1-3. Kasi Yesu wakalekana nawo wuli ŵapositole ŵake, ndipo pali mafumbo wuli?

 IVYO vikachitika mu masabata agho ŵapositole ŵakachezganga na Yesu kaumaliro, vikaŵa vyakukondweska kwa iwo, ndipo ŵakakhumbanga yayi kuti vimare. Ŵakaleka kuŵa na chitima ndipo ŵakaŵa ŵakukondwa chomene chifukwa chakuti Yesu wakawuskika ku ŵakufwa. Kwa mazuŵa 40, Yesu wakawonekera kwa iwo kanandi waka, kulutilira kuŵasambizga na kuŵakhozga. Ndipouli, zuŵa ili kakaŵa kaumaliro kuwonekera kwa iwo.

² Pa Phiri la Maolive apo ŵakawungana, ŵapositole ŵakategherezga mwakupwelelera mazgu ghose agho Yesu wakayowoya. Wati wamara kuyowoya, wakawuska mawoko ghake na kuŵatumbika. Kufuma apo, wakamba kukwelera kuchanya. Ŵalondezgi ŵake ŵakamudodoliskanga apo iyo wakakweranga. Paumaliro, bingu likamubisa ku maso ghawo. Nangauli wakaŵa kuti waluta, kweni iwo ŵakalutilira kudodoliska kuchanya.—Luka 24:50; Mil. 1:9, 10.

 ³ Umoyo wa ŵapositole ŵa Yesu ukasintha kwambira penepara. Kasi ŵachitengechi pakuwona kuti Fumu yawo, Yesu Khristu, yakwelera kuchanya? Tili na chigomezgo kuti Fumu yawo yikaŵawovwira kuti ŵaŵe ŵakunozgeka kuchita mulimo uwo iyo yikamba. Kasi yikaŵawovwira wuli kuti ŵaŵe ŵakunozgeka kuchita mulimo wakuzirwa uwu, ndipo iwo ŵakachita wuli? Kasi ivi vikuŵakhwaska wuli Ŵakhristu mazuŵa ghano? Chaputara chakwamba cha buku la Milimo chili na mazgoro ghakukhozga.

4. Kasi Luka wakayowoya vichi kukwamba kwa buku la Milimo?

⁴ Chaputara chakwamba chikulongora kuti nkhani iyi Luka wakalemberanga Tiyofilo, munthu uyo pakwamba wakamulembera buku lake la Makani Ghawemi. a Luka wakwamba na kulongosorapo mwakudumura vyakuchitika ivyo wakalemba kuumaliro wa buku lake la Makani Ghawemi, kweni pa nyengo iyi wakalemba mu nthowa yinyake na kulongosora fundo yiphya, icho chikulongora kuti wakalutizganga waka ivyo wakalemba kale.

5, 6. (a) Kasi ntchivichi chikawovwira kuti ŵalondezgi ŵa Yesu ŵalutilire kuŵa na chipulikano chakukhora? (b) Chifukwa wuli tikuti chipulikano cha Ŵakhristu mazuŵa ghano chajintha pa ‘vinthu vinandi vyakukhorweska’?

⁵ Ntchivichi chikawovwira kuti ŵalondezgi ŵa Yesu ŵalutilire kuŵa na chipulikano chakukhora? Pa Milimo 1:3, tikuŵazga kuti: “[Yesu] wakajilongora kwa iwo ndipo wakachita vinthu vinandi kuti ŵakhorwe kuti ngwamoyo.” Mu Baibolo, Luka pera “dokotala wakutemweka” ndiyo wali kulembapo lizgu ilo lili kung’anamulika kuti ‘vinthu vinandi vyakukhorweska.’ (Kol. 4:14) Likaŵa lizgu ilo likayowoyekanga pa vyachipatala, ndipo likulongosora za ukaboni wakuwoneka, waunenesko, ndiposo wakugomezgeka. Ukaboni wanthena uwu ndiwo Yesu wakapeleka. Wakawonekera ku ŵalondezgi ŵake kanandi waka, nyengo zinyake kwa yumoza panji ŵaŵiri, nyengo zinyake ku ŵapositole wose, ndipo pa nyengo yinyake wakawonekera ku ŵanthu ŵakujumpha 500. (1 Kor. 15:3-6) Uwu ukaŵa ukaboni wakukhorweska nadi.

⁶ Mazuŵa ghano napo, chipulikano cha Ŵakhristu ŵaunenesko chikujintha pa ‘vinthu vinandi vyakukhorweska.’ Kasi pali ukaboni wakuti Yesu wakakhalapo pa charu chapasi, wakafwira zakwananga zithu, ndipo wakawuskika? Enya. Nkhani izo ŵanthu awo ŵakawona na maso ŵali kulemba mu Mazgu gha Chiuta, zikupeleka ukaboni wakukhorweska uwo tikukhumba. Para tingalomba na kusambira nkhani izi, chipulikano chithu chikhorenge chomene. Kumbukani kuti munthu uyo wali na ukaboni wakukhorweska ndiyo wakuŵa na chipulikano chanadi, wakugomezgeramo bweka yayi vinthu. Chipulikano chanadi ntchakukhumbikwa kuti tizakasange umoyo wamuyirayira.—Yoh. 3:16.

7. Kasi Yesu wakapeleka chiyelezgero wuli ku ŵalondezgi ŵake pa nkhani ya kusambizga na kupharazga?

 ⁷ Kweniso Yesu “wakaŵaphalira vya Ufumu wa Chiuta.” Mwachiyelezgero, wakalongosora mauchimi agho ghakalongoranga kuti Mesiya wazamusuzgika na kufwa. (Luka 24:13-32, 46, 47) Apo Yesu wakalongosoranga vya mulimo wake pakuŵa Mesiya, wakayowoya chomene vya Ufumu wa Chiuta, chifukwa iyo ndiyo wakaŵa Themba Lakusolekerathu. Ufumu ndiwo ukaŵa mutu wa upharazgi wa Yesu, ndipo ŵalondezgi ŵake mazuŵa ghano nawo ŵakudemelera ku mutu wenewuwu para ŵakupharazga.—Mat. 24:14; Luka 4:43.

8, 9. (a) Kasi ni fundo wuli ziŵiri zakubudika izo ŵapositole ŵa Yesu ŵakaghanaghananga? (b) Kasi Yesu wakaŵawovwira wuli ŵapositole kusintha maghanoghano ghawo, ndipo Ŵakhristu mazuŵa ghano ŵakusambirapo vichi?

⁸ Apo ŵapositole ŵakawungana pa Phiri la Maolive, kakaŵa kaumaliro kuwungana na Yesu pa charu chapasi. Ŵakafumba kuti: “Fumu, kasi mukuwezgera ufumu kwa Israyeli pa nyengo iyi?” (Mil. 1:6) Fumbo ili likavumbura kuti ŵapositole ŵakaŵa na fundo ziŵiri zakubudika mu maghanoghano ghawo. Yakwamba, ŵakaghanaghananga kuti Ufumu wa Chiuta uwezgekerenge kwa Israyeli wakuthupi. Yachiŵiri, ŵakakhazganga kuti Ufumu wakulayizgika uwu wambenge kulamulira “pa nyengo iyi.” Kasi Yesu wakachita wuli kuti waŵawovwire kusintha maghanoghano ghawo?

⁹ Yesu wakwenera kuti wakamanya kuti pa fundo yakwamba ŵasambiri ŵake ŵazgorekenge mwaluŵiro. Nakuti, ŵalondezgi ŵake ŵakaŵa pafupi kuwona kubabika kwa mtundu uphya, Israyeli wauzimu; ndipo kukakhala mazuŵa 10 pera kuti ivi vichitike. Chiuta wakaŵa pafupi chomene kuleka kuchita vinthu na Israyeli wakuthupi. Kweni pa fundo yachiŵiri, Yesu wakaŵakumbuska mwalusungu kuti: “Nkhwa imwe chara kumanya zinyengo panji mazuŵa ghakutemeka agho Adada ŵaŵika pasi pa mazaza ghawo.” (Mil. 1:7) Yehova wakusunga chomene nyengo. Pambere Yesu wandafwe, wakayowoya kuti nanga ni Mwana pa nyengo yira wakamanyanga yayi “zuŵa na ora” apo umaliro wizirenge kweni “Adada pera ndiwo.” (Mat. 24:36) Ndimo viliriso mazuŵa ghano, usange Ŵakhristu ŵakufipa mtima chomene za nyengo iyo umaliro wa mgonezi uwu wizirenge, ndikuti ŵakufipa mtima na chinthu icho ndiwo yayi ŵakwenera kumanya.

10. Kasi tingaŵayezga wuli ŵapositole, ndipo chifukwa wuli?

¹⁰ Tikwenera yayi kuŵayuyura ŵapositole ŵa Yesu. Ŵanalume aŵa ŵakaŵa na chipulikano chikuru. Ŵakapulikira mwakujiyuyura Yesu wati waŵawovwira. Kweniso, nangauli ŵakafumba fumbo ili chifukwa cha maghanoghano ghakubudika, kweni likuvumburaso kuti ŵakaŵa na mtima uwemi. Yesu wakachiskanga ŵalondezgi ŵake mwakuwerezgawerezga kuti: “Muŵenge maso.” (Mat. 24:42; 25:13; 26:41) Ŵapositole ŵakaŵa maso mwauzimu, ŵakakhazganga ukaboni wakuti Yehova wakaŵa pafupi kuchitapo kanthu. Nase tikwenera kuŵa na mtima wenewuwu mazuŵa ghano. Nakuti “mazuŵa ghaumaliro” na ghakusuzga agha ghakulongora kuti ntchakukhumbikwa chomene kuti tiŵenge maso nyengo zose.—2 Tim. 3:1-5.

11, 12. (a) Kasi Yesu wakaŵapa mulimo wuli ŵalondezgi ŵake? (b) Chifukwa wuli chikaŵa chakwenelera kuti Yesu wazunure mzimu utuŵa apo wakayowoyanga vya mulimo wa kupharazga?

 ¹¹ Yesu wakakumbuska ŵapositole icho ŵakeneranga kuŵikapo mtima chomene. Iyo wakati: “Muzamupokera nkhongono para mzimu utuŵa wiza pa imwe, ndipo muzamuŵa ŵakaboni ŵane mu Yerusalemu, mu Yudeya mose na Samariya na ku vigaŵa vyakutali chomene vya charu chapasi.” (Mil. 1:8) Nkhani yakuti Yesu wawuka yikenera kupharazgika dankha mu Yerusalemu, umo ŵanthu ŵakamukomera. Kufuma apo, uthenga ukenera kuthandazgikira mu Yudeya mose, na ku Samariya, sono ndipo ulutenge ku vyaru vyakutali.

¹² Ntchakwenelera kuti Yesu wakayowoya za mulimo wa kupharazga wati waŵakumbuskaso za layizgo lake lakuti wamuŵatumira mzimu utuŵa kuti uŵawovwirenge. Agha ngamoza mwa malo ghakujumpha 40 apo lizgu lakuti “mzimu utuŵa” likusangika mu buku la Milimo. Mwakuwerezgawerezga, buku la mu Baibolo ili likulongora kuti tingafiska yayi khumbo la Yehova kwambura wovwiri wa mzimu utuŵa. Ipo ntchakuzirwa chomene kuti tilombenge mzimu uwu nyengo zose. (Luka 11:13) Sono ndipo tikukhumbikwira chomene mzimu utuŵa kuluska kale.

13. Kasi ŵanthu ŵa Chiuta mazuŵa ghano ŵapika mulimo wa kupharazga m’paka nkhu, ndipo chifukwa wuli tikwenera kuwuzomera na mtima wose?

¹³ Kufuma mu nyengo yira, ng’anamuro la mazgu ghakuti “ku vigaŵa vyakutali chomene vya charu chapasi” lasintha. Ndipouli, nga umo tikawonera mu mutu 1, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵazomera na mtima wose mulimo wa kupharazga, chifukwa ŵakumanya kuti Chiuta wakukhumba kuti ŵanthu ŵa mitundu yose ŵapulike makani ghawemi gha Ufumu wake. (1 Tim. 2:3, 4) Kasi imwe mukutangwanika nawo mulimo wakuponoska umoyo uwu? Mungawusanga yayi mulimo unyake uwo ngwakukondweska na wakukhorweska kuluska uwu. Yehova wamupaninge nkhongono zakuti muchitire mulimo uwu. Buku la Milimo limuphaliraninge nthowa zakwenelera zakuchitira mulimo uwu ndiposo mtima uwo mukwenera kuŵa nawo kuti muwufiske.

14, 15. (a) Kasi ŵangelo ŵakayowoyachi pa nkhani ya kwizaso kwa Khristu, ndipo ŵakang’anamurangachi? (Wonaniso mazgu ghamusi.) (b) Kasi Khristu wali kwizaso wuli “mwakuyana waka” na umo wakakwelera kuchanya?

¹⁴ Nga umo tawonera kale kukwambilira kwa mutu uwu, Yesu wakafumapo pa charu chapasi na kukwelera kuchanya. Ndipouli, ŵapositole 11 ŵakalutilira kwimilira penepara, kudodoliska ku mtambo. Paumaliro, ŵangelo ŵaŵiri ŵakawonekera ndipo ŵakaŵafumba kuti: “Ŵanalume ŵa mu Galileya, chifukwa wuli mukwimilira na kulaŵiska ku mtambo? Yesu uyu watolekera kuchanya kufuma kwa imwe wazamwizaso mwakuyana waka umo mwamuwonera wakukwelera kuchanya.” (Mil. 1:11) Kasi ŵangelo ŵakang’anamuranga kuti Yesu wizengeso mu thupi ilo wakaŵa nalo, nga umo ŵanthu ŵanyake ŵavisopa ŵakuyowoyera? Yayi. Kasi tikumanya wuli?

¹⁵ Ŵangelo ŵakati Yesu wizengeso nga muthupi la munthu yayi, kweni “mwakuyana waka.” b Kasi Yesu wakakwera wuli? Ŵangelo ŵakayowoyanga ivi Yesu  wati waluta. Ŵanalume ŵachoko waka, awo mbapositole, ndiwo ŵakamanya kuti Yesu wafumapo pa charu chapasi, waluta kuchanya ku Ŵawiske. Khristu wakenera kwizaso mwakuyana waka. Ndimo viliri nadi. Mazuŵa ghano, ŵekha awo ŵali na umanyi wauzimu ndiwo ŵakumanya kuti Yesu walipo ndipo wakuwusa. (Luka 17:20) Tikukhumbikwira kumanya ukaboni wakuti Yesu wakuwusa na kuphalirako ŵanthu kuti nawo ŵawonenge kuti nyengo iyo tilimo njiheni.

16-18. (a) Kasi tikusambirapo vichi vyakukhwaskana na maungano gha Ŵakhristu pa Milimo 1:13, 14? (b) Kasi tikusambirapo vichi pa ivyo Mariya, nyina wa Yesu wakachita? (c) Chifukwa wuli maungano ngakuzirwa mazuŵa ghano?

¹⁶ Ntchakupulikikwa kuti ŵapositole ‘ŵakawelera ku Yerusalemu na chimwemwe chikuru.’ (Luka 24:52) Kweni kasi ŵakachita wuli na ulongozgi uwo Khristu wakaŵapa? Pa Milimo chaputara 1 vesi 13 na 14, tikuwona kuti ŵakawungana “mu chipinda cha muchanya,” ndipo tikusambirapo vinthu vinyake vyakukondweska vyakukhwaskana na maungano agha. Mu nyengo yira, nyumba za mu Palestina zikaŵanga na vipinda vya muchanya, ivyo nthowa yakunjilira yikaŵanga kuwaro. Kasi vingaŵa kuti “chipinda cha muchanya” ichi chikaŵa cha nyumba iyo yikuzunulika pa Milimo 12:12, iyo yikaŵa ya anyina ŵa Mariko? Kwali ndiyo nadi panji yayi, yikwenera kuti yikaŵa nyumba yakuti ŵalondezgi ŵa Khristu ŵangawunganamo. Kweni kasi mbanthu wuli ŵakawunganamo, ndipo ŵakachitanga vichi?

¹⁷ Pa ungano uwu pakaŵa ŵapositole pera yayi, nesi ŵanalume pera. Kweni pakaŵaso “ŵanakazi ŵanyake”, kusazgapo Mariya, nyina wa Yesu. Apa ndipo Mariya wakuzunulika kaumaliro mu Baibolo. Ntchakwenelera kumanya kuti pa malo agha Mariya wakapenjanga mazaza yayi, kweni mwakujiyuyura wakawungana na kusopera lumoza na ŵabali ndiposo ŵadumbu ŵake ŵauzimu. Mariya wakwenera kuti wakapembuzgika kuwona kuti ŵana ŵake ŵanayi, awo pakwamba ŵakaŵa ŵasambiri ŵa Yesu yayi, nawo ŵakaŵapo pa ungano uwu. (Mat. 13:55; Yoh. 7:5) Kufuma apo mukuru wawo wakafwira na kuwuka, ŵanalume aŵa ŵakasintha.—1 Kor. 15:7.

¹⁸ Kweniso, wonani chifukwa icho ŵasambiri aŵa ŵakawunganirana: “Wose ŵakaŵa na chilato chimoza, ndipo ŵakakoseranga mu lurombo.” (Mil. 1:14) Nyengo zose ntchakuzirwa kuti Ŵakhristu ŵawunganenge na kusopera pamoza. Tikuwungana kuti tikhwimiskane, tisambizgike na kulongozgeka, kweni chikuru chomene, ntchakuti tisope Adada ŵithu ŵakuchanya, Yehova. Malurombo na sumu za malumbo ivyo vikuŵa pa maungano agha vikumukondweska chomene Yehova ndipo ni vyakuzirwa kwa ise. Tingakhalanga chara ku maungano ghakupatulika na ghakukhozga agha.—Heb. 10:24, 25.

19-21. (a) Kasi tikusambirapo vichi pa mulimo ukuru uwo Petrosi wakachitanga mu mpingo? (b) Chifukwa wuli munthu munyake wakenera kutora malo gha Yudasi, ndipo tikusambirapo vichi pa umo nkhani iyi yikendera?

¹⁹ Pakaŵa nkhani yakuzirwa yakukhwaskana na kendeskero ka vinthu iyo ŵalondezgi ŵa Khristu ŵara ŵakenera kuyiwona, ndipo mpositole Petrosi wakadangilira pakuwona nkhani iyi. (Vesi 15-26) Ntchakukhozga chomene kuwona kuti Petrosi, uyo mu sabata zichoko waka kumasinda wakakana Fumu yake katatu, wakakhora chomene mwauzimu. (Mrk. 14:72) Tose tikunanga, ndipo  tikukhumbikwira kukumbuskika kuti Yehova ni ‘Muwemi, ndipo wakugowokera’ awo ŵapera nadi.—Sal. 86:5.

²⁰ Petrosi wakamanya kuti pakakhumbikwiranga munthu munyake wakuti wanjire pa malo gha Yudasi, mpositole uyo wakapeleka Yesu. Kweni kasi munthu uyu wakenera kuŵa njani? Mpositole muphya uyu wakwenera kuŵa munthu uyo wakalondezga Yesu mu uteŵeti wake wose ndipo wakamuwona wati wawuka. (Mil. 1:21, 22) Fundo iyi yikakolerana na ivyo Yesu wakalayizga, iyo wakati: “imwe mwanilondezga namweso muzamukhala pa vitengo 12, na kweruzga mafuko 12 gha Israyeli.” (Mat. 19:28) Vikuwoneka kuti Yehova wakakhumbanga kuti ŵapositole 12 awo ŵakalondezga Yesu apo wakateŵetanga pa charu chapasi ŵazakaŵe “malibwe 12 gha fawundeshoni” gha Yerusalemu Muphya. (Chivu. 21:2, 14) Ntheura Chiuta wakawovwira Petrosi kumanya kuti uchimi wakuti, “mulimo wake wa ulaŵiliri munthu munyake watore,” ukufiskika pa Yudasi.—Sal. 109:8.

²¹ Kasi ŵakasora wuli munthu uyu? Wakachita mphenduzga, ako kakaŵa kaluso mu nyengo yakale. (Zinth. 16:33) Ndipouli, apa ndipo Baibolo likuzunura kaumaliro za mphenduzga. Vikuwoneka kuti kaluso aka kakamara ŵasambiri ŵati ŵapokera mzimu utuŵa. Kweni wonani chifukwa icho ŵakachitira mphenduzga. Ŵapositole ŵakalomba kuti: “A Yehova, imwe mukumanya mitima ya wose, longorani uyo mwasora pa ŵanalume ŵaŵiri aŵa.” (Mil. 1:23, 24) Ŵakakhumbanga kuti Yehova ndiyo wasore. Matiya, uyo wakwenera kuti wakaŵa yumoza wa ŵasambiri 70 awo Yesu wakaŵatuma kukapharazga, wakasoleka. Ntheura Matiya wakazgoka yumoza wa “ŵapositole 12.” c—Mil. 6:2.

22, 23. Chifukwa wuli tikwenera kujilambika na kupulikira awo ŵakulongozga mu mpingo mazuŵa ghano?

²² Ichi chikutikumbuska kuzirwa kwa kwendeska vinthu mu ndondomeko yiwemi pakati pa ŵanthu ŵa Chiuta. Mazuŵa ghano napo, ŵanalume ŵakwenelera ŵakusoleka kuti ŵateŵetere nga mbalaŵiliri mu mpingo. Ŵalara ŵakusanda mwakupwelelera ivyo Malemba ghakuyowoya kuti munthu waŵe mulaŵiliri, ndipo ŵakulomba mzimu utuŵa kuti uŵalongozge. Ntheura mpingo ukuwona ŵanalume aŵa kuŵa ŵakwimikika na mzimu utuŵa. Ise tikujilambika na kupulikira ivyo ŵakutiphalira, kovwira kuti mpingo uŵe wakukolerana.—Heb. 13:17.

²³ Ŵasambiri ŵara ŵakati ŵawona kuti Yesu wawuskika kweniso kuti kendeskero ka vinthu kasintha, ŵakakhozgeka chomene. Ŵakanweka kuwona icho chikaŵa pafupi kuchitika. Mutu wakulondezgapo ukulongosora makora chakuchitika chapadera ichi.