Yesu ‘mu Caru ca Ŵayuda’

MPOSTOLE Petros wakarongosora ivyo Yesu wakacita ‘mu caru ca Ŵayuda na mu Yerusalemu’ apo wakapharazgiranga Korneliyo. (Mil. 10:39) Kasi mukughanaghana kuti ni vigaŵa wuli ivyo vikakhwaskika na uteŵeti wakuzirwa wa Yesu uwo ukakhwaska mdauko wa caru cose capasi?

Yudeya ncimoza ca ‘caru ca Ŵayuda’ uko Yesu wakagwirako ncito ya Ciuta. (Mat. 19:1) Pamanyuma pakuti wabapatizika, Yesu wakakhala mazuŵa 40 mu mapopa gha Yuda (panji, kuti Yudeya), malo ghakotca uko kukulokwa vura yicoko ndipo kukakhalanga ŵantu yayi kweni nyengo zinyake kukabisamanga vigeŵenga na ŵankungu. (Luka 10:30) Zuŵa linyake, apo Yesu wakendanga kufumira ku Yudeya kurazga ca kumpoto wakapharazgira mwanakazi Musamariya pafupi na msumba wa Sukare.—Yoh. 4:3-7.

Baibolo likurongora kuti Yesu wakapharazganga comene ku Galileya. Nangauli iye wakarutanga ku Yerusalemu ku viphikiro ivyo vikacitikanga kamoza pa cirimika, kweni virimika viŵiri vyakwamba vya uteŵeti ŵake, vikamalira ku cigaŵa ca kumpoto kwa Caru ca Layizgano. (Yoh. 7:2-10; 10:22, 23) Mwa ciyerezgero, wakasambizga visambizgo vyambura kuruwika ndipo wakacita vintu vinandi vyakuzizwiska apo wakaŵa mpepete mwa Nyanja ya Galileya. Kumbukirani kuti wakacetamiska maji mu nyanja iyo yikawuka nanga kungaŵa kwenda pa maji agho. Wakapharazga ku wumba ukuru mpepete mwa nyanja uku wali mu boti. Ŵarondezgi ŵake ŵakudanga ŵakugomezgeka ŵakaŵa ŵarovi ndiposo ŵalimi ŵakufumira mu vikaya vya pafupi.—Mrk. 3:7-12; 4:35-41; Luka 5:1-11; Yoh. 6:16-21; 21:1-19.

Uteŵeti wa Yesu wa ku Galileya comene-comene ukacitikanga mumpepete mwa nyanja ku Kapernahumu, ku “cikaya ca kwawo.” (Mat. 9:1) Wakaŵa ku cigaŵa ca mapiri apo wakayowoya upharazgi wambura kuruwika pa phiri. Nyengo zinyake, wakendanga pa boti kufuma ku Kapernahumu kuya ku Magadani, Betsayida, panjiso na ku vigaŵa vya pafupi.

Manyani kuti “cikaya” ca Yesu cikaŵa patali viŵi yayi na Nazareti, uko wakakulira; cikaŵaso kufupi na ku Kana, uko wakazgora maji kuŵa vinyo; ku Nayini, uko wakawuska mwana mwanarumi wa cokoro uyo wakafwa; na ku Betsayida, uko wakaryeska ŵantu 5,000 na kucizga muntu waciburumutira.

Pamanyuma pakuti Paska wa 32 C.E. wamara, Yesu wakaruta ku Ture (Tyre) na Sidoni, majiti gha ku Foyinike. Wakateŵetera mupaka mu misumba yinyake 10 ya Ŵahelene iyo yikumanyikwa kuti Dekapoli. Yesu wakaŵa kufupi na Kesareya-Filipu (F2) peneapo Petros wakazomerezga Yesu kuti ni Mesiya, ndipo pamanyuma pake Yesu wakasandulika, mutepanji pa Phiri la Hermon. Kufuma uku, Yesu wakapharazga ku cigaŵa ca Perea, sirya linyake la mronga wa Yordani.—Mrk. 7:24-37; 8:27–9:2; 10:1; Luka 13:22, 33.

Yesu wakamalira sabata yake yaumaliro pano pa caru capasi pamoza na ŵasambiri ŵake mu Yerusalemu, “msumba wa Karonga mukuru,” ndiposo mu vigaŵa vya kuzingirira msumba uwu. (Mat. 5:35) Malo agho mwasambira mu Makani Ghaweme, nga ndi Emausi, Betaniya, Betefage, ndiposo Betelehemu mungaghasanga pa mapu agha.—Luka 2:4; 19:29; 24:13; wonani “Cigaŵa ca Yerusalemu,” mapu ghacoko agho ghali pa peji 18.

 [Mapu pa peji 29]

(Mu Brosha lakusindikizga ndimo vikuwoneka makora)

Caru ca Layizgano (Nyengo ya Yesu)

Caru ca Layizgano mu Nyengo ya Yesu

Misumba ya Dekapoli

E5 Hippo

E6 Pella

E6 Scythopolis

F5 Gadara

F7 Gerasa

G5 Dion

G9 Filadelfiya

H1 Damaseko

H4 Raphana

I5 Canatha

Misewu Yikuru (Onani brosha lenileni)

Ntowa ya Pakati pa Galileya na Yerusalemu (See publication)

Ntowa Yinyake ya Pakati pa Galileya na Yerusalemu kujumpa ku Perea (Onani brosha lenileni)

A11 Gaza

B6 Kesareya

B8 Yopa

B9 Luda

B12 Beer-sheba

C4 Putolemayi

C8 SAMARIYA

C8 Antipatri

C8 Arimatiya

C9 Emausi

C10 YUDEYA

C11 Hebroni

C12 IDUMEYA

D1 Sidoni

D2 Ture (Tyre)

D3 FOYINIKE

D4 GALILEYA

D4 Kana

D5 Sepphoris

D5 Nazareti

D5 Nayini

D7 Samariya

D7 Sukare

D9 Efraim

D9 Betefage

D9 Yerusalemu

D9 Betaniya

D10 Betelehemu

D10 Herodium

D10 MAPOPA GHA YUDEYA

D12 Masada

E4 Korazini

E4 Betsayida

E4 Kapernahumu

E4 Magadani

E5 Tiberiya

E5 Hippo

E6 Betaniya (kusirya kwa Yorodani)

E6 Scythopolis

E6 Pella

E6 Salima

E6 Ainone

E9 Yeriko

F1 ABILENE

F2 Kesareya Filipu

F4 Gamala

F5 Abila?

F5 Gadara

F7 PEREA

F7 Gerasa

G3 ITUREYA

G5 Dion

G6 DEKAPOLI

G9 Filadelfiya

H1 Damascus

H3 TRAKONITI

H4 Raphana

H12 ARABIYA

I5 Canatha

[Mapiri]

D7 Phiri la Ebal

D7 Phiri la Gerizim

F2 Phiri la Hermon

[Nyanja]

B6 Nyanja ya Meditereniyani (Nyanja Yikuru)

E4 Nyanja ya Galileya

E10 Nyanja ya Mucere (Nyanja Yakufwa)

[Milonga]

E7 Mronga wa Yordani

[Visimi]

D7 Cisimi ca Yakobe

[Cithuzithuzi pa peji 28]

Nyanja ya Galileya. Kapernahumu wali kumazere cadera kuno. Malo agha ndimo ghakuwonekera para mukulaŵiska kufumira kumwera ca kumanjiliro gha dazi kwambuka Cidikha ca Genesarete

[Cithuzithuzi pa peji 28]

Ŵamasariya ŵakasopanga pa Phiri la Gerizim. Phiri la Ebal likuwoneka pacoko cakuntazi