Wanangwa Uwo Ŵasopi ŵa Yehova Ŵakusangwa Nawo
Cipaturo 5
Wanangwa Uwo Ŵasopi ŵa Yehova Ŵakusangwa Nawo
1, 2. (a) Kasi ni mtundu wuli wa wanangwa uwo Ciuta wakapereka kwa ŵantu ŵaŵiri ŵakutorana ŵakudanga? (b) Zunuranipo ghanji mwa marango agho ghakakhwaska vyakucita vya Adamu na Heva.
PENEAPO Yehova wakalenga mwanarumi na mwanakazi wakudanga, iwo ŵakasangwanga na wanangwa uweme comene kuruska wanangwa wuliwose uwo ŵantu ŵali nawo lero. Cikaya cawo cikaŵa Paradiso, munda wakutowa comene wa Edeni. Cifukwa cakuti maghanoghano na mtima wawo vikaŵa vyaurunji, iwo ŵakasangwanga comene cifukwa urwari kukaŵavya. Nyifwa nayo kukaŵavyaso. Mwakusazgirapo, iwo kuti ŵakaŵa ŵantu ŵakucita kuphalirika kuti ŵacite cintu cilicose yayi, kweni ŵakaŵa na wanangwa wakupanga vyakusanka vya kumtima kwawo. Kweni kuti ŵarutilire kusangwa na wanangwa wanteura uwu, iwo ŵakeneranga kurondezga marango gha Ciuta.
2 Mwaciyerezgero, aghanaghanirani za ghanji mwa marango gha Ciuta agho wakaŵika. Mwanadi, mutepanji marango agha ghakacita kulembeka yayi, kweni Adamu na Heva ŵakalengeka mu ntowa yakuti mwakawiro ŵakeneranga kugharondezga. Khumbo la kurya likaŵa cimanyikwiro cakuti ŵaziya ndipo ŵakeneranga kurya, nyota yikaŵa cimanyikwiro cakuti ŵakeneranga kumwa maji, kunjira kwa zuŵa kukaŵamanyiskanga kuti ŵakeneranga kugona. Yehova wakaperekaso ncito yakuti iwo ŵacitenge. Mwanadi, ncito iyi yikayananga waka na dango cifukwa yikakhwaskanga vyakucita vya umoyo wawo. Iwo ŵakeneranga kubaba ŵana, kuwusa vyose ivyo vikaŵa mu caru ndiposo na kusazgirako ukuru wa Paradiso kuti wakwane caru cose capasi. (Genesis 1:28; 2:15) Mwee, nawo mbuweme wa dango lira! Iwo ŵakaŵa na ncito yakwiziska cimwemwe, iyo yikakhumbikwiranga kuti ŵagwiriskire ncito vinjeru vyawo mu ntowa zakwenelera. Mwakusazgirapo, iwo ŵakaŵa na wanangwa wakupanga vyakusanka vya umo ŵakeneranga kucitira ncito iyo ŵakaŵa nayo. Kasi pakaŵa cintu cinyake ico cikapereŵera?
3. Ni mwauli umo Adamu na Heva ntena ŵakasambilira kugwiriskira ncito makora wanangwa wawo wakupanga vyakusanka?
3 Mwanadi, nangauli Adamu na Heva ŵakapika mwaŵi wakuti ŵapangenge vyakusanka, ici cikang’namuranga kuti cakusanka cilicose cikeneranga kuŵa na vyakufumapo viweme yayi. Wanangwa wawo wakupanga vyakusanka ukathembanga pa kurondezga marango na vipimo vyakakhaliro vya Ciuta. Ni mwauli umo iwo ntena ŵakamanyira vintu viŵiri ivi? Mwakupulikira Mlengi wawo na kuranguruka pa vintu ivyo wakavilenga. Ciuta wakapereka vinjeru kwa Adamu na Heva kuti ŵagwiriskire ncito vintu ivyo ŵakasambira. Cifukwa cakuti ŵakalengeka ŵarunji, kacitiro kawo ka vintu ntena kakarongora mikhaliro ya Ciuta pakupanga vyakusanka. Mwanadi, iwo ŵakeneranga kucita vintu mwakupwererera usange ŵakawongeranga nadi ivyo Ciuta wakaŵacitira, ndiposo ŵakeneranga kumukondweska.—Genesis 1:26, 27; Yohane 8:29.
4. (a) Kasi languro lakuti Adamu na Heva ŵaleke kurya cipasi ca mu khuni limoza likaŵapoka wanangwa? (b) Ncifukwa wuli languro ili likaŵa lakwenelera?
4 Mwakwenelera, Ciuta wakaŵayezga kuti wawone usange iwo ŵakaŵa ŵakujipereka nadi kwa Uyo wakaŵapa umoyo. Yehova wakapereka languro ili kwa Adamu: “Vya makuni ghose ghamu munda uryenge kwawanangwa; kweni vya kuni la kumanyiska uweme na uheni ungaryanga, cifukwa mu zuŵa leneilo tiuryerengepo, tiufwenge nadi.” (Genesis 2:16, 17) Pamanyuma pakuti Heva walengeka, iye naye wakaphalirika za languro ili. (Genesis 3:2, 3) Kasi kukanizga uku kukaŵapoka wanangwa? Yayi. Iwo ŵakaŵa na cakurya cakunowa cinandi comene ndiposo ca mitundu yinandi cakuti ŵarye mwakuti ŵaleke kurya vipasi vya khuni lakukanizgika. (Genesis 2:8, 9) Kukanizga uku kukaŵa kwakwenerera kuti ŵamanye kuti caru nca Ciuta, cifukwa iye ndiye wakacilenga. Anteura iye wali na mazaza ghakupanga marango ghakukolerana na khumbo lake agho ghangapereka candulo ku ŵantu.—Salmo 24:1, 10.
5. (a) Ni mwauli umo Adamu na Heva ŵakatayira wanangwa waucindami uwo ŵakaŵa nawo? (b) Ni vintu wuli ivyo vikanjira m’malo mwa wanangwa uwo Adamu na Heva ŵakasangwanga nawo, ndipo ni mwauli umo ise nase takhwaskikira?
5 Kweni ncici cikacitika? Mwakucicizgika na khumbo liheni, mungelo yunji wakagwiriskira ncito uheni wanangwa wake wakujisankira vyakucita ndipo wakazgoka Satana, zina ilo likung’anamura “Wakususka.” Iye wakapusika Heva mwa kumukhorweska na fundo iyo yikapambana na khumbo la Ciuta. (Genesis 3:4, 5) Adamu naye wakakolerana na Heva pakuswa dango la Ciuta. Mwakurya cintu ico cikaŵa cawo yayi, iwo ŵakataya wanangwa waucindami. Kwananga kukiza pa iwo, ndipo nga ni umo Ciuta wakaŵacenjezgerathu, nyifwa yikayamba. Iwo ŵali kupereka zakwananga ku ŵana ŵawo wose—zakwananga izi zikumanyikwa kwizira mu cizgoŵi ca kucita uheni. Zakwananga zikupangiska kuti mathupi ghithu ghaŵe ghakutomboroka, ndipo cakufumapo cake ni matenda, ucekuru na nyifwa. Cizgoŵi ca kucita uheni, ico cikuŵa cikuru comene cifukwa ca nkongono za Satana, capangiska ŵantu kuŵa ŵakutinkana, ŵakuswa-marango, ŵakuyuzga ŵanyawo, ndiposo capangiska kuti paŵe nkondo izo zakomeska ŵantu ŵanandi comene. Mwee, nako nkupambana na wanangwa uwo Ciuta wakapereka ku ŵantu pakwambilira!—Duteronome 32:4, 5; Job 14:1, 2; Ŵaroma 5:12; Civumbuzi 12:9.
Uko Wanangwa Ungasangika
6. (a) Kasi ni nku uko wanangwa weneco ungasangika? (b) Kasi ni mtundu wuli wa wanangwa uwo Yesu wakayowoya?
6 Pakuwona masuzgo agho ghali pose-pose lero, ncambura kukayikiska kuti ŵantu ŵakukhumba kuŵa na wanangwa. Kasi wanangwa weneco ungasangika nku? Yesu wakayowoya kuti: “Usange mukukhalirira mu mazgu ghane, ipo muli ŵasambiri ŵane nadi; ndipo muti mumayiskenge unenesko, ndipo unenesko uti umuzgorani ŵanangwa.” (Yohane 8:31, 32) Wanangwa uwu wayowoyeka apa kuti ni wula ŵantu ŵakugomezga para ŵasora muntu mupya cifukwa ca kukana uyo wakaŵapo kale, panji kusanka boma lipya kuti linjire m’malo mwa lakale yayi. M’malo mwake, wanangwa uwu ukung’anamura umaliro wa vyakumara-mahara vyose vya ŵantu. Yesu wakayowoyanga za wanangwa wa kufwatuka ku wuzga wa zakwananga. (Yohane 8:24, 34-36) Mwanteura, usange muntu waŵa musambiri wanadi wa Yesu Kristu, wakuwona kusinta mu umoyo wake, wakufwatuka!
7. (a) Ni mwa ntowa wuli iyo sono tingafwatukira ku kwananga? (b) Kuti tiŵe na wanangwa uwu, kasi tikwenera kucitaci?
7 Ici cikung’anamura kuti Ŵakristu ŵaunenesko sono ŵaleka kusuzgika na cizgoŵi ca kubabika naco ca kwananga yayi. Cifukwa cakuti ŵali kubabika na zakwananga, iwo ŵacali kusuzgika nazo. (Ŵaroma 7:21-25) Ndipouli, usange muntu wakurondezga nadi visambizgo vya Yesu, iye wakuŵaso muzga wa zakwananga yayi. Zakwananga kwa iye kuti zikuŵaso nga ni muwusi uyo wakulangura vyakuti iye wacite yayi. Muntu wanteura uyu wakuleka ukhaliro uheni uwo ungamupangiska kuti waŵe na njuŵi yiheni. Iye wakusangwa na njuŵi yiweme pamaso pa Ciuta cifukwa cakuti zakwananga zake zakale zagowokereka cifukwa ca cipulikano cake mu sembe ya Kristu. Nangauli khumbo la kucita kwananga lingayezga kumupuruska, kweni wakukana kulirondezga cifukwa wakukumbukira visambizgo vya Kristu, anteura wakurongora kuti iye waliso muzga wa kwananga yayi.—Ŵaroma 6:12-17.
8. (a) Kasi ni wanangwa wuli uwo Cikristu caunenesko cikutipa? (b) Kasi tikwenera kuŵawona wuli ŵarara ŵa boma?
8 Aghanaghanirani za wanangwa uwo ise Ŵakristu tikusangwa nawo. Tafwatuka ku visambizgo vyautesi, kugomezga mizimu na ku zakwananga. Unenesko wakuyowoya za ŵantu ŵakufwa na ciwuka ca ŵakufwa watifwatura ku wofi wambura kwenerera wakopa nyifwa. Cimanyisko cakuti maboma gha ŵantu ghazamuhalirika na Ufumu wa Ciuta cikutipangiska kuti tileke kutaya mtima. (Daniel 2:44; Mateyu 6:10) Ndipouli, wanangwa wanteura uwu kuti wukuzomerezga kuti tiyuyure ŵarara ŵa boma na marango ghawo yayi.—Tito 3:1, 2; 1 Petros 2:16, 17.
9. (a) Ni mwauli umo Yehova mwacitemwa wakutovwilira kuti tisangwe na wanangwa uwo ŵantu ŵakuwusanga sono? (b) Ni mwauli umo tingapangira vyakusanka mwamahara?
9 Yehova kuti wakukhumba kuti ticite kupupulikapupulika na kubowozga tekha ico nciweme yayi. Wakumanya umo ise tiri kulengekera, ico tingasangwa naco na ico tingasanga naco candulo kwamuyirayira. Iye wakumanya maghanoghano na nkaro iyo yingatimbanizga ubwezi wa muntu na Iye ndiposo na ŵantu ŵanyake, nyengo zinyake nkaro yanteura iyo yingamutondeska muntu kuti wazakakhale mu caru cipya. Cifukwa ca citemwa cake, Yehova wakutiphalira vintu vyose ivi kwizira mu Baibolo na gulu lake lakuwoneka. (Marko 13:10; Ŵagalatiya 5:19-23; 1 Timote 1:12, 13) Anteura vyose vikuthemba pa ise kuti tigwiriskire ncito makora wanangwa wakujisankira na kuwona usange tigwirirengepo ncito ivyo watiphalira. Mwakupambana na Adamu, usange tapulikira nadi ivyo Baibolo likutiphalira, mbwenu tipangenge vyakusanka mwamahara. Tirongorenge mu umoyo withu kuti cintu cikuru ico tikukhumba nkukondweska Yehova.
Ŵanji Ŵakukhumba Wanangwa wa Mtundu Unyake
10. Ni mtundu wuli wa wanangwa uwo ŵanji awo Mbakaboni ŵa Yehova ŵakukhumba?
10 Nyengo zinyake ŵawukirano awo Mbakaboni ŵa Yehova—kweniso na ŵarara msinku wuwo—ŵanganweka kuti ŵaŵe na wanangwa wakusazgikira. Caru cingaŵa na vintu ivyo vingawoneka kuŵa vyakukondweska, ndipo para ŵakughanaghanira comene za vintu ivi, khumbo likukura lakucita vintu ivyo ni vyakuzara mu caru, ivyo vikususkana na Cikristu. Ŵantu ŵanteura aŵa ŵangaŵavya maghanoghano ghakuti ŵagwiriskire ncito uheni munkhwara, kumwa moŵa mwauroŵevu panji kucita ureŵi. Kweni ŵangamba kwendezgana na ŵantu awo Mbakristu ŵaunenesko yayi kuti ŵakorane nawo ubwezi. Mukuruta kwa nyengo ŵangayamba kurondezga kayowoyero na nkaro yawo.—3 Yohane 11.
11. Kasi ninjani uyo nyengo zinyake wakunyenga ŵanyake kuti ŵacite ukhaliro uheni?
11 Nyengo zinyake muntu wakucita ukhaliro uheni cifukwa ca kunyengeka na yunji uyo wakuyowoya kuti wakuteŵetera Yehova. Ici cikacitika mu nyengo ya Ŵakristu ŵakwambilira, ndipo cingacitikaso mu nyengo yithu. Ŵantu ŵanteura aŵa kanandi ŵakutemwa kucita vintu ivyo vingaŵakondweska, kweni vintu ivi vikususkana na marango gha Ciuta. Iwo ŵakukoserezga ŵanji kuti “ŵasangwe.” ‘Ŵakulayizga wanangwa, kweni iwo ŵeneco mbazga ŵa kwananga.’—2 Petros 2:19.
12. Kasi ni vyakufumapo wuli viheni ivyo vikuŵapo para muntu wakucita mwakupambana na marango gha Ciuta?
12 Vyakufumapo vya wanangwa wanteura uwu nyengo zose vikuŵa viheni, ici ncifukwa cakuti pakuŵa kuswa marango gha Ciuta. Mwaciyerezgero, kugonana kwambura kuzomerezgeka kungapangiska muntu kusuzgika maghanoghano cifukwa ca ivyo wacita, wangatora matenda, wangaŵa na nthumbo yambura kunozgekera ndiposo nthengwa yingamara. (1 Ŵakorinte 6:18; 1 Ŵatesalonika 4:3-8) Kugwiriskira ncito uheni munkhwara kungapangiska yunji kuŵa wakukwiyakwiya, kuyowoya mwaganyavu, kuleka kulaŵiska makora, kusiwasiwa, kutondeka kuthuta makora, cizgumbu ndiposo nyifwa. Kungapangiska yunji kuŵa na cizgoŵi cakuti wangatondeka kucileka, ceneico cingamupangiska kuti wayambe ucigeŵenga kuti wasange ivyo wakuvisoŵa. Vyakufumapo vyakumwa moŵa mwauroŵevu vikuyana waka na ivyo vyayowoyeka pacanya apa. (Zintharika 23:29-35) Ŵantu awo ŵakucita ukhaliro uwu ŵangajiwona nga ni para mbanangwa, kweni pamanyuma pake mwaluŵiro ŵakuzakamanya kuti mbazga ŵa kwananga. Mwee, nawo mbuheni wa zakwananga! Kughanaghanirapo comene nkani iyi sono kungatovwira kuti tivikiririke ku mikhaliro yiheni iyi.—Ŵagalatiya 6:7, 8.
Apo Pakwambira Suzgo
13. (a) Kasi ni mwauli umo khumbo lakurongozgera ku suzgo likukulira? (b) Kuti tipulikiske ico “kwendezgana na ŵaheni” kuli, kasi tiŵe na kawonero ka vintu ka njani? (c) Peneapo mukuzgora mafumbo agho ghali mu ndime 13, manyisiskani umo Yehova wakuwonera nkani iyo.
13 Aghanaghanirani apo kanandi pakwambira suzgo. Baibolo likurongosora kuti: “Muntu yose wakuyezgeka, para wasongeka ndipo wakukopeka na kakhumbiro kake. Ndipo kakhumbiro, para kima, kakubaba kwananga; ndipo kwananga para kwakura, kukubaba nyifwa.” (Yakobe 1:14, 15) Ni mwauli umo khumbo likukulira? Likukura na ivyo vikunjira mu mtima. Kanandi ici cikucitika para muntu wakwendezgana na ŵantu awo ŵakuleka kugwiriskira ncito vipimo vyakakhaliro ivyo Baibolo likusambizga. Mwanadi, ise tose tikumanya kuti tikwenera kutceŵa “kwendezgana na ŵaheni.” (1 Ŵakorinte 15:33) Kasi ni mendezgano ngani agho ngaheni? Ni mwauli umo Yehova wakuwonera nkani iyo? Kuranguruka pa mafumbo ghakurondezgapo agha na kuŵazga malemba agho gharongoreka kutovwirenge kuti tipange cakusanka ciweme.
Para ŵantu ŵanyake ŵangawoneka ŵakucindikika, kasi cingang’anamura kuti iwo ŵangaŵa ŵakwendezgana nawo ŵaweme? (Genesis 34:1, 2, 18, 19)
Kasi kayowoyero kawo, mutepanji mirangwe yawo yikurongora kuti ise nase tayamba kucita nga ni umo iwo ŵakucitira? (Ŵaefeso 5:3, 4)
Kasi Yehova wakutiwona wuli usange tasanka kuti tendezgane na ŵantu awo ŵakuleka kumutemwa? (2 Midauko 19:1, 2)
Nyengo zinyake tingarutira lumoza ku sukulu na ŵantu awo tikuleka kusopera nawo lumoza, anteura ncifukwa wuli tikwenera kuŵa ŵakucenjera? (1 Petros 4:3, 4)
Kuwonelera wayilesi ya sinema na mafilimu, kuyowoyeskana mwakugwiriskira ncito kompyuta, mabuku, magazini na nyuzipepala ni ntowa zakuyowoyeskerana na ŵanji. Kasi ni nkani wuli zakufuma mu vintu ivi izo tikwenera kuzitceŵa? (Zintharika 3:31; Yesaya 8:19; Ŵaefeso 4:17-19)
Kasi kasankiro kithu ka mabwezi kakumuphaliraci Yehova pakuyowoya za mtundu wa muntu uwo ise tiri? (Salmo 26:1, 4, 5; 97:10)
14. Kasi ni wanangwa wuli uwo wasungikira ŵantu wose awo sono ŵakugwiriskira ncito urongozgi wa Mazgu gha Ciuta?
14 Caru cipya ca Ciuta caneng’enera. Kwizira mu Ufumu wakucanya wa Ciuta, ŵantu ŵazamufwatuka ku nkongono ya Satana na mgonezi wake uheni. Mwapacokopacoko vintu vyose ivyo vikucitika cifukwa ca zakwananga vizamumara ku ŵantu ŵakupulikira, ndipo tizamuŵa na maghanoghano na thupi laurunji mwakuti tizakasangwe na umoyo wamuyirayira mu Paradiso. Cilengiwa cose cizamusangwa na wanangwa uwo ngwakukolerana na “mzimu wa Fumu.” (2 Ŵakorinte 3:17) Kasi cingaŵa camahara kutaya viweme vyose ivi mwakukana kurondezga urongozgi wa Mazgu gha Ciuta? Mwakugwiriskira ncito mwamahara wanangwa withu Wacikristu, ise tose tiyeni tirongore kuti tikukhumbisiska “wanangwa wa ucindami wa ŵana ŵa Ciuta.”—Ŵaroma 8:21.
Kudumbiskana Mwakuweleramo
• Kasi ni wanangwa wuli uwo ŵantu ŵaŵiri ŵakutorana ŵakudanga ŵakasangwanga nawo? Kasi pali mphambano wuli na ukhaliro uwo sono ŵantu ŵalimo?
• Kasi ni wanangwa wuli uwo Ŵakristu ŵaunenesko ŵali nawo? Kasi wanangwa uwu ukupambana wuli na uwo caru cikuyowoya kuti ni wanangwa?
• Ncifukwa wuli ncakuzirwa kutceŵa mendezgano ghaheni? Mwakupambana na Adamu, kasi tikurondezga urongozgi wa njani kuti timanye ico nciheni?
[Mafumbo]
[Vithuzithuzi pa peji 46]
Mazgu gha Ciuta ghakucenjezga kuti: “Mungapusikikanga: kwendezgana na ŵaheni kukwananga makhaliro ghaweme”
