Cipaturo 10

Ufumu wa Ciuta Ukuwusa

1, 2. Kasi ndi mwauli umo maboma gha ŵantu gharongolera kuti ngakukwana yayi?

 PANYAKE vilikumucitikiranipo kuti mwagura citeŵetero, kweni mwasoka mwasanga kuti cikuteŵeta cara. Tiyowoye kuti mukacema makanika kuzakamunozgerani. Ndipouli, nyengo yicoko waka wati “wacinozga” canangikaso. Nako nkukhuŵazga ’mwe uko cikaŵa nako!

² Ndimo ghalili maboma gha wuntu. Mtundu wa ŵantu nyengozose wapenjapenja boma ilo lingaŵapa mtende na kukondwa. Kweni, kuyezgayezga kwankongono kwa kunozga vyakwanangika vya caru kwatondeka kunyolorera vintu. Mapangano ghanandi gha mtende ghapangika—ndipo ghatondeka. Nakwene nako, ni boma ndi ilo lafumizgapo ukavu, kusankana mafuko, ucigeŵenga, matenda, na kusakazika kwa vilengiwa? Ulamuliro wa muntu nta unganozgekaso. Nanga waŵe Karonga wavinjeru wa Ŵaisrayeli Solomoni wakafumba kuti: “Muntu wangamanyiska uli ntowa yake?”—Zintharika 20:24.

3. (a) Kasi mutu wa makani wa kupharazga kwa Yesu ukaŵa vici? (b) Kasi ndi mwauli umo ŵantu ŵanji wakuwukonkoskera Ufumu wa Ciuta?

³ Mungatayanga mtima cara! Boma la caru lacikhazi kuti ni maloto waka cara. Ndiwo ukaŵa mutu wa makani mu kupharazga kwa Yesu. Iye wakawucema “Ufumu wa Ciuta,” ndipo wakasambizga ŵakumurondezga ŵake kuwurombera uwo. (Luka 11:2; 21:31) Mbunenesko, Ufumu wa Ciuta ukuzunurika nyengo zinyake mu viwuru vya visopo. Nakuteso, mamiliyoni ghanandi ghakuwurombera uwo zuŵa na zuŵa para ŵakuwerezga Rombo lwa Fumu (lakucemekaso Ŵadada Ŵithu panji pempero la ciyerezgero). Kweni ŵantu ŵakuzgora mwakupambanapambana  usange ŵafumbika kuti, “Kasi Ufumu wa Ciuta ni vici?” Ŵanji ŵakuti, “Uli mu mtima mwako.” Ŵanyake ŵakuwucema macanya. Baibolo likupereka zgoro lakupulikikwa, nga ndi umo tiwonerenge.

UFUMU WAKUŴA NA KHUMBO

4, 5. Kasi cifukwa ncici Yehova wakasanka kwiziska ntowa yinyake yipya yakurongolera muwuso wake, ndipo kasi ncici ico yamkufiska?

⁴ Yehova Ciuta nyengo zose waŵa Karonga, panji Muwusi, wa cilengiwa cose. Pakuti iye wakalenga vintu vyose vikumukwezga iye kuŵa pa malo ghapacanya nkanira. (1 Midauko 29:11; Salmo 103:19; Milimo 4:24) Kweni Ufumu uwo Yesu wakapharazga za iwo ngucoko, panji ngwaciŵiri, ku muwuso wa cilengiwa cose wa Ciuta. Ufumu wa Umesiya uwo uli na khumbo lakudunjika, kweni kasi ilo ncivici?

⁵ Nga ndi umo kwarongosorekera mu Cipaturo 6, ŵantu ŵaŵiri ŵakudanga ŵakagarukira muwuso wa Ciuta. Cifukwa ca makani agho ghakawuka, Yehova wakasanka ntowa yinyake yakurongolera muwuso wake. Ciuta wakapharazga khumbo lake lakufumya “mpapu” iyo yamkubwanya Cinjoka, Satana, nakufumyapo vyakufumapo vya kwananga kwakuhalirika kwa mtundu wa ŵantu. “Mpapu” yikuru ni Yesu Kristu, ndipo “Ufumu wa Ciuta” ndiwo ncirwelo ico camkuthereska Satana. Kwizira mu Ufumu uwu, Yesu Kristu wamkuwerezgeraposo muwuso pa caru capasi mu zina la Yehova ndipo wamkulongora cisimikizgo cakuti ni muwuso wa Ciuta wekha ndiwo ngwakwenelera kwa muyirayira.—Genesis 3:15; Salmo 2:2-9.

6, 7. (a) Kasi Ufumu wuli nku, ndipo kasi Karonga na ŵakuwusa naye pamo mbanjani? (b) Kasi ŵakuwusika mu Ufumu uwu mbanjani?

⁶ Kwakuyana na mang’anamuliro ghanyake gha mazgu gha Yesu kwa Ŵafarisi ŵaheni, iye wakati: “Ufumu wa Ciuta uli mukati mwinu.” (Luka 17:21, Tumbuka Bible) Kasi wakang’anamuranga kuti Ufumu wa Ciuta ukaŵa mu mitima yiheni ya ŵantu ŵatimbanizgi aŵo? Cara. Mang’anamuliro gha kulondora gha Cigiriki cakutendekera ghakuti: “Ufumu wa Ciuta uli pakati pinu.” (New World Translation) Yesu, mweneuyo wakaŵa pakati pawo, wakajirongoranga iyemwene kuŵa Karonga wa kuntazi. Mwakupambana nkanira na kuŵa kantu kanyake ako kangaŵa mu mtima wa muntu, Ufumu wa Ciuta ni boma lenelene  lakugwira ncito lakuŵa na muwusi na ŵakuwusika. Ilo ni boma la kucanya, pakuti likumanyikwa pose paŵiri kuti, “Ufumu wa kucanya” ndiposo “Ufumu wa Ciuta.” (Mateyu 13:11; Luka 8:10) Mu mboniwoni, mucimi Daniel wakawona Muwusi wake “yumoza ngati mwana wa muntu” wakiza kwa Ciuta Wankongonozose nakupika “kuwusa na ncindi na ufumu, kuti ŵantu ŵose, ŵamitundu yose, na mayowoyero ghose ŵamuteŵetere.” (Daniel 7:13, 14) Kasi Karonga uyu ni njani? Eya, Baibolo likucema Yesu Kristu kuti “Mwana wa Muntu.” (Mateyu 12:40; Luka 17:26) Enya, Yehova wakamwimika Mwana wake, Yesu Kristu, kuŵa Karonga.

⁷ Yesu kuti wakuwusa yekha cara. Pamoza nayo pali 144,000 ŵeneaŵo “ŵakawomboleka ku caru capasi” kuŵa ŵakaronga na ŵasofi pamoza naye. (Civumbuzi 5:9, 10; 14:1, 3; Luka 22:28-30) Ŵakuwusika mu Ufumu wa Ciuta ŵizamkuŵa mbumba ya caru cose ya ŵantu aŵo mbakujilambika ku udangiliri wa Kristu. (Salmo 72:7, 8) Ndi mwauli, pera, umo tingaŵira na cigomezgo kuti Ufumu wamkukhozgera nadi muwuso wa Ciuta na kuwerezgeraso mikhaliro ya paradiso ku caru cithu capasi?

UFUMU WA CIUTA NGWENECO

8, 9. (a) Kasi ndi mwauli umo tingacitira ciyerezgelo ca kugomezgeka kwa marayizgano gha Ufumu wa Ciuta? (b) Kasi cifukwa ncici tingagomezga kuti ufumu ngwanadi?

⁸ Yelezgerani kuti nyumba yinu yapya na moto. Sono mubwezi uyo wangacita nteura walayizga kuti wizamkumovwirani kuzengaso nyumba yinu nakupereka cakurya ku mbumba yinu. Usange mubwezi uyo nyengozose wakumuphalirani unenesko, kasi mwate mugomezge kuti wakuneneska cara? Tinene kuti zuŵa lakurondezgapo mwawera kuncito nakusanga kuti ŵantu ŵayambapo kale kupyera nakuwuskapo vyoto vya moto nakuti cakurya ca mbumba yinu wizanaco. Kwambura na kukayika imwe mwate muŵe na cigomezgo cose kuti mukuluta kwa nyengo, kuti vintu kwekha viwerezgerekenge cara kweni viŵenge makorako kwakuruska kale.

⁹ Mwakuyana waka, Yehova wakutipa ise cisimikizgo cakuti Ufumu wake ngwanadi. Nga ndi umo kwalongorekera mu buku la Baibolo la Ŵahebere, vigaŵa vinandi vya Dango vikacitira mzgezge manozgero gha Ufumu. (Ŵahebere 10:1) Vilongorero  vya Ufumu wa Ciuta vikawonekaso mu ufumu wa pacaru capasi wa Israyeli. Ilo kuti likaŵa ncankuru ni boma ntena cara, cifukwa ŵawusi ŵakakhala pa “citengo ca uthemba wa Yehova.” (1 Midauko 29:23) Nakwene nako, vikayowoyeka kale kuti: “Ntonga ya ufumu kuti yamkuwukako kwa Yuda cara, nesi ntonga ya kazembe kufumapo pakati pa marundi ghake, wasuke wize mweneuyu ndi mweneco [Shilo, NW] wake; kwa iye kwamkuŵa kupulikira kwa ŵantu.” (Genesis 49:10) a Enya, mukaŵa mu mzere uwu wa ŵakaronga ŵa Yuda umo Yesu, Karonga wamuyirayira wa boma la Ciuta, wakenera kwizakababika.—Luka 1:32, 33.

10. (a) Kasi mpauli apo ciyambi ca Ufumu wa Umesiya wa Ciuta cikambira? (b) Kasi ni ncito yakuzirwa nji iyo awo ŵakulindizgika kuŵa ŵakuwusa naye Yesu aŵa ŵadangilirenge pa caru capasi?

¹⁰ Ciyambi ca Ufumu wa Umesiya wa Ciuta cikambika na kusoreka kwa ŵapostole ŵa Yesu. (Ŵaefeso 2:19, 20; Civumbuzi 21:14) Aŵa ndiwo ŵakaŵa ŵakwamba ŵa 144,000 aŵo ŵamkuwusa kucanya nga mbakaronga pamoza na Yesu Kristu. Uku ŵacari pano pacaru capasi, aŵa ŵeneawo ŵakulindizgika kuwusa naye ŵadangilirenge mu ncito yakupharazga, pakucita kwakuyana na languro la Yesu lakuti: “Nteura rutaninge mukasambizge mitundu yose, mukaŵababatize mu zina la Ŵawiske na la Mwana na la Mzimu Mutuŵa.”—Mateyu 28:19.

11. Kasi ncito yakupharazga Ufumu yikucitika uli lero, ndipo kasi ncici ico yikukwaniriska?

¹¹ Languro lakupanga ŵasambiri sono ŵakulipulikira pa cipimo cikuru. Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakupharazga makani ghawemi gha Ufumu kuzingirira pa caru cose capasi, mwakukolererana na mazgu gha ucimi gha Yesu: “Ndipo makani ghaweme gheneagha gha Ufumu ghamkupharazgika mu vyaru vyose ghaŵe cipanikizgo ku mitundu yose; penepapo ndipo umariro uti wizenge.” (Mateyu 24:14) Nga ncigaŵa cimoza ca ncito ya kupharazga za Ufumu, programu yikuru yakusambizga yikucitika. Aŵo ŵakujilambika ku marango na mapulinsipolo gha Ufumu wa Ciuta ŵayamba kale kuwona mtende na umoza ivyo  maboma gha wuntu kuti ghacita cara. Vyose ivi vikupanikizgira pakweru kuti Ufumu wa Ciuta ngweneco!

12. (a) Kasi cifukwa ncici ncakwenelera kuŵacema ŵapharazgi ŵa Ufumu kuti Ŵakaboni ŵa Yehova? (b) Kasi ndi mwauli mweneumo Ufumu wa Ciuta ukupambanirana na maboma gha ŵantu?

¹² Yehova wakapharira Ŵaisrayeli: “Ndimwe ŵakaboni ŵane, . . . na ŵateŵeti ŵane aŵo nkaŵasanka.” (Yesaya 43:10-12) Yesu, “Kaboni Wakugomezgeka,” mwamwampu wakapharazga makani ghawemi gha Ufumu. (Civumbuzi 1:5, NW; Mateyu 4:17) Nteura ncakwenelera kuti ŵapharazgi ŵa Ufumu ŵa mokono ghano ŵacemeke na zina lakucemeka mwauciuta ili Ŵakaboni ŵa Yehova. Kweni kasi cifukwa ncici Ŵakaboni ŵakunangira  nyengo yawo yikuru comene na nkongono pa kuphalira ŵanji pakunena za Ufumu wa Ciuta? Iwo ŵakucita ici cifukwa Ufumu ndiwo ncilindizga cekha ca mtundu wa ŵantu. Maboma gha ŵantu ghakumara mwaluŵiro comene, kweni Ufumu wa Ciuta nta wizamkumara. Lemba la Yesaya 9:6, 7 likucema Muwusi wake, Yesu, “Karonga wa Cimango” ndipo likusazgapo kuti: “Wandanyi wa ufumu wake na wa cimango kuti wamkumara cara.” Ufumu wa Ciuta kuti uli nga ndi maboma gha ŵantu cara—ghakuti mhanya uno lilipo namacero ŵaŵapoka. Mwanadi, Daniel 2:44 likuti: “Ciuta wa kucanya wati wimike uthemba, uwo kuti wamkuparanyika cara muyirayira, panji mazaza ghake ghasidike ku fuko linyake cara. . . . Uwu tiwimirire muyirayira.”

13. (a) Kasi ni nvi vinyake mwa vyakumara mahara ivyo Ufumu wa Ciuta wizamkumazga? (b) Kasi cifukwa ncici tingaŵa na cigomezgo kuti marayizgano gha Ciuta ghakwaniriskikenge?

¹³ Kasi ni karonga nju wa wuntu uyo wangamazga nkondo, ucigeŵenga, urwari, njala, na kusoŵa pakukhara? Mwakusazgirapo, kasi ndi muwusi nju wa pacaru capasi uyo wangawuska aŵo ŵali kufwa? Ufumu wa Ciuta na Karonga wake ŵizamkugwilirapo ncito pa makani nga ndi agha. Ufumu uwu kuti wizamkuŵa nga nciteŵetero cakunangika palipose, cakukhumba makanika nyengo na nyengo cara. Kweni, Ufumu wa Ciuta wizamkukwaniriska vyose makora ghene, pakuti Yehova wakulayizga kuti: “Ndimoso ghaŵirenge mazgu ghane agho ghakufuma mu mlomo wane; nta ghawererenge waka kwa Ine, kweni tighafiske ico nkuca naco, nakusakata mu ico ndaghatumira.” (Yesaya 55:11) Khumbo la Ciuta nta litondekenge, kweni kasi mpauli apo kuwusa kwa Ufumu uwu kukenera kwambira?

KUWUSA KWA UFUMU—PAULI?

14. Kasi ndi kuleka kupulikiska kwa mtundu uli uko ŵasambiri ŵa Yesu ŵakaŵa nako pakunena za Ufumu, kweni kasi ncici ico Yesu wakamanya pakunena za kuwusa kwake?

¹⁴ “Fumu, kasi yeneiyi ndiyo nyengo muti muwezgere ufumu ku Israyeli?” Fumbo ili lakufumbika na ŵasambiri ŵa Yesu likavumbura kuti kufika pa nyengo iyi iŵo kuti ŵakamanya cara khumbo la Ufumu wa Ciuta na nyengo yake yakuti wizakamba kuwusa. Pakuŵacenjezga kuti ŵaleke kusacizga  za ici, Yesu wakati: “Kuti nkwa imwe cara kumanya zinyengo panji vilimika, ivyo Ŵadada ŵali kutemera mu mazaza gha Mweneco.” Yesu wakamanya kuti kuwusa kwake pa caru capasi kukasungikira muntazi, nyengo yitali pamanyuma pa kuwuskika kwake na kukwera kuya kucanya. (Milimo 1:6-11; Luka 19:11, 12, 15) Malemba ghakaphara kale pakunena za ici. Mwauli?

15. Kasi ndi mwauli umo Salmo 110:1 likungweruskira pakunena za nyengo ya kuwusa kwa Yesu?

¹⁵ Karonga Davide mu ucimi wake wakuyowoya za Yesu nga ndi “Fumu,” wakati: “Yehova wakuti kwa fumu yane: ‘Khalani pa woko lane lamalyero, ndisuke ndiŵike ŵarwani ŵinu ŵaŵenge citambaliro ca marundi ghako.’” (Salmo 110:1; yerezgerani na Milimo 2:34-36.) Ucimi uwu ukulongora kuti muwuso wa Yesu kuti ukenera kwamba cara nyengo pacoko waka pamanyuma pakuti wakwera kuya kucanya. Kweni, wakenera kulindizga ku woko lamalyero la Ciuta. (Ŵahebere 10:12, 13) Kasi kulindizga uku kukenera kuŵa kwa utari uli? Mpauli apo muwuso wake ukenera kuyamba? Baibolo likutovwira kusanga mazgoro.

16. Kasi cikacitika ncici mu 607 B.C.E., ndipo kasi ndi mwauli umo ici cikakhwaskirana na Ufumu wa Ciuta?

¹⁶ Msumba umoza pera uwo Yehova wakaŵikapo zina lake mu caru cose capasi ukaŵa Yerusalemu. (1 Mathemba 11:36) Ukaŵaso msumba ukuru wa Ufumu wa pa caru capasi wakuzomerezgeka na Ciuta wakwimira Ufumu wake wakucanya. Mwanteura, paraniko la Yerusalemu na Ŵababulone mu 607 B.C.E. likaŵa makani ghakuzirwa comene. Cakucitika ici cikarongora kwamba kwa kutimbanizgika kwa nyengo yitali kwa kuwusa kwakudunjika kwa Ciuta pa ŵantu ŵake pacaru capasi. Vilimika mahandredi ghankonde na limoza pamanyuma pake, Yesu wakarongora kuti nyengo ya kutimbanizgika iyi yikaŵa yicari waka, pakuti wakati: “Ndipo ŵati ŵawenge na uyi wa lupanga, ndipo ŵati ŵarongozgekenge umikoli ku mitundu yose: ndipo Yerusalemu wati waponderezgekenge na Ŵamitundu, nyengo za Ŵamitundu zisuke zifiskike.”—Luka 21:24.

17. (a) Kasi ncici ico ndi “nyengo za Ŵamitundu,” ndipo kasi zikenera kumara mu utari wa nyengo uli? (b) Kasi mpauli apo “nyengo za Ŵamitundu” zikambira na kumara?

¹⁷ Mukati mu “nyengo za Ŵamitundu,” maboma gha caru ghakaŵa kuti ghamkuzomerezgeka kutimbanizga muwuso wakuzomerezgeka na Ciuta. Nyengo iyo yikamba na paraniko la  Yerusalemu mu 607 B.C.E., ndipo Daniel wakarongora kuti yamkurutirira mpaka “nyengo zinkonde na ziŵiri.” (Daniel 4:23-25) Mbutari uri uwu? Baibolo likurongora kuti “nyengo” zitatu na nusu zikuyana na mazuŵa 1,260. (Civumbuzi 12:6, 14) Kusazga kaŵiri nyengo iyi, panji kankonde na kaŵiri, kukutifiska pa mazuŵa 2,520. Kweni palije nacimoza cacilendo ico cikacitika pa umaliro wa nyengo yifupi iyo. Mwakugwiriskira ncito “dazi limoza kwa cirimika cimoza” mu ucimi wa Daniel nakupenda virimika 2,520 kufuma mu 607 B.C.E., ndipouli, tikufika mu cirimika ca 1914 C.E.—Maŵazgo 14:34; Ezekiel 4:6.

18. Kasi Yesu wakacitaci mwaluŵiro apo wakati wapokera mazaza gha Ufumu, ndipo kasi ndi mwauli umo ici cikakhwaskira caru capasi?

¹⁸ Kasi Yesu wakambapo kuwusa kucanya pa nyengo iyo? Vifukwa vya mu Malemba vyakuyowoya kuti ni nadi wakambapo vikonkoskekenge mu cipaturo cakurondezgapo. Mbunenesko, kuti kuyamba kwa kuwusa kwa Yesu kuti kukate kurongoleke na mtende mwaluŵiroluŵiro pano pacaru capasi cara. Civumbuzi 12:7-12 cikurongora kuti mwaluŵiro apo wakati wapokera Ufumu, Yesu wakaŵaponya ku caru ca pasi Satana na viŵanda vyake kufuma kucanya. Ici cikenera kung’anamura soka ku caru capasi, kweni ncakukhwimiska mtima kuŵerenga kuti Diabolosi “nyengo yake njicoko waka.” Sonosono apa, tiŵenge na mwaŵi wakuzaya kuti cifukwa cakuti Ufumu wa Ciuta ukuwusa pera cara kweniso cifukwa cakuti wizenge na vitumbiko ku caru capasi na ku mtundu wa ŵantu ŵakupulikira. (Salmo 72:7, 8) Kasi tikumanya uli kuti ivi vicitikenge sonosono apa?

[Mazgu ghamusi]

YEZGANI CIMANYISKO CINU

Kasi ncici ico ndi Ufumu wa Ciuta, ndipo kasi ukuwusa kufumira nku?

Kasi mbanjani aŵo ŵakuwusa mu Ufumu, ndipo aŵo ŵakuwusika mbanjani?

Kasi ndi mwauli mweneumo Yehova watisimikizgira ise kuti Ufumu wake ngwanadi?

Kasi mpauli apo “nyengo za Ŵamitundu” zikambira na kumara?

[Mafumbo]

[Bokosi pa peji 94]

VYAKUCITIKA VINYAKE VYAKUZIRWA VYAKUKHWASKANA NA UFUMU WA CIUTA

• Yehova wakupharazga khumbo lake la kufumya “mpapu” iyo yamkubwanya mutu wa Cinjoka, Satana Diabolosi.—Genesis 3:15.

• Mu 1943 B.C.E., Yehova wakurongora kuti “mpapu” iyi yamkubabiwa ku muntu wa mu mpapu ya Abrahamu.—Genesis 12:1-3, 7; 22:18.

• Pangano la Dango lakupika ku Ŵaisrayeli mu 1513 B.C.E. likucitira ‘mzgezge vintu viwemi ivyo vikwiza muntazi.’—Exodus 24:6-8; Ŵahebere 10:1.

• Ufumu wa Israyeli wa pacaru capasi ukwamba mu 1117 B.C.E., ndipo ukurutirira pamanyuma pake mu mzere wa Davide.—1 Samuel 11:15; 2 Samuel 7:8, 16.

• Kuparanyika kwa Yerusalemu mu 607 B.C.E., ndipo “nyengo za Ŵamitundu” zikwamba.—2 Mathemba 25:8-10, 25, 26; Luka 21:24.

• Mu 29 C.E., Yesu wakuphakazgika nga ndi Karonga Wakwimikika ndipo wakurutilira na uteŵeti wake wa pacaru capasi.—Mateyu 3:16, 17; 4:17; 21:9-11.

• Mu 33 C.E., Yesu wakukwera kuya kucanya, kukarindilira ku woko la malyero la Ciuta kufikira kwamba kwa muwuso wake.—Milimo 5:30, 31; Ŵahebere 10:12, 13.

• Yesu wakuvwalikika ufumu mu Ufumu wakucanya mu 1914 C.E. apo “nyengo za Ŵamitundu” zikumara.—Civumbuzi 11:15.

• Satana na viŵanda vyake ŵakuponyeka kucaru capasi ndipo ŵakwiziska masoka ghakusazgikira ku mtundu wa ŵantu.—Civumbuzi 12:9-12.

• Yesu wakulaŵilira ncito ya upharazgi wa makani ghaweme gha Ufumu wa Ciuta ya pacaru cose capasi.—Mateyu 24:14; 28:19, 20.