Sangani Civikiliro Pakati pa Ŵantu ŵa Ciuta
Cipaturo 17
Sangani Civikiliro Pakati pa Ŵantu ŵa Ciuta
1, 2. Kasi ndi mwauli mweneumo mikhaliro ya mtundu wa ŵantu yiriri nga ndi yira ya ŵantu ŵakukhala mu malo ghakusakazika na cimpupuru?
YEREZGERANI kuti cimpupulu casakaza malo agho imwe mukukhalako. Nyumba yinu yabwanganduka, ndipo katundu winu yose watayika. Cakurya camusoŵani. Mukhaliro ukuwoneka kuŵa wambura cilindizga. Penepapo, covwiro cakuti imwe mwanguŵa na cirindizga ciricose yayi cafika. Cakurya na vyakuvwara vyagaŵirika mu uzari. Imwe ŵamuzengelani nyumba yipya. Mwanadi imwe mwate mumuwonge muntu uyo wacita manozgero gha nteura.
2 Cakucitika cakuyana waka cikucitika lero. Nga ncimpupulu cira, kugaruka kwa Adamu na Heva kukiziska kwanangika kukuru comene ku fuko la ŵantu. Cikaya ca Paradiso ca mtundu wa ŵantu cikatayika. Kufuma pa nyengo iyo, maboma gha wuntu ghatondeka kuvikilira ŵantu kufuma ku nkondo, ucigeŵenga, na kuwura urunji. Cisopo capangiska ŵantu ŵanandi kufwa na njala ya cakurya cakupa nkongono ca kumzimu. Kweni, Yehova Ciuta sono wakupereka cakurya, vyakuvwara, na nyumba, mu ghanaghano la kumzimu. Kasi ndi mwauli mweneumo iye wakucitira nteura?
“MUZGA WA MAGOMEZGEKO NA WA VINJERU”
3. Kasi Yehova wakupereka uli vyakugaŵira ku mtundu wa ŵantu, nga ndi umo kwarongolekera na viyerezgero uli?
3 Vyakupereka vya covwiro kanandi vikugaŵirika mwa ntowa ya kurongosoka, ndipo mwakuyana waka Yehova wapanga manozgero kwizira mu agho cakurya ca kumzimu cikugaŵirika kwa ŵantu ŵake. Mwa ciyerezgero, Ŵaisrayeli ŵakaŵa “[mpingo, NW] wa Yehova” kwa vilimika 1,500. Pakati pawo pakaŵa ŵala ŵakateŵeteranga nga ndi ntowa kwizira umo Ciuta ŵakasambizgirangamo Dango lake. (1 Midauko 28:8; 2 Midauko 17:7-9) Mu handredi lakudanga C.E., Yehova wakambiska mpingo wa Cikristu. Mipingo yikapangika, ndipo yikateŵetanga pasi pa urongozgi wa wupu wa kulamulira wakupangika na ŵapostole na ŵarara. (Milimo 15:22-31) Mwakuyana waka lero, Yehova wakucita na ŵantu ŵake kwizira mu wupu wa kunozgekera makora. Kasi tikuvimanya uli ivi?
4. Kasi ndi njani uyo warongora kuŵa “muzga wa magomezgeko na wa vinjeru” mu nyengo yino yalero, ndipo kasi ndi mwauli mweneumo vyakugaŵira vyakumzimu vya Ciuta vikusangikira?
4 Yesu wakayowoya kuti panyengo yakuŵapo kwake mu nkongono za Ufumu, “muzga wa magomezgeko na wa vinjeru” wizamkusangika kuti wakugaŵira “vyakurya mu nyengo yakwenerera” kwa ŵakumurondezga Ŵake. (Mateyu 24:45-47) Apo Yesu wakati waŵikika nga ndi Karonga wakucanya mu 1914, kasi “muzga” uyu wakarongora kuŵa njani? Mwanadi kuti ŵakaŵa ŵadangiliri ŵa Caru ca Cikristu cara. Mu cigaŵa cikuru, iŵo ŵakaryeskanga mberere zaŵo mautesi ghakukhozgera maboma ghawo mu Nkondo Yacaru I. Kweni cakurya cakumzimu cakwenelera ndiposo ca panyengo yake cikagaŵirikanga na ciwuru ca Ŵakristu ŵaunenesko aŵo ŵakaphakazgika na mzimu mutuŵa wa Ciuta ndipo ŵakaŵa cigaŵa ca aŵo Yesu wakaŵacema “kamskambo kacoko.” (Luka 12:32) Ŵakristu ŵakuphakazgika aŵa ŵakapharazganga Ufumu wa Ciuta kwakuruska maboma gha ŵantu. Nga ncakufumapo cake, mu vilimika ivi vyajumpa mamiliyoni gha “mberere zinyake” zakutemwa urunji ghakoreranako na “muzga” wakuphakazgika mu kucitacita cisopo caunenesko. (Yohane 10:16) Mwakugwiriskira ncito ‘muzga wamagomezgeko’ na Wupu Wakulamulira wake walero, Ciuta wakurongozga ŵantu ŵake kupanga cakurya, vyakuvwara na nyumba zakumzimu vyakuzara kwa wose aŵo ŵakutemwa kuŵa na vyakugaŵira ivi.
“VYAKURYA MU NYENGO YAKWENERERA”
5. Kasi ndi mkhaliro uli wakumzimu uwo uli mu caru lero, kweni kasi Yehova wakucitapoci pakunena za ici?
5 Yesu wakati: ‘Muntu kuti wakhalenge wamoyo na cingwa pera cara, kweni na mazgu ghose agho ghakufuma mu mlomo wa [Yehova, NW].’ (Mateyu 4:4) Ndipouli, nkwacitima comene, ŵantu ŵanandi kuti ŵakutegherezga ku ivyo Ciuta wakuyowoya cara. Nga ndi umo yikacimira ncimi ya Yehova, Amosi, kuli “njara ya cingwa cara, panji nyota ya maji, kweni njara yakupulika mazgu gha Yehova.” (Amosi 8:11) Nanga ŵangaŵa ŵantu aŵo ŵakusopa comene ŵali na njala ya kumzimu. Nanga vili nteura, khumbo la Yehova ndakuti “ŵantu ŵose ŵaponoskeke, nakufikapo pa kumanya unenesko.” (1 Timote 2:3, 4) Mwakuyana waka, iye wakugaŵira cakurya ca kumzimu mu uzari. Kweni kasi tingacisanganku?
6. Kasi ndi mwauli mweneumo Yehova waryeskera ŵantu ŵake kumzimu mu nyengo yakunyuma?
6 Mu mdauko wose, Yehova wagaŵira cakurya cauzimu ku ŵantu ŵake nga nciwulu. (Yesaya 65:13) Mwaciyerezgero, ŵasofi ŵa ci Israyeli ŵakawunganya ŵanarume, ŵanakazi, na ŵana kuti ŵasambizgike nga nciwulu mu Dango la Ciuta. (Duteronome 31:9, 12) Pasi pa urongozgi wa wupu wakulamulira, Ŵakristu ŵakutendekera ŵakanozga mipingo na kucita maungano mwakuti ŵapokere urongozgi na cikhuŵirizgo ŵose pamoza. (Ŵaroma 16:5; Filemone 1, 2) Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakurondezga ciyelezgero ici. Imwe mukucemeka mwaubwezi kufikapo pa maungano ghaŵo ghose.
7. Kasi ndi mwauli mweneumo kufikapo kaŵirikaŵiri pa maungano gha Cikristu vyalinganirana na cimanyisko na cipulikano?
7 Mwanadi, imwe mungaŵa mwasambira kale vinandi mu sambiro la imwe mwaŵene la Baibolo. Mutepanji muntu munyake wamovwirani imwe. (Milimo 8:30-35) Kweni cipulikano cinu cingayerezgereka na mbewu yeneiyo yifotenge nakufwa usange yindapike pwelerero lakwenerera. Nteura, imwe mukwenera kupokera cakurya ciweme cakumzimu. (1 Timote 4:6) Maungano gha Cikristu ghakupereka programu yakulutilira ya urongozgi yakupangika kumovwirani imwe kumzimu nakuti mulutilire kukura mu cipulikano para mukusazgirako mu cimanyisko ca Ciuta.—Ŵakolose 1:9, 10.
8. Kasi cifukwa ncici tikukhuŵirizgika kusangikapo pa maungano gha Ŵakaboni ŵa Yehova?
8 Maungano ghaliso na cifukwa cinyake. Paulos wakalemba kuti: “Ndipo tighanaghanirane na kukhuŵirizgirana ku kutemwa na ku milimo yiweme; kureka kongana cara.” (Ŵahebere 10:24, 25) Lizgu la Cigiriki lakung’anamulika kuti “kukhuŵirizgana” lingang’anamuraso “kunora.” Ntarika ya mu Baibolo yikuti: “Cuma cikunora cuma, ndipo muntu naye wakunora muntu.” (Zintharika 27:17) Tose tikukhumbikwira ‘kunoreka’ kwakurutilira. Vyakufyenya vya zuŵa na zuŵa vyakufuma ku caru ici vingabumpiska cipulikano cithu. Usange ise taluta pa maungano gha Cikristu, pakuŵa kukhuŵirizgana. (Ŵaroma 1:11, 12) Mamembala gha mpingo ghakurondezga kucenjezga kwa Paulos kwakuti “Nteura ciskanani ndipo khozganani,” ndipo vyakucitika vya ngati ndi ivi vikunora cipulikano cithu. (1 Ŵatesalonika 5:11) Kusangikapo nyengo zose pa maungano gha Cikristu kukurongoraso kuti tikumutemwa Ciuta nakutijulira mwaŵi wakumurumbira iye.—Salmo 35:18.
“VWARANI KUTEMWA”
9. Kasi ndi mwauli mweneumo Yehova warongorera ciyerezgero ca kutemwa?
9 Paulos wakalemba kuti: “Vwarani kutemwa, uko ncikondo ca ukongorekwa.” (Ŵakolose 3:14) Yehova mwaucizi watigaŵira ise cakuvwara ici. Mwantowa uli? Ŵakristu ŵangarongora kutemwa cifukwa ncakuti ncimoza mwa vipambi vyakupika na Ciuta vya mzimu mutuŵa wa Yehova. (Ŵagalatiya 5:22, 23) Yehova iyemwene warongora kutemwa kukuru comene pakutitumira Kananda wake mwakuti tiŵe na umoyo wamuyirayira. (Yohane 3:16) Cirongolero cikuru cacitemwa ici cikapereka ciyerezgero kwa ise kuti tirongolenge mukhaliro wakuyana waka. “Usange Ciuta wakamanca kutitemwa ise,” wakalemba nteura mpostole Yohane, “ise nase tikwenera kutemwana.”—1 Yohane 4:11.
10. Kasi ise tingapindula uli kufuma mu kutemwa ‘gulu lose la ŵabali’?
10 Kufikapo kwinu pa maungano ku Nyumba ya Ufumu kumupeninge mwaŵi wakuruska wakurongolera citemwa. Kwenekuko imwe mwamukumanako na ŵantu ŵakupambanapambana. Kwambura kukayika ŵanandi mwa iŵo ŵakumupangiskani imwe kuŵa ŵakutemwana nawo. Enya, wuntu ukupambana nanga pangaŵa pakati pa aŵo ŵakuteŵetera Yehova. Mutepanji kale mukatcheŵanga waka ŵantu aŵo ŵakalekanga kukoleranako namwe pa ivyo mukutemwa panji mu mikhaliro. Ndipouli, Ŵakristu, ŵakwenera “kutemwa gulu lose la ŵabali.” (1 Petros 2:17, NW) Mwanteura, cipangeni kuŵa cakulata cinu kuzgoŵerana na aŵo mukukumana naŵo pa Nyumba ya Ufumu—nanga ŵangaŵa ŵakupambana naŵo msinku, wuntu, fuko, panji masambiro. Panyake musangenge kuti waliyose wa iŵo wali na mukhaliro uwo ungamukondweskani.
11. Kasi cifukwa ncici mukwenera kutimbanizgika cara na kupambanapambana kwa wuntu pakati pa ŵantu ŵa Yehova?
11 Kupambana kwa wuntu mu mpingo kungamutimbanizganinge imwe cara. Kucitira ciyerezgero, yerezgerani kuti magalimoto ghanandi ghakwendera pamoza na galimoto yinu pamsewu. Kuti ghose ghakwenda pa sipidi yakuyana cara, nesi kuti ghose ghali mu mkhaliro umoza cara. Ghanyake ghenda mitunda yinandi comene, kweni nga ndimwe, ghanji ghayamba waka sono. Ndipouli, kwambura kupwelererako za mpambano izi, ghose ghakwenda pa msewu. Ici cikuyana waka na ŵantu aŵo ŵakupanga mpingo. Kuti ni ŵose ŵakukuzga mikhaliro ya Cikristu pa sipidi yakuyana waka cara. Mwakusazgirapo, kuti ni wose ŵali na nkongono panji maghanoghano ghakuyana cara. Ŵanji ŵaŵa ŵakusopa Yehova kwa vilimika vinandi; ŵanji ŵayamba waka. Kweni, ŵose ŵakwenda pa ntowa yakuya ku umoyo wamuyirayira, “[ŵakukoreranako nkanira, NW] mu mtima wakuyana na mu keruzgiro kakuyana.” (1 Ŵakorinte 1:10) Mwanteura, kwa ŵala ŵali mu mpingo penjaniko mikhaliro iyo ŵakucita makora kwakuruska iyo ŵakutondeka. Kucita nteura kumuzizimiskaninge mtima, pakuti muwonenge kuti Ciuta wali nadi pakati pa ŵantu aŵa. Ndipo nadi uku ndiko imwe mukukhumba kuŵa.—1 Ŵakorinte 14:25.
12, 13. (a) Usange munyake mu mpingo wamukwiyiskani, kasi mungacitaci? (b) Kasi cifukwa ncici ncakuzirwa kureka kusunga ukari?
12 Pakuti ŵantu ŵose mbambura kufikapo, nyengo zinyake munyake mu mpingo wangacita panji kuyowoya cinyake ico cingamukwiyiskani imwe. (Ŵaroma 3:23) Musambiri Yakobe wakalemba mwakwenerera kuti: “Cifukwa tose tikukhuŵara mu tuntu tunandi. Usange muntu walive kukhuŵara mu kayowoyero, ndiyo muntu wakufikapo.” (Yakobe 3:2) Kasi imwe mucitengeci usange munyake wamukwiyiskani? Ntarika ya mu Baibolo yikuti: “Umanyi weneco ukuziuliska ukari, ndipo mbucindami wa muntu kugowokera majuvyo.” (Zintharika 19:11) Kuŵa na umanyi kukung’anamura kuwona vyakwambiska mukhaliro wanteura, kumanya vifukwa ivyo vyacitiska muntu uyo kuyowoya nteura. Ŵanandi ŵa ise tikugwiriskira ncito umanyi ukuru mukujigowokera maubudi ghithu. Talekeraci kuti tiugwiriskireso ncito kuti timanye nakugowokera maubudi gha ŵanji?—Mateyu 7:1-5; Ŵakolose 3:13.
13 Tingaluwanga cara kuti usange nkwakuti Yehova watigowokere zakwananga zithu nase tikwenera kuŵagowokera ŵanyithu. (Mateyu 6:9, 12, 14, 15) Usange tikucita unenesko, ticitenge nawo ŵanyithu mu ntowa yakutemwa. (1 Yohane 1:6, 7; 3:14-16; 4:20, 21) Mwanteura, usange imwe mwasangana na cakumara mahara na muntu munyake mu mpingo, rweranipo nkondo pa kureka kusunga ukari. Usange muli na citemwa, muyezgeyezgenge kumazga cakumara mahara ico canguŵapo, ndipo muziulikenge cara kuphepiska usange mwangwananga ndimwe.—Mateyu 5:23, 24; 18:15-17.
14. Kasi ndi mikhaliro uli yeneiyo tikwenera kujivwarika?
14 Cakuvwara cithu cakumzimu cikwenera kusazgapo mikhaliro yinyake yakuyana comene na citemwa. Paulos wakalemba kuti: “Vwarani mtima wa cisungusungu, wezi, kujiyuyura, kuzika, kukuntirapo.” Mikhaliro iyi, yakwendezgana na kutemwa, ncigaŵa ca “muntu mupya” wauciuta. (Ŵakolose 3:10, 12) Kasi imwe muyezgeyezgenge kujivwarika mwantowa iyi? Comene comene usange mwajivwalika na kutemwa kwa pa ŵabali imwe muŵenge na cimanyikwiro cakulongorera ŵasambiri ŵa Yesu, pakuti wakati: “Na ceneici ndico ŵantu ŵose ŵati ŵamanyirenge kuti muli ŵasambiri ŵane, para mukutemwana.”—Yohane 13:35.
MALO GHA CIVIKILIRO
15. Kasi ndi mwauli mweneumo mpingo ukuteŵetera nga ncakubisamamo?
15 Mpingo ukuteŵetaso nga ncakubisamamo, kwakucimbirirako kweneuko imwe mungajipulika kuŵa wakuvikilirika. Mwenemumo musangenge ŵantu ŵaunenesko mtima aŵo ŵakuyezgayezga kucita ico ncaurunji pamaso pa Ciuta. Ŵanandi ŵa iŵo ŵaleka maluso na nkaro zakuyana waka na izo mutepanji namwe mukulimbana nazo kuzimazga. (Tito 3:3) Iŵo ŵangamovwirani imwe, cifukwa tikuphalirika kuti “pokereranani vizitu.” (Ŵagalatiya 6:2) Mwakawiro, kutora ntowa yakurongozgera ku umoyo wamuyirayira ni mphingo ya imwe mwaŵene. (Ŵagalatiya 6:5; Ŵafilipi 2:12) Kweni, Yehova wapereka mpingo wa Cikristu nga ni manozgero ghaweme gha covwiro na civikiriro. Kwambura kupwelererako za kuti kwali vyakumara-mahara vinu nvikuru uli, muli na covwiro ceneco cakuzirwa—mpingo wakutemwa uwo umovwireninge pa nyengo ya masuzgo panji kusoŵerwa.—Yerezgerani na Luka 10:29-37; Milimo 20:35.
16. Kasi mbovwiri uli uwo ŵakulu ŵa mpingo ŵakupereka?
16 Pakati pa aŵo ŵangamovwirani pali “vyawanangwa ku ŵantu”—ŵakulu ŵakusoreka mu mpingo, panji ŵalaŵiriri, aŵo ŵakuliska mskambo mwakukhumbisiska ndiposo mwakunweka. (Ŵaefeso 4:8, 11, 12; Milimo 20:28; 1 Petros 5:2, 3) Pakunena za iŵo, Yesaya wakacima kuti: “Yose tiwaŵenge nga ndi malo ghakubisamamo mpepo na kudinganyamo cimpupulu, nga ndi mironga mu malo gha cinkamwa na mfwiri wa cijarawe mu caru cakuvuska.”—Yesaya 32:2.
17. (a) Kasi mbovwiri wamtundu uli uwo Yesu comene-comene wakakhumbisiska kuupereka? (b) Kasi nvyakugaŵira uli ivyo Ciuta wakalayizga kupangira ŵantu ŵake?
17 Apo Yesu wakaŵa pano pa caru capasi, pakaŵa kusoŵa kwakucitiska citima kwa ulaŵiriri wa citemwa wakucitika na ŵadangiriri ŵa visopo. Mukhaliro wa ŵantu ukamucitiska citima comene, ndipo wakakhumbisiska kuwovwira kumzimu. Yesu wakaŵalengera citima cifukwa “ŵakakweŵeka na kuparanyika nga ndi mberere zambura mliska.” (Mateyu 9:36) Nako nkwenelera ’mwe uko mkhaliro uwu uli nako pakulongosora mkhaliro wa lero wa ŵantu awo ŵakuzizipizga vyakumara mahara vyakukwenyerezga mtima kwambura waliyose uyo ŵangacimbilirako kuti ŵakasangeko wovwiri na cipembuzgo ca kumzimu! Kweni ŵantu ŵa Yehova ŵali na covwiro ca kumzimu, pakuti wakalayizga kuti: “Nditi ndimike ŵaliska pacanya pa izo aŵo ŵazipwererenge, kuti zopengeso cara, nesi kufipa mtima, nanga kusoŵerwa nako cara, wakuti Yehova.”—Yeremiya 23:4.
18. Kasi cifukwa ncici tikwenera kufikira mkulu usange nkwakuti tisange covwiro cakumzimu?
18 Ŵamanyani ŵakulu ŵakusoleka aŵa mu mpingo. Iwo ŵakumanya makora kugwiriskira ncito cimanyisko ca Ciuta, pakuti ŵali kufiska vyakuŵenereska vya ulaŵiriri vyakulembeka mu Baibolo. (1 Timote 3:1-7; Tito 1:5-9) Mungadondanga cara kumufikira yumoza wa iŵo usange mukukhumba covwiro cakumzimu kulimbana na mkhaliro panji nkaro iyo yikwimikana na ivyo Ciuta wakukhumba. Musangenge kuti ŵakulu ŵakurondezga cenjezgo la Paulos: “Khwimiskani ŵakudonda mtima, cirikizgani ŵateciteci, zizipizgiranipo na ŵose.”—1 Ŵatesalonika 2:7, 8; 5:14.
SEKERERANI NA CIVIKIRIRO PAMOZA NA ŴANTU ŴA YEHOVA
19. Kasi Yehova wapereka vitumbiko uli kwa aŵo ŵakukhumba civikiriro mkati mwa gulu lake?
19 Nangauli sono tikukhala pakati pa mikhaliro yambura kufikapo, Yehova wakutigaŵira ise cakurya, vyakuvwara, na nyumba vyakumzimu. Nadi, tikwenera kulindizga caru cipya ca layizgano ca Ciuta mwakuti tizakasange wanduzi wa paradiso wakuthupi. Kweni aŵo ŵali kucigaŵa ca gulu la Yehova ŵakusekerera na civikiliro ca paradiso wakumzimu nanga ndi sono. Pakunena za iŵo, Ezekiel wakacima kuti: “Zikhale na kufwasa, kuŵavye yumoza wakuziwofya.”—Ezekiel 34:28; Salmo 4:8.
20. Kasi Yehova wizamkuwezgerapo uli kalikose ako tingataya cifukwa ca kulambira kwake?
20 Tili ŵakuwonga wuli ’mwe kuti Yehova wakugaŵira cakurya cakumzimu mwakutemwa kwizira mu Mazgu na gulu lake! Sendelerani pafupi na ŵantu ŵa Ciuta. Mungaziulikanga cara cifukwa cakopa ico ŵabwezi ŵinu panji ŵabali ŵangamughanaghanirani cifukwa cakusanga cimanyisko ca Ciuta. Ŵanji ŵangamususkani cifukwa cakwendezgana kwinu na Ŵakaboni ŵa Yehova nakuti mukuluta ku maungano ku Nyumba ya Ufumu. Kweni Ciuta wamkumuwezgeranipo cose ico mungataya cifukwa cakukhumba kumulambira iye. (Malaki 3:10) Nakwene nako, Yesu wakati: “Palive muntu uyo wali kusida nyumba, panji ŵabali, panji ŵadumbu, panji nyina, panji wiske, panji minda, cifukwa ca Ine, na cifukwa ca ivangeli, uyo wati warekenge kupokera vya mpapikira makumi pera khumi sono mu nyengo yeneyino, zinyumba, na ŵabali, na ŵadumbu, na ŵanyina, na ŵana, na minda, pamoza na kuzikizgika; na mu nyengo iyo yikwiza umoyo wamuyirayira.” (Marko 10:29, 30) Enya, kwambura kupwelererako za ivyo mwaleka kumanyuma panji ivyo mukwenera kuzizipizga, imwe mungasanga ubwezi wakunozga na civikiliro cakumzimu pakati pa ŵantu ŵa Ciuta.
YEZGANI CIMANYISKO CINU
Kasi ndi njani uyo ndi “muzga wa magomezgeko na wa vinjeru”?
Kasi ndi manozgero uli agho Yehova wapanga kutiryeska ise kumzimu?
Kasi ndi mwauli mweneumo awo ŵali mu mpingo wa Cikristu ŵangatovwilira ise?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi cikuru pa peji 165]
