1, 2. (a) Kasi mulendo wakamutawuzga wuli Mariya? (b) Kasi Mariya wakakhumbikwiranga kusankha chakuchita pa nkhani wuli?

MARIYA wakazizwa wakati wawona mulendo wakunjira mu nyumba yakwake. Mulendo wakapukwa awiske panji anyina yayi. Wakapukwa iyo. Mariya wakamanya kuti mulendo uyu wafuma mu Nazarete yayi. Munthu wachilendo wakakaŵanga yayi kumanyikwa mu tawuni yawo chifukwa yikaŵa yichoko. Kweni munthu uyu wakawoneka wachilendo chomene. Wakamutawuzga Mariya munthowa yachilendo, wakati: “Monire iwe wakutumbikika chomene, Yehova wali nawe.”—Ŵerengani Luka 1:26-28.

² Na mazgu agha, Baibolo likwamba kutiphalira vya Mariya, mwana wa Heli, wa ku tawuni ya Nazarete mu Galileya. Iyi yikaŵa nyengo iyo Mariya wakakhumbikwiranga kusankha chakuchita pa nkhani yakuzirwa chomene. Mariya wakapangana na Yosefe kalipentara kuti ŵatoranenge. Yosefe wakaŵa musambazi yayi, kweni wakaŵa na chipulikano chakukhora mwa Chiuta. Ntheura Mariya wakamanyanga kuti ŵamukhala umoyo wawofuwofu yayi. Kweni wakaŵa wakunozgeka kukawovwirana na mfumu wake Yosefe, na kulelera lumoza ŵana ŵawo. Ndipouli, mulendo yura wakiza na ntchito yinyake kwa Mariya yakufuma kwa Chiuta. Ntchito iyi yikasintha umoyo wa Mariya.

3, 4. Kasi tikwenera kusulako vichi usange tikukhumba kumumanya makora Mariya? Ndipo tikwenera kuŵika mtima pa vichi?

³ Ŵanthu ŵanandi ŵakuzizwa kuwona kuti Baibolo likuyowoyapo vinandi yayi vya Mariya. Likutiphalira vinandi yayi vya umo wakakulira, wunthu wake, ndipo likuyowoyapo chilichose yayi vya mawonekero ghake. Kweni ivyo Mazgu gha Chiuta ghakutiphalira vikutovwira kumanya vinandi vya iyo.

⁴ Kuti timumanye makora Mariya, tikwenera kusulako vinthu vyautesi ivyo ŵaliska ŵakusambizga ŵanthu vya iyo. Tisuleko waka vithuzithuzi vya Mariya ivyo ŵanthu ŵakuŵaja, kujambura mu viliŵa, panji kupenta mu malo ghanandi. Kweniso tisuleko visambizgo ivyo ŵaliska ŵakusambizga ivyo vyachitiska ŵanthu kumukwezga Mariya na kumuwona nga ni “Mama wa Chiuta” panji “Fumukazi Yakuchanya.” M’malo mwake, tiyeni tiŵike mtima chomene pa ivyo Baibolo  likuyowoya vya Mariya. Baibolo likutiphalira makora chomene vya chipulikano icho wakaŵa nacho kweniso umo ise tingamuyezgera.

5. (a) Kasi umo Mariya wakachitira apo Gabriyeli wakamutawuzga vikutisambizga vichi? (b) Kasi tikusambirako fundo wuli yakuzirwa kwa Mariya?

⁵ Mulendo uyo wakiza kwa Mariya wakaŵa munthu bweka yayi. Wakaŵa mungelo Gabriyeli. Mungelo wakati wamuphalira kuti “wakutumbikika chomene,” Mariya “wakasuzgika chomene maghanoghano” na mazgu agha kweniso katawuzgiro kake. (Luka 1:29) Kasi wakaŵa wakutumbikika chomene na njani? Mariya wakaghanaghananga kuti ŵanthu ŵangamulumba nthena yayi. Kweni mungelo wakayowoyanga vya kulumbika na Yehova Chiuta. Nangauli yikaŵa nkhani yakukondweska kulumbika na Chiuta, kweni Mariya wakajikuzga yayi. Usange tikukhumba kuti Chiuta watitumbike, tingajikuzganga yayi na kughanaghana kuti watitumbika kale. Ivyo Mariya wakachita pa nkhani iyi ni sambiro lakuzirwa chomene kwa ise. Chiuta wakususka ŵakujikuzga, kweni wakutemwa na kovwira awo mbapasi kweniso ŵakujiyuyura.—Yak. 4:6.

6. Zunurani ntchito yapadera iyo mungelo wakaphalira Mariya.

⁶ Mariya wakakhumbikwiranga nadi kujiyuyura, chifukwa mungelo wakamuphalira ntchito yapadera chomene. Mungelo wakalongosora kuti Mariya wababenge mwana uyo wazamuŵa munthu wakuzirwa chomene pa ŵanthu wose. Gabriyeli wakati: “Yehova Chiuta wazamumupa chitengo cha Davide, awiske. Wazamuwusa nga ni Themba pa nyumba ya Yakhobe muyirayira, ndipo Ufumu wake uzamumara chara.” (Luka 1:32, 33) Mariya wakamanyanga ivyo Chiuta wakalayizga Davide vyaka vinandi kumasinda, vyakuti yumoza wa mphapu yake wazamuwusa muyirayira. (2 Sam. 7:12, 13) Ntheura mwana uyo Mariya wakaŵa pafupi kubaba wakaŵa Mesiya, uyo ŵanthu ŵa Chiuta ŵakamulindilira vyaka vinandi chomene.

7. (a) Kasi fumbo ilo Mariya wakafumba mungelo likuvumburachi vya iyo? (b) Kasi ŵachinyamata mazuŵa ghano ŵangasambirako vichi kwa Mariya?

⁷ Kweniso mungelo wakamuphalira Mariya kuti mwana uyu “wazamuchemeka Mwana wa Wapachanya Nkhanira.” Kasi vingachitika kuti munthu wababe Mwana wa Chiuta? Kweniso kasi Mariya wakatenge wababenge wuli mwana? Iyo wakapangana na Yosefe kuti ŵatoranenge, kweni ŵakaŵa kuti ŵandatorane. Mariya wakafumba mungelo kuti: “Kasi ichi chichitikenge wuli apo nindagonanepo na mwanalume?” (Luka 1:34) Wonani kuti Mariya wakachita soni yayi kuyowoya kuti wandagonepo na mwanalume. Kweni wakaŵa wakukondwa kuti  wakasunga umwali wake. Mazuŵa ghano, ŵawukirano ŵanandi ŵakukaŵa yayi kujisakaza, ndipo ŵakunena ŵanyawo awo ŵandagonepo na mwanalume panji mwanakazi. Charu chasintha nadi. Kweni Yehova wandasinthe. (Mal. 3:6) Yehova wakukondwa chomene na awo ŵakulondezga fundo zake, nga umo wakakondwera na Mariya.—Ŵerengani Ŵahebere 13:4.

8. Kasi vikatenge vichitikenge wuli kuti Mariya wababe mwana wambura kwananga?

⁸ Mariya nayo wakaŵa wakwananga, nangauli wakaŵa muteŵeti wakugomezgeka wa Chiuta. Ipo kasi vikati vichitikenge wuli kuti wababe Mwana wa Chiuta wambura kwananga? Gabriyeli wakalongosora kuti: “Mzimu utuŵa wizenge pa iwe, ndipo nkhongono ya Wapachanya Nkhanira yikubenekelerenge. Ntheura uyo wababikenge wazamuchemeka mutuŵa, Mwana wa Chiuta.” (Luka 1:35) Munthu “mutuŵa” ni uyo “ngwakutowa,” panji “wakupatulika.” Para mama wababa mwana, wakumupirako kwananga mwana wake. Kweni pa nkhani ya Mariya, Yehova wakati wachitenge munthondwe wapadera. Wakakhumbanga kusamuska umoyo wa Mwana wake kufuma kuchanya na kuwuŵika munthumbo ya Mariya. Kufuma apo, wakanozga kuti watume mzimu utuŵa kuti ‘ubenekelere’ Mariya, mwakuti waleke kumupirako mwana uyu kwananga kwake. Kasi Mariya wakagomezga ivyo mungelo wakamuphalira? Kasi wakachita wuli?

9. (a) Kasi awo ŵakukayikira ivyo vikachitikira Mariya ŵakuluwa fundo wuli? (b) Kasi Gabriyeli wakakhozga wuli chipulikano cha Mariya?

⁹ Ŵanthu ŵanyake, na ŵakusambira vya chisopa wuwo, ŵakukayikira fundo yakuti mwanakazi uyo wandagonanepo na mwanalume wangababa mwana. Nangauli mbakusambira, kweni ŵakutondeka kumanya fundo yipusu waka iyo Gabriyeli wakayowoya. Wakati “kwa Chiuta kulije mazgu agho ghangatondeka kuchitika.” (Luka 1:37) Mariya wakagomezga ivyo Gabriyeli wakayowoya, chifukwa wakaŵa na chipulikano. Kweni kuti wakachita kuyegheka waka yayi. Mariya wakakhumbikwiranga ukaboni kuti waŵe na chipulikano, ndimo munthu waliyose wamahara wakuchitira. Gabriyeli wakamupa ukaboni. Wakamuphalira vya mubali wake Elizabeti, uyo wakaŵa muchekuru kweniso ŵanthu ŵakamanyanga kuti wakaŵa chumba. Chiuta wakachita munthondwe, ndipo Elizabeti wakaŵa na nthumbo.

10. Chifukwa wuli tileke kughanaghana kuti ntchito iyo Mariya wakapika yikaŵa yipusu?

¹⁰ Kasi Mariya wakachita vichi? Wakapika ntchito ndipo wakaŵa na ukaboni wakuti Chiuta wachitenge vyose ivyo Gabriyeli wakayowoya. Tileke kughanaghana kuti ntchito iyi yikaŵa yipusu kwa Mariya. Chakwamba, wakapangana na Yosefe kuti ŵatoranenge. Ntheura panji wakaghanaghananga kuti usange Yosefe wamanya kuti wali na  nthumbo, kasi nthengwa yiŵengepo? Chinyake ntchakuti ntchito iyo wakapika yikaŵa yikuru chomene. Wakeneranga kunyamura umoyo wa munthu wakuzirwa chomene pa vilengiwa vyose vya Chiuta, uyo ni Mwana wake wakutemweka. Wakeneranga kumupwelelera pa ubonda na kumuvikilira ku charu chiheni. Iyi yikaŵa ntchito yamaseŵera yayi.

11, 12. (a) Zunurani ŵanthu ŵanyake awo ŵakaŵa na chipulikano chakukhora, ndipo ŵakachita wuli Chiuta wakati waŵapa ntchito? (b) Kasi ivyo Mariya wakazgora Gabriyeli vikutiphalira vichi vya iyo?

¹¹ Baibolo likulongora kuti nanga mbanthu ŵachipulikano, nyengo zinyake ŵakukana ntchito izo zikuwoneka zakusuzga. Mozesi wakakana ndipo wakayowoya kuti wakutondeka kuyowoya makora, ntheura wangakwaniska yayi kuyowoya m’malo mwa Chiuta. (Eks. 4:10) Yeremiya wakayowoya kuti ni “msepuka” waka, wangafiska yayi kuchita ntchito iyo Chiuta wakamupa. (Yer. 1:6) Yona wakachimbira ntchito iyo Chiuta wakamupa. (Yona 1:3) Kasi Mariya wakachita wuli?

¹² Nanga ni lero ŵanthu ŵanandi ŵakumanya kuti Mariya wakaŵa wakujiyuyura, ndipo wakazomera ntchito iyi. Wakati kwa Gabriyeli: “Wonani, muzgakazi wa Yehova! Vichitike kwa ine kuyana na mazgu ghinu.” (Luka 1:38) Munthu uyo wakaŵa muzgakazi wakaŵa wapasi chomene pa ŵateŵeti wose awo munthu wakaŵanga nawo. Nyengo zose muzgakazi wakaŵanga pasi pa fumu yake. Ndimo Mariya wakajiwoneranga pamaso pa Yehova, Fumu yake. Wakamanyanga kuti Chiuta wali nayo, chifukwa ngwakugomezgeka ku awo mbakugomezgeka kwa iyo. Ntheura Mariya wakagomezganga kuti Chiuta wamutumbikenge apo wakuchita ntchito yakusuzga iyi.—Sal. 18:25.

13. Kasi ivyo Mariya wakachita vingatovwira wuli para Chiuta watipempha kuchita chinthu icho tingawona nga ntchinonono, panji chingachitika yayi?

¹³ Nyengo zinyake Chiuta wangatipempha kuti tichite ntchito iyo tingayiwona nga njinonono, panji yakuti yingachitika yayi. Kweni Mazgu ghake ghakutipa vifukwa vyakupulikikwa vyakumugomezgera. Tikwenera kuŵika vyose mu mawoko ghake, nga umo Mariya wakachitira. (Zinth. 3:5, 6) Kasi ndimo tichitirenge? Usange tachita nthena, Chiuta watitumbikenge. Ntheura tikwenera kuŵa na chipulikano chakukhora mwa iyo.

14, 15. (a) Kasi Yehova wakamutumbika wuli Mariya wakati waluta kwa Elizabeti na Zekariya? (b) Kasi ivyo Mariya wakayowoya pa Luka 1:46-55 vikuvumburachi vya iyo?

¹⁴ Ivyo Gabriyeli wakayowoya vya Elizabeti vikaŵa vyakovwira chomene kwa Mariya. Elizabeti yekha ndiyo wakaŵa wakuti  wangamupulikiska Mariya. Ntheura Mariya wakanyamuka luŵiro kuluta ku chigaŵa chamapiri cha Yuda, ulendo wa mazuŵa ghatatu panji ghanayi. Apo wakanjiranga mu nyumba ya Elizabeti na Zekariya wasembe, Yehova wakamupaso Mariya ukaboni unyake, uwo ukakhozga chipulikano chake. Elizabeti wakati wapulika kutawuzga kwa Mariya, nyengo yeneyiyo mwana munthumbo yake wakabwalanthuka na chimwemwe. Elizabeti wakazuzgika na mzimu utuŵa ndipo wakachema Mariya kuti “mama wa Fumu yane.” Chiuta wakamuvumbulira Elizabeti kuti mwana wa Mariya wazamuŵa Fumu yake, Mesiya. Kweniso Elizabeti wakalumba Mariya chifukwa cha kupulikira, wakati: “Wakukondwa ni mwanakazi uyo wakagomezga.” (Luka 1:39-45) Nadi, vyose ivyo Yehova wakamulayizga Mariya vikaŵa vyakuti vifiskikenge.

 ¹⁵ Mariya nayo wakayowoyapo. Ivyo wakayowoya vili kusungika mu Mazgu gha Chiuta. (Ŵerengani Luka 1:46-55.) Apa pekha ndipo Mariya wakayowoyapo nyengo yitali, ndipo ivi vikutiphalira vinandi vya iyo. Vikutiphalira kuti wakaŵa wakuwonga chomene ndipo wakalumba Yehova chifukwa cha kumupa mwaŵi wa kuŵa mama wa Mesiya. Vikulongora kuti wakaŵa na chipulikano chikuru chifukwa wakayowoya kuti Yehova wakukhizga ŵakujikuzga na ŵankhongono, kweni wakovwira ŵanthu ŵapasi na ŵakavu awo ŵakumuteŵetera. Vikulongoraso kuti wakamanyanga vinandi. Buku linyake likuti wakazunura fundo za mu Malemba Ghachihebere maulendo ghakujumpha 20. *

16, 17. (a) Kasi tingasambirako vichi kwa Mariya na mwana wake? (b) Kasi ulendo wa Mariya kwa Elizabeti ukutikumbuska uwemi wuli?

¹⁶ Mariya wakaghamanyanga makora Mazgu gha Chiuta. Kweni wakalutilira kuŵa wakujiyuyura, ndipo wakayowoya waka ivyo vikaŵa mu Malemba, m’malo mwa kuyowoya vya mu mutu wake. Ndivyo mwana uyo wakaŵa munthumbo yake wakachitanga wakati wakura. Mwana uyu wakati: “Ivyo nkhusambizga ni vyane chara, kweni vya uyo wakanituma.” (Yoh. 7:16) Tingachita makora kujifumba kuti: ‘Kasi ine nkhuchindika Mazgu gha Chiuta? Panji kasi nkhutemwa kuyowoya fundo panji visambizgo vya mu mutu wane?’ Mariya wakachita makora chomene pa nkhani iyi.

¹⁷ Mariya wakakhala na Elizabeti myezi yitatu. Ŵakwenera kuti ŵakakhozgananga chomene nyengo yose iyi. (Luka 1:56) Umo Baibolo likulongosolera ulendo uwu vikutikumbuska uwemi wa kuŵa na ŵabwezi. Usange tili na ŵabwezi awo ŵakutemwa nadi Yehova, Chiuta withu, ubwezi withu na iyo ukhorenge. (Zinth. 13:20) Nyengo yakuti Mariya wawelere ku nyumba yikakwana. Panji wakaghanaghananga kuti wamumuphalira wuli Yosefe kuti wali na nthumbo.

18. Kasi Mariya wakamuphalira vichi Yosefe, ndipo Yosefe wakachita wuli?

¹⁸ Mariya wakalindilira yayi kuti nthumbo yikure dankha, ndipo waphalirenge Yosefe. Wakawona kuti ntchiwemi kumuphalira waka Yosefe. Pambere wandayowoye, wakwenera kuti wakaghanaghananga kuti mwanalume wakopa Chiuta uyu wachitenge wuli para wamuphalira. Ndipouli, wakakumana nayo na kumuphalira vyose ivyo vikachitika kwa iyo. Yosefe wakasuzgika chomene maghanoghano, nga umo namwe mukumanyira pa nkhani izi. Wakamugomezganga mwali uyu, kweni nipera wakawona nga kuti wamwenda pasi. Baibolo likuyowoyapo yayi ivyo vikaŵa mu maghanoghano gha Yosefe. Kweni icho likutiphalira ntchakuti wakaghanaghananga vya kumuleka waka. Pa nyengo yira, usange ŵanthu ŵapangana kuti ŵatoranenge, vikaŵanga nga kuti  ŵatorana kale. Kweni Yosefe wakakhumba chara kuti wamulengeske Mariya, ntheura wakakhumbanga kumuleka mwachisisi. (Mat. 1:18, 19) Mariya vikwenera kuti vikamuŵinya kuti Yosefe wakudandawura na umo vinthu vikaŵira. Kweni Mariya wakamususka yayi Yosefe kuti wakamukayikira.

19. Kasi Yehova wakamovwira wuli Yosefe kuti wachite chinthu chakwenelera?

¹⁹ Yehova wakamovwira Yosefe kuti wachite chinthu chamahara. Mungelo wa Chiuta wakaphalira Yosefe mu maloto kuti nthumbo ya Mariya yiza mwamunthondwe. Yosefe mtima ukwenera kuti ukakhira. Sono Yosefe nayo wakachita ivyo Yehova wakamuphalira, nga umo Mariya wakachitira kufuma pakwamba. Wakatora Mariya kuŵa muwoli wake, ndipo wakanozgeka kutora ntchito yapadera ya kupwelelera Mwana wa Yehova.—Mat. 1:20-24.

20, 21. Kasi ŵanthu ŵakutorana na awo ŵakukhumba kutora ŵangasambirako vichi kwa Mariya na Yosefe?

²⁰ Ŵanthu ŵakutorana na awo ŵakughanaghana vya kutora, ŵangasambirako vinandi ku ŵakutorana aŵa. Yosefe wakwenera kuti wakakondwa chomene kuti mungelo wa Yehova wakamovwira kuti watore Mariya. Nayo wakakhorwa na umo muwoli wake uyu wakachitiranga ntchito za pa nyumba kweniso kupwelelera ŵana. Yosefe wakawona kuti ntchakuzirwa chomene kugomezga Yehova para tikusankha chakuchita. (Sal. 37:5; Zinth. 18:13) Tikukayika yayi kuti wakalutilira kusankha vinthu mwamahara pakuŵa mutu wa mbumba.

²¹ Kweni kasi tikusambirako vichi kwa Mariya apo wakazomera kutorana na Yosefe uku wakamukayikiranga? Nangauli pakwamba Yosefe wakamukayikira Mariya wati wamuphalira vya nthumbo, Mariya wakamupa mwaŵi Yosefe kuti wasankhe chakuchita. Chifukwa ntchakuti ndiyo wakaŵa mutu wa mbumba. Ili likaŵa sambiro liwemi kwa iyo, kweniso ku ŵanakazi awo Mbakhristu mazuŵa ghano. Paumaliro, nkhani izi zikaŵasambizga Yosefe na Mariya kuti ntchiwemi kuyowoya unenesko kweniso kudumbiskana mwakufwatuka.—Ŵerengani Zintharika 15:22.

22. Kasi Yosefe na Mariya ŵakamba wuli nthengwa yawo, ndipo ni vichi vikaŵalindiliranga?

²² Nthengwa ya Yosefe na Mariya yikamba makora chomene. Wose ŵakatemwanga Yehova Chiuta, ndipo ŵakakhumbanga kumukondweska. Kweni pakaŵaso vitumbiko na masuzgo. Ŵakaŵa na ntchito yakulera Yesu, uyo wakazakaŵa munthu mukuru kuluska wose awo ŵali kuŵapo pa charu chapasi.