MWANALUME munyake wa ku New York, ku U.S.A, wakuti: “Mwana wane munyamata zina lake Jonathan wakaluta kukacezga na ŵabwezi ŵake. Muwoli wane, Valentina, wakakhumbanga yayi kuti mwana withu walutenge kukacezga na ŵabwezi ŵake. Cifukwa cikaŵa cakuti muwoli wane wakacitanga wofi na magalimoto pa msewu. Kweni mwana withu wakatemwanga vinthu vyakwendera magesi, ndipo ŵabwezi ŵake ŵakaŵa na malo ghakunozgerapo vinthu ivi. Uwu ukaŵa mwaŵi wakuti nayo wasambirenge kunozga vinthu ivi. Zuŵa linyake nkhaŵa mu nyumba yithu, kuzambwe kwa Manhattan, mu New York. Pa nyengo iyi, muwoli wane wakaluta kukawona ŵabali ku Puerto Rico. Mu mtima nkhati: ‘Jonathan wizenge sonosono.’ Khalepo pacoko waka nkhapulika kuwodira pa muryango. ‘Uyo wakwenera kuŵa Jonathan.’ Kweni wakaŵa iyo yayi. Ŵakaŵa ŵapolisi na ŵadokotara awo ŵakovwira para kwacitika ngozi. Mpolisi wakanifumba kuti: ‘Kasi mwayimanya layisensi yakwendeskera galimoto iyi?’ ‘Enya, nja mwana wane Jonathan.’ ‘Tili na nkhani yakucitiska citima comene yakuti timuphalirani. Kwacitika ngozi, ndipo . . . mwana winu, wa . . . wa . . . wapotera.’ Mazgu ghane ghakwamba ghakaŵa ghakuti, ‘Mukuteta kwali!’ Nangauli pajumpha vilimika vinandi, ticali na citima.”

 Dada munyake mu msumba wa Barcelona ku Spain wakalemba kuti: “Kale m’ma 1960 tikaŵa ŵacimwemwe mu mbumba yithu. Mu mbumba yithu tikaŵamo ine na muwoli wane Maria, ndiposo ŵana ŵithu ŵatatu. Mwana withu wakwamba, David, wakaŵa na vilimika 13; Paquito, wakaŵa na vilimika 11; ndipo nkhwangu yithu Isabel, wakaŵa na vilimika 9.”

“Zuŵa linyake mu Malici 1963, Paquito apo wakiza kufuma ku sukulu, wakadandauranga kuti mutu ukaŵinyanga comene. Pakwamba tikamanya yayi ico cikapangiskanga mutu kuŵinya, kweni pamanyuma pake tikamanya. Pakati pajumpha maora ghatatu, Paquito wakapotera. Wakapotera cifukwa ndopa zikakumana na wongo.”

“Paquito wakapotera vilimika 30 ivyo vyajumpha. Nangauli wakapotera ni kale, kweni ticali na citima mpaka lero. Ŵapapi ŵangaluwa yayi kuti mwana wawo wali kupotera, nangauli pangajumpha vilimika vinandi, panji nanga ŵangababa ŵana ŵanandi.”

 Nkhani ziŵiri izi, zikulongora citima cikuru ico ŵapapi ŵakuŵa naco para mwana wapotera. Fundo iyi yikuyana na ivyo dokotara munyake wakalemba. Iyo wakati: ‘Nyifwa ya mwana yikuŵinya comene kuluska ya munthu mulara. Vili nthena cifukwa mwana tikumughanaghanira kuti wangamba kupotera yayi. Para mwana wapotera, vyose ivyo taghanaghananga kuti tizakacite kunthazi na mwana vikumara. Mwaŵi wakuti kunthazi tizakaŵe na ŵabali [nga ni mwana mwanalume, mkamwana, ŵazukuru] nawo ukumara.’ Citima canthena ici cikuŵaso na mama uyo wanangika.

Mama munyake wakati: “Afumu ŵane, a Russell, ŵakaŵa movwiri wa dokotara pa nyengo iyo Nkhondo Yaciŵiri ya Caru Cose yikacitikanga. Ŵakawona ndiposo kupona mu nkhondo zakofya izo zikacitika. Nyengo yikati yalutapo ŵakawelera ku United States ndipo ŵakakhalanga mwamtende comene. Pamanyuma pake ŵakaŵa mupharazgi wa Mazgu gha Ciuta. Ŵakati ŵafika vilimika vya m’ma 60, ŵakamba kulwara mtima. Ŵakayezeska kucita vinthu mwamwamphu. Kweni zuŵa linyake mu Julayi 1988, matenda gha mtima ghakaŵawukira ndipo ŵakapotera. Nyifwa yawo yikanigulura nkhongono comene. Nkhalayirana nawo yayi. Padera pa kuŵa afumu ŵane, ŵakaŵaso mubwezi wane wa pa mtima. Tikaŵira lumoza kwa vilimika 40. Kufuma apo ŵakapotelera, nkhawona kuti phukwa linikomenge.”

Ivi ni viyelezgero vicoko waka vya masuzgo agho ghakuwira mbumba pa caru cose zuŵa lililose. Nga ni umo munthu waliyose uyo mbali wake wali kupotera wangamuphalilirani, usange ni mwana winu uyo wapotera, mfumu winu, muwoli winu, mupapi winu, panji mubwezi winu, mungapulikiska makora cifukwa ico Paulosi wakayowoyera kuti nyifwa ni “mulwani wakumalira.” Kanandi para munthu wapokera uthenga wa nyifwa, wakukana dankha kugomezga, wakuti, “Mukuteta kwali!” Nga ni umo tiwonerenge, pali vinyakeso ivyo ŵanthu ŵakucita para ŵapokera uthenga wa nyifwa.​—1 Ŵakorinte 15:25, 26.

Kweni pambere tindawone umo ŵanthu ŵakucitira na citima, tiyeni tizgore mafumbo ghakuzirwa. Kasi para munthu wafwa mbwenu kwamara? Kasi pali cilindizga cilicose ca kuzakawonanaso na ŵakutemweka ŵithu?

Paulosi, yumoza wa awo ŵakalemba Baibolo, wakutipa cilindizga cakuti tizamufwatuka ku “mulwani wakumalira,” uyo ni nyifwa. Wakalemba kuti: “Mulwani wakumalira uyo wati wamalizgike ndi nyifwa.” (1 Ŵakorinte 15:26) Cifukwa wuli Paulosi wakasimikizga nthena? Nchifukwa cakuti wakasambizgika na Yesu Khristu, uyo wakawuskika ku ŵakufwa. (Milimo 9:3-19) Ndico cifukwa wakalembaso kuti: “Cifukwa umo nyifwa yikizira na munthu, [Adamu] na munthu [Yesu Khristu] kukizaso kuwuka kwa ŵakufwa. Cifukwa nga ndi umo ŵose ŵakufwira mwa Adamu, ntheuraso mwa Khristu wose ŵati ŵazgoke ŵamoyo.”​—1 Ŵakorinte 15:21, 22.

Citima cikamukora comene Yesu apo wakakumana na cokoro ca ku Nayini ico mwana wake munyamata wakapotera. Baibolo likutiphalira kuti: ‘Ndipo para [Yesu] wakateghelera [wakaneng’enera] ku cipata ca muzi, [Nayini] wonani, ŵakanyamura kuwaro munthu wakufwa, mwana yumoza pera wa nyina, mweneuyo wakaŵa cokoro: ndipo mzinda ukuru wa ŵenekaya ukaŵa nayo. Ndipo Fumu yikati yamuwona, yikamulengera lusungu, ndipo yikanena nayo, Leka kulira. Ndipo Yesu wakasendelera kufupi wakakhwaska mtembo [citanda]: ndipo ŵakunyamura ŵakimilira. Ndipo wakati, Pungwe iwe, nkhukunenera, Wuka. Ndipo wakufwa wakakhala ukhalo, ndipo wakamba kuyowoya. Ndipo wakamupereka kwa anyina. Ndipo wofi ukaŵawira  wose: ŵakamucindika Ciuta, ŵakati, Wawuka Mprofeti mukuru mwa ise; ndiposo, Ciuta wapemphura ŵanthu ŵake.’ Yesu wakacilengera lusungu cokoro cira, ndico cifukwa wakawuska mwana wake. Ivyo wakacita Yesu vikulongora kuti kunthazi ŵanthu ŵazamuwuskika nadi!​—Luka 7:12-16.

Yesu wakacita munthondwe wambura kuluwika pamaso pa ŵanthu, wakawuska munthu wakufwa. Uwu ukaŵa ukaboni wakuti ŵanthu ŵazamuwuka nadi umo wakalayizgira pambere wandawuske munthu uyu. Wakayowoya kuti ŵanthu ŵazamuŵaso ŵamoyo pano pa caru para “macanya ghaphya” ghiza. Pa nyengo yira, Yesu wakati: “Mungazizwanga na ici: pakuti ora likwiza mu leneilo wose awo ŵali mu malaro ŵati ŵapulike mazgu ghake, ndipo ŵati ŵafumengemo.”​—Chivumbuzi 21:1, 3, 4; Yohane 5:28, 29; 2 Petrosi 3:13.

Ŵanyake awo ŵakawona kuti ŵanthu ŵawuskika ku ŵakufwa ni Petrosii, na ŵasambiri ŵanyake awo ŵakendanga na Yesu. Yesu wakati wawuskika ku ŵakufwa, ŵakamupulika apo wakayowoyanga mumphepete mwa Nyanja ya Galileya. Nkhani iyi yikuti: “Yesu wakanena nawo, Zaninge, mulawuke. Kweni [pakaŵavya] na yumo wa ŵasambiri wakakangalizga kumufumba, Kasi ndimwe njani? pakuti ŵakamanya kuti ndi Fumu. Yesu ngawakwiza ndipo wakatora cingwa, wakaŵapa, na somba wuwo. Iyi ndi nyengo yacitatu sono apo Yesu wakajilongora ku ŵasambiri ŵake, wakati wawuka ku ŵakufwa.”​—Yohane 21:12-14.

Ndico cifukwa Petrosii na cigomezgo cose wakalemba kuti: “Wacindikike Ciuta na Wiske wa Fumu yithu Yesu Khristu, Mweneuyo kwakuyana na lusungu lwake lukuru wakatibabiraso ku cigomezgo camoyo na ciwuka ca Yesu Khristu ku ŵakufwa.”​—1 Petrosi 1:3.

Mpositole Paulosi nayo wakalongora cigomezgo mu ciwuka apo wakati: “Nda wakupulikana na vyose ivyo vikuyana na Dango, na ivyo vili kulembeka na Ŵaprofeti; pakuŵa na cigomezgo mwa Ciuta, ceneico iwo nawo ŵeneco ŵakazomera, cakuti camkuŵa ciwuka ca ŵarunji na ŵambura urunji wuwo.”—Milimo 24:14, 15.

Antheura, ŵanthu ŵanandi ŵangaŵa na cilindizga ca kuzakawonanaso na ŵakutemweka ŵawo pano pa caru capasi, ndipo pa nyengo iyo caru cizamuŵa ciwemi. Kasi vinthu vizamuŵa wuli pa nyengo iyo? Tizamusambira fundo zinandi zakukhwaskana na cilindizga ico Baibolo likuyowoya pa nkhani ya ŵakutemweka ŵithu awo ŵali kupotera mu cigaŵa caumaliro ca burosha lino. Cigaŵa ici cili na mutu wakuti, “Cilindizga Canadi ca Ŵakufwa.”

Kweni sono tiyeni tidumbiskane mafumbo agho mungaŵa nagho ghakukhwaskana na wakutemweka winu uyo wali kupotera: Kasi nchakawiro kuŵa na citima? Kasi ningacita wuli na citima cane? Kasi ŵanyane ŵanganovwira wuli umo ningacitira na citima? Kasi ningawovwira wuli ŵanyane awo mbacitima? Kasi Baibolo likusambizgaci comenecomene pa nkhani ya cilindizga ca ŵakufwa? Kasi nizamuŵawonaso ŵakutemweka ŵane? Nkhu?