1. Kasi vinyake mwa visopo vya ŵantu ŵa muno mu Africa ni vi?

PAFUPIFUPI waliyose muno mu Africa wakuzomerezga kuti kusopa Ciuta nkhwakukhumbikwa. Kweni, pali kukolerana kucoko comene kwa umo ŵangasopera Ciuta. Ŵanji ŵakusopera mu mzikiti, ndipo ŵanji pa malo agho ŵakughanaghana kuti ngatuŵa. Ndiposo ŵanji ŵakusopera mu tcharitchi. Kweni cingaŵa cakubudika kughanaghana kuti mu Africa muli visopo vitatu pera. Ŵasilamu ŵali na marango ndiposo vigomezgo vyakupambana-pambana. Cisopo ico cikurondezga mitheto ya ŵamwaka cikupambana malo na malo. Kuyowoya za ŵantu awo ŵakujithya kuŵa Ŵakristu, pali kupambana kukulu comene. Kulekapo matcharitchi ghakuru-ghakuru gha Cikristu, pali matcharitchi ghanyake ghanandi comene muno mu Africa.

2. Mwakanandi, ni vintu wuli ivyo vikupangiska kuti ŵantu ŵasopenge mu cisopo ico ŵakusopa? (b) Kasi nivici ivyo vingapangiska cara cisopo kuŵa cakuzomerezgeka na Ciuta?

² Ncifukwa wuli ŵantu ŵakusopa mwanteura? Ŵanandi ŵakuzomerezga cisopo cifukwa cakuti ni cisopo ico ŵapapi ŵawo ŵakusopa. Vintu ivyo vikacitika kunyuma uku navyoso vikucitiska ŵantu kuti ŵasopenge nga ni umo ŵakucitira mazuŵa ghano. Buku lakuti The African—A Triple Heritage likuyowoya kuti: “Cisilamu cikathandazgika kumpoto kwa Sahara cifukwa ca kuthereska ŵantu kwizira mu nkondo, . . . Ndipo Cikristu cikathandazgika kumwera kwa Sahara mu ntowa yakuyana waka. Usange kumpoto kwa Sahara Cisilamu cikathandazgika  mwakucita kuwofya ŵantu na lupanga, kumwera kwa Sahara Cikristu cikathandazgika mwakofya ŵantu na futi.” Kweni, ŵanandi ŵa ise tikughanaghana kuti cisopo cithu cikumukondweska Ciuta. Cisopo cikuŵa caunenesko cifukwa cakuti ŵapapi ŵithu ŵakusopa mumo panji nesi cifukwa cakuti ŵantu ŵanyake ŵankongono ŵakacicizga ŵapapi ŵithu ŵakale kusopa cisopo ico cara.

3-5. Kasi nciyerezgero wuli ico cingatovwira kumanya kuti ni visopo vyose cara ivyo vikusambizga unenesko?

³ Peneapo visopo vyose vikujithemba kuti vikupereka urongozgi uweme wakukhwaskana na kuteŵetera Ciuta, kweni visambizgo vyawo vikupambana. Vikusambizga visambizgo vyakupambana vyakukhwaskana na Ciuta na ivyo iye wakukhumba kwa ise. Aghanaghanirani za ici: Tiyowoye kuti imwe mwasanga ncito mu kampani yinyake yikuru. Mwati mwafika ku ncito kura pa zuŵa lakudanga, mbwenu mwasanga kuti bwana wali pa holide. Mwanteura mukufumba ŵancito ŵatatu kuti ŵamuphalireni ivyo mukwenera kucita. Wakwamba wakumuphalirani kuti bwana wakukhumba kuti imwe mupyerenge pa luŵaza. Waciŵiri wakumuphalirani kuti mukwenera kuphaka penti nyumba iyo muli maofesi. Munyake wakumuphalirani kuti muperekerenge makalata.

⁴ Caciŵiri, mukuŵafumba ŵancito ŵara kuti mumanye vintu vinyake vyakukhwaskana na bwana winu. Wakudanga wakuti bwana ni mutali, mucoko, ndipo ni mukari. Waciŵiri wakuti ni mufupi, mucekuru, ndiposo ngwalusungu. Wacitatu wakumuphalirani kuti bwana ni mwanarumi yayi kweni ni mwanakazi. Ncakuwonekerathu kuti imwe mungamanya kuti pa ŵantu ŵatatu wose aŵa palije uyo wakumuphalirani unenesko. Usange mukukhumba kupwererera ncito yinu yipya, mukwenera kupenjerezga kuti mumanye makora za bwana winu na ivyo iye wakukhumba kuti mucitenge.

⁵ Ici ncakuyana waka na cisopo. Cifukwa cakuti pali maghanoghano ghanandi ghakukhwaskana na Ciuta na ivyo iye wakukhumba kwa ise, tikwenera kuwoneseska kuti kasopero kithu kakukolerana na unenesko. Kweni, kasi tingasambira wuli unenesko wakukhwaskana na Ciuta?