1-3. (a) Chifukwa wuli Ezekiyeli wakwenera kuti wakapembuzgika na mboniwoni ya tempile likuru? (Wonani chithuzi chakwamba.) (b) Kasi tisambirenge vichi mu mutu uwu?

 MUŴE nga mukuwona Ezekiyeli uyo wali na vyaka 50. Pa nyengo iyi wakaŵa kuti wakhala ku wuzga vyaka 25. Tempile ku Yerusalemu likaŵa kuti ndakubwanganduka. Usange Ezekiyeli wakakhazganga kuti zuŵa linyake wazamuteŵetera nga wasembe pa tempile ku Yerusalemu, pa nyengo iyi wakwenera wakawona kuti agha ni maloto waka. Kukakhala vyaka pafupifupi 56 kuti Ŵaisrayeli ŵafwatuke ku wuzga. Ntheura Ezekiyeli wakamba kukayika usange wazamuŵa wamoyo pa nyengo iyo ŵanthu ŵa Yehova ŵazamuwelera ku charu chawo na kuwona kuti tempile lazengekaso. (Yer. 25:11) Kasi ivi vikamuchitiska chitima Ezekiyeli?

² Yehova wakachita makora kumulongora lusungu Ezekiyeli pakumuwoneska mboniwoni pa nyengo iyi, chifukwa yikamukhozga na kumupa chigomezgo. Mu mboniwoni iyi, Ezekiyeli wakatolekera ku charu chakwake ndipo wakaŵikika pachanya pa phiri litali chomene. Wakati wafika pa phiri ili wakakumana na “munthu wakuwoneka nga ni mkuŵa.” Munthu uyu wakamutora na kumulongora malo gha tempile likuru. (Ŵazgani Ezekiyeli 40:1-4.) Vyose  vikawonekanga vyanadi! Ivyo Ezekiyeli wakawonanga vikwenera kuti vikakhozga chomene chipulikano chake kweniso vikamuzizika. Nangauli tempile ilo Ezekiyeli wakawonanga likaŵa na vinthu vinandi ivyo wakavimanyanga kale, kweni likapambananga chomene na tempile la ku Yerusalemu.

³ Mboniwoni iyi yili kulembeka mu machaputara 9 ghaumaliro gha buku la Ezekiyeli. Pasono tiyeni tiwone umo tikwenera kuwonera vinthu apo tikusanda mboniwoni iyi na kuyipulikiska. Kufuma apo, tiwonenge usange tempile ilo Ezekiyeli wakawona likaŵa tempile likuru lauzimu ilo mpositole Paulosi wakalilongosora. Paumaliro, tiwonenge umo mboniwoni iyi yikawovwilira Ezekiyeli na ŵazga ŵanyake.

4. Kasi kumanyuma tikalongosoranga wuli mboniwoni ya tempile, kweni sono pakukhumbikwira kuchita wuli?

⁴ Kale mabuku ghithu ghakatenge tempile ilo Ezekiyeli wakawona, likaŵa tempile likuru lauzimu ilo mpositole Paulosi wakalizunura mu kalata iyo wakalembera Ŵahebere. a Ntheura tikawonanga nga ntchakupulikikwa kuyowoya kuti vigaŵa vya tempile ilo Ezekiyeli wakawona vikimiranga vinthu vinyake, pakutolera ivyo mpositole Paulosi wakalongosora pa nkhani ya chihema. Kweni tati talomba na kughanaghanirapo, tikawona kuti pakukhumbikwira nthowa yipusu yakulongosolera mboniwoni ya Ezekiyeli ya tempile.

5, 6. (a) Kasi mpositole Paulosi wakalongora wuli kuti wakaŵa wakujiyuyura kuyana na umo wakalongosolera chihema? (b) Kasi Paulosi wakayowoya fundo wuli yakukhwaskana na vinthu vinyake vya pa chihema, ndipo fundo iyi yingatovwira wuli kuti tipulikiske mboniwoni ya tempile iyo Ezekiyeli wakawona?

⁵ Tikuwona kuti ntchamahara kuleka kuyowoya kuti chigaŵa chilichose cha tempile ilo Ezekiyeli wakawona mu mboniwoni ni uchimi panji chili na ng’anamuro linyake. Chifukwa wuli? Wonani fundo iyi. Apo Paulosi wakalongosoranga vya chihema na tempile lauzimu, wakazunura vinthu ivyo vikaŵa mu chihema nga ni jonjo lagolide, chibenekelero cha likasa, na chiŵiya chagolide icho mukaŵa mana. Kasi wakayowoyapo kuti chilichose chili na ng’anamuro lake? Vikuwoneka kuti mzimu utuŵa ukamuphalirapo yayi vyanthena. M’malo mwake, Paulosi wakalemba kuti: “Sono ni nyengo yakulongosora vinthu ivi yayi.” (Heb. 9:4, 5) Paulosi wakaŵa wakunozgeka kulongozgeka na mzimu utuŵa na kulindilira ivyo Yehova wamuphalirenge.—Heb. 9:8.

⁶ Ndimo tingayowoyeraso vyakukhwaskana na mboniwoni ya Ezekiyeli ya tempile. Nayo yili na vinthu vinandi. Ntheura ntchiwemi kulindilira waka m’paka apo Yehova wazamutingweluskira, usange pangakhumbikwira kulongosora vinyake. (Ŵazgani Mika 7:7.) Kasi ichi chikung’anamura kuti mzimu wa Yehova undaŵalirepo pa mboniwoni iyi? Napachoko pose!

7, 8. (a) Kasi sono tikuyipulikiska wuli mboniwoni iyi? (b) Kasi tempile ilo Ezekiyeli wakawona mu mboniwoni likapambananga wuli na tempile lauzimu ilo Paulosi wakalongosora?

⁷ Nga umo tayowoyera kale, kwa vyaka vinandi mabuku ghithu ghakatenge tempile ilo Ezekiyeli wakawona likaŵa tempile likuru  lauzimu ilo mpositole Paulosi wakalizunura mu kalata iyo wakalembera Ŵahebere. Kweni tati tasandaso makora, tawona kuti Ezekiyeli wakawona tempile likuru lauzimu yayi. Chifukwa wuli?

⁸ Chakwamba, tempile ilo Ezekiyeli wakawona likupambana na ivyo Paulosi wakalongosora. Wonani fundo iyi: Mpositole Paulosi wakayowoya mwakupulikikwa makora kuti chihema cha mu nyengo ya Mozesi ukaŵa muzgezge na chilongolero cha chinthu chinyake chiwemi. Chihema chikayananga na tempile la Solomoni kweniso la Zerubabeli, chifukwa vyose vikaŵa na chipinda chakuchemeka “Malo Ghatuŵa Chomene.” Paulosi wakati chipinda ichi ghakaŵa “malo ghatuŵa ghakupangika na mawoko,” ndipo wakalongosora kuti ghakaŵa malo “ghakukozgana na ghanadi.” Igho ghakaŵa malo gheneko yayi. Kasi malo ghanadi ghakaŵa ngani? Paulosi wakati: “Kuchanya kwenecho.” (Heb. 9:3, 24) Kasi Ezekiyeli wakawona kuchanya? Yayi. Mu mboniwoni yake, Ezekiyeli wandayowoyepo kuti wakawonanga vinthu vyakuchanya.—Yaniskani na Daniyeli 7:9, 10, 13, 14.

9, 10. Kasi tempile ilo Ezekiyeli wakawona mu mboniwoni na tempile likuru lauzimu ilo Paulosi wakalongosora, ghakupambana wuli pa nkhani ya sembe?

⁹ Mphambano yinyake iyo tikuwona pakati pa mboniwoni ya Ezekiyeli na ivyo Paulosi wakalongosora, ni nkhani ya kupeleka sembe. Ezekiyeli wakapulika ulongozgi uwo ukapelekeka ku ŵanthu, ŵalongozgi, na ŵasembe pa nkhani ya kupeleka sembe. Ŵakaphalirika kuti ŵapelekenge sembe chifukwa cha zakwananga zawo. Ŵakaphalirikaso kuti ŵapelekenge sembe zawenenawene, izo ŵakalyeranga pamoza mu vipinda vyakulyeramo vya mu tempile. (Ezek. 43:18, 19; 44:11, 15, 27; 45:15-20, 22-25) Kasi sembe zanthena izi zikupelekeka mu tempile likuru lauzimu?

¹⁰ Zgoro ndipusu waka. Paulosi wakati: “Apo Khristu wakiza pakuŵa wasembe mukuru wa vinthu viwemi ivyo vyachitika, wakanjira mu chihema chikuru chomene na chakufikapo, chambura kupangika na mawoko, ndiko kuti, cha chilengiwa ichi yayi. Wakanjira mu malo ghatuŵa na ndopa za mbuzi na tung’ombe twanalume yayi, kweni na ndopa zake. Wakanjira kamoza pera na kutiwombora kwamuyirayira.” (Heb. 9:11, 12) Ntheura mu tempile likuru lauzimu, sembe yili kupelekeka kamoza pera. Iyi ni sembe yakuwombora, ndipo yili kupelekeka na Wasembe Mukuru Chomene, uyo ni Yesu Khristu. Ichi chikulongora kuti tempile ilo Ezekiyeli wakawona pamoza na sembe za mbuzi na ng’ombe izo ŵakapelekangamo, likaŵa tempile likuru lauzimu yayi.

11. Chifukwa wuli nyengo yakuti Chiuta wavumbulire unenesko wakukhwaskana na tempile likuru lauzimu yikaŵa kuti yindakwane mu nyengo ya Ezekiyeli?

¹¹ Chifukwa chachiŵiri icho tikuyowoyera kuti Ezekiyeli wakawona tempile likuru lauzimu yayi ntchakuti, nyengo yakuti Chiuta wavumbulire vinthu ivi yikaŵa kuti yindakwane. Kumbukani kuti Ezekiyeli wakayowoyanga mboniwoni iyi ku Ŵayuda awo ŵakaŵa ku wuzga ku Babuloni. Ŵakaŵa pasi pa Dango la Mozesi. Wuzga ukati wamara, ŵakawelera ku Yerusalemu na kwamba kulondezga Dango ili pa nkhani ya kusopa kutuŵa, ndipo  ŵakazengaso tempile na jotchero. Kufuma apo, ŵakapelekanga sembe mu tempile ili vyaka pafupifupi 600. Kweni tikumanya kuti mu tempile lauzimu, wasembe mukuru wakapeleka umoyo wake kuŵa sembe, na kupangiska kuti sembe zinyake zose zileke kugwira ntchito. Ipo kasi mukughanaghana kuti mphanyi Ŵayuda ŵakajipulika wuli viŵenge kuti Ezekiyeli wakaŵalongora tempile lauzimu? Kasi mphanyi ŵakayipulikiska mboniwoni iyi? Kasi mphanyi ŵakalutilira kupulikira Dango la Mozesi? Nyengo zose Yehova wakuvumbura vinthu vyandimba pa nyengo yakwenelera kweniso usange ŵanthu ŵake mbakunozgeka.

12-14. Kasi tempile ilo Ezekiyeli wakawona likukolerana wuli na ivyo Paulosi wakalongosora vya tempile lauzimu? (Wonani bokosi lakuti “Matempile Ghakupambana, Ivyo Tikusambirapo Navyo Vyakupambana.”)

¹² Ipo pali kuyana wuli pakati pa mboniwoni ya Ezekiyeli na umo Paulosi wakalongosolera tempile lauzimu? Kumbukani kuti ivyo Paulosi wakalongosora vikajintha pa tempile ilo Ezekiyeli wakawona mu mboniwoni yayi. Kweni vikajintha pa chihema cha mu nyengo ya Mozesi. Mbunenesko kuti Paulosi wakazunurapo vinthu vinyake ivyo vikaŵaso mu tempile la Solomoni na la Zerubabeli kweniso mu tempile ilo Ezekiyeli wakawona. Kweni ivyo Paulosi na Ezekiyeli ŵali kulemba vikupambanako. b Nangauli ivyo ŵali kulemba vikuyana yayi, kweni ivyo waliyose wali kulemba, vikovwira kupulikiska vya munyake. Munthowa wuli?

 ¹³ Pali kukolerana pakati pa mboniwoni ya Ezekiyeli na ivyo Paulosi wakalongosora. Kwa Paulosi, tikusambira za ndondomeko ya Yehova pa nkhani ya kusopa, ndipo kwa Ezekiyeli tikusambira fundo za Yehova pa nkhani ya kusopa. Kuti watisambizge za ndondomeko ya Yehova pa nkhani ya kusopa kutuŵa, Paulosi wakayowoya ng’anamuro la vinthu ivyo vikaŵa mu tempile likuru lauzimu nga wasembe mukuru, sembe, jotchero, na Malo Ghatuŵa Chomene. Mboniwoni ya tempile iyo Ezekiyeli wakawona yikutisambizga vinandi vyakukhwaskana na fundo zapachanya za Yehova pa nkhani ya kusopa kutuŵa. Ivi vikutovwira kumanya umo Yehova wakukhumba kuti timusoperenge.

¹⁴ Kasi sono fundo njakuti wuli? Apa chikung’anamura kuti mboniwoni ya Ezekiyeli njakuzirwa pachoko kwa ise yayi. Kuti timanye umo mboniwoni iyi yikutovwilira, tiyeni tiwone umo yikwenera kuti yikawovwilira Ŵayuda ŵakugomezgeka mu nyengo ya Ezekiyeli kweniso awo ŵakaŵako pamanyuma pa iyo.

15. (a) Kasi uthenga ukuru ukaŵa wakuti vichi mu mboniwoni ya Ezekiyeli? (b) Kasi ivyo vili mu Ezekiyeli chaputara 8 na ivyo vili mu Ezekiyeli chaputara 40 m’paka 48 vikupambana wuli?

¹⁵ Kuti tisange zgoro la fumbo ili, tiyeni tiwone dankha mafumbo agho ghangatovwira kuti tiŵe na chithuzithuzi chose. Lakwamba, kasi uthenga ukuru mu mboniwoni iyi ukaŵa wakuti wuli?  Mwakudumura, uthenga ukuru ukaŵa wakuti ŵanthu ŵazamwambaso kusopa kutuŵa. Ezekiyeli wakawupulikiska makora uthenga uwu. Pa nyengo iyi, wakaŵa kuti walemba kale mazgu agho sono ni chaputara 8 cha buku la Ezekiyeli, umo Yehova wakamulongora umo vinthu vikahenipira mu tempile ku Yerusalemu. Kweni Ezekiyeli wakwenera kuti wakakondwa chomene pakulemba uthenga wakupambanako, uwo ukusangika mu vyaputara 40 m’paka 48. Mu vyaputara ivi tikuwona kuti wali kulongosora vya kusopa kutuŵa kwakutimbanizgika yayi, kweni ndondomeko yeneko yakusopera Yehova mwakuyana na Dango la Mozesi.

16. Kasi mboniwoni ya Ezekiyeli ya tempile yikakhozgera wuli ivyo Yesaya wakayowoya vyaka 100 kumasinda?

¹⁶ Kuti kusopa kutuŵa kuwelerepo, kukeneranga kukwezgeka. Vyaka vyakujumpha 100 pambere Ezekiyeli wandaŵeko, ntchimi Yesaya yikalemba kuti: “Mu mazuŵa ghaumaliro, phiri la nyumba ya Yehova lizamukhazikika pachanya chomene pa mapiri, lizamutumphuskika pachanya pa tumapiri, ndipo mitundu yose yizamuthilimukira kwenekuko.” (Yes. 2:2) Apa Yesaya wakawonerathu umo kusopa kutuŵa kuzamuwezgekerapo na kutumphuskika, wakati kuzamuŵa nga kwaŵikika pachanya pa mapiri. Kasi Ezekiyeli wakatolekera nkhuni mu mboniwoni? Wakatolekera “pachanya pa phiri litali chomene,” ndipo wakawonanga nyumba ya Yehova. (Ezek. 40:2) Ntheura mboniwoni ya Ezekiyeli yikawovwira ŵanthu kukhorwa kuti kusopa kutuŵa kuzamwambiraso.

17. Longosorani mwakudumura ivyo vili mu Ezekiyeli chaputara 40 m’paka 48.

¹⁷ Tiyeni tiwone mwakudumura ivyo Ezekiyeli wakawona na kupulika, nga umo vili kulembekera mu Ezekiyeli chaputara 40 m’paka 48. Ezekiyeli wakawoneleranga apo mungelo wakapimanga vipata, linga, maluŵaza, na malo ghakupatulika. (Ezek. 40–42) Kufuma apo, pakachitika chinthu chakukondweska: uchindami wa Yehova ukanjira mu tempile. Yehova wakapeleka ulongozgi ku ŵanthu ŵake ŵakupuluka, ku ŵasembe, na ŵalongozgi. (Ezek. 43:1-12; 44:10-31; 45:9-12) Ezekiyeli wakawona mlonga ukufuma mu malo ghakupatulika kulazga ku Nyanja Yakufwa, ndipo mlonga uwu ukapangiskanga vinthu kuŵa vyamoyo. (Ezek. 47:1-12) Wakawona kuti charu chikugaŵika mu vigaŵavigaŵa, ndipo kusopa kutuŵa kukaŵikika pafupi na pakatikati pa charu. (Ezek. 45:1-8; 47:13–48:35) Kasi fundo yikaŵa yakuti wuli? Apa Yehova wakasimikizgiranga ŵanthu ŵake kuti kusopa kutuŵa kuzamuwelerapo na kukwezgeka. Yehova wakalongora kuti wazamukhala mu nyumba yake yakusoperamo, ndipo kwizira mu tempile ili, wazamutumbika ŵanthu ŵake. Ŵazamuchira mwauzimu na kukhala mwamtende mu charu chawo.

18. Kasi tempile ilo Ezekiyeli wakawona mu mboniwoni likaŵa lanadi? Longosorani.

¹⁸ Lachiŵiri, kasi ivyo Ezekiyeli wakawona mu mboniwoni iyi vikaŵa vyanadi? Yayi. Ezekiyeli na ŵazga ŵanyake awo wakaŵalongosoleranga mboniwoni iyi, ŵakwenera kuti ŵakamanya kuti ivyo Ezekiyeli wakawona vikaŵa vyanadi yayi. Chifukwa wuli? Kumbukani kuti Ezekiyeli wakawona mboniwoni iyi apo wakaŵa  “pachanya pa phiri litali chomene.” Nangauli fundo iyi yikakolerananga na ivyo Yesaya wakachima, kweni pakuyowoya vya malo gheneko gha tempile vikakolerananga yayi. Tempile la Solomoni likaŵa pa Phiri la Moriya ku Yerusalemu, ndiko likeneranga kuzakazengekaso zuŵa linyake. Kweni kasi phiri ili ndilo likaŵa “litali chomene”? Yayi. Phiri la Moriya lili kuzingilizgika na mapiri ghanyake agho ghakuyana nalo utali panji ngatali kuluska ilo. Chinyake ntchakuti malo gha tempile ilo Ezekiyeli wakawona ghakaŵa ghakuru chomene. Malo agha ghakazingilizgika na linga litali lakuwaro, ndipo ghakaŵa ghakuti ghangakwana yayi pa Phiri la Moriya. Nakuti nanga ni msumba wa Yerusalemu wa mu nyengo ya Solomoni ukaŵa uchoko chomene ku malo agha. Chinyake ntchakuti Ŵayuda awo ŵakaŵa ku wuzga ŵakamanyanga kuti vingachitika yayi kuti mlonga ufume mu malo ghakupatulika gha tempile na kukhilira ku Nyanja Yakufwa, uko ukazgoranga vinthu ivyo vikaŵamo kuŵa vyamoyo. Charu cha Layizgano chikaŵa na vinkhwawu vinandi, ndipo pakaŵa pakusuzga kuti munthu wagaŵe mphaka zakunyoloka pakugaŵira mafuko charu, nga umo mboniwoni iyi yikulongosolera. Ntheura tingayowoya yayi kuti ivyo Ezekiyeli wakawona mu mboniwoni vikaŵa vyanadinadi.

19-21. Kasi Yehova wakakhumbanga kuti uchimi wa Ezekiyeli uŵachiske ŵanthu kuchitachi, ndipo chifukwa wuli ukeneranga kuŵapangiska kuchita nthena?

¹⁹ Lachitatu, kasi ŵanthu ŵa mu nyengo ya Ezekiyeli ŵakeneranga kukhwaskika wuli na mboniwoni iyi? Soni zikeneranga  kuŵakora pakughanaghanira fundo zapachanya za Yehova zakukhwaskana na kusopa kutuŵa. Yehova wakaphalira Ezekiyeli kuti ‘walongosolere nyumba ya Israyeli vya tempile.’ Wakamuphalira kuti waŵalongosolere makora Ŵaisrayeli vya tempile ili, mwakuti ŵaŵe nga ŵakuwona “kawonekero na kazengekero kake.” Chifukwa wuli ŵanthu ŵakeneranga kughanaghanira tempile ili? Nga umo tawonera, nkhani yikaŵa yakuti ŵazenge tempile ili yayi. Kweni nga umo Yehova wakayowoyera, chilato chikaŵa chakuti “soni ziŵakore chifukwa cha zakwananga zawo.”—Ŵazgani Ezekiyeli 43:10-12.

²⁰ Chifukwa wuli ŵanthu ŵamitima yiwemi ŵakeneranga kukhozgeka soni na mboniwoni iyi? Wonani ivyo Ezekiyeli wakaphalirika: “Mwana wa munthu, pulika, wona, ndipo tegherezga mwakupwelelera chomene chilichose icho nikuphalirenge chakukhwaskana na malanguro na malango gha tempile la Yehova.” (Ezek. 44:5) Mwakuwerezgawerezga, Ezekiyeli wakapulika vyakukhwaskana na malanguro na malango. (Ezek. 43:11, 12; 44:24; 46:14) Yehova wakakumbuska Ezekiyeli kanandi waka kuti iyo wakukhumba kuti vinthu vyendenge mu ndondomeko, nanga mpha nkhani ya kupima utali na uzito wa vinthu. (Ezek. 40:5; 45:10-12; yaniskani na Zintharika 16:11.) Lekani mu mboniwoni yimoza pera iyi, Ezekiyeli wakazunura mazgu ghanandi ghakuyowoya vya kupima vinthu.

²¹ Kasi Yehova wakakhumbanga kudidimizga fundo wuli apo wakayowoyanga vya mweso, uzito, malango, na malanguro? Vikuwoneka kuti wakaŵakumbuskanga fundo yakuzirwa chomene yakuti: Yehova yekha ndiyo wakuŵika fundo zakukhwaskana na kusopa kutuŵa. Awo ŵakaleka kulondezga fundo izi ŵakeneranga kuchita soni. Kweni kasi mboniwoni iyi yikaŵasambizga wuli Ŵayuda fundo iyi? Mu mutu wakulondezgapo, tizamuwona viyelezgero pa nkhani iyi. Ivi vizamutovwira kumanya ivyo nase tikusambirako ku mboniwoni iyi.