1-3. (a) Kasi tizgorenge mafumbo wuli? (b) Kasi ni vinthu wuli vinayi vyakukhwaskana na kusopa kutuŵa ivyo tidumbiskanenge? (Wonani chithuzi chakwamba.)

 ABELU wakazilaŵisiska mberere zake. Wakaŵeta na kupwelelera mberere izi kufuma waka apo zikababikiranga. Sono zuŵa linyake wakasorapo mberere zinyake na kuzikoma, kuti wazipeleke chawanangwa kwa Yehova. Kasi Yehova wakapokelera chawanangwa ichi chakupelekeka na munthu wakwananga?

² Mpositole Paulosi pakulongozgeka na mzimu utuŵa wakalemba vya Abelu kuti: “Chiuta wakakondwa na vyawanangwa vyake.” Kweni Yehova wakakana sembe ya Kayini. (Ŵazgani Ŵahebere 11:4.) Ichi chikuwuska mafumbo agho tikwenera kughanaghanirapo. Chifukwa wuli Yehova wakazomera sembe ya Abelu na kukana ya Kayini? Kasi tingasambirako vichi kwa Kayini na Abelu kweniso ŵanthu ŵanyake awo ŵakuzunulika mu Ŵahebere chaputara 11? Mazgoro gha mafumbo agha ghatovwirenge kumanya ivyo vikukhumbikwa pakusopa kutuŵa.

³ Apo tikuwona mwakudumura ivyo vikachitika kufuma mu nyengo ya Abelu kuzakafika mu nyengo ya Ezekiyeli, wonani vinthu vinayi ivyo vikukhumbikwa kuti Chiuta wakondwe na kusopa kwithu.  Vinthu ivi ni: Yehova yekha ndiyo tikwenera kumusopa, tikwenera kumupa ivyo ni viwemi chomene, timusopenge munthowa iyo wakukhumba, kweniso tiŵenge na vilato viwemi pakumusopa.

4, 5. Kasi ntchivichi chikamupangiska Kayini kuti waghanaghane vya kupeleka chawanangwa chake kwa Yehova?

⁴ Ŵazgani Genizesi 4:2-5. Kayini wakamanyanga kuti chawanangwa chake wakeneranga kupeleka kwa Yehova yekha. Kayini wakaŵa na nyengo yinandi kweniso mpata wakusambilira vya Yehova. Kayini na Abelu ŵakwenera kuti ŵakaŵa na vyaka pafupifupi 100 apo ŵakapelekanga vyawanangwa vyawo kwa Chiuta. a Ŵanyamata aŵa ŵakawumanyanga munda wa Edeni, panji ŵakawuwoneranga waka patali munda wakutowa uwu. Ŵakwenera kuti ŵakaŵawonangaso ŵakerubi awo ŵakajanda nthowa yakunjilira mu munda wa Edeni. (Gen. 3:24) Ŵapapi ŵawo ŵakwenera kuti ŵakaŵaphalira kuti Yehova ndiyo wakalenga vyamoyo vyose kweniso kuti ivyo Chiuta wakakhumbiranga ŵanthu pakwamba vikapambananga na ivyo vikachitikanga pa nyengo iyi. Pa nyengo iyi ŵanthu ŵakachekuranga na kulindilira waka nyifwa. (Gen. 1:24-28) Panyake Kayini wakaghanaghana vya kupeleka chawanangwa kwa Chiuta chifukwa cha kumanya fundo izi.

⁵ Kasi ntchivichi chinyake icho panji chikapangiska Kayini kuti wapeleke sembe? Yehova wakayowoyerathu kuti wazamutuma “mphapu,” iyo yizamudinya mutu wa “njoka” iyo yikapusika Eva kuti wagalukire Chiuta. (Gen. 3:4-6, 14, 15) Pakuŵa mwana wakwamba, panji Kayini wakajiwonanga kuti ndiyo ni “mphapu” yakulayizgika. (Gen. 4:1) Chinyake ntchakuti ŵanthu ŵati ŵananga, Yehova wakaleka yayi kuyowoya nawo. Yehova wakalutilira kuyowoya na Adamu wati wananga, panji wakayowoyanga kwizira mwa mungelo. (Gen. 3:8-10) Yehova wakayowoya na Kayini apo wakapeleka sembe yake. (Gen. 4:6) Tikukayika yayi kuti Kayini wakamanyanga kuti Yehova yekha ndiyo ŵanthu ŵakwenera kumusopa.

6, 7. Kasi pakaŵa uheni uliwose na sembe ya Kayini panji umo wakayipelekera? Longosorani.

⁶ Chifukwa wuli pera Yehova wakakondwa yayi na sembe ya Kayini? Kasi sembe iyi yikaŵa yiwemi yayi? Baibolo likuyowoyapo yayi. Likutiphalira waka kuti Kayini “wakatora vipambi vya mu munda.” Kweni dango ilo Yehova wakapeleka kwa Mozesi pamasinda, likulongora kuti sembe za mtundu uwu zikaŵanga zakuzomerezgeka. (Maŵa. 15:8, 9) Kweniso ghanaghanirani umo vinthu vikaŵira. Pa nyengo iyi, ŵanthu ŵakaryanga waka vyakumera. (Gen. 1:29) Pakuti Chiuta wakatemba dongo ilo likaŵa kuwaro kwa munda wa Edeni, Kayini wakasuzgikira kuti wasange vinthu vyakuti wapeleke sembe. (Gen. 3:17-19) Kayini wakapeleka vyakurya ivyo wakasuzgikira kuvisanga kuŵa sembe. Nangauli ndimo vikaŵira, kweni Yehova wakakondwa nayo yayi sembe yake.

⁷ Kasi ndikuti nthowa iyo Kayini wakapelekera chawanangwa chake yikaŵa yambura kwenelera? Kasi wakatondeka kupeleka munthowa  iyo Yehova wakuzomerezga? Ndimo vingaŵira yayi. Chifukwa wuli? Chifukwa ntchakuti pa nyengo iyo Yehova wakakaniranga sembe ya Kayini, wakayowoyapo yayi vyakuti yapelekeka munthowa yiheni. Nakuti Baibolo lindayowoyepo umo Kayini panji Abelu ŵakapelekera sembe zawo. Ipo suzgo likaŵa vichi pera?

8, 9. (a) Chifukwa wuli Yehova wakakondwa nayo yayi Kayini panji sembe yake? (b) Kasi mukusangapo fundo wuli yakuzirwa yakukhwaskana na Kayini na Abelu kuyana na umo Baibolo likulongosolera?

⁸ Ivyo Paulosi wakalembera Ŵahebere vikulongora kuti chilato icho Kayini wakapelekera sembe yake chikaŵa chiwemi yayi. Kayini wakaŵavya chipulikano. (Heb. 11:4; 1 Yoh. 3:11, 12) Ntheura Kayini ndiyo Yehova wakakondwa nayo yayi, sembe yikaŵavya suzgo. (Gen. 4:5-8) Pakuti Yehova ni Dada wachitemwa, wakayezga kumovwira Kayini. Kweni Kayini wakakana wovwiri wa Yehova. Mtima wa Kayini ukazura na milimo ya thupi nga ‘ulwani, zawe, na sanji.’ (Gal. 5:19, 20) Mtima uheni uwo Kayini wakaŵa nawo ndiwo ukapangiska kuti viwemi vinyake ivyo wakachita pakusopa kwake viŵe vyawakawaka. Ivyo vikachitikira Kayini vikutisambizga kuti pali vinandi ivyo vikukhumbikwa pakusopa kutuŵa kuluska kujilongora waka pamaso kuti ndise ŵakujipeleka kwa Yehova.

⁹ Baibolo likutiphalira vinandi vya Kayini. Tikuŵazga ivyo Yehova wakayowoya nayo, ivyo Kayini wakazgora, ndipo tikumanyaso mazina gha ŵana ŵake na vinyake ivyo ŵakachitanga. (Gen. 4:17-24) Kweni Baibolo lindayowoyepo kuti Abelu wakaŵa na ŵana. Palije mu Baibolo apo pali kulembeka ivyo Abelu wakayowoya. Ndipouli, ivyo Abelu wakachita vichali kuyowoya nase mazuŵa ghano. Munthowa wuli?

10. Kasi Abelu wakaŵa wuli chakuwonerapo pa nkhani ya kusopa kutuŵa?

¹⁰ Abelu wakapeleka sembe kwa Yehova, pakumanya kuti ndiyo yekha uyo wakwenera kupika sembe. Sembe iyo Abelu wakapeleka yikaŵa yiwemi chomene, wakasankha “twana twa mberere twakwamba kubabika.” Nangauli Baibolo lindayowoyepo kuti sembe iyi wakapelekera pa jotchero panji yayi, kweni nthowa iyo wakapelekera yikwenera kuti yikaŵa yakuzomerezgeka kwa Yehova. Kweni fundo yikuru iyo tikutorapo pa sembe iyo Abelu wakapeleka ntchilato icho wakayipelekera. Fundo iyi ndiyo nase tikwenera kuyikumbuka mazuŵa ghano, nangauli pajumpha vyaka vinandi chomene kufuma mu nyengo ya Abelu. Abelu wakaŵa na chipulikano mwa Chiuta kweniso wakatemwanga fundo zaurunji za Yehova, lekani wakapeleka sembe yake. Kasi tikumanya wuli?

11. Chifukwa wuli Yesu wakati Abelu wakaŵa murunji?

¹¹ Chakwamba, wonani ivyo Yesu wakayowoya vya Abelu. Yesu wakamumanyanga makora Abelu chifukwa iyo wakaŵa kuchanya apo Abelu wakaŵa wamoyo. Yesu wakakondwanga chomene na mwana wa Adamu uyu. (Zinth. 8:22, 30, 31; Yoh. 8:58; Kol. 1:15, 16) Ntheura, apo Yesu wakalongosoranga kuti Abelu wakaŵa munthu murunji, wakapelekanga ukaboni wa ivyo wakawona. (Mat. 23:35) Munthu murunji ni uyo wakumanya kuti Yehova ndiyo wakwenera kuphalira ŵanthu icho ntchiwemi na chiheni. Kweniso  ivyo wakuyowoya na kuchita vikukolerana na fundo za Chiuta. (Yaniskani na Luka 1:5, 6.) Vikutora nyengo kuti munthu wambe kumanyikwa kuti ni murunji. Ntheura nanga ni apo wakaŵa wandapeleke chawanangwa chake kwa Chiuta, Abelu wakwenera kuti wakamanyikwanga kuti ni munthu uyo wakalondezganga fundo za Yehova. Ichi chikwenera kuti chikaŵa chakusuzga chomene. Mukuru wake Kayini wakaŵa wakuti wangasambirako vyamahara yayi, chifukwa mtima wake ukaŵa uheni. (1 Yoh. 3:12) Anyina ŵa Abelu ŵakatondeka kupulikira dango la Yehova, adada ŵake nawo ŵakagalukira Yehova, ŵakakhumbanga kuti ŵajimanyirenge ŵekha icho ntchiwemi na chiheni. (Gen. 2:16, 17; 3:6) Abelu wakalongora chikanga chikuru chomene pakusankha vinthu ivyo vikapambana na mbumba yakwake.

12. Kasi mphambano yikuru pakati pa Kayini na Abelu yikaŵa yakuti wuli?

¹² Chachiŵiri, wonani umo mpositole Paulosi wakalongolera kuti chipulikano na urunji vikwendera lumoza. Paulosi wakalemba kuti: “Na chipulikano, Abelu wakapeleka kwa Chiuta sembe yakuzirwa kuluska ya Kayini. Kwizira mu chipulikano ichi, wakapokera ukaboni wakuti wakaŵa murunji.” (Heb. 11:4) Ivyo Paulosi wakayowoya vikulongora kuti Abelu wakaŵa na chipulikano mwa Yehova na kachitiro kake ka vinthu. Kweni Kayini wakaŵa nthena yayi.

13. Kasi ivyo Abelu wakachita vikutisambizgachi?

¹³ Ivyo Abelu wakachita vikutisambizga kuti chakukhumbikwa pakusopa kutuŵa ntchakuti munthu waŵenge na vilato viwemi. Wakwenera kuŵa na chipulikano chikuru mwa Yehova kweniso wakoleranenge na fundo zake zaurunji. Tikusambiraso kuti pakukhumbikwira vinandi kuluska kujipeleka kamoza pera. Ichi chikung’anamura kuti umoyo na vyakuchita vithu vyose vikwenera kuŵa pa kusopa kutuŵa.

14. Chifukwa wuli Yehova wakapokelera sembe izo Nowa, Abrahamu, na Yakhobe ŵakapeleka?

¹⁴ Abelu wakaŵa munthu wakwamba wambura kufikapo uyo wakasopanga Yehova munthowa yakwenelera, kweni wakaŵa waumaliro yayi. Mpositole Paulosi wakazunuraso ŵanyake awo ŵakasopanga Yehova munthowa yakwenelera, nga ni Nowa, Abrahamu na Yakhobe. (Ŵazgani Ŵahebere 11:7, 8, 17-21.) Nyengo yinyake pa umoyo wawo, ŵanalume aŵa ŵakapeleka sembe kwa Yehova, ndipo Chiuta wakapokelera sembe zawo. Chifukwa wuli? Chifukwa ŵanalume aŵa ŵakachita vinandi padera pakupeleka waka sembe. Waliyose wa iwo wakafiska vyose ivyo vikukhumbikwa pa kusopa kutuŵa. Tiyeni tiwone ivyo ŵakachita.

15, 16. Kasi Nowa wakafiska wuli vinthu vinayi ivyo vikukhumbikwa pakusopa kutuŵa?

¹⁵ Nowa wakababika pakati pajumpha vyaka 126 kufuma apo Adamu wakafwira. Kweni wakakhalanga mu charu icho chikazura na kusopa kwautesi. b (Gen. 6:11) Pa ŵanthu wose awo ŵakaŵa pa charu pambere Chigumula chindize, Nowa na mbumba yake pera ndiwo ŵakasopanga Yehova munthowa yakwenelera. (2 Pet. 2:5) Nowa wakati wapona ku Chigumula, wakazenga jotchero ndipo  wakapeleka sembe kwa Yehova. Ili ndilo jotchero lakwamba kuzunulika mu Baibolo. Ivyo Nowa wakachita chikaŵa chisambizgo ku ŵana ŵake kweniso ŵanthu wose ŵakubabika pamasinda, kuti Yehova yekha ndiyo wakwenera kupika sembe. Pa vinyama vyose ivyo vikaŵapo, Nowa wakasankhapo “vinyama vyose vyambura kufipirwa na vyamoyo vyose vyakuduka mudera vyambura kufipirwa.” (Gen. 8:20) Vinyama ivi ndivyo vikaŵa viwemi kupeleka sembe chifukwa Yehova wakati ni vyambura kufipirwa.—Gen. 7:2.

¹⁶ Nowa wakapeleka sembe zakotcha izi pa jotchero ilo wakazenga. Kasi nthowa iyo Nowa wakapelekera sembe yikaŵa yakuzomerezgeka? Enya. Nkhani iyi yikuti Yehova wakati wapulika sungu liwemi la sembe izi wakakondwa, ndipo wakatumbika Nowa na ŵana ŵake. (Gen. 8:21; 9:1) Kweni chikuru chomene icho Yehova wakakondwera na sembe iyi, ntchilato icho Nowa wakaŵa nacho pakuyipeleka. Sembe iyi ukaŵa ukaboni wakuti Nowa wakaŵa na chipulikano chakukhora mwa Yehova na kachitiro kake ka vinthu. Nowa wakapulikiranga Yehova na kulondezga fundo zake, lekani Baibolo likuti “wakendanga na Chiuta waunenesko.” Ntheura Nowa wakumanyikwa kuti wakaŵa munthu murunji.—Gen. 6:9; Ezek. 14:14; Heb. 11:7.

17, 18. Kasi Abrahamu wakafiska wuli vinthu vinayi ivyo vikukhumbikwa pakusopa kutuŵa?

¹⁷ Abrahamu wakakhalanga na ŵanthu awo ŵakaŵa mu chisopa chautesi. Mu msumba wa Uri, uko Abrahamu wakakhalanga, ndimo mukaŵa tempile ilo ŵakasoperangamo Nana, chiuta mwezi. c Awiske ŵa Abrahamu nawo nyengo yinyake ŵakasopanga ŵachiuta ŵatesi. (Josh. 24:2) Kweni Abrahamu wakasankha kusopa Yehova. Wakwenera kuti wakasambira vya Chiuta waunenesko kwa sekuru wake Shemu, yumoza wa ŵana ŵa Nowa. Shemu wakaŵa wachali wamoyo apo Abrahamu wakababikanga ndipo ŵakaŵira lumoza vyaka 150.

¹⁸ Abrahamu wakakhala na umoyo utali, ndipo wakapeleka sembe zinandi. Kweni nyengo zose wakapelekanga sembe izi kwa Yehova, uyo ngwakwenelera nadi kuzipokera. (Gen. 12:8; 13:18; 15:8-10) Kasi Abrahamu wakaŵa wakunozgeka kupeleka sembe ziwemi chomene kwa Yehova? Fumbo ili likazgoreka apo Abrahamu wakanozgeka kupeleka sembe Yisake, mwana wake wakutemweka. Pa nyengo iyi, Yehova wakamuphalira vyose Abrahamu vya umo wangapelekera sembe iyi. (Gen. 22:1, 2) Abrahamu wakanozgeka kulondezga vyose ivyo Yehova wakamuphalira. Yehova ndiyo wakamukanizga Abrahamu kukoma mwana wake. (Gen. 22:9-12) Yehova wakazomerezga kusopa kwa Abrahamu chifukwa Abrahamu wakaŵa na chilato chiwemi. Paulosi wakalemba kuti: “Abrahamu wakapulikana mwa Yehova, ndipo Chiuta wakamupima kuti ni murunji.”—Rom. 4:3.

19, 20. Kasi Yakhobe wakafiska wuli vinthu vinayi ivyo vikukhumbikwa pakusopa kutuŵa?

¹⁹ Yakhobe wakakhala vyaka vinandi ku Kenani, charu icho Yehova wakati wapelekenge kwa Abrahamu na ŵana ŵake. (Gen. 17: 1, 8) Chikaŵa charu icho ŵanthu ŵake ŵakachitanga vyaunyankhasi mwakuti Yehova wakati charu ichi “chiwukurenge ŵanthu awo ŵakukhalamo.” (Lev. 18:24, 25) Apo wakaŵa na vyaka 77, Yakhobe wakafumako ku Kenani, wakaluta ku charu chinyake na kutorako mwanakazi. Pamasinda, wakawerako na ŵana ŵanandi chomene. (Gen. 28:1, 2; 33:18) Kweni ŵanyake mu mbumba yake pakwamba ŵakaŵa mu chisopa chautesi. Ndipouli, apo Yehova wakaphalira Yakhobe kuti walute ku Beteli na kuzenga jotchero, Yakhobe wakachitapo kanthu mwaluŵiro. Iyo wakadankha kuphalira mbumba yake kuti: “Wuskanimo ŵachiuta ŵachilendo awo ŵali mukati mwinu ndipo jitozgani.” Kufuma apo, wakachita vyose ivyo Yehova wakamuphalira.—Gen. 35:1-7.

²⁰ Yakhobe wakazenga majotchero ghanandi mu Charu cha Layizgano ichi, kweni nyengo zose wakapelekerangapo sembe kwa Yehova. (Gen. 35:14; 46:1) Pakuti Yakhobe wakapelekanga sembe ziwemi, wakasopanga Chiuta munthowa yakwenelera, kweniso wakaŵa na vilato viwemi, Baibolo likuti wakaŵa “wambura kafukwa,” mazgu agho kanandi ghakuyowoya vya ŵanthu awo Chiuta wakukondwa nawo. (Gen. 25:27) Ivyo Yakhobe wakachita umoyo wake wose, chikaŵa chakuwonerapo chiwemi ku mtundu wa Israyeli, uwo ukafuma mwa iyo.—Gen. 35:9-12.

21. Kasi tingasambirako vichi ku ŵanthu ŵakale pa nkhani ya kusopa kutuŵa?

²¹ Kasi tingasambirako vichi ku ŵanalume ŵakale pa nkhani ya kusopa kutuŵa? Nga ndiwo, nase tikukhala na ŵanthu awo ŵangatitimbanizga kusopa Yehova na mtima wose, nanga ŵangaŵa ŵabali ŵithu. Kuti tileke kupusikika na ŵanthu aŵa, tikwenera kuŵa na chipulikano chakukhora mwa Yehova na kukhorwa kuti fundo zake zaurunji ni zakovwira nadi. Tingalongora kuti tili na chipulikano para tikupulikira Yehova kweniso para tikupeleka nyengo yithu, nkhongono, na vinthu ivyo tili navyo pakumuteŵetera. (Mat. 22:37-40; 1 Kor. 10:31) Tikukhozgeka chomene kumanya kuti Yehova wakutiwona kuti ndise ŵarunji para tikumusopa na nkhongono zithu zose, munthowa iyo wakukhumba kweniso na vilato viwemi.—Ŵazgani Yakobe 2:18-24.

22-24. Kasi Dango likati Ŵaisrayeli ŵapelekenge kwa njani sembe, ŵapelekenge zamtundu wuli, ndipo munthowa wuli?

²² Yehova wakapeleka Dango ku ŵana ŵa Yakhobe. Wakakhumbanga kuti ŵamanyenge ivyo iyo wakukhumba kwa iwo. Yehova wakati usange ŵapulikirenge, ŵaŵenge ‘chuma chake chapadera’ na “mtundu utuŵa.” (Eks. 19:5, 6) Wonani umo Dango likadidimizgira vinthu vinayi ivyo vikukhumbikwa pakusopa kutuŵa.

²³ Yehova wakaphalira Ŵaisrayeli kuti ŵakwenera kusopa iyo pera. Yehova wakati: “Ungaŵanga na ŵachiuta ŵanyake chara padera pa ine.” (Eks. 20:3-5) Sembe izo ŵakapelekanga kwa iyo zikeneranga kuŵa ziwemi chomene. Nyama izo ŵakapelekanga sembe zikeneranga kuŵa zambura kalema. (Lev. 1:3; Doto. 15:21;  yaniskani na Malaki 1:6-8.) Ŵalevi ŵakawovwirikanga na sembe izo ŵanthu ŵakapelekanga kwa Yehova, kweni nawo ŵakapelekangaso sembe. Sembe izo ŵakapelekanga zikafumanga pa “vyawanangwa vyose viwemi chomene” ivyo ŵanthu ŵakaŵapanga. (Maŵa. 18:29) Pakuyowoya vya nthowa yakusopera Chiuta, Dango likaŵaphalira Ŵaisrayeli sembe izo ŵangapeleka, malo agho ŵangapelekerako, kweniso umo ŵangazipelekera. Ŵaisrayeli ŵakapika malango ghakujumpha 600 kuti ghaŵalongozgenge. Ndipo ŵakaphalirika kuti: “Mupwelelere chomene kuti muchite nga umo Yehova Chiuta winu wamuphalilirani. Mungazgokeranga kumalyero panji kumazere chara.”—Doto. 5:32.

²⁴ Kasi malo agho Ŵaisrayeli ŵakeneranga kupelekerako sembe ghakaŵa ghakuzirwa? Enya. Yehova wakaphalira ŵanthu ŵake kuti ŵazenge chihema, ndipo ndicho chikaŵa chinyina cha kusopa kutuŵa. (Eks. 40:1-3, 29, 34) Pa nyengo yira, para Ŵaisrayeli ŵakhumba kuti Chiuta wapokelere sembe zawo, ŵakazipelekeranga ku chihema. d—Doto. 12:17, 18.

25. Kasi chakuzirwa chomene pa nkhani ya kupeleka sembe chikaŵa chivichi? Longosorani.

²⁵ Kweni chakuzirwa chomene chikaŵanga chilato icho Ŵaisrayeli ŵakapelekeranga sembe. Iwo ŵakeneranga kupeleka sembe  chifukwa cha kutemwa Yehova na fundo zake. (Ŵazgani Dotoronome 6:4-6.) Yehova wakapokeleranga yayi sembe za Ŵaisrayeli awo ŵakamusopanga mwadango waka. (Yes. 1:10-13) Kwizira mwa ntchimi Yesaya, Yehova wakavumbura kuti wakupusikika yayi na ŵanthu awo ŵakujipeleka pamaso pera. Yehova wakati: “Ŵanthu aŵa . . . ŵakunichindika na milomo yawo, kweni mtima wawo uli kutali na ine.”—Yes. 29:13.

26. Kasi pakwamba tempile ilo Solomoni wakazenga likawovwira wuli pa nkhani ya kusopa kutuŵa?

²⁶ Ŵaisrayeli ŵakati ŵakakhalamo vyaka vinandi mu Charu cha Layizgano, Themba Solomoni likazenga nyumba iyo yikazgoka chinyina cha kusopa kutuŵa, m’malo mwa chihema. (1 Mathe. 7:51; 2 Mid. 3:1, 6, 7) Pakwamba, sembe izo ŵanthu ŵakapelekanga pa tempile ili zikapelekekanga kwa Yehova pera. Solomoni na ŵanthu ŵake ŵakapeleka sembe zinandi ziwemi chomene ndipo ŵakazipeleka kuyana na umo Dango la Chiuta likayowoyeranga. (1 Mathe. 8:63) Kweni Yehova wakazomerezga kusopa pa tempile ili chifukwa cha kuwona umo likazengekera yayi, panji unandi wa sembe izo ŵanthu ŵakapelekanga. Chakuzirwa chikaŵa chilato cha awo ŵakapelekanga sembe izi. Solomoni wakadidimizga fundo iyi apo wakajuliranga tempile. Iyo wakati: “Mtima winu uŵe wakufikapo kwa Yehova Chiuta withu, mwendenge kuyana na ulongozgi wake na kusungilira malango ghake nga umo viliri muhanya uno.”—1 Mathe. 8:57-61.

27. Kasi mathemba gha Israyeli pamoza na ŵanthu ŵawo ŵakachita vichi, ndipo Yehova wakati wuli?

²⁷ Chachitima ntchakuti Ŵaisrayeli ŵakaleka kulondezga ulongozgi wavinjeru wa themba. Ŵakatondeka kufiska vinthu vyakuzirwa ivyo vikukhumbikwa pakusopa kutuŵa. Mathemba gha Israyeli na ŵanthu ŵawo ŵakazomerezga mitima yawo kupusikika, ŵakaleka kuŵa na chipulikano mwa Yehova, ndipo ŵakasulako fundo zake zaurunji. Pakuti wakaŵatemwanga, Yehova wakatumanga ntchimi mwakuwerezgawerezga kuti ziŵachenjezge za uheni wa kugaluka kwawo. (Yer. 7:13-15, 23-26) Yimoza mwa ntchimi izi wakaŵa Ezekiyeli, munthu wakugomezgeka. Ezekiyeli wakakhalanga mu nyengo yakusuzga chomene pa mdauko wa kusopa kutuŵa.

28, 29. Kasi tikumanyapo vichi vya Ezekiyeli? (Wonani bokosi lakuti “Ezekiyeli—Umoyo Wake na Nyengo Iyo Wakaŵako.”)

²⁸ Ezekiyeli wakamanyanga makora umo ŵanthu ŵakasoperanga pa tempile ilo Solomoni wakazenga. Adada ŵake ŵakaŵa ŵasembe ndipo nawo ŵakateŵeterangapo pa tempile. (Ezek. 1:3) Ezekiyeli wakwenera kuti wakakondwanga chomene apo wakaŵa mwana. Adada ŵake ŵakwenera kuti ŵakamusambizga vya Yehova kweniso Dango lake. Nakuti pa nyengo iyo Ezekiyeli wakababikiranga, “buku la Dango” likasangika mu tempile. e Themba liwemi Yosiya, ilo likawusanga nyengo yira, likakhwaskika chomene na ivyo likaŵazga mu buku la Dango. Ntheura likaŵikapo mtima kovwira ŵanthu kuti ŵambeso kusopa kutuŵa.—2 Mathe. 22:8-13.

 ²⁹ Nga mbanalume ŵachipulikano awo ŵakaŵako pambere iyo wandababike, Ezekiyeli wakafiska vinthu vinayi ivyo vikukhumbikwa pakusopa kutuŵa. Apo tikusanda buku la Ezekiyeli, tikusambira kuti Ezekiyeli wakateŵeteranga Yehova pera. Wakamupanga viwemi chomene, ndipo wakachitanga vyose ivyo Yehova wakamutumanga kweniso kuyana na umo wakakhumbiranga. Ezekiyeli wakachita vyose ivi chifukwa wakaŵa na chipulikano mwa Chiuta. Kweni ŵanthu ŵanandi mu nyengo ya Ezekiyeli ŵakapulikiranga yayi. Kufuma pa wanichi, Ezekiyeli wakategherezganga mauchimi gha Yeremiya, uyo wakamba uteŵeti wake mu 647 B.C.E. Yeremiya wakalimbikira kuchenjezga ŵanthu za cheruzgo icho Yehova wakaŵa pafupi kupeleka.

30. (a) Kasi mauchimi agho Ezekiyeli wakalemba ghakuvumbura vichi? (b) Kasi uchimi ni vichi, ndipo tikwenera kughapulikiska wuli mauchimi agho Ezekiyeli wakalemba? (Wonani bokosi lakuti “Kupulikiska Mauchimi gha Ezekiyeli.”)

³⁰ Ivyo Ezekiyeli wali kulemba vikulongora kuti ŵanthu ŵa Yehova ŵakapuluka na kugaluka chomene. (Ŵazgani Ezekiyeli 8:6.) Yehova wakati wamba kulanga Ŵayuda, Ezekiyeli nayo wakatolekera lumoza ku wuzga ku Babuloni. (2 Mathe. 24:11-17) Nangauli Ezekiyeli wakaŵa ku wuzga, kweni chikulongora kuti nayo wakapika chilango yayi. Yehova wakamupa ntchito yakuti wachite pakati pa ŵanthu ŵake awo ŵakaŵa ku wuzga. Mboniwoni izo Ezekiyeli wakawona kweniso mauchimi agho wali kulemba, ukaŵa ukaboni wakuti kusopa kutuŵa kuzamwambiraso mu Yerusalemu. Mboniwoni na mauchimi agha, ghakalongorangaso umo ŵanthu wose awo ŵakutemwa Yehova ŵazamwambiraso kusopa kutuŵa.

31. Kasi buku ili litovwirenge wuli?

³¹ Mu vigaŵa vyakulondezgapo vya buku ili, tisambirenge chomene vya kuchanya, uko kukukhala Yehova. Tiwonenge umo kusopa kutuŵa kukabinkhiskikira, na kuwona umo Yehova wakaŵawezgera kwawo ŵanthu ŵake na kuŵavikilira. Kweniso tiwonenge umo vinthu vizamuŵira kunthazi apo munthu waliyose wazamusopa Yehova. Mu mutu wakulondezgapo, tiwonenge mboniwoni yakwamba iyo Ezekiyeli wakawona. Mboniwoni iyi yikutovwira kuŵa na chithuzithuzi cha Yehova kweniso chigaŵa chakuchanya cha gulu lake, na kumanya chifukwa icho ŵanthu ŵakwenera kusopa iyo pera.