1-3. (a) Kasi ntchivichi chizamuchitika chifukwa cha ‘ukali ukuru’ wa Yehova? (Wonani chithuzi chakwamba.) (b) Kasi tisambirenge vichi?

 MUŴE nga mukuwona ŵanthu, ŵanalume, ŵanakazi, na ŵana, ŵayimilira pamoza ndipo ŵakwimba sumu ya Ufumu. Kufuma apo, mulara wakulomba kufumira pasi pa mtima, kuŵeyelera Yehova kuti waŵavikilire. Ŵanthu wose mu mpingo ŵakugomezga kuti Yehova waŵenge nawo, ndipouli ŵakukhumbikwira nipera kupembuzgika na kukhozgeka. Ŵakupulika viwawa vya ŵanthu ŵakutimbana kuwaro. Nkhondo ya Aramagedoni yasweka.—Chivu. 16:14, 16.

² Pa nkhondo ya Aramagedoni, Yehova wazamulanga ŵanthu mu ‘ukali ukuru.’ (Ŵazgani Ezekiyeli 38:18.) Iyo wazamupungulira ukali wake pa mtundu umoza pera yayi, kweni pa ŵanthu ŵambura kupendeka awo ŵakukhala pa charu chose chapasi. Pa zuŵa ilo, awo Yehova wazamuŵa kuti waŵakoma ŵazamwambira “ku chigoti chimoza cha charu m’paka ku chigoti chinyake cha charu.”—Yer. 25:29, 33.

³ Kasi ntchivichi chizamuvundura ‘ukali ukuru’ wa Yehova, Chiuta wa chitemwa, uyo wakuchemekaso “Chiuta walusungu na  wachiwuravi” kweniso ‘wambura kukalipa luŵiro’? (Eks. 34:6; 1 Yoh. 4:16) Tiyeni tiwone umo zgoro la fumbo ili lingatipembuzgira, kutipa chikanga, na kutikhukiska pa mulimo withu wa kupharazga.

4, 5. Kasi ukali wa Chiuta ukupambana wuli na ukali wa ŵanthu?

⁴ Chakwamba tikwenera kumanya kuti ukali wa Yehova ukupambana na ukali wa ŵanthu. Para munthu wakalipa chomene, kanandi pakuŵavya kawemi. Kayini, mwana wakwamba wa Adamu, “wakagolera na ukali” chifukwa Yehova wakapokelera yayi sembe yake, kweni wakapokelera ya Abelu. Kasi chikachitika ntchivichi? Kayini wakakoma munung’una wake. (Gen. 4:3-8; Heb. 11:4) Baibolo likuti Davide wakaŵa munthu uyo wakakolerana na mtima wa Yehova. (Mil. 13:22) Kweni munthu muwemi uyu wakakhala pachoko nkhanira kuŵa na mulandu wa ndopa wati wapulika kuti Nabala wayowoyera msinjiro ŵanalume ŵake pamoza na iyo. Davide na ŵasilikari ŵake ŵakagolera na ukali ndipo “ŵakakakilira malupanga ghawo” kuti ŵakakome Nabala, kweniso ŵanalume wose ŵamunyumba yake. Mwamwaŵi, Abigelu, muwoli wa Nabala, wakaŵeyelera Davide na ŵanalume ŵake kuti ŵaleke kuwezgera. (1 Sam. 25:9-14, 32, 33) Lekani Yehova wakaphalira Yakobe kulemba kuti: “Ukali wa munthu ukulongora [ukubaba] urunji wa Chiuta yayi.”—Yak. 1:20.

⁵ Mwakupambana na ukali wa munthu uwo kanandi ukuŵa wambura kukoleka, nyengo zose Yehova wakukorako ukali wake ndipo chifukwa icho wakwiyira chikumanyikwa. Iyo wakuchita vinthu mwaurunji nanga ni para wagolera na ukali ukuru. Para wakuparanya ŵalwani ŵake, wakuphyerapo waka “ŵarunji pamoza na ŵaheni” yayi. (Gen. 18:22-25) Chinyake ntchakuti Yehova wakukalipa pa vifukwa vyakwenelera. Tiyeni tiwone vifukwa viŵiri kweniso ivyo tikusambirapo.

6. Kasi Yehova wakuchita wuli para zina lake likunyozeka?

⁶ Chifukwa chakwamba: Zina la Yehova likufipiskika. Awo ŵakuti ŵakusopa Yehova kweni ŵakufipiska zina lake ndiwo ŵakuvundura ukali wake. (Ezek. 36:23) Mu mitu yakumasinda ya buku ili, tasambira kuti mtundu wa Israyeli ukatukiskanga zina la Yehova. Mphake kuti Yehova wakakalipa chifukwa cha nkharo na vyakuchita vya mtundu uwu. Kweni wakatondeka kuwukora yayi ukali wake, wakaŵalanganga mwakujumphizga yayi ŵanthu ŵake. (Yer. 30:11) Ukali wa Yehova ukamaranga para wafiska chilato chake, wakasunganga vyakusingo yayi.—Sal. 103:9.

7, 8. Kasi tikusambirapo vichi pa umo Yehova wakachitiranga vinthu na Israyeli?

⁷ Ivyo tikusambirapo: Umo Yehova wakachitiranga na Ŵaisrayeli, ni chenjezgo likuru chomene kwa ise. Nase tili na mwaŵi wakumanyikwa na zina la Yehova, nga umo vikaŵira na Ŵaisrayeli. Ndise Ŵakaboni ŵa Yehova. (Yes. 43:10) Ivyo tikuyowoya na kuchita vikukhwaska chomene Chiuta uyo tikumusopa.  Tingachitiranga dala yayi viheni na kutukiska zina la Yehova. Para tingachita nthena tingasosomora ukali wa Yehova, uyo sonosono apa wachitengepo kanthu kuti wavikilire zina lake.—Heb. 3:13, 15; 2 Pet. 2:1, 2.

⁸ Kasi chenjezgo lakuti nyengo zinyake Yehova wakuŵa na ‘ukali ukuru’ likwenera kutitondeska kusendelera kwa iyo? Yayi. Tikumanya kuti Yehova wakuzikira kweniso wakugowoka. (Yes. 55:7; Rom. 2:4) Kweni tikumanyaso kuti Yehova wakupeleka chilango para mphakwenelera. Nakuti tikwamba kumuchindika chifukwa tikumanya kuti ukali wake ukugolera pa awo ŵakunangira dala ndipo wakuŵazomerezga yayi kulutilira kuŵa pakati pa ŵanthu ŵake. (1 Kor. 5:11-13) Yehova wali kutiphalira kale ivyo vikumukwiyiska. Ntheura vili kwa ise kugega nkharo na vyakuchita ivyo vingavundura ukali wake.—Yoh. 3:36; Rom. 1:26-32; Yak. 4:8.

9, 10. Kasi Yehova wakuchita wuli usange ŵalwani ŵakofya ŵanthu ŵake ŵakugomezgeka? Yowoyani viyelezgero.

⁹ Chifukwa chachiŵiri: Ŵanthu ŵa Yehova ŵakuwofyeka. Ukali wa Yehova ukugolera para ŵalwani ŵakuwukira ŵanthu ŵakugomezgeka awo ŵakubisama mwa iyo. Ŵaisrayeli ŵakati ŵafuma mu Eguputo, Farawo na ŵasilikari ŵake ŵankhongono ŵakaŵalondezga kuti ŵaŵakome apo ŵakawunjikana mumphepete mwa Nyanja Yiswesi. Kweni apo ŵasilikari aŵa ŵakachimbizganga Ŵaisrayeli pakati pa nyanja, Yehova wakakhura makhwiro gha magileta ghawo ghankhondo ndipo ŵasilikari wose ŵakamalira pa maji tipiti. Baibolo likuti “pakaŵavya nanga njumoza uyo wakazomerezgeka kupona.” (Eks. 14:25-28) Ukali wa Yehova ukagolera pa Ŵaeguputo chifukwa cha ‘chitemwa chake chakugomezgeka’ pa ŵanthu ŵake.—Ŵazgani Ekisodo 15:9-13.

¹⁰ Mu nyengo ya Themba Hezekiya napo, Yehova wakachitapo kanthu chifukwa cha kutemwa ŵanthu ŵake. Ŵasilikari ŵa Asiriya awo ŵakaŵa ŵankhongono na ŵankhaza chomene mu nyengo iyo, ŵakiza kuti ŵaparanye msumba wa Yerusalemu. Ŵalwani aŵa ŵakawofya ŵateŵeti ŵakugomezgeka ŵa Yehova kuti ŵaŵazingilizgenge, ndipo ŵasuzgikenge na kufwa. (2 Mathe. 18:27) Apa ŵakaŵa nga ŵasokora masanganavu. Yehova wakanjilirapo, wakatuma mungelo yumoza pera, uyo wakakoma ŵasilikari ŵa Asiriya 185,000 usiku umoza. (2 Mathe. 19:34, 35) Muŵe nga mukuwona umo vinthu vikaŵira mu msasa wa Ŵaasiriya mulenji wakulondezgapo. Mikondo, viskango, na malupanga vikati waka limbwalimbwa. Pakaŵavya wakulizga mbata kuti wawuske ŵanthu. Mulongozgi wakuti watume ŵasilikari kurwa nkhondo pakaŵavya. Mu msasa mukaŵa waka yii, vitanda pera ngundangunda.

11. Kasi nkhani za umo Yehova wakuchitira para ŵanthu ŵake ŵawukirika zikutipembuzga na kutipa chikanga munthowa wuli?

¹¹ Ivyo tikusambirapo: Umo Yehova wakachitira apo ŵanthu ŵake ŵakawofyekanga, ni chenjezgo lankhongono ku ŵalwani ŵithu: “Ntchinthu chakofya kuwa mu mawoko gha Chiuta  wamoyo,” para ukali wake wavunduka. (Heb. 10:31) Kweni ise, nkhani izi zikutipembuzga na kutipa chikanga. Tikupembuzgika pakumanya kuti mulwani withu mukuru, Satana, wakusuzgikapo waka. “Nyengo yifupi” ya mazaza ghake yimalenge sonosono apa. (Chivu. 12:12) Apo tikulindilira ivi kuchitika, tikuteŵetera Yehova na chikanga, pakumanya kuti palije munthu, wupu, panji boma lililose ilo lingatitondeska kuchita khumbo la Chiuta. (Ŵazgani Salimo 118:6-9.) Tikukolerana na ivyo mpositole Paulosi wakayowoya kuti: “Usange Chiuta wali kwa ise, ni njani watiwukirenge?”—Rom. 8:31.

12. Kasi ntchivichi chizamuvundura ukali wa Yehova pa suzgo yikuru?

¹² Pa suzgo yikuru, Yehova wazamuchitapo kanthu kuti wativikilire nga umo wakachitira na Ŵaisrayeli awo ŵakakoleka na Ŵaeguputo, kweniso nga umo wakachitira na Ŵayuda awo ŵakazingilizgika na Ŵaasiriya. Para ŵalwani ŵithu ŵazakatiwukira, ukali wa Yehova uzamugolera chifukwa cha chitemwa chake chikuru pa ise. Ntheura awo ŵazamutiwukira dala, ŵazamuŵa nga ŵakhwaska  mboni ya jiso la Yehova. Iyo wazamuchitapo kanthu nyengo yeneyiyo na kuŵaparanya. (Zek. 2:8, 9) Unandi wa ŵanthu awo ŵazamukomeka pa nyengo iyi uzamuŵa wakuti undachitikepo. Kweni ŵalwani ŵa Chiuta aŵa ŵangazakazizwanga yayi para Yehova wakhizgira ukali wake pa iwo. Chifukwa wuli?

13. Kasi Yehova wapeleka machenjezgo wuli?

¹³ Yehova “wakukalipa luŵiro chara” ndipo wachenjezga ŵanthu mwakukwana kuti wazamuparanya wose awo ŵakumususka na kofya ŵanthu ŵake. (Eks. 34:6, 7) Iyo wakatuma ntchimi nga Yeremiya, Ezekiyeli, Daniyeli, Khristu Yesu, kweniso mpositole Paulosi, Petrosi, na Yohane kuti ŵachenjezge ŵanthu vya nkhondo yakofya.—Wonani bokosi lakuti “Yehova Wakuchenjezga vya Nkhondo Yikuru Iyo Yikwiza.”

14, 15. Kasi Yehova wachita mulimo wuli, ndipo chifukwa wuli?

¹⁴ Yehova wali kutuma ŵanthu kulemba machenjezgo agha mu Mazgu ghake. Iyo wawoneseskaso kuti Baibolo lang’anamulika mu viyowoyero vinandi, ndipo likusangika na ŵanthu ŵanandi  kuluska buku linyake lililose. Yehova waliso na gulu la ŵasilikari ŵakujipeleka awo ŵakovwira ŵanyawo kuti ŵaŵe paubwezi na Chiuta kweniso kuchenjezga ŵanthu vya “zuŵa likuru la Yehova.” (Zef. 1:14; Sal. 2:10-12; 110:3) Iyo wawovwira ŵanthu ŵake kung’anamura mabuku ghanandi agho tikusambilira na ŵanthu Baibolo, mu viyowoyero vinandi. Wawovwiraso ŵanthu ŵake kumalira maora mamiliyoni ghanandi chomene pakuphalira ŵanthu ivyo walayizga kweniso kuŵachenjezga.

¹⁵ Yehova wachita vyose ivi chifukwa “wakukhumba yayi kuti munyake waparanyike, kweni wakukhumba kuti wose ŵang’anamuke mtima.” (2 Pet. 3:9) Tili na mwaŵi ukuru chomene kwimira Chiuta wachitemwa na wakuzikira, kweniso kupharazgako uthenga wake. Ndipouli, sonosono apa, awo ŵakuŵikako mahara yayi ku machenjezgo agha ŵazamusanga zawalura.

16, 17. Kasi Yehova wali kutema zuŵa la nkhondo yaumaliro? Longosorani.

¹⁶ Yehova wali kutema zuŵa la nkhondo yaumaliro. Wakumanya kale apo ŵalwani ŵazamuwukira ŵanthu ŵake. (Mat. 24:36)  Kasi Yehova wakumanya wuli apo ŵalwani ŵazamuwukira ŵanthu ŵake?

¹⁷ Nga umo tikawonera mu mutu wajumpha wa buku ili, Yehova wakuphalira Gogi kuti: ‘Nikukorenge na mbeja mu miskati yako.’ Chiuta wazamulongozga mitundu kuŵa na maghanoghano ghakuwukira ŵanthu ŵake. (Ezek. 38:4) Kasi fundo iyi yikung’anamura kuti Yehova ndiyo wazamwambiska nkhondo iyi, panji wazamuŵapoka wanangwa wa kusankha ŵalwani ŵake? Yayi. Fundo iyi yikulongora kuti Yehova wangasanda mitima ya ŵalwani ŵake na kumanya umo ŵazamuchitira para vinthu vyasuzga.—Sal. 94:11; Yes. 46:9, 10; Yer. 17:10.

18. Chifukwa wuli ŵanthu ŵazamurwa nkhondo na Wankhongonozose?

¹⁸ Pakuti Yehova ndiyo wazamwambiska nkhondo yayi panji kuchichizga ŵalwani ŵake kutimbana nayo, chifukwa wuli pera ŵanthu aŵa ŵazamujiŵikamo na kwamba kulimbana na Wankhongonozose? Chifukwa chimoza ntchakuti panyengo iyi, ŵakwenera kuti ŵazamujipusika na maghanoghano ghakuti Chiuta kulije panji ghakuti wanganjilirapo yayi pa vyakuchitika vya ŵanthu. Panyake ŵazamughanaghana nthena chifukwa pa nyengo iyi  ŵazamuŵa kuti ŵaparanya kale mawupu ghose gha visopa vyautesi pa charu. Ntheura panji ŵazamughanaghana kuti Chiuta waŵengeko mphanyi wavikilira mawupu agho ghakuti ghakwimira iyo. Ŵazamumanya yayi kuti Chiuta ndiyo wazamuŵa kuti waŵika maghanoghano ghake mu mitima yawo kuti ŵaparanye visopa ivyo vikunanga zina lake.—Chivu. 17:16, 17.

19. Kasi chingazakachitika ntchivichi para chisopa chautesi chazakaparanyika?

¹⁹ Kanyengo kanyake para chisopa chautesi chazakaparanyika, panji Yehova wangazakatuma ŵanthu ŵake kuti ŵapharazge uthenga wakofya, uwo buku la Chivumbuzi likuwuyaniska na vula yamalibwe. Uzito wa libwe lililose la vula iyi ni makilogiramu pafupifupi 20. (Chivu. 16:21, mazgu ghamusi.) Uthenga uwu panyake uzamuŵa wakuti ŵandyali na ŵamalonda ŵakhala pachoko kuparanyika, ndipo ŵazamukwiya nawo chomene na kwamba kuyuyura Chiuta. Uthenga uwu ndiwo ukwenera kuti uzamuvundura mitundu kuti yiwukire ŵanthu ŵa Chiuta, na chilato cha kutiparanyirathu tetete. Ŵazamughanaghana kuti tili ŵambura kuvikilira na ŵambura kusuzga kutikoma. Kweni ŵazamuwona mbwaza.

20, 21. Kasi Gogi ni njani, ndipo ntchivichi chizamumuchitikira?

²⁰ Nga umo tikasambilira mu Mutu 17 wa buku ili, Ezekiyeli wakayowoya vya “Gogi wa charu cha Magogi,” kwimira mitundu iyo yizamukolerana pakutiwukira. (Ezek. 38:2) Kweni mitundu iyi yizamukolerana zanadi yayi. Nangauli ŵazamuwoneka nga kuti mbakukolerana, kweni wose ŵazamulutilira kuŵa na mzimu wa kuphalizgana, kujitemwa, na kutemwa chomene vyaru vyawo. Ntheura chizamuŵa chipusu kwa Yehova kupangiska ŵanthu aŵa waliyose kutora lupanga na ‘kwimikana na mubali wake.’ (Ezek. 38:21) Kweni lizamuŵa khumbo lawo yayi kuti ŵakomane ŵekhaŵekha.

²¹ Pambere ŵalwani ŵithu ŵandaparanyike, ŵazamuwona chimanyikwiro cha Mwana wa munthu, icho panji chizamuŵa chilongolero cha nkhongono za Yehova na Yesu. Ŵalwani ŵazamwenjerwa chomene na vinthu ivyo ŵazamuwona. Vizamuŵa nga umo Yesu wakayowoyera kuti: “Ŵanthu ŵazamufwa chipoyo chifukwa cha wofi apo ŵakulindilira vinthu ivyo vikwiza pa charu.” (Luka 21:25-27) Iwo ŵazamumanya kuti ŵakabudiska kuwukira ŵanthu ŵa Yehova, kweni maji ghazamuŵa kuti ghabinkha kale. Ntheura ŵazamuchichizgika kumanya kuti Yehova wa mawumba, ni mulara wa ŵasilikari. (Sal. 46:6-11; Ezek. 38:23) Yehova wakwenera kuti wazamugwiliskira ntchito nkhongono zachilengiwa kweniso mawumba ghake ghakuchanya munthowa yakuti wavikilire ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka, na kuphyerapo ŵalwani ŵake.—Ŵazgani 2 Petrosi 2:9.

22, 23. Kasi mbanjani awo ŵazamuvikilira ŵanthu ŵa Chiuta, ndipo ŵakwenera kuti ŵazamujipulika wuli na ntchito iyi?

²² Yesu wazamuŵa wakunozgeka kuwukira ŵalwani ŵa Chiuta na kuvikilira wose awo ŵakutemwa na kuteŵetera Adada ŵake.  Kasi mukughanaghana kuti Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵazamujipulika wuli pa nyengo iyo? Nyengo yinyake pambere Aramagedoni yindambe, wakuphakazgika waumaliro uyo wazamuŵa kuti wachali pa charu, wazamuwuskikira kuchanya kuti ŵa 144,000 wose ŵakawovwire Yesu pa nkhondo iyi. (Chivu. 17:12-14) Ŵakuphakazgika ŵanandi ŵakwenera kuti ŵazamuŵa paubwezi wapadera na ŵamberere zinyake chifukwa ŵazamuŵa kuti ŵakateŵeterapo lumoza mu mazuŵa ghaumaliro. Pa nyengo iyi, ŵakuphakazgika ŵazamuŵa na mazaza kweniso nkhongono kuvikilira awo ŵakaŵawovwiranga mu nyengo zakusuzga.—Mat. 25:31-40.

²³ Ŵangelo nawo ŵazamuŵa chigaŵa cha ŵasilikari ŵakuchanya ŵa Yesu. (2 Tes. 1:7; Chivu. 19:14) Iwo ŵakamovwirapo kale pakuchimbizga Satana na viŵanda vyake kuchanya. (Chivu. 12:7-9) Ŵawovwiraso chomene pa mulimo wa kuwunganya ŵanthu pa charu chapasi kuti ŵambe kusopa Yehova. (Chivu. 14:6, 7) Yehova wazamuchita makora chomene kuzomerezga ŵangelo kuti ŵazakavikilire ŵanthu ŵakugomezgeka aŵa. Fundo yakuzirwa chomene njakuti, ŵasilikari wose ŵa Yehova ŵazamuwona kuti ni mwaŵi kutuŵiska na kuthuwuska zina la Yehova, pakovwira kuparanya ŵalwani ŵake.—Mat. 6:9, 10.

24. Kasi ŵamzinda ukuru ŵazamuchita wuli?

²⁴ Ŵamzinda ukuru ŵakwenera kuzakachita wofi yayi chifukwa chakuti ŵazamuŵa na gulu la ŵasilikari ŵankhongono aŵa, awo ŵazamuŵavikilira. Nakuti ŵazamwimilira na ‘kwinuska mitu yawo, chifukwa kuwombokwa kwawo kuzamuŵa pafupi.’ (Luka 21:28) Ipo pambere zuŵa la Yehova lindafike, tilimbikire kovwira ŵanthu kuti ŵamanye na kutemwa Dada withu walusungu, uyoso wakuvikilira.—Ŵazgani Zefaniya 2:2, 3.

25. Kasi tisambirenge vichi mu mutu wakulondezgapo?

²⁵ Nkhondo za ŵanthu zikujikomera bwekakuko, ndipo pakuŵa vitima pera. Kweni para Aramagedoni yazakamara, pazamuŵa bata na chimwemwe chikuru. Kasi vinthu vizamuŵa wuli para ukali wa Yehova wazakatuna, ŵankhondo ŵake ŵawezgera malupanga ghawo mu malo ghake, ndipo nkhondo yikuru yira yamalirathu? Mu mutu wakulondezgapo tiwonenge ivyo vizamuchitika.