Kuzenga Mbumba iyo Yikumucindika Ciuta
Cipaturo 15
Kuzenga Mbumba iyo Yikumucindika Ciuta
1-3. Kasi ŵanji ŵakutondeka uli kumazga vyakumara mahara vyakuzara mu ntengwa na mu upapi, kweni kasi ncifukwa uli Baibolo lingovwira?
GHANAGHANIRANI kuti mukukhumba kuzenga nyumba yinu. Cakudanga mwagura malo. Cifukwa cakuŵa ŵakunweka, mwayamba kale kuyiwona nyumba yinu mu maso gha maghanoghano. Kweni uli usange mulije viteŵetero na maluso ghakuzengera? Nako nkugongoweska ’mwe umo kuyezgayezga kwinu kwate kuŵire!
2 Ŵakutorana ŵanandi ŵakunjira mu ntengwa na maghanoghano gha kwizakaŵa na mbumba yakukondwa, kweni ŵalije viteŵetero nesi maluso ghakukhumbikwira kuti ŵayizenge. Kanyengo kacoko waka pamanyuma pa dazi la zowara, mikhaliro yambura kwenelera yikwamba kuwoneka. Kutimbana na kwambana kukuzgoka mikhaliro ya zuŵa na zuŵa. Para ŵana ŵakubabika, dada na mama ŵapya aŵa ŵakusangika kuti ŵalije maluso gha upapi nga ndi umo ŵakaŵevyereso maluso pakutorana.
3 Ndipouli, cakukondweska ncakuti, Baibolo lingovwira. Mapulinsipolo ghake ghali nga ndi viteŵetero vyakumovwirani imwe kuzenga mbumba yakukondwa. (Zintharika 24:3) Tiyeni tiwone ndi mwauli.
VITEŴETERO VYAKUZENGERA MBUMBA YAKUKONDWA
4. Kasi cifukwa ncici vyakumara mahara vikwenera kulindizgika mu ntengwa, ndipo kasi ndi vipimo uli ivyo vikuperekeka mu Baibolo?
4 Kwambura kupwelererako za kwenererana uko ŵakutorana ŵangawoneka kuŵa nako, iŵo ŵakupambana mu kaghanaghaniro, vyakukumana navyo vya ku wanice, na malufura gha mbumba izo ŵafumirako. Mwanteura, vyakumara mahara vinyake vikwenera kulindizgika pamanyuma pa ntengwa. Kasi ndi mwauli mweneumo vikwenera kucitira navyo? Eya, para ŵazengi ŵakuzenga nyumba, ŵakudanga ŵafumbira mapulani kwa nkwanta za vyakuzenga. Pulani iyo ŵakupika ndigho marango ghakuti ŵagharondezge. Baibolo likupereka vipimo vya Ciuta vyakuzengera mbumba yakukondwa. Tiyeni sono tisandepo vicoko waka mwa ivi.
5. Kasi ndi mwauli mweneumo Baibolo likudidimizgirapo pakunena za kuzirwa kwa kugomezgeka mu ntengwa?
5 Kugomezgeka. Yesu wakati: “Nteura ico Ciuta wagumanya, muntu wareke kupatulanya.” a (Mateyu 19:6) Mpostole Paulos wakalemba kuti: “Nthengwa yiŵenge ya ulemu mu ŵantu ŵose, ndipo citara ciŵenge cambura kukazuzgika: cifukwa ŵazaghali na ŵareŵi Ciuta wamkuŵeruzga.” (Ŵahebere 13:4) Mwanteura ŵantu ŵakutorana ŵakwenera kujiwona nga mbamateu kwa Yehova kukhalirira ŵakugomezgeka kwa wakutorana nayo munyawo.—Genesis 39:7-9.
6. Kasi ndi mwauli mweneumo kugomezgeka kungasungira ntengwa?
6 Kugomezgeka kukupereka ncindi na civikiliro ku ntengwa. Ŵakutorana ŵakugomezgana ŵakumanya kuti, visuzge viti uli, iŵo wovwiranenge. (Mupharazgi 4:9-12) Ncakupambanako uli ’mwe na aŵo ŵakumazga ntengwa zaŵo papo pakwamba waka kwa masuzgo! Ŵantu ŵangati ni aŵa ŵakudumura mwaluŵiro kuti ‘ŵakasanka makora cara,’ kuti iŵo ‘ŵakutemwanaso cara,’ kuti mankwala ghake nkutora munyake. Kweni ivi nta vikupereka mwaŵi wakukula kwa waliyose waiŵo. Mumalo mwake, ŵambura kugomezgeka ŵa nga ndi aŵa ŵangayeghaso vyakumara mahara vyakuyana waka kuya navyo ku ŵakutorana ŵapya. Para muntu wali na nyumba yiweme kweni wasanga kuti mutenje ukusulura, mwanadi wakuyezga kweghako. Kuti wakusezgekera waka mu nyumba yinyake cara. Mwakuyanawaka, kusinta wa mu ntengwa kuti ndiko ntowa yakumazgira masuzgo agho ghakwambiska mpindano pakati pa ŵakutorana cara. Para vyakumara mahara vyambika, kucimbira mu ntengwa cara, kweni rweranipo mwaphampu kuti muyisungirire. Kugomezgeka kwanteura kukurongora kukoreranako kwa mu ntengwa kuŵa cintu cakukhumbikwa comene kucivikirira, kusungilira nakupwererera makora.
7. Kasi cifukwa ncici kuyowoyeskana kanandi nkwakusuzga kwa ŵantu ŵakutorana, kweni kasi kuvwara “muntu mupya” kungovwira uli?
7 Kuyowoyeskana. “Kwambura wupu vintu kuti vikwenda makora cara,” yikuyowoya nteura ntarika ya mu Baibolo. (Zintharika 15:22) Kweni, kuyowoyeskana nkwakusuzga kwa ŵakutorana ŵanyake. Kasi cifukwa ncici vili nteura? Cifukwa ncakuti ŵantu ŵali na ntowa zakupambanapambana za kayowoyeskerano. Ici ndico kanandi cikupangiska kuleka kupulikiskana na kukhuŵazgana. Cakupangiska cinyake cingaŵa umo muntu uyo wali kulelekera. Mwaciyerezgero, ŵanji ŵangaŵa kuti ŵali kulelekera mu cikaya ico ŵapapi ŵawo kakaŵa kaluso kwambana. Sono nga mbarara ŵakutorana, mute panji ŵangamanya cara kayowoyero kaweme mu ntowa yakutemwa na ya lusungu kwa munyawo wakutorana nayo. Kwambura kupwelererako za ico, mungacipanganga cikaya cinu kwanangika kuŵa ‘nyumba yakuzura na mpindano’ cara. (Zintharika 17:1) Baibolo likudidimizga pa kuvwara “muntu mupya,” ndipo kuti likuzomerezga ukali, kukoromoka, na kutuka cara.—Ŵaefeso 4:22-24, 31.
8. Kasi cakovwira cingaŵa civici usange mwapindikana na wamuntengwa munyinu?
8 Kasi imwe mungacitaci usange pali mpindano? Usange mukwamba kupya mitima, mungacita makora kurondezga unjirikizgi wakusangika pa Zintharika 17:14: “Jando la mpindano liri ngati para muntu wajurira maji, nteura reka makani, yindayambe mpindano.” Enya, mungalekezga danga cidumbirano mpaka nyengo yinyake, apo mose mwaŵiri wuwo imwe na wakutorana nayo munyinu ukari watuna. (Mupharazgi 3:1, 7) Mwantowa yiriyose, yezgayezgani kuŵa ‘ŵakupusumpa kupulika, ŵakuzitula kuyowoya, ŵakuzitula kukalipa.’ (Yakobe 1:19) Cakulatapo cinu cikwenera kuŵa kumazga mpindano, kuti kuruska cara. (Genesis 13:8, 9) Sankani mazgu na ntowa yakayowoyero iyo yingamuzikiskani imwe na wakutorana nayo munyinu. (Zintharika 12:18; 15:1, 4; 29:11) Kwakuruska vyose, kukhalirira mu ukari cara, kweni penjani covwiro mwakuyowoyeskana na Ciuta mu rombo lakujicefya mose pamoza.—Ŵaefeso 4:26, 27; 6:18.
9. Kasi cifukwa ncici kungayowoyeka kuti kuyowoyeskana kukwambira mu mtima?
9 Ntarika ya mu Baibolo yikuyowoya kuti: “Mtima wa wavinjeru ukusambizga mlomo uyowoye makora, ndipo ukusazgako nkongono ku milomo yake.” (Zintharika 16:23) Ipo ni nteura nadi, kuyowoyeskana kuweme kukufuma mu mtima kuti mumulomo cara. Kasi ghanaghano linu ndakuti uli pakunena za wakutorana nayo winu? Baibolo likuciska Ŵakristu kuŵa ŵakulengerana “lusungu.” (1 Petros 3:8) Kasi mungacita nteura apo wakutorana nayo winu wali na vyenjezgo vikuru? Usange ni nteura, cimovwiraninge kumanya umo mungazgolera.—Yesaya 50:4.
10, 11. Kasi ndi mwauli mweneumo mufumu wangagwiriskira ncito urongozgi wakusangika pa 1 Petros 3:7?
10 Ncindi na Ulemu. Ŵafumu ŵa Cikristu ŵakuphaliririka kuti ŵakhale makora na ŵawoli ŵawo “kwakuyana na mahara; uku mukumugaŵira ncindi mwanakazi, nga nciŵiya cakutomborokako.” (1 Petros 3:7) Kucindika mwanakazi wako kukusazgapo kumanya kuzirwa kwake. Mufumu uyo wakukhala na muwoli wake “kwakuyana na mahara” wakupwelererako comene pakunena za njuŵi zake, nkongono, vinjeru na kuzirwa kwa muwoli wake. Iye wangakhumbaso kusambira umo Yehova wakuwonera ŵanakazi naumo wakukhumbira kucitira nawo.
11 Mu nyumba yinu, tiyowoye kuti muli na ciyaŵiro cakuzirwa comene kweniso ncambura kukhora. Kasi mwate mucikore makora cara? Eya, Petros wakagwiriskira ncito lizgu lakuti “ciŵiya cakutomborokako” mwantowa yakuyana waka, ndipo ici cikwenera kucitiska mufumu Wacikristu kulongora pwelerero likuru comene kwa muwoli wake wakutemweka.
12. Kasi ndi mwauli mweneumo muwoli wangalongolera kuti wakumupa ulemu nadi mufumu wake?
12 Kweni kasi mbunjirikizgi uli uwo Baibolo likupereka kwa muwoli? Paulos wakalemba kuti: “Muwoli nayo wacindike mufumu wake.” (Ŵaefeso 5:33) Nga ndi umo muwoli wakukhumbira kuti wawone kuti wakucindikika na kutemweka comene na wakutorana nayo munyake, mufumu wakukhumbikwira kuwona kuti wakupika ulemu na muwoli wake. Muwoli wa ulemu kuti wangapharazga mawubudi gha mufumu wake cara, manyi waŵe Mkristu panji yayi. Kuti wangamuvura kuzirwa kwake mwakumucombora na kumuderera iye manyi nkuwubendi kwali mpaluŵaza cara.—1 Timote 3:11; 5:13.
13. Kasi ndi mwauli mweneumo maghanoghano ghangalongosorekera mwakufwasa?
13 Ici kuti cikung’anamura kuti mwanakazi wangayowoyako yayi maghanoghano ghake cara. Usange pali cinyake camutimbanizga, iye wangayowoyako mwaulemu. (Genesis 21:9-12) Kupereka sacizgo ku mufumu wake kungayerezgeka na kumuponyera bola. Iye wangaliponya mwakufwasa mwakuti mufumu wangaliŵanka mwambura kumupweteka, panji wangaliponya mwankongono kuti limupweteke. Cingaŵa ciwemiko uli ’mwe usange ŵakutorana ŵaŵiri wuwo ŵakutcheŵa kusangana vifukwa kweni, mumalo mwake, ŵakuyowoyeskana mwacisungusungu ndiposo mwakufwasa!—Mateyu 7:12; Ŵakolose 4:6; 1 Petros 3:3, 4.
14. Kasi mukwenera kucitaci usange wakutorana nayo munyinu wakurongora kukondwa viŵi cara mukugwiriskira ncito mapulinsipolo gha Baibolo mu ntengwa?
14 Nga ndi umo tawonera, mapulinsipolo gha Baibolo ghangamovwirani imwe kuzenga mbumba yakukondwa. Kweni uli usange wakutorana nayo munyinu wakurongora kukondweskeka viŵi cara ku ivyo likuyowoya Baibolo? Vinandi vingafiskika mbwenu usange imwe mukugwiriskira ncito cimanyisko ca Ciuta ku cigaŵa cinu. Petros wakalemba kuti: “Nteura pera, mwa ŵanakazi, muŵalambire ŵafumu ŵinu; mwakuti, usange ŵalipo ŵanji ŵambura kupulikira mazgu, ŵangawojeka na kakhaliro ka ŵawoli ŵawo kwambura mazgu; uku ŵakuwona kakhaliro kinu katuŵa ka mu wofi.” ( 1 Petros 3:1, 2) Nadi, ninteura pera na mufumu uyo muwoli wake ngwaghanoghano lakupambanako kulazga ku Baibolo. Kwambura kughanaghanirako ico wamuntengwa munyinu wasanka kucita, zomerezgani mapulinsipolo gha Baibolo kumupangani imwe kuŵa wakutorana nayo muwemiko. Cimanyisko ca Ciuta cingamupanganiso imwe kuŵa mupapi muwemeko.
KULERA ŴANA KWAKUYANA NA CIMANYISKO CA CIUTA
15. Kasi nyengo zinyake ŵapapi ŵangazitolera uli ntowa zambura kwenelera zakalerero ka ŵana, kweni kasi kacitiro ka mtundu uwu kangamala uli?
15 Kuŵa waka na sowo panji na nyondo kuti kukupanga muntu kuŵa kalipentara waluso cara. Mwakuyanawaka, kuŵa waka na ŵana kuti kukupanga muntu kuŵa mupapi wa luso cara. Mwakumanya panji mwambura kumanya, ŵapapi kanandi ŵakulera ŵana ŵawo mu ntowa iyo iŵoŵeneco ŵakalerekera. Mwanteura, makhaliro ghakalerero kaheni ka ŵana ghakurutilira kufuma ku muwiro umoza kuyakafika ku unyake. Ntarika yakale ya Cihebere yikuyowoya kuti: “Ŵadada ŵarya mpeska zakuncancamira, mino gha ŵana ghafwa uyeyera.” Kweni, Malemba ghakurongora kuti muntu kuti wangacitanga kutolera ntowa za kalerero ku ŵapapi cara. Iye wangasanka ntowa yinyake, yakurongozgeka na marango gha Yehova.—Ezekiel 18:2, 14, 17.
16. Kasi cifukwa ncici ncakuzirwa kughanaghanira mbumba yako, ndipo kasi ici cikusazgapo vici?
16 Yehova wali na cirindizga cakuwona ŵapapi ŵa Cikristu ŵakupa ŵana ŵawo urongozgi wakwenerera na pwelerero. Paulos wakalemba kuti: “Kweni usange muntu yunji wakureka kuŵaghanaghanira ŵake na ŵake, comene comene ŵa mu nyumba yake, wali kukana cipulikano, ndipo ndi muheni kwakuruska wambura cipulikano.” (1 Timote 5:8) Nazo ni nkongono zili na mazgu agha ’mwe! Kufiska cigaŵa cinu nga ngwakupa, ico cikusazgapo kupwelerera ŵana kuthupi, kumzimu, na vyakukhumba vya maghanoghano, ni mwaŵi na ncito ya muntu wa uciuta. Baibolo likupereka mapulinsipolo agho ghangovwira ŵapapi kuzenga cikaya ciweme ca ŵana ŵawo. Ghanaghanani vinyake mwa ivi.
17. Kasi cakukhumbikwa ncivici usange nkwakuti ŵana ŵinu ŵaŵe na dango la Ciuta mu mitima yawo?
17 Rongorani ciyerezgero ciweme. Ŵapapi ŵa ci-Israyeli ŵakalangulirika kuti: “Muŵasambizge [mazgu gha Ciuta] makora ŵana ŵinu, na kuyowoyeskana nagho para mukukhala mu nyumba yako, na para mukwenda mu ntowa, na para mwagona pasi, na para mwawukapo.” Ŵapapi ŵakeneranga kusambizga ŵana ŵawo vipimo vya Ciuta. Kweni languro ili likayamba na mazgu ghakuti: ‘Mazgu agha nkumuwuzgani muhanya uno ghakhalenge mu mitima yinu.’ (Duteronome 6:6, 7) Enya, ŵapapi ŵangapereka cara ico ŵalije. Marango gha Ciuta ghakwenera kulembeka nanga mu mitima yinu imwe usange nkwakuti ghalembeke mu mitima ya ŵana ŵinu.—Zintharika 20:7; yerezgerani na Luka 6:40.
18. Mu kurongora kutemwa, kasi ndi mwauli mweneumo Yehova walongolera ciyerezgero ciweme ku ŵapapi?
18 Ŵasimikizgireni kuti mukuŵatemwa. Pa ubabatizo wa Yesu, Yehova wakapharazga kuti: “Iwe ndiwe Mwana wane wakutemweka; wa mweneiwe nkuca nawe.” (Luka 3:22) Mwanteura Yehova wakamuzomerezga Mwana wake, mwakumusimikizgira pakweru za citemwa Cake. Pamanyuma Yesu wakayowoya kwa Ŵawiske kuti: “Pakuti mukanditemwa cikaŵa cindazikike caru.” (Yohane 17:24) Nga mbapapi ŵa uciuta, ipo, ŵapeni ŵana ŵinu mwamazgu na mukacitiro vilongolero vyakuti mukuŵatemwa iŵo—ndipo citani ici nyengo zose. Nyengo zose kumbukirani kuti “kutemwa kukuzenga.”—1 Ŵakorinte 8:1.
19, 20. Kasi cakunjizgikamo ncivici mu kulanga ŵana kwakwenerera, ndipo kasi ndi mwauli mweneumo ŵapapi ŵangapindulira mu ciyerezgero ca Yehova?
19 Kulanga. Baibolo likudidimizgapo pakunena za kuzirwa kwa kutemwa cisambizgo. (Zintharika 1:8) Ŵapapi aŵo ŵakutondeka kufiska ncito yawo yakurongozga ŵana lero naunenesko wose ŵakumanizgenge vyakufumapo vyake vyakupwetekeska mtima muntazi. Kweniso, ŵapapi ŵakucenjezgeka kuleka kutalurira mu kacitiro kawo. “Mwa ŵawiskewo,” wakalemba nteura Paulos, “mungatopolanga moyo ŵana ŵinu, mzire ŵawe nkumbi.” (Ŵakolose 3:21) Ŵapapi ŵakwenera kutcheŵa kutalurira pakurongozga ŵana ŵawo panji kuŵasanga vifukwa nyengo zose pa ico ŵabuda nakuŵasuska-suska pa vyakuyezgayezga kwawo.
20 Yehova Ciuta, Ŵadada ŵithu ŵakucanya, ŵakurongora ciyerezgero pakupereka kulanga. Urongozgi wake kuti ngwakutalurira cara. “Nditi ndikweruzge na kweruzga kwakwenerera,” Ciuta wakaphalira ŵantu ŵake. (Yeremiya 46:28) Ŵapapi ŵakwenera kurondezga Yehova mu kacitiro aka. Kulanga uko kukutalulira panji uko kukujumpa fundo yake yakukuperekera nga nkunyolorera na kusambizga kukuŵa kwakutopora moyo nadi.
21. Kasi ŵapapi ŵangamanya uli usange kwali cilango cawo nciweme panji cara?
21 Kasi ŵapapi ŵangamanya uli usange kulanga kwawo nkuweme panji cara? Iwo ŵangajifumba iŵoŵene, ‘Kasi kulanga kwane kukugwira ncito uli?’ Kukwenera kusambizga. Mwana winu wakwenera kumanya cifukwa ico kulanga kukuperekekera. Ŵapapi ŵakweneraso kughanaghanirapo za vyakufumapo vyake vya kunyolorera kwawo. Enya nadi, pafupifupi ŵana ŵose ŵangakondwa cara pa nyengo yakupokera cilango. (Ŵahebere 12:11) Kweni cilango cingapangiskanga mwana kuŵa mofi panji kuti wali kusulika nesi kumupa ghanoghano lakuti wali kubabika muheni cara. Pambere wandaŵanyolorere ŵantu ŵake, Yehova wakati: “Ungopanga, . . . cifukwa ndiri nawe.” (Yeremiya 46:28) Enya, kunyolorera kukwenera kuperekeka mwa ntowa yakuti mwana winu wakwenera kuwona kuti muli naye nga mbapapi ŵakutemwa na ŵakupwelerera.
KUSANGA “FUNDO ZAMAHARA”
22, 23. Kasi mungasanga uli urongozgi wakukhumbikwa kuti muzenge mbumba yakukondwa?
22 Tingaŵa ŵakukondwa kumanya kuti Yehova wapereka viteŵetero ivyo ise tikukhumba kuti tizenge mbumba yakukondwa. Kweni kuŵa waka navyo viteŵetero kuti nkwakukwanira cara. Tikwenera kuyezgayezga kuvigwiriskira ncito mwakurondora. Mwaciyerezgero, muzengi wangayamba nkaro ziheni zakazengero mwa ntowa iyo wakugwiriskira ncito viteŵetero vyake. Wangagwiriskira ncito viteŵetero vinyake mwa ntowa yakubudika. Mu vyakucitika vya nga ndi ivi, ntowa zake zingaŵa na cakufumapo cambura kukondweska. Mwakuyanawaka, mungaŵa mwamanya sono nkaro ziheni izo zayambika mu mbumba yinu. Zinyake zingaŵa kuti zajinta misisi ndipo nkwakusuzga kusinta. Ndipouli, londezgani urongozgi wa Baibolo: “Wavinjeru nayo wapulike ndipo wakuzgireko kusambira, na muntu wakumanya wafikepo pa fundo zamahara.”—Zintharika 1:5.
23 Mungasanga urongozgi wakwenelera mwakurutilira kupenja cimanyisko ca Ciuta. Iŵani maso ku mapulinsipolo gha Baibolo agho ghakuyowoya za umoyo wa mbumba, ndipo pangani kusinta umo nkwakukhumbikwa. Rondezgani ciyerezgero ca Ŵakristu ŵarara awo ŵakulongora ciyerezgero ciweme mu ntengwa na mu upapi. Yowoyeskanani nawo. Kwakuruska vyose, muthwikiskeni vyenjezgo vinu Yehova mu lurombo. (Salmo 55:22; Ŵafilipi 4:6, 7) Iye wangamovwirani imwe kusekerera na umoyo wa mbumba wakukondwa uwo ukumucindika iye.
[Mazgu ghamusi]
a Cifukwa cekha ca Malemba cakuzomerezgera kupatana nakuzomerezga kutoraso ndico “ureŵi”—kugonana kwa kuwalo kwa ntengwa.—Mateyu 19:9.
YEZGANI CIMANYISKO CINU
Kasi ndi mwauli mweneumo kugomezgeka, kuyowoyeskana, ncindi, na ulemu vikuŵira na cigaŵa mu kuŵa na ntengwa yakukondweska?
Kasi ndi mwantowa uli mweneumo ŵapapi ŵangaŵasimikizgira ŵana ŵawo kuti ŵakuŵatemwa?
Kasi vikunjizgikamo mvivici mu kupereka cilango cakwenelera?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 147]
