21:28) Yesu wakayowoyanga kuwombokwa na kunjira mu caru cipya caurunji ca Ciuta, mwenemumo ‘cilengiwa cizamusutuka na kunjira mu wanangwa wa ucindami wa ŵana ŵa Ciuta.’—Ŵaroma 8:21.

Mwee, nako nkuwombokwa kwa ŵantu umo kuzamuŵira, kusutuka ku suzgo lose na kuwuka zuŵa lirilose na maghanoghano ghaweme, wakunozgeka kucita ncito ya zuŵa ilo! Pazamuŵavya waliyose wakusuzgika na maghanoghano. Layizgano lakusimikizgirika ndilo lakuti Ciuta “wafyurenge sozi lose ku maso ghaŵo; ndipo nyifwa kuti yiti yiŵengekoso cara; panji nesi citengero kuti citi ciŵengekoso cara, nesi kulira, panji nesi kuŵinya: cifukwa vyakudanga viri kuruta.”—Civumbuzi 21:3, 4.

Kulekapo kwekha usange kwalongoreka panyake, kukoreka Malemba kwafuma mu Tumbuka Bible.