Yehova—Kasi Iye ndi Njani?

PAKUJUMPA mu nkolongo ya mu Cambodia, Henri Mouhot, wakwendera malo wa ku France wa mu handiredi la 19, wakafika pa cingarandi cikuru cakuzingirizga tempele. Cingarandi ici cikaŵa ca Angkor Wat, cinyumba cikulu comene ca cikumbusko ca cisopa pa caru capasi. Mouhot apo wakati wacilaŵiska, wakamanya kuti cinyumba cakumatilirika na ndere ico cikaŵa ncito ya mawoko gha muntu. “Cakuzengeka na kaswiri yunji wakale, Michelangelo,” iye wakalemba nteura, “ncikulu kuluska vintu vyose ivyo Ŵagiriki panji Ŵaroma ŵali kuzenga.” Nangauli cikaŵa kuti calekeka na kusurika kwa vilimika mahandiredi ghanandi, iye wakakayikirapo cara kuti cakuzengeka cakuziziswa ico cikaŵa na wakucizenga.

Cakukondweska ncakuti, buku la vinjeru lakulembeka vilimika mahandredi ghanandi ghajumpa, likagwiriskira ncito maghanaghano ghakuyana waka, ilo likulongosora kuti: “Cifukwa nyumba yose yikuzengeka na muntu; kweni Uyo wakazenga vyose ndi Ciuta.” (Ŵahebere 3:4) Kweni ŵanji ŵangayowoya kuti, ‘Vintu vya cilengiwa ndi vyakupambana na ivyo vili kucita kupangika na muntu.’ Ndipouli, kuti ndi ŵasayansi wose awo ŵakuzomerezga kususka uko cara.

Panyuma pakuzomerezga kuti “vintu vyamoyo ndi vyakupambana na vintu vyambura umoyo,” Michael Behe, waciŵiri kwa profesa wakuwona vya kendero ka vintu vyakupambana-pambana mu mathupi gha vintu vyamoyo, wa pa Yunivesite ya Lehigh, Pennsylvania, U.S.A., wakafumba kuti: “Kasi vyamoyo vingapangika mwa vinjeru?” Iye wakulutilira kulongosora kuti ŵasayansi sono ŵakulinganizga masintiro ghakulu-ghakulu mu vyamoyo kwizira muntowa zinyake za nga ndi  kusazga pamoza majini. Inya pose paŵiri, vintu vyamoyo na vyambura umoyo “vingapangika”! Pakupenda vintu vicoko-vicoko vyakusuzga kuviwona na maso vya nga ndi maselo, Behe mwakuzukuma kwake wakayowoya za kunjilirana kwa maselo ghanji ghakupangika na vigaŵa vyeneivyo vikuthemba pa maselo ghanji kuti vigwire ncito. Kasi iye wakayowoyaci paumaliro? “Cakufumapo ca kuyezga-yezga kukuru kose uku kwakupenjerezga maselo—kwakupenjerezga umoyo kwambira pa mamolekyu—cikulongora pakweru kuti pali ‘wakulinganizga!’”

Ipo nteura kasi ndi njani mweneuyo ndi Mulinganizgi wa vintu vyose vyakunjilirana-njilirana ivi?

Kasi Mupangi ndi Njani?

Zgoro likusangika mu buku lakale la vinjeru leneilo langukoreka mazgu pakwambilira—Baibolo. Mu mazgu ghake ghakwambilira, Baibolo likuzgora mwakupulikikwa makora na mwakulongosoka fumbo la uyo wakapanga vintu vyose: “Pa kudanga Ciuta wakata mtambo na caru.”—Genesis 1:1.

Mukujipatura iye mwene kwa ŵanji ŵeneawo ŵakucemeka kuŵa Ciuta, Mulengi wakujimanyikwiska iyemwene na zina lapadera: ‘Ndimo wakuyowoyera Ciuta Yehova, uyo wakalenga mtambo . . . , uyo wakatanda caru na ivyo vikufumamo, mweneuyo wakupa mvuci ku ŵantu pa caru na mzimu kwa iwo ŵakukhalamo.’ (Yesaya 42:5, 8) Yehova ndilo ndi zina la Ciuta uyo wakapanga caru na kupanga ŵanarume na ŵanakazi pa caru capasi. Kweni kasi Yehova ndi njani? Kasi iye ndi Ciuta wa mtundu wuli? Ndipo kasi ncifukwa wuli imwe mukwenera kutegherezga kwa iye?

Ng’anamuro la Zina Lake

Cakudanga, kasi zina la Mulengi, Yehova, likung’anamuraci? Zina la uciuta ili likulembeka mu vilembo vinayi vya Cihebere (יהוה) ndipo likusangika pafupi-fupi nyengo 7,000 mu cigaŵa ca Baibolo ca Cihebere. Zina ili likugomezgeka kuti ndiko kukafuma lizgu la verebu la  Cihebere ha·wahʹ (“kuŵako”) ndipo nteura likung’anamura “Wakupangiska Kuŵako.” Mu mazgu ghanji, Yehova iyemwene wakujipangiska kuŵa cilicose ico wakukhumba kuŵa mwakuti wakwaniriske vilayizgo vyake. Iye ndi Mulengi, Mweruzgi, Muponoski, Muvikiliri wa umoyo, na vinandi vyanteura, mwakuti wafiske vilayizgo vyake. Mwakusazgirako, verebu la Cihebere likupereka mang’anamuliro gheneagho ghakulongora ncito yeneiyo njakuti yikwaniriskike. Ici cikulongora kuti Yehova wacali kujipangiska kuŵa wakufiska vilayizgo vyake. Inya, iye ndi Ciuta wamoyo!

Mikhaliro Yikulu ya Yehova

Baibolo likulongora Mulengi uyu na mufiski wa vilayizgo vyake kuŵa muntu wakukondweska comene. Yehova iyemwene wakavumbura za mikhaliro yake yiweme na kuyowoya kuti: “Yehova, Yehova, Ciuta wa lusungu na ucizi, wakukuntirapo, wakuzara na uweme na nenesko, wakusungira ŵantu vikwi lusungu, wakugowokera kwananga na majuvyo na uheni.” (Exodus 34:6, 7) Yehova wakulongosoreka kuŵa Ciuta walusungu. Lizgu la Cihebere ilo lagwiriskirika ncito lingang’anamurikaso kuŵa wa “wezi.” Mu kukwaniriska khumbo lake la mtatakuya, Yehova mwakugomezgeka wakulutilira kulongora citemwa ku vilengiwa vyake. Kasi imwe mungawongera cara citemwa canteura ico?

Yehova waliso wakukuntirapo ndiposo waluŵiro pakugowokera kwananga kwithu. Ncakukondweska kuŵa pafupi na muntu mweneuyo ngwakupenjerezga vifukwa cara kweni uyo ngwakukhumbisiska kutigowokera ise. Kweni ndipouli ico kuti cikung’anamura kuti Yehova wakuzomerezga kucita vintu viheni cara. Iye wakayowoya kuti: “Cifukwa ine Yehova nkutemwa weruzgi, nkutinka uskoyi na kwananga.” (Yesaya 61:8) Nga ndi Ciuta murunji, iye kuti wakulekererapo cara ŵakwananga ŵambura kulapa ŵeneawo ŵakulutilira kucita viheni. Nteura, tingaŵa ŵakusimikizga kuti mu nyengo yake yakwenelera, Yehova wazamkumazga kuwura urunji mu caru cakutizingirizga.

Kucita mwakwenelera na mikhaliro ya citemwa na urunji  kukukhumba vinjeru. Yehova wakucita nayo mwakwenelera mikhaliro yiŵiri iyi pala wakucita nase. (Ŵaroma 11:33-36) Mbunenesko, vinjeru vyake vingawoneka palipose. Kuziziswa kwa cilengiwa kukucitira ukaboni.—Salmo 104:24; Zintharika 3:19.

Kweni ndipouli, kuŵa na vinjeru kuti nkwakukwanira cara. Kuti wafiske khumbo lake, Mulengi wakweneraso kuŵa na nkongono zinandi. Baibolo likuyowoya za iye kuŵa Ciuta wanteura uyo, likuti: “Tumpuskirani kucanya maso ghinu, muwone: kasi uyo wakavilenga vyose ivi ndi njani? Uyo wakufumya ciwuru ca ivyo na kuvipenda . . . ndipo cifukwa Iye ngwakukhora, . . . kulije cimoza cakuzgeŵa.” (Yesaya 40:26) Nadi, Yehova “ngwakukhora” pa languro lake lakukwaniriska khumbo lake. Kasi mikhaliro iyo yikumukopani imwe cara kuti mumumanye Yehova?

Vyanduro vya Kumanya Yehova

Yehova “kuti wakacilenga waka cara [caru],” kweni “wakaciwumba kuti ciŵenge cakukhalamo” ŵantu ŵeneawo ŵali na wene na wene wang’anamuro na iye. (Yesaya 45:18; Genesis 1:28) Iye wakupwelerera vilengiwa vyake vya pa caru capasi. Iye wakapa mtundu wa ŵantu jando liweme mu cikaya ca nga ndi munda, paradiso. Ŵantu ŵakucinanga ico, ndipo Yehova wakukondweskeka navyo cara. Kweni ndipouli, mwakukolerana na zina lake, Yehova wakwaniriskenge khumbo lake lakudanga kulazga ku mtundu wa ŵantu ndiposo na caru capasi. (Salmo 115:16; Civumbuzi 11:18) Iye wazamkuwezgereska Paradiso pa caru capasi cifukwa ca awo ŵakukhumbisiska kumupulikira iye nga ndi ŵana ŵake.—Zintharika 8:17; Mateyu 5:5.

Buku la umariro la mu Baibolo likukonkoska mtundu wa umoyo uwo muzamkuzaya nawo mu Paradiso: “Wati wafyurenge sozi lose ku maso ghawo; ndipo nyifwa kuti yiti yiŵengekoso cara; panji nesi citengero kuti citi ciŵengekoso cara. nesi kulira, panji nesi kuŵinya: cifukwa vyakudanga viri kuruta.” (Civumbuzi 21:3, 4)  Uwo ndiwo mbumoyo weneco uwo Yehova wakukhumba kuti imwe muzaye nawo. Mwee, iye ndi Dada wa lusungu! Kasi imwe mukukhumbisiska kusambira vinandi pakuyowoya za iye na ico mukukhumbikwira kucita kuti mukhale mu Paradiso?

Kulekapo kwekha usange kwalongorekera panyake, mazgu gha Baibolo ghose ghakukoleka ghafuma mu Baibolo la Citumbuka la mang’anamuliro gha 1988.