Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

MUTU 24

“Khwima Mtima!”

“Khwima Mtima!”

Paulosi wakapona ku chiŵembu cha Ŵayuda kweniso wakajivikilira panthazi pa Felike

Nkhani iyi yili pa Milimo 23:11–24:27

1, 2. Chifukwa wuli Paulosi wakazizwa yayi apo wakatambuzgikanga mu Yerusalemu?

 WATI wathaskika ku kagulu kakususka mu Yerusalemu, Paulosi wakaponyekaso mu jele. Mpositole wamwamphu uyu wakazizwa yayi na nthambuzgo iyo wakakumana nayo mu Yerusalemu. Iyo wakamanyanga kale kuti “kukakika na visuzgo” vikamulindiliranga mu msumba uwu. (Mil. 20:22, 23) Nangauli Paulosi wakamanya yayi masuzgo gheneko agho wakumanenge nagho, kweni wakamanya kuti walutilirenge kusuzgika chifukwa cha zina la Yesu.—Mil. 9:16.

2 Nanga ni ntchimi Zachikhristu zikamuchenjezga Paulosi kuti wamukakika na kupelekeka “mu mawoko gha ŵanthu ŵa mitundu.” (Mil. 21:4, 10, 11) Pambere ivi vindachitike, mzinda wa Ŵayuda ukakhumbanga kumukoma, pakati pajumpha nyengo yichoko waka, vikawoneka nga kuti ‘wapalulikenge’ na ŵanthu ŵa mu Sanihedirini apo ŵakapindananga pa ivyo wakayowoya. Pa nyengo iyi mpositole uyu wakaŵa kayidi mu mawoko gha ŵasilikari ŵa Romu ndipo milandu yinandi yikamulindiliranga. (Mil. 21:31; 23:10) Kuyowoya unenesko, mpositole Paulosi wakakhumbikwiranga kukhozgeka.

3. Kasi tikukhozgeka wuli kuti tilutilire kuchita mulimo withu wa kupharazga?

3 Mu nyengo zaumaliro izi, tikumanya kuti “wose awo ŵakukhumba kusopa Chiuta mwakujipeleka mwakulondezga Khristu Yesu, nawo ŵatambuzgikenge.” (2 Tim. 3:12) Nyengo zose, tikukhumbikwira kukhozgeka kuti tilutilire kuchita mulimo withu wa kupharazga. Tikuwonga chomene chifukwa cha mazgu ghakukhozga na ghakusanguluska agho tikupokera pa nyengo yake kwizira mu mabuku kweniso maungano agho “muzga wakugomezgeka na wavinjeru” wakunozga. (Mat. 24:45) Yehova watisimikizgira kuti ŵalwani ŵa makani ghawemi ŵatondenge yayi. Ŵangakwaniska yayi kumara ŵateŵeti ŵake nga ni gulu nesi kulekeska mulimo wawo wa kupharazga. (Yes. 54:17; Yer. 1:19) Kweni wuli pakuyowoya za mpositole Paulosi? Kasi wakakhozgeka kuti walutilire kuchitira ukaboni mwakukwana nangauli wakasuskikanga? Usange wakakhozgeka, kasi wakakhozgeka wuli, ndipo wakachita wuli?

‘Chiŵembu Chakuchita Kujilapizga’ Chikatondeka (Milimo 23:11-34)

4, 5. Kasi Paulosi wakakhozgeka wuli, ndipo chifukwa wuli tikuti wakakhozgeka pa nyengo yake?

4 Pa usiku wa zuŵa ilo wakathaskikira ku Sanihedirini, mpositole Paulosi wakakhozgeka pa nyengo yake. Nkhani iyi yikuti: “Fumu yikimilira pafupi na iyo ndipo yikati: “Khwima mtima! Pakuti umo wanichitira ukaboni mwakukwana mu Yerusalemu, ndimo ukachitireso ukaboni mu Romu.’” (Mil. 23:11) Paulosi wakakhorwa kuti wathaskikenge chifukwa cha mazgu ghakukhozga agho Yesu wakamuphalira. Wakamanya kuti waŵenge wamoyo mpaka wakafike ku Romu na kuŵa na mwaŵi wa kukachitira ukaboni vya Yesu kwenekura.

“Ŵanthu ŵakujumpha 40 ŵamujoŵelera.”—Milimo 23:21

5 Apa Paulosi wakakhozgeka pa nyengo yake. Zuŵa lakulondezgapo, Ŵayuda ŵakujumpha 40 “ŵakanozga chiŵembu ndipo ŵakajilapizga, ŵakayowoya kuti ŵaryenge chara nesi kumwa m’paka ŵamukome dankha Paulosi.” Chiŵembu ichi, chikulongora kuti Ŵayuda aŵa ŵakaŵikapo mtima kuti ŵakome mpositole uyu. Iwo ŵakagomezganga kuti usange ŵatondeka kufiska chiŵembu chawo, mbwenu ŵatembekenge, panji chinthu chiheni chiŵachitikirenge. (Mil. 23:12-15) Ŵalara ŵa ŵasofi na ŵalara ŵakazomerezga kuti Paulosi watolekereso ku Sanihedirini kuti ŵakamufumbeso. Ŵanalume aŵa ŵakakhumbanga kumanya unenesko yayi, kweni ŵakakhumbanga kuti para ŵali mu nthowa kuya ku Sanihedirini, iwo ŵamujoŵelere Paulosi na kumukoma.

6. Kasi chiŵembu chakuti ŵakome Paulosi chikavumbukwa wuli, ndipo ŵawukirano mazuŵa ghano ŵakusambirapo vichi pa nkhani iyi?

6 Ndipouli, muphwa wa Paulosi wakapulika vya chiŵembu ichi ndipo wakaphalira Paulosi. Ndipo Paulosi wakatuma munyamata uyu kuti wakaphalire Kilaudiyo Lisiyasi, mulongozgi wa ŵankhondo ŵa Ŵaroma. (Mil. 23:16-22) Yehova wakuŵatemwa chomene ŵawukirano awo wakulongora chikanga kuti ŵavikilire umoyo wa ŵanthu ŵa Chiuta. Ndipo ŵakuchita ivyo ŵangafiska kuti ŵakhozgere vinthu vya Ufumu, nga umo wakachitira muphwa wa Paulosi.

7, 8. Kasi Kilaudiyo Lisiyasi wakachita vichi kuti waponoske Paulosi?

7 Kilaudiyo Lisiyasi, uyo wakaŵa na mazaza pa ŵanalume 1,000, wakati wapulika za chiŵembu icho ŵakanozgera Paulosi, nyengo yeneyiyo wakatuma gulu la ŵankhondo 470, ŵasilikari ŵamikondo, na ŵa pa mahachi kuti linyamuke kufuma ku Yerusalemu usiku wenewura na kukapeleka Paulosi ku Kesareya. Para ŵakafika ku Kesareya, ŵakapeleke Paulosi kwa Kazembe Felike. a Nangauli Kesareya, uwo ukaŵa msumba ukuru wa chigaŵa cha Romu cha Yudeya, mukakhalanga Ŵayuda ŵanandi, kweni ŵanthu ŵanandi chomene ŵakaŵa Ŵamitundu. Ku malo agha ŵanthu ŵakachitanga makora vinthu kuluska ku Yerusalemu, uko ŵanthu ŵanandi ŵakatinkhanga visopa vinyake ndipo ŵakachitanga vivulupi. Kweniso mu Kesareya ndimo mukaŵa ofesi yikuru ya ŵankhondo ŵa chigaŵa cha Romu cha Yudeya.

8 Mwakuyana na dango la Ŵaroma, Lisiyasi wakatuma kalata kwa Felike kulongosora ivyo vikachitika. Lisiyasi wakayowoya kuti wati wamanya kuti Paulosi ni Muroma, wakamuthaska apo wakaŵa pafupi “kukomeka” na Ŵayuda. Lisiyasi wakalongosora kuti wakamusanga na mulandu uliwose yayi Paulosi “wakwenelera nyifwa panji kukakika.” Kweni chifukwa cha chiŵembu icho Ŵayuda ŵakamunozgera, lekani wakamutuma kwa Felike kuti kazembe uyu waŵapulike awo ŵakamupusikizgiranga Paulosi na kudumura mulandu.—Mil. 23:25-30.

9. (a) Kasi Paulosi ŵakamuswera wuli wanangwa pakuŵa Muroma? (b) Chifukwa wuli tikwenera kusangirapo mwaŵi pa wanangwa withu pakuŵa ŵenekaya?

9 Kasi ivyo Lisiyasi wakalemba mu kalata vikaŵa vyaunenesko? Viŵi yayi. Vikuwoneka kuti wakakhumbanga kujilongora kwa kazembe kuti ni munthu muwemi. Wakateta kuyowoya kuti wakathaska Paulosi chifukwa wakapulika kuti mpositole uyu ni Muroma. Kweniso Lisiyasi wakayowoyapo yayi vyakuti iyo wakadumura kuti Paulosi “wakakike na matcheni ghaŵiri” kwenso kuti pamanyuma wakadumura kuti “wafumbike uku wakuthyapulika.” (Mil. 21:30-34; 22:24-29) Ntheura, Lisiyasi wakamuswera wanangwa Paulosi chifukwa wakaŵa Muroma. Mazuŵa ghano napo Satana wakugwiriskira ntchito ŵavisopa kuti ŵatitambuzge, ndipo ŵakutiswera wanangwa. Kweni nga ni Paulosi, kanandi ŵanthu ŵa Chiuta ŵakusangirapo mwaŵi pa wanangwa uwo ŵali nawo pakuŵa ŵenekaya ŵa mu charu chawo ndipo ŵakupempha wovwiri ku khoti.

“Nkhukondwa Kuyowoya Mwakujivikilira” (Milimo 23:35–24:21)

10. Kasi ni milandu wuli yakofya iyo ŵakamupusikizgira Paulosi?

10 Mu Kesareya, Paulosi wakasungika “mu nyumba ya themba Herode” kulindilira kuti awo ŵakamupusikizgiranga ŵize kufuma ku Yerusalemu. (Mil. 23:35) Pakati pajumpha mazuŵa ghankhondi, kukiza Ananiya Musofi Mukuru, Teretulo wakumanya malango, na gulu la ŵalara. Chakwamba, Teretulo wakalumba Felike chifukwa cha ivyo wakachitiranga Ŵayuda, panji wakachita nthena kuti wamukondweske waka na kuŵa chigaŵa chawo. b Kufuma apo, pakuyowoya za nkhani iyo ŵakizira mu khoti, Teretulo wakati Paulosi ni munthu “wakusuzga na wakuwuska chigaluka pakati pa Ŵayuda wose mu charu chose ndipo ni mulongozgi wa gulu lakugaluka la chisopa cha Ŵanazarete. Kweniso wakayezga kukazuzga tempile ndipo tikamukora.” Ŵayuda ŵanyake “ŵakanjilirapo kumuwukira [Paulosi na], kukhozgera kuti vinthu ivi vikaŵa vyaunenesko.” (Mil. 24:5, 6, 9) Kwambiska uchigaluka, na kukazuzga tempile, yikaŵa milandu yakofya chomene ndipo munthu wakeneranga kukomekerapo.

11, 12. Kasi Paulosi wakasuska wuli milandu iyo ŵakamupa?

11 Kufuma apo, Paulosi wakazomerezgeka kuyowoya. Wakamba kuyowoya na mazgu ghakuti: “Nkhukondwa kuyowoya mwakujivikilira.” Wakakana vyose ivyo ŵakamupusikizgiranga. Mpositole uyu wakakazuzgapo tempile yayi nesi kwambiska uchigaluka. Wakayowoya kuti iyo wakakhala “vyaka vinandi” kwambura kuyako ku Yerusalemu ndipo wakiza na “vyawanangwa” vyakuti wapeleke ku Ŵakhristu awo ŵakwenera kuti ŵakakavuka chifukwa cha njara kweniso nthambuzgo. Paulosi wakayowoya kuti pambere wandanjire mu tempile, wakaŵa “wakutozgeka” ndipo wakayezgayezga kuti waleke kubuda kanthu kwa “Chiuta na ŵanthu.”—Mil. 24:10-13, 16-18.

12 Ndipouli, Paulosi wakazomera kuti wakachitanga uteŵeti wakupatulika kwa Chiuta wa ŵasekuru ŵake. Kweni wakalongosora kuti wakagomezganga “vinthu vyose ivyo vili mu Dango na ivyo Ntchimi zikalemba.” Ndipo nayo wakaŵa na chigomezgo chakuti kuzamuŵa “chiwuka cha ŵarunji na ŵambura urunji wuwo” nga icho chikaŵa na ŵanthu awo ŵakamupusikizgiranga. Kufuma apo, Paulosi wakaŵabechera awo ŵakamupusikizgiranga, wakati: “Ŵanthu awo ŵali pano ŵayowoye ŵekha ubudi uwo ŵakanisanga nawo apo nkhimilira panthazi pa Khoti Likuru, kupatulako mazgu agho nkhachemerezga apo nkhimilira pakati pawo ghakuti: ‘Nkhweruzgika panthazi pinu muhanya uno chifukwa cha chiwuka cha ŵakufwa!’”—Mil. 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Chifukwa wuli tikwenera kuyezga Paulosi pa nkhani ya kuchitira ukaboni mwachikanga panthazi pa ŵamazaza ŵa charu?

13 Paulosi wakalongora chiyelezgero chiwemi icho nase tikwenera kulondezga para tatolekera panthazi pa ŵalara ŵa maboma chifukwa cha kusopa kwithu ndiposo para ŵakutipusikizgira kuti tikwambiska vivulupi, tikugalukira boma, panji ndise “ŵanthu ŵakofya.” Paulosi wakakhumba kukopa kazembe yayi, panji kuyowoya mazgu ghakumukondweska nga umo wakachitira Teretulo. Kweni Paulosi wakayowoya mwakufwasa ndiposo mwantchindi. Paulosi wakapeleka ukaboni wakupulikikwa makora ndiposo waunenesko. Iyo wakayowoya kuti “Ŵayuda . . . ŵa mu chigaŵa cha Asiya” awo ŵakamupusikizgira kuti wakakazuzga tempile pakaŵavya, kweni mwakuyana na dango, wakeneranga kuyowoya nawo na kuŵapulika pa ivyo ŵakamupusikizgiranga.—Mil. 24:18, 19.

14 Chakukondweska ntchakuti Paulosi wakaleka yayi kupeleka ukaboni wakukhwaskana na vigomezgo vyake. Mpositole uyu wakayowoyaso vya chigomezgo chake cha chiwuka na chikanga, nkhani iyo yikambiska chivulupi apo wakaŵa panthazi pa Sanihedirini. (Mil. 23:6-10) Apo wakajivikiliranga, Paulosi wakadidimizgapo chomene za chigomezgo cha chiwuka. Chifukwa wuli? Chifukwa chakuti Paulosi wakachitiranga ukaboni vya Yesu na chiwuka chake, chinthu icho ŵanthu ŵakususka ŵara ŵakakolerananga nacho yayi. (Mil. 26:6-8, 22, 23) Enya, iwo ŵakasuskana chomene pa nkhani ya chiwuka, panji kuti, kugomezga mwa Yesu na chiwuka chake.

15 Para tingaghanaghanira ivyo Yesu wakaphalira ŵasambiri ŵake, nase tingakhozgeka chomene na kupharazga mwachikanga, nga umo wakachitira Paulosi. Iyo wakati: “Ŵanthu wose ŵazamumutinkhani chifukwa cha zina lane. Kweni uyo wazizipizgenge m’paka kuumaliro ndiyo wazamuponoskeka.” Kasi tikwenera kwenjerwa na ivyo tingayowoya? Yayi, chifukwa Yesu wakayowoya kuti: “Para ŵakumutorani na kukamupelekani, kwenjerwa chara na icho mwamuyowoya. Kweni mukayowoye icho chapika kwa imwe mu ora ilo, pakuti ndimwe chara mwamuyowoya, kweni mzimu utuŵa.”—Mrk. 13:9-13.

“Felike Wakatenthema” (Milimo 24:22-27)

16, 17. (a) Kasi Felike wakachita wuli na mulandu wa Paulosi? (b) Kasi Felike wakwenera kuti wakatenthema chifukwa wuli, ndipo chifukwa wuli wakalutilira kudumbiskana na Paulosi?

16 Aka kakaŵa kakwamba yayi kuti Kazembe Felike wapulike za vigomezgo vya Ŵakhristu. Nkhani iyi yikuti: “Felike wakamanyanga makora nkhani zakukhwaskana na Nthowa ya Fumu [zina ilo ŵanthu ŵakachemanga nalo Ŵakhristu ŵakwambilira], wakayimiska mulandu wawo ndipo wakati: ‘Para Lisiyasi mulongozgi wa ŵankhondo wiza, nizamudumura nkhani zinu izi.’ Felike wakaphalira mulara wa ŵasilikari kuti munthu uyu wamusungilire ndipo ŵamupengeko wanangwa, kweniso kuti ŵanthu ŵake ŵamuteŵeterenge.”—Mil. 24:22, 23.

17 Pati pajumpha mazuŵa ghanyake, Felike pamoza na muwoli wake Durusila, uyo wakaŵa Muyuda, wakachema Paulosi na “kumutegherezga apo wakayowoyanga za chipulikano mwa Khristu Yesu.” (Mil. 24:24) Ndipouli, Paulosi wati wayowoya “vya urunji, kujikora, na cheruzgo icho chikwiza, Felike wakatenthema.” Panyake njuŵi yake yikamusuzga wati wapulika vinthu ivi, chifukwa cha vinthu viheni ivyo wakachitanga. Ntheura wakaphalira Paulosi kuti walutenge, wakati: “Pasono lutanga, kweni para nasanga nyengo yiwemi nikuchemengeso.” Kufuma pa nyengo iyi, Felike wakamuchemanga Paulosi kanandi waka, chifukwa chakuti wakakhumbanga kumanya unenesko yayi, kweni wakakhazganga kuti Paulosi wamuhongenge.—Mil. 24:25, 26.

18. Chifukwa wuli Paulosi wakayowoya na Felike na muwoli wake “vya urunji, kujikora, na cheruzgo icho chikwiza”?

18 Chifukwa wuli Paulosi wakaphalira Felike na muwoli wake “vya urunji, kujikora, na cheruzgo icho chikwiza”? Kumbukani kuti iwo ŵakakhumbanga kumanya ivyo vikukhumbikwa kuti munthu waŵe na “chipulikano mwa Khristu Yesu.” Pakuti ŵanthu aŵa ŵakaŵa ŵa makhaliro ghaheni, ŵankhaza, kweniso ŵambura urunji, Paulosi wakaŵaphalira mwambura kubisa ivyo vikukhumbikwa kuti munthu waŵe mulondezgi wa Yesu. Ivyo Paulosi wakayowoya vikalongora mphambano pakati pa nthowa zaurunji za Chiuta na umo Felike na muwoli wake ŵakachitiranga vinthu. Ichi chikeneranga kuŵawovwira kuwona kuti ŵanthu wose ŵazamujipatawulira kwa Chiuta pa ivyo ŵakughanaghana, kuyowoya, na kuchita, kweniso kuti cheruzgo cha Chiuta kwa iwo ndicho chikaŵa chakuzirwa chomene kuluska icho ŵakaŵa pafupi kupa Paulosi. Ntchakuzizika yayi kuti “Felike wakatenthema.”

19, 20. (a) Kasi tingachita wuli usange munthu munyake wakulongora nga ngwakunweka kweni wakusintha yayi umoyo wake kuti ukolerane na unenesko? (b) Kasi tikumanya wuli kuti Felike wakaŵa mubwezi wa Paulosi yayi?

19 Nyengo zinyake mu uteŵeti withu tingasanga ŵanthu awo ŵali nga ni Felike. Pakwamba ŵangalongora nga mbakunweka na unenesko, kweni ŵakukhumba kusangirapo waka phindu. Tikwenera kuchenjera para tikuchita vinthu na ŵanthu ŵanthena aŵa. Kweni nga ni Paulosi, tingaŵaphalira mwaluso nthowa zaurunji za Chiuta. Panyake unenesko uwo tingaŵaphalira ungaŵafika pa mtima. Ndipouli, usange vyawoneka kuti ŵakukhumba yayi kusintha nthowa zawo ziheni, tikuŵaleka na kupenja awo ŵakukhumba nadi kumanya unenesko.

20 Ivyo vikaŵa mu mtima wa Felike, vikamanyikwa kwizira mu mazgu agho wakayowoya. Iyo wakati: “Vyaka viŵiri vikati vyajumphapo, Porokiyo Fesito wakanjira m’malo gha Felike. Chifukwa chakuti Felike wakakhumbanga kutemweka na Ŵayuda, wakamuleka Paulosi mu jele.” (Mil. 24:27) Felike wakaŵa mubwezi wa Paulosi yayi. Felike wakamanyanga kuti ŵalondezgi ŵa “Nthowa ya Fumu” ŵakaŵa ŵakugaluka yayi panji ŵakwambiska vivulupi. (Mil. 19:23) Kweniso wakamanyanga kuti Paulosi wandanangire dango la Romu. Ndipouli, Felike wakamuleka mpositole uyu mu jele kuti ‘watemweke na Ŵayuda.’

21. Ntchivichi chikachitikira Paulosi, Porokiyo Fesito wati waŵa kazembe, ndipo Paulosi wakwenera kuti wakalutilira kukhozgeka na vichi?

21 Nga umo vesi laumaliro la Milimo chaputara 24 likulongolera, Paulosi wakaŵa wachali mu jele apo Porokiyo Fesito wakanjiranga mu malo gha Felike kuŵa kazembe. Ntheura kufuma apa, Paulosi wakamba kutolekera ku ŵamazaza ŵakupambanapambana kuti ŵapulike mulandu wake. Nadi, mpositole wachikanga uyu wakatolekera “panthazi pa mathemba na ŵakazembe.” (Luka 21:12) Nga umo tiwonerenge, wakachitira ukaboni panthazi pa muwusi wankhongono chomene wa mu nyengo yira. Paulosi wakasunkhunyika yayi mu chipulikano. Tikukayika yayi kuti wakalutilira kukhozgeka na mazgu gha Yesu ghakuti: “Khwima mtima!”

a Wonani bokosi lakuti “ Felike Kazembe wa Yudeya.”

b Teretulo wakawonga Felike chifukwa cha “mtende ukuru” uwo ukaŵa mu mtundu wawo. Kweni unenesko ngwakuti apo Felike wakaŵa kazembe, mu Yudeya mukaŵa mtende viŵi yayi para tikuyaniska na umo vikaŵira mu nyengo ya ŵakazembe ŵanyake awo ŵakaŵako mpaka pa nyengo iyo Ŵayuda ŵakagalukira Romu. Kweniso fundo yakuti Ŵayuda ‘ŵakawonga chomene’ chifukwa cha kusintha uko Felike wakachita yikaŵa yautesi. Unenesko ngwakuti Ŵayuda ŵanandi ŵakamutinkhanga Felike chifukwa cha kuŵachitira nkhaza na kuŵasuzga para ŵakukhumba kugalukira boma.—Mil. 24:2, 3.