NIPHALIRA, kasi ni buku wuli ilo ukutemwa?— Ŵana ŵanyake ŵangatemwa buku ilo liri na nkani za vinyama. Ŵanyake ŵangasanka buku ilo liri na vithuzithuzi vinandi. Cingaŵa cakukondweska kuŵazga mabuku ghanteura agho.

Kweni mabuku agho ghangaŵa ghaweme ni agho ghakutiphalira unenesko wakuyowoya za Ciuta. Pali buku limoza ilo ndiweme comene kuruska mabuku ghanyake ghose. Kasi ukulimanya buku ili?— Ni Baibolo.

Ncifukwa wuli Baibolo ndakuzirwa?— Ncifukwa cakuti Ciuta ndiye wakatipa. Likutiphalira za iye na za vintu viweme ivyo wazamuticitira kuntazi. Likutiphaliraso ivyo tikwenera kucita kuti timukondweske. Ilo liri nga ni karata yakufuma kwa Ciuta.

Cikaŵa cakusuzga yayi kuti Ciuta kucanya walembe Baibolo na kulipereka ku ŵantu. Kweni iye ndiye wakalemba yayi. Nangauli mazgu agho ghali mu Baibolo ghakafuma kwa Ciuta, iye wakatuma ŵateŵeti ŵake pano pasi kuti ŵalembe cigaŵa cikuru ca Baibolo.

Kasi ni mwauli umo Ciuta wakacitira?— Kuti upulikiske umo wakacitira, pano pali ciyerezgero cakuti cikovwire. Para tikupulika mazgu gha muntu mu wayilesi, mazgu agha ghakufuma kutali comene. Para tikuwonelera wayilesi ya sinema, tikuwona vithuzithuzi vya ŵantu ŵa ku vyaru vinyake, ndiposo tikupulika ivyo ŵakuyowoya.

Ŵantu ŵakuruta ku mwezi mu cintu cakukozgana na ndege. Para ŵali pa mwezi, ŵangatumizga uthenga kwiza pano pa caru capasi. Kasi ukumanya kuti ivi vikucitika?— Usange ŵantu ŵangacita nteura, kasi Ciuta wangatuma uthenga kufuma kucanya?— Mwanadi, wangacita nteura! Iye wakacita nteura kale comene pambere ŵantu ŵandambe kuŵa na wayilesi panji wayilesi ya sinema.

 Moses wakaŵa muntu uyo wakapulika Ciuta wakuyowoya. Moses wakamuwona yayi Ciuta, kweni wakapulikanga waka mazgu gha Ciuta. Pakaŵa ŵantu mamiliyoni ghanandi comene apo ici cikacitikanga. Pa zuŵa lira Ciuta wakapangiska phiri lose kusukunika, ndipo pakaŵa kung’anima na kududuma kwa ŵaleza. Ŵantu ŵakamanya kuti Ciuta wakayowoyanga, kweni ŵakaŵa ŵawofi comene. Anteura ŵakaphalira Moses kuti: ‘Kweni wareke kuyowoya nase Ciuta, cifukwa tikopa kuti tingafwa.’ Pamanyuma pake Moses wakalemba mazgu agho Ciuta wakayowoya. Ivyo Moses wakalemba vili mu Baibolo.—Exodus 20:18-21.

Moses wakalemba mabuku ghankondi ghakwambilira gha mu Baibolo. Kweni iye wakaŵa yekha pera yayi uyo wakalemba Baibolo. Ciuta wakatuma ŵanarumi 40 kuti ŵalembe vigaŵa vinyake vya Baibolo. Ŵantu  aŵa ŵakaŵako kale comene, ndipo Baibolo likatora nyengo yikuru kuti limare kulembeka. Likatora nyengo pafupifupi virimika 1,600! Cintu cakuzizwiska ncakuti, ŵanyake mwa ŵanarumi aŵa ŵakamanyananga yayi, kweni cakukondweska ncakuti ivyo ŵakalemba vikukolerana comene.

Ŵanarumi ŵanyake awo ŵakasankika na Ciuta kuti ŵalembe Baibolo ŵakaŵa ŵakumanyikwa comene. Nangauli pakudanga Moses wakaŵa muliska wa mberere, pamanyuma pake wakaŵa murongozgi wa mtundu wa Israyeli. Solomoni likaŵa themba lavinjeru ndiposo lisambazi mu caru cose. Kweni ŵalembi ŵanyake ŵakaŵa ŵakumanyikwa comene yayi. Amos wakalimiliranga makuni agho ghakapasanga vikuyu.

Mwakusazgirapo, mulembi wa Baibolo munyake wakaŵa dokotara. Kasi ukumumanya zina lake?— Wakaŵa Luka. Mulembi munyake wakaŵa wakupokera ndarama za msonko. Zina lake likaŵa Mateyu. Mulembi munyake wakaŵa loya, muntu uyu wakaghamanya comene marango gha cisopo ca Ciyuda. Iye wakalemba mabuku ghanandi gha mu Baibolo kuruska waliyose. Kasi ukumumanya zina lake?— Wakaŵa Paulos. Ŵasambiri ŵa Yesu, Petros na Yohane, nawoso ŵakaŵa ŵalembi ŵa Baibolo. Iwo ŵakaloŵanga somba.

Ŵanandi mwa ŵalembi ŵa Baibolo aŵa ŵakalemba vintu ivyo Ciuta wakeneranga kuzakacita kuntazi. Ni mwauli umo iwo ŵakamanyira vintu ivi peneapo vikaŵa vindacitike?— Ciuta wakaŵaphalira. Wakaŵaphalira ivyo iye wakeneranga kuzakacita kuntazi.

Pa nyengo iyo Yesu, Msambizgi Waluso, wakaŵira pano pasi, cigaŵa cikuru ca Baibolo cikaŵa kuti calembeka kale. Kweni kumbukira kuti, Msambizgi Waluso wakaŵa kucanya pembere wandize pano pasi. Wakamanya ivyo Ciuta wakacita. Kasi iye wakagomezga kuti Baibolo ndakufuma kwa Ciuta?— Enya.

Apo Yesu wakayowoyanga na ŵantu za ivyo Ciuta wakucita, wakaŵazganga mu Baibolo. Nyengo zinyake wakaŵaphaliranga waka ivyo Baibolo likuyowoya mwambura kuŵazga. Yesu walikutiphalira cimanyisko cinandi cakufuma kwa Ciuta. Yesu wakati: ‘Ivyo nkavipulika kwa Iyo, ndivyo  nkuyowoya ku caru.’ (Yohane 8:26) Yesu wakapulika vintu vinandi comene kufuma kwa Ciuta cifukwa iye wakakhalanga na Ciuta. Kasi ni nku uko tingaŵazga vintu ivyo Yesu wakayowoya?— Mu Baibolo. Ilo liri kulembeka kuti tiliŵazgenge.

Apo Ciuta wakatuma ŵantu kuti ŵalembe Baibolo, iwo ŵakalemba mu ciyowoyero ico ŵantu ŵakayowoyanga pa nyengo yira. Ndico cifukwa cake cigaŵa cikuru comene ca Baibolo cikalembeka mu Cihebere, cinyake mu Ciaramu ndiposo cigaŵa cikuruko cikalembeka mu Cigiriki. Pakuti mazuŵa ghano ŵantu ŵanandi ŵakuvimanya yayi viyowoyero ivi, Baibolo lang’anamurika mu viyowoyero vinyake. Vigaŵa vinyake vya Baibolo mazuŵa ghano vingasangika mu viyowoyero vyakujumpa pa 2,260. Nawo mbunandi wa viyowoyero! Baibolo ni karata yakufuma kwa Ciuta iyo walembera ŵantu wose. Nangauli lang’anamurika mu viyowoyero vinandi, uthenga uwo wulimo ngwakufuma kwa Ciuta.

 Ivyo Baibolo likuyowoya ni vyakuzirwa kwa ise. Ilo likalembeka ni kale comene. Nangauli vili nteura, ilo likutiphalira za vintu ivyo vikucitika sono. Likutiphaliraso ivyo Ciuta wazamucita kuntazi. Ivyo likuyowoya ni vyakukondweska! Likutipa cilindizga ciweme comene.

Baibolo likutiphalira umo Ciuta wakukhumbira kuti tikhalire na umoyo. Likutiphalira ico nciweme na ico nciheni. Ukwenera kuyimanya makora fundo iyi, ndipo ine nane nkwenera kuyimanya. Likutiphalira za ŵantu awo ŵakacita vintu viheni na ivyo vikaŵacitikira. Ici cikutovwira kuti tireke kucita vintu viheni mwakuti tireke kukumana na suzgo. Likutiphaliraso za ŵantu awo ŵakacita vintu viweme. Likuyowoyaso vintu viweme ivyo ŵantu aŵa ŵakakumana navyo cifukwa ca kucita uweme. Nadi pano, buku ili lirikulembeka kuti tisange nalo candulo.

Kweni kuti tisange candulo kufuma mu Baibolo, tikwenera kumanya zgoro la fumbo ili liri pantazi apa. Fumbo ndakuti: Kasi ni njani uyo wakatipa Baibolo? Iwe ukuti ni njani?— Ciuta ndiyo walikutipa Baibolo. Anteura, ni mwauli umo tingarongolera kuti ndise ŵamahara nadi?— Mwakutegherezga kwa Ciuta na kucita ivyo iye wakutiphalira.

Tikwenera kupatura nyengo yinandi kuti tiŵazgire lumoza Baibolo. Para tapokera karata kufumu kwa mubwezi withu, tikuyiŵazga mwakuwerezga-werezga. Ici ncifukwa cakuti njakuzirwa kwa ise. Baibolo ndilo ndakuzirwa comene kwa ise cifukwa ni karata yakufuma kwa Uyo ngwacitemwa comene. Ni karata yakufuma kwa Ciuta wacitemwa.