1, 2. (a) Kasi ŵanthu awo ŵatorana waka ŵakukhazga vichi? (b) Kasi tidumbiskanenge mafumbo wuli mu mutu uwu?

MUŴE nga mukuwona mwanalume na mwanakazi pa zuŵa la ukwati wawo. Ŵakuwoneka ŵakukondwa chomene. Mbakukondwa chifukwa ŵakukhazga kuti ŵakhalirenge lumoza, ndipo ŵakughanaghanira vinthu vinandi ivyo ŵachitirenge lumoza. Ŵakugomezga kuti nthengwa yawo yiŵenge yakukhora ndipo wose ŵalutilirenge kuŵa ŵakukondwa.

² Kweni nthengwa zinandi izo zikwamba makora chomene zikukhaliska yayi. Ŵakutorana ŵakukhumbikwira ulongozgi kufuma kwa Chiuta kuti nthengwa yawo yiŵe yakukhora na yachimwemwe. Ipo tiyeni tidumbiskane ivyo Baibolo likuyowoya pa mafumbo agha: Kasi uwemi wa nthengwa ngwakuti wuli? Usange mukukhumba kutora panji kutengwa, kasi mungachita wuli kuti musankhe makora wakutorana nayo? Kasi mungachita wuli kuti muŵe mfumu panji muwoli muwemi? Kweniso ntchivichi icho chikukhumbikwa kuti nthengwa yiŵe yakukhora?—Ŵazgani Zintharika 3:5, 6.

3. Kasi mukughanaghana kuti munthu wangaŵa wakukondwa pekha para watora panji kutengwa? Longosorani.

³ Ŵanthu ŵanyake ŵakugomezga kuti para munthu wandatore  panji kutengwa wangaŵa wakukondwa yayi. Kweni uwu mbutesi. Yesu wakayowoya kuti kukhala kwambura kutora panji kutengwa ntchawanangwa. (Mateyu 19:11, 12) Mpositole Paulosi wakayowoya kuti kuleka kutora panji kutengwa kuli na uwemi wake. (1 Ŵakorinte 7:32-38) Munthu wakwenera kusankha yekha kuti watore panji kutengwa. Ntchiwemi yayi kutora panji kutengwa chifukwa cha kuchichizgika na ŵanyinu, ŵapapi, panji mitheto yakwinu.

4. Kasi nthengwa yiwemi yili na uwemi wuli?

⁴ Baibolo likuyowoya kuti nthengwa nayo ntchawanangwa chakufuma kwa Chiuta kweniso kuti yili na uwemi wake. Yehova wakayowoya vya Adamu, mwanalume wakwamba kuti: “Ntchiwemi yayi kuti munthu wakhalenge yekha. Nimupangirenge movwiri, uyo waŵenge munyake wakumwenelera.” (Genizesi 2:18) Yehova wakalenga Eva kuŵa muwoli wa Adamu, ndipo ndiyo yikaŵa nthengwa yakwamba. Usange ŵakutorana ŵali na ŵana, nthengwa yawo yikwenera kuŵa malo ghawemi ghakuleleramo ŵana. Kweni kubaba ŵana ndicho ntchilato chekha cha nthengwa yayi.—Salimo 127:3; Ŵaefeso 6:1-4.

5, 6. Kasi nthengwa yingaŵa wuli nga ni “chingwe chakuposeka na mikusa yitatu”?

⁵ Themba Solomoni likalemba kuti: “Ŵaŵiri ŵakuluska yumoza, chifukwa ŵasangenge njombe yiwemi pa kutokatoka kwawo. Pakuti usange yumoza wawa, munyake wamuwuskenge. Kweni kasi viŵenge wuli kwa uyo wali yekha para wawa ndipo walije munyake wakuti wamuwuske? . . . Ndipo chingwe chakuposeka na mikusa yitatu chikudumuka luŵiro chara.”—Mupharazgi 4:9-12.

⁶ Nthengwa yiwemi mbubwezi wakukhora pakati pa ŵanthu ŵaŵiri, awo ŵakovwirana, kupembuzgana, na kuvikilirana. Chitemwa chingakhozga nthengwa, kweni nthengwa yingaŵa yakukhora chomene para mfumu na muwoli  wose ŵakusopa Yehova. Nthengwa yawo yingaŵa nga ni “chingwe chakuposeka na mikusa yitatu.” Chingwe chanthena ichi chikuŵa chakukhora chomene kuluska chingwe chakuposeka na mikusa yiŵiri. Nthengwa yingaŵa yakukhora usange Yehova walimo.

7, 8. Kasi Paulosi wakapeleka ulongozgi wuli pa nkhani ya nthengwa?

⁷ Para ŵanthu ŵatorana, ŵangakhorweskana makhumbiro ghakugonana. (Zintharika 5:18) Kweni usange munthu wakukhumba kutora panji kutengwa kuti wakhorweske waka makhumbiro ghakugonana, wangasankha makora yayi wakutorana nayo. Lekani Baibolo likuti munthu wakwenera kutora panji kutengwa para “wajumpha pa uwukirano,” pa nyengo iyo makhumbiro ghakugonana ghakugolera chomene. (1 Ŵakorinte 7:36) Ntchiwemi kulindilira dankha m’paka makhumbiro agha ghatuneko. Apa ndipo munthu wangaghanaghana makora na kusankha makora munthu wakutorana nayo.—1 Ŵakorinte 7:9; Yakobe 1:15.

⁸ Usange mukughanaghana vya kutora panji kutengwa, lekani kujipusika kuti vyose vyamwenda waka myaa, kweni mumanyenge kuti nthengwa yiliyose yikuŵa na masuzgo ghake. Paulosi wakati awo ŵakutora panji kutengwa “ŵaŵenge na suzgo mu thupi lawo.” (1 Ŵakorinte 7:28) Nanga ni nthengwa ziwemi chomene nazo zikusangana na masuzgo nyengo zinyake. Ntheura usange mukukhumba kutora panji kutengwa, woneseskani kuti mwasankha makora wakutorana nayo.

9, 10. Kasi chingachitika ntchivichi usange tingatorana na munthu uyo wakusopa yayi Yehova?

⁹ Baibolo lili na fundo yakuzirwa chomene iyo tikwenera kuyikumbuka para tikusankha uyo wangazakaŵa mfumu panji muwoli withu. Likuti: “Mungakakikanga mu joko pamoza  na ŵambura kugomezga yayi.” (2 Ŵakorinte 6:14) Chiyelezgero cha joko chikukolerana na ivyo mulimi wakuchita. Mulimi wangakaka yayi viŵeto ivyo vikupambana msinkhu panji nkhongono mu joko limoza. Para wangachita nthena zingaŵa nkhaza ku viŵeto ivi kweniso vyose viŵiri vingapwetekeka. Ndimo viliri na nthengwa, para munthu uyo wakusopa Yehova watorana na uyo wakumusopa yayi, pakuŵa masuzgo ghanandi chomene. Lekani Baibolo likutiphalira fundo yavinjeru yakuti titorenge panji kutengwa “mu Fumu pera.”—1 Ŵakorinte 7:39.

¹⁰ Nyengo zinyake, Ŵakhristu ŵanyake ŵakuwona kuti ntchiwemi ŵatorane na munthu uyo wakusopa yayi Yehova kuluska kukhala ŵekha. Kweni para talekera dala fundo ya mu Baibolo, kanandi ndise tikupwetekeka ndipo tikukondwa yayi. Pakuti tikusopa Yehova, chinthu chakuzirwa chomene pa umoyo withu nkhumuteŵetera. Kasi imwe mungajipulika wuli usange mungatondeka kuchitira lumoza chinthu chakuzirwa ichi na mfumu panji muwoli winu? Ŵanandi ŵasankha kukhala ŵekha kuluska kutorana na munthu uyo wakumutemwa yayi Yehova na kumuteŵetera.—Ŵazgani Salimo 32:8.

11. Kasi mungachita wuli kuti musankhe makora wakutorana nayo?

¹¹ Kasi ichi chikung’anamura kuti waliyose uyo wakuteŵetera Yehova wangaŵa mfumu panji muwoli muwemi kwa imwe? Viŵi yayi. Kweni usange mukughanaghana vya kutora panji kutengwa, penjani munthu uyo mwamutemwa nadi ndipo mukukoleranako. Lindilirani dankha m’paka muzakasange munthu uyo nayo wakukhumba kuchita ivyo imwe mukukhumba kuchita ndipo wakudangizga kuteŵetera Chiuta. Paturani nyengo ya kuŵazgira na kughanaghanirapo ulongozgi wakovwira pa nkhani ya nthengwa uwo muzga wakugomezgeka wakutipa.—Ŵazgani Salimo 119:105.

12. Kasi tingasambirako vichi ku nthengwa izo ŵapapi ndiwo ŵakasangiranga ŵana ŵawo munthu wakutorana nayo izo zikuzunulika mu Baibolo?

 ¹² Mu vigaŵa vinyake, ŵapapi ndiwo ŵakusankhira ŵana ŵawo munthu wakutorana nayo. Vili nthena chifukwa ŵakugomezga kuti ŵapapi ndiwo ŵakumanya makora munthu uyo wangaŵa wakwenelera kwa mwana wawo. Nthengwa zanthena izi zikachitikanga chomene mu nyengo yakale. Ntheura usange pakwinu ŵakulondezga mutheto uwu, Baibolo lingawovwira ŵapapi kumanya vinthu ivyo ŵangawona mwa munthu uyo ŵakumughanaghanira. Chiyelezgero ni ichi, apo Abrahamu wakasankhiranga mwana wake Yisake mwanakazi, mtima wake ukaŵa pa ndalama panji  ukhaliro wa kukwawo yayi. Iyo wakakhumbanga mwanakazi uyo wakatemwanga Yehova.—Genizesi 24:3, 67; wonani Mazgu Ghakuumaliro 25.

13-15. (a) Kasi mwanalume wanganozgekera wuli kuŵa mfumu muwemi? (b) Kasi mwanakazi wanganozgekera wuli kuŵa muwoli muwemi?

¹³ Usange mukughanaghana vya kutora panji kutengwa, woneseskani kuti mwanozgeka nadi. Panji mungawona nga muli ŵakunozgeka, kweni tiyeni tidumbiskane ivyo kunozgekera nthengwa chikung’anamura. Ivyo muwonenge panji vingamuzizikani.

¹⁴ Baibolo likulongora kuti mfumu na muwoli, waliyose wali na mulimo wake na wake mu mbumba. Ichi chikung’anamura kuti umo mwanalume wakunozgekera nthengwa vingayana yayi na umo mwanakazi wanganozgekelera. Usange mwanalume wakukhumba kutora, wakwenera kujifumba usange ngwakunozgeka nadi kuŵa mutu wa mbumba. Yehova wakukhazga kuti mwanalume wapwelelerenge muwoli wake na ŵana mwakuthupi kweniso maghanoghano. Chakuzirwa chomene ntchakuti mwanalume walongozgenge mbumba yake pakusopa Chiuta. Baibolo likuyowoya kuti mwanalume uyo wakupwelelera yayi banja lake “ni muheni chomene kuluska munthu wambura chipulikano.” (1 Timote 5:8) Ntheura usange ndimwe mwanalume ndipo mukughanaghana vya kutora, wonani umo fundo ya mu Baibolo iyi yingamovwilirani: “Nozga makora mulimo wako kuwaro, ndipo nozga vyose vya mu munda. Kufuma apo, uzenge nyumba yako.” Panji tiyowoye kuti, pambere mundatore, woneseskani kuti muzamukwaniska kuŵa mfumu uyo Yehova wakukhumba kuti imwe muzakaŵe kwa muwoli winu.—Zintharika 24:27.

¹⁵ Mwanakazi uyo wakukhumba kutengwa wakwenera  kujifumba usange ngwakunozgeka kuŵa muwoli panyake mama. Baibolo likuyowoyapo nthowa zinyake izo muwoli muwemi wakupwelelera mfumu wake na ŵana. (Zintharika 31:10-31) Mazuŵa ghano, ŵanalume na ŵanakazi ŵanandi ŵakughanaghanira waka ivyo mfumu panji muwoli wawo wangaŵachitira. Kweni Yehova wakukhumba kuti tighanaghanirenge ivyo ise tingachitira mfumu panji muwoli withu.

16, 17. Kasi mukwenera kughanaghanira vichi para mukughanaghana vya kutora panji kutengwa?

¹⁶ Pambere mundatore panji kutengwa, ghanaghaniranipo dankha ivyo Yehova wakuyowoya vyakukhwaskana na ŵafumu na ŵawoli. Pakuti mwanalume ni mutu chikung’anamura kuti wasuzgenge muwoli wake yayi, kwali kumutimba panji mu vyakuyowoya. Mfumu uyo ni mutu uwemi wakuyezga Yesu, wakutemwa na kuchitira lusungu awo wakukhala nawo. (Ŵaefeso 5:23) Mwanakazi nayo wakwenera kumanya kuti wazamukhumbikwira kukhozgera ivyo mfumu wake wadumura na kukolerana nayo. (Ŵaroma 7:2) Wakwenera kujifumba usange wazamuŵa wakukondwa kujilambika kwa munthu, uyo nayo ngwakwananga. Usange wakuwona kuti wangakwaniska yayi, chingaŵa chiwemi kuti pasono waleke dankha kutengwa.

¹⁷ Mfumu na muwoli, waliyose wakwenera kughanaghanira chomene umo wangakondweskera munyake kuluska kuti waghanaghanenge vyakuti iyo pera ndiyo wakondwenge. (Ŵazgani Ŵafilipi 2:4.) Paulosi wakalemba kuti: “Namwe waliyose payekha watemwenge muwoli wake umo wakujitemwera yekha. Ndipo muwoli nayo wachindikenge chomene mfumu wake.” (Ŵaefeso 5:21-33) Waliyose, mwanalume na mwanakazi, wakwenera kuwona kuti munyake wakumutemwa na kumuchindika. Kweni nthengwa yikwenda makora para mwanalume wakuwona kuti muwoli wake  wakumuchindika ndipo mwanakazi wakuwona kuti mfumu wake wakumutemwa.

18. Chifukwa wuli awo ŵali pa chibwezi ŵakwenera kuŵa maso?

¹⁸ Pa chibwezi ni nyengo yiwemi chomene yakuti awo ŵakukhumba kutorana ŵamanyane makora. Kweniso ni nyengo yakuti ŵaleke kupusikana na kubisirana tunthu. Ichi chiŵawovwirenge kumanya usange ŵakukhumba nadi kuzakakhalira lumoza. Pa nyengo ya chibwezi, mwanalume na mwanakazi ŵakusambira kuyowoyeskana, ndipo waliyose wakumanya ivyo vili nadi mu mtima wa munyake. Apo chibwezi chikutotoma, ntchakawiro kuti waliyose kamtima  kakuti waka lyokolyoko para wawona munyake. Kweni ŵakwenera kujikora pakulongorana chitemwa pambere ŵandatorane, kuti ŵaleke kuchita vyauzeleza. Para ŵakutemwana zanadi ŵajikorenge ndipo ŵangachita yayi chinthu icho chingatimbanizga ubwezi wawo wose ŵaŵiri kweniso ubwezi wawo na Yehova.—1 Ŵatesalonika 4:6.

19, 20. Kasi Ŵakhristu ŵakuyiwona wuli nthengwa?

¹⁹ Ŵanthu ŵanandi mu mabuku na mafilimu ubwezi wawo ukumalira waka pakuŵa na ukwati wapachanya. Kweni unenesko ngwakuti ukwati nkhwamba waka. Yehova wakakhumbanga kuti nthengwa yimalenge yayi.—Genizesi 2:24.

²⁰ Mazuŵa ghano, ŵanthu ŵanandi ŵakuwona nthengwa nga njakanyengo waka. Ŵakuti ntchipusu kunjiramo na kufumamo. Ŵanyake ŵakuwona kuti para mu nthengwa mwamba kuŵa masuzgo, ni nyengo yakulekera munyawo na kumazga nthengwa. Kweni kumbukani kuti Baibolo likuti nthengwa yikuyana waka na chingwe chakukhora chakuposeka na mikusa yitatu. Chingwe chanthena ichi chingadumuka yayi nanga munthu wangaguza wuli. Para tikugomezga wovwiri wa Yehova, nthengwa yithu yiŵenge yakukhora. Yesu wakati: “Icho Chiuta wagumanya pamoza munthu waleke kupatura.”—Mateyu 19:6.

21. Kasi ntchivichi chingawovwira mfumu na muwoli kuti ŵatemwanenge?

²¹ Tose tili na vinthu ivyo tikuchita makora na ivyo tikutondeka. Ntchipusu chomene kuŵika mtima pa ivyo munyithu wakutondeka, chomenechomene para ni mfumu panji muwoli withu. Usange ndimo tikuchitira, tikondwenge yayi. Kweni para tikuŵika mtima pa ivyo munyithu wakuchita makora, tiŵenge ŵakukondwa mu nthengwa yithu.  Kasi ntchakupulikikwa kukhazga kuti tiwonengemo viwemi mwa munthu wakwananga? Enya! Yehova wakumanya kuti tili ŵakwananga, kweni wakusankha kulaŵiska pa viwemi ivyo tikuchita. Kasi mukuwona kuti walekenge kuchita nthena mphanyi vinthu vili wuli? Wamasalimo wakati: “Imwe Ya, muŵenge kuti mukuŵanika maubudi, kasi ni njani wangima, A Yehova?” (Salimo 130:3) Mfumu na muwoli ŵangayezga Yehova para ŵakuwonamo viwemi mwa munyawo na kugowoka luŵiro.—Ŵazgani Ŵakolose 3:13.

22, 23. Kasi Abrahamu na Sara ŵakapeleka chiyelezgero wuli ku ŵakutorana?

 ²² Para vyaka vikujumphapo, nthengwa nayo yingaŵa yakukhora. Abrahamu na Sara ŵakakhala mu nthengwa vyaka vinandi kweniso ŵakakondwanga. Apo Yehova wakaphaliranga Abrahamu kuti wafumemo mu msumba wa Uri, Sara wakwenera kuti wakaŵa na vyaka vyakujumpha 60. Chikwenera kuti chikaŵa chakusuzga chomene kwa Sara kuleka nyumba yake yiwemi na kwamba kukhala mu mahema. Kweni Sara wakaŵa mubwezi na movwiri muwemi kwa mfumu wake, ndipo wakamuchindikanga chomene. Ntheura wakakhozgera ivyo Abrahamu wakadumura na kovwira kuti vinthu viyende makora.—Genizesi 18:12; 1 Petrosi 3:6.

²³ Kweni para tikuti nthengwa iyi njiwemi chikung’anamura kuti mfumu na muwoli ŵakukolerana pa chilichose yayi. Nyengo yinyake Abrahamu wakakolerana yayi na ivyo Sara wakayowoya, kweni Yehova wakamuphalira kuti: “Pulikira mazgu ghake.” Abrahamu wakapulikira, ndipo vinthu vikalongosoka. (Genizesi 21:9-13) Usange nyengo zinyake mukukolerana yayi na mfumu panji muwoli winu, mungagongowanga yayi. Chakukhumbikwa ntchakuti mulutilire kutemwana na kuchindikana nanga mungatondeka kukolerana chimoza.

24. Kasi nthengwa yithu yingachindika wuli Yehova?

²⁴ Mu mpingo wa Ŵakhristu, muli ŵabali na ŵadumbu ŵanandi chomene awo mbakukondwa mu nthengwa zawo. Usange mukukhumba kutora panji kutengwa, kumbukani kuti kusankha munthu uyo mutoranenge ntchinthu chakuzirwa chomene icho mukwenera kuchita. Chikukhwaska umoyo winu wose, ntheura pemphani Yehova kuti wamulongozgani. Para mwachita nthena, muchitenge mwamahara pakusankha wakutorana nayo, munozgekerenge makora nthengwa, kweniso muwovwiranenge kukhozga nthengwa yinu kuti yiŵe yakuchindika Yehova.