Sangwani na Umoyo wa Mbumba

Kasi Mbumba Zingaŵa Nadi za Cimwemwe?

Kasi Vingacitika Wuli?

Kasi mukumanyapo mbumba yiliyose yeneiyo njakukolerana ndiposo njacimwemwe nga ndi umo mbumba yikuwonekera pa trakiti ili? Kulikose mbumba nzambura kukhora. Kupatana, kusoŵa kwa ncito, masuzgo gha mupapi wambura munyake wa mu ntengwa, kukhuŵazgika—vyose ivi vikupangiska suzgo ili. Nkwanta yinyake yakumanya za umoyo wa mbumba yikadandaula kuti: “Mazuŵa ghano, kutondeka kwa mbumba uko kukayowoyekerathu nkwakumanyikwa na waliyose.”

Kasi ncifukwa wuli mbumba zili na masuzgo ghanandi nteura mazuŵa ghano? Kasi tingasangwa wuli na umoyo wa mbumba?

Mweneumo Mbumba Yikambira

Kuti tizgore mafumbo agha, tikwenera kumanya lufura lwa ntengwa na mbumba. Usange ivi vili na Mwambiski—Mlengi—viŵaro vya mbumba vikwenera kulaŵiska kwa iye kuti visange urongozgi, cifukwa iye wakwenera kumanya makora comene mweneumo tingasangwira na umoyo wa mbumba.

Ncacitima kuti ŵantu ŵanandi ŵakugomezga kuti manozgero gha mbumba ghalije Mwambiski. The Encyclopedia Americana yikuyowoya kuti: “Ŵasambiri ŵanyake ŵakughanaghana kuti ntengwa yikamba cifukwa ca kulondezga manozgero gha vinyama ghakukhala viŵiri-viŵiri nangauli muntu ncilengiwa capacanya kuruska nyama.” Kweni, Yesu Kristu wakayowoya  za kulengeka kwa mwanarumi na mwanakazi. Iye wakakora mazgu ghakwambilira gha Baibolo kuŵa lufura lwa ntengwa ndipo wakati: “Ico Ciuta wagumanya, muntu wareke kupatulanya.”—Mateyu 19:4-6.

Mwanteura Yesu Kristu wakayowoya unenesko. Ciuta wavinjeru ndiye wakalenga ŵantu ŵakwamba ndipo wakanozga umoyo wacimwemwe wa mbumba. Ciuta wakagumanya ŵantu ŵaŵiri ŵakwamba mu ntengwa ndipo wakayowoya kuti mwanarumi ‘wabatikane na muwoli wake, ndipo tiŵaŵenge thupi limoza.’ (Genesis 2:22-24) Kasi cikung’anamula kuti masuzgo gha mbumba agho ghaliko mazuŵa ghano ncifukwa ca kuleka kurondezga mikhaliro iyo yikaŵikika na Mlengi iyo yiri mu Mazgu ghake, Baibolo?

 Kasi Ntowa Yiweme ni Nji?

Mwambura kukayika nga ndi umo mukumanyira, caru mazuŵa ghano cikukhuŵirizga kujikondweska na kujikhorweska. “Uzukusi nguweme,” muntu munyake wa vyacuma wakaphalira kalasi ilo likamarizganga masambiro pa koleji mu caru ca United States. “Mungaŵa ŵazukusi kweni mungajipulika kuŵa ŵaweme ndipera.” Kweni kupenjerezga usambazi wakuthupi kukwiziska umoyo uweme cara. Nakwenenako, kutemwa vyakuthupi ncintu cimoza ico cikupereka wofi ukuru comene ku umoyo wa mbumba cifukwa kukutimbanizga ubali wa ŵantu na kuŵamalira nyengo na ndrama. Mwakupambanako, aghanaghanirani mweneumo ntharika ziŵiri pera za mu Baibolo zikutovwilira kumanya ivyo vikukhumbikwa kuti tiŵe ŵacimwemwe.

“Nciweme kurya mpangwe na ŵantu awo mukuŵatemwa kuruska kurya nyama yiweme uku pali thinko.”

“Nciweme kurya cingwa cakomira na mtende wa maghanoghano kuruska kuŵa na ciphikiro mu nyumba umo muli mpindano.”

Zintharika 15:17; 17:1, “Today’s English Version.”

Mazgu ghankongono, asi ntena? Mwee, aghanaghanani waka mweneumo caru cingaŵira usange mbumba yiliyose yingalondezga vintu vyakukhumbikwira ivi! Baibolo likuperekaso urongozgi wakuzirwa wakuyowoya mweneumo viŵaro vya mbumba vikwenera kucitirana yumoza na munyake. Aghanaghanirani za maunjirikizgi ghacoko waka agho likupereka.

Ŵafumu: ‘Temwani ŵawoli ŵinu nga ni thupi linu na linu.’—Ŵaefeso 5:28-30.

Ghapusu waka, kweni ghakovwira comene! Baibolo likunjirikizga mwanarumi ‘kucindika muwoli wake.’ (1 Petros 3:7) Iye wakucita ici mwakupereka pwererero lapadera ku muwoli wake, kusazgirapo citemwa, kupulikiska, na cikhuŵirizgo. Ndiposo wakuzirwiska maghanoghano ghake na kumupulikira. (Yerezgerani na Genesis 21:12.) Kasi mukuzomerezga cara kuti mbumba yiliyose yingasanga candulo usange mwanarumi wakucitira muwoli wake nga ndi umo iye wakukhumbira kucitirika?—Mateyu 7:12.

 Ŵawoli: ‘Cindikani ŵafumu ŵinu.’—Ŵaefeso 5:33.

Muwoli wakucitiska mbumba kuŵa yacimwemwe mwakovwira mufumu wake kukwaniriska ncito zake. Ici ndico cikaŵa cilato ico Ciuta wakalengera mwanakazi kuŵa “movwiri.” (Genesis 2:18) Kasi mukumanya vitumbiko ivyo mbumba yingaŵa navyo para mwanakazi wakucindika mufumu wake mwa kukhozgera vyakusanka vyake na kukolerana naye kuti ŵakwaniriske vilato vya mbumba?

Ŵakutorana: “Ŵafumu na ŵawoli ŵakwenera kuŵa ŵakugomezgeka kwa yumoza na munyake.”—Ŵahebere 13:4, TEV. 

Para ŵakugomezgana yumoza na munyake, umoyo wa mbumba ukwandula nadi. Mwakanandi ureŵi ukuparanya mbumba. (Zintharika 6:27-29, 32) Ndico cifukwa cake, mwamahara, Baibolo likuti: “Kondwera na muwoli wa upya wako . . . Cifukwa uli ukutemwa mwanakazi munyake?”—Zintharika 5:18-20, TEV.

Ŵapapi: ‘Lerani ŵana ŵinu mu ntowa iyo ŵakwenera kwendamo.’—Zintharika 22:6.

Para ŵapapi ŵakupatula nyengo kupwererera ŵana, umoyo wa mbumba ungaŵa uweme nadi. Mwanteura, Baibolo likuciska ŵapapi kusambizga ŵana ŵawo mikhaliro yiweme ‘para ŵakwenda pa ntowa, para ŵagona na para ŵawuka.’ (Duteronome 11:19) Baibolo likuyowoyaso kuti ŵapapi ŵakwenera kulongora kuti ŵakutemwa ŵana ŵawo mwa kuŵasambizga.—Ŵaefeso 6:4.

Ŵana: “Mwa ŵana, pulikirani mu Fumu ŵapapi ŵinu.”—Ŵaefeso 6:1.

Mbunenesko kuti nyengo zinyake nkupusu cara kupulikira ŵapapi ŵinu mu caru ca ucikana-marango ici. Kweni kasi mukuzomerezga cara kuti ncakwenelera kucita ico Mwambiski wa mbumba wakutiphalira? Iye wakumanya ico cikukhumbikwira kupangiska umoyo withu wa mbumba kuŵa wacimwemwe. Mwanteura yezga-yezgani comene kupulikira ŵapapi ŵinu. Simikizgirani kutceŵa viyezgo vinandi vyakucaru vya kucita ico nciheni.—Zintharika 1:10-19.

Para ciŵaro cilicose ca mbumba cikugwiriskira ncito urongozgi  wa mu Baibolo, umoyo wa mbumba ukwandula. Mbumba yingasangwa na umoyo uweme wa sono pera cara kweniso yiŵenge na cilindizga ca muntazi muweme mu caru cipya cakulayizgika na Ciuta. (2 Petros 3:13; Civumbuzi 21:3, 4) Mwanteura pangani kuŵa cizgoŵi cinu kusambira Baibolo pamoza na mbumba! Mamiliyoni ghanandi gha mbumba pacaru cose capasi ghasanga unjirikizgi uwo wuli mu buku la Chinsinsi cha Chimwemwe cha Banja kuŵa wacandulo comene.

Kulekapo kwekha usange kwalongoreka panyake, kukoreka Malemba kwafuma mu Tumbuka Bible.