1-3. Kasi ntchivichi chikaŵa pafupi kuchitikira Yesu, ndipo iyo wakachita wuli?

 MZINDA ukiza kuzakakora Yesu. Ukayegha malupanga na nthonga kweniso pakaŵa ŵasilikari. Ŵakajumphanga mu misewu ya mu Yerusalemu usiku ndipo ŵakambuka Dambo la Kidroni kulazga ku phiri la Maolive. Mwezi ukaŵalanga, kweni ŵakayegha miliko na nyali. Kasi ŵakayegha miliko na nyali chifukwa chakuti kukaŵa mabingu agho ghakajandanga mwezi? Panji kasi ŵakaghanaghananga kuti munthu uyo ŵakapenjanga wangabisama? Tikumanya yayi, kweni icho tikumanya ntchakuti: Waliyose uyo wakaghanaghananga kuti Yesu wangachita wofi ndikuti wakamumanyanga makora yayi.

² Yesu wakamanya ivyo vikaŵa pafupi kuchitika. Ndipouli, wakachimbira yayi, kweni wakakhala apo wakaŵa na kuŵalindizga. Mzinda wura ukaŵa pafupi kufika uko Yesu wakaŵa, ukalongozgekanga na Yudasi, uyo pakwamba wakaŵa mubwezi wa Yesu. Yudasi wakapeleka Yesu, mwa kumutawuzga na kumufyofyontha mwaupusikizgi. Kweni Yesu wakatenthema yayi. Iyo wakiza panthazi pa mzinda. Wakaŵafumba kuti: “Kasi mukupenja njani?” Ŵakamuzgora kuti: “Yesu Munazarete.

³ Ŵanthu ŵanandi ŵangatenthema pakuwona mzinda wanthena uwu, uwo ukaŵa na vilwero. Panji ndivyo mzinda wura ukaghanaghananga kuti Yesu wachitenge. Kweni Yesu wakatenthema yayi, panji kuchimbira, nesi kuteta kuti wajithaske. M’malo mwake, iyo wakati: “Ndine.” Ŵanthu ŵara ŵakazizwa pakuwona kuti Yesu wakaŵavya wofi ndiposo kuti wakaŵa na chikanga. Ŵakawelera chafutanyuma na kuwa pasi.—Yohane 18:1-6; Mateyu 26:45-50; Mariko 14:41-46.

4-6. (a) Kasi Mwana wa Chiuta wakuyelezgereka na vichi, ndipo chifukwa wuli? (b) Kasi ni vigaŵa wuli vitatu ivyo Yesu wakalongora chikanga?

 ⁴ Chifukwa wuli Yesu wakajikora kweniso wakatenthema yayi apo vinthu ivi vikaŵa pafupi kumuchitikira? Zgoro lakudumura ndakuti wakaŵa na chikanga. Chikanga ntchakukhumbikwa chomene kwa mulongozgi, ndipo palije munthu uyo wali kuyanapo na Yesu nesi kumuluska pa nkhani iyi. Mu mutu uwo wajumpha, tikasambira kuti Yesu wakaŵa wakujiyuyura na wakuzika. Mphake kuti wakachemekanga “Mwana wa mberere.” (Yohane 1:29) Ndipouli, chifukwa cha chikanga icho wakaŵa nacho, Yesu wakulongosoreka mu nthowa yinyake. Baibolo likuyowoya za Mwana wa Chiuta uyu kuti: “Wona, Nkhalamu ya fuko la Yuda.”—Chivumbuzi 5:5.

⁵ Nkhalamu yikumanyikwa kuti ni nyama yachikanga. Kasi muli kuwonanapo na nkhalamu yanalume maso na maso? Usange ni nthena, mukwenera kuti mukaŵa pa malo ghakuvikilirika, panyake iyo yikaŵa mu waya ku malo ghakusungirako vinyama. Ndipouli, mukwenera kuti mukawopa chomene. Para mukudodoliskana na chinyama chikuru na chankhongono ichi, mungawona kuti nkhalamu njakuti yingawopa munthu yayi. Baibolo likuti “nkhalamu, njankhongono chomene pa vikoko vyose, iyo yikuwelera yayi ku waliyose.” (Zintharika 30:30) Ndimo chiliri chikanga cha Khristu.

⁶ Tiyeni tidumbiskane umo Yesu wakalongolera chikanga nga ntcha nkhalamu mu vigaŵa vitatu: pakuvikilira unenesko, pakukhozgera urunji kweniso apo wakasuskikanga. Kweniso tiwonenge kuti tose, kwali tili kubabika ŵachikanga panji yayi, tingayezga Yesu pakulongora chikanga.

7-9. (a) Kasi ntchivichi chikachitika apo Yesu wakaŵa na vyaka 12, ndipo ntchivichi icho imwe mukuwona kuti chikaŵa chakutenthemeska pa nyengo yira? (b) Kasi Yesu wakalongora wuli chikanga pakudumbiskana na ŵasambizgi mu tempile?

⁷ Mu charu icho chili pasi pa Satana, “wiske wa utesi,” kanandi pakukhumbikwa chikanga kuti munthu wavikilire unenesko.  (Yohane 8:44; 14:30) Yesu wakalindizga kuti wakure dankha ndipo wazakavikilire unenesko yayi. Apo wakaŵa na vyaka 12, ŵapapi ŵake ŵakamuwona yayi apo ŵakaweranga kufuma ku chiphikiro cha Paska ku Yerusalemu. Mariya na Yosefe ŵakamupenja chomene kwa mazuŵa ghatatu. Paumaliro ŵakamusanga mu tempile. Kasi wakachitangamo vichi? ‘Wakakhala pakati pa ŵasambizgi ndipo wakapulikizganga kwa iwo na kuŵafumba.’ (Luka 2:41-50) Wonani ivyo vikachitikanga.

⁸ Ŵakulemba mdauko ŵakuyowoya kuti para viphikiro vyamara, ŵasambizgi ŵalara ŵa chisopa ŵakatemwanga kukhalira pa tempile na kusambizga ŵanthu mu vipinda vinyake vya pa tempile. Ŵanthu ŵakakhalanga pasi kupulikizga na kufumba mafumbo. Ŵasambizgi aŵa ŵakaŵa ŵanthu ŵakusambira. Ŵakalimanyanga makora Dango la Mozesi kweniso malango na maluso ghanonono agho ŵanthu ŵakasazgirako. Kasi imwe muŵenge kuti mukaŵa yumoza wa awo ŵakapulikizganga mphanyi mukajipulika wuli? Kasi mphanyi mukatenthema? Chingaŵa chakupulikikwa para mungatenthema. Ndipo yelezgerani kuti mukaŵa na vyaka 12, kasi mphanyi mukajipulika wuli? Ŵawukirano ŵanandi ŵakuŵa na wofi. (Yeremiya 1:6) Ŵanji ŵakuyezgayezga kubisama kuti ŵasambizgi ŵawo ŵaleke kuŵawona mu kilasi. Ŵawukirano aŵa ŵakopa kuti panji ŵangafumbika chinthu chinyake, ndipo ŵangakhozgeka soni panji kuneneka.

⁹ Ndipouli, apa tikuwona kuti Yesu wakakhala pakati pa ŵanthu ŵakusambira ŵara, wakaŵafumbanga mafumbo kwambura kopa. Kweni wakachitaso vinandi. Nkhani iyi yikutiphalira kuti: “Wose awo ŵakamupulikizganga ŵakazizwa chomene chifukwa wakapulikiskanga luŵiro vinthu kweniso wakaŵazgoranga makora.” (Luka 2:47) Baibolo likutiphalira yayi ivyo Yesu wakayowoya pa nyengo yira, kweni tikugomezga kuti wakatolerako yayi mautesi agho ŵasambizgi ŵa chisopa ŵara ŵakasambizganga. (1 Petrosi 2:22) Iyo wakavikilira unenesko uwo uli mu Mazgu gha Chiuta, ndipo awo ŵakamupulikizganga ŵakwenera kuti ŵakazizwa kuwona kuti msepuka wa vyaka 12 wakuyowoya vinthu mwamahara ndiposo mwachikanga.

10. Kasi ŵawukirano awo Mbakhristu ŵakumuyezga wuli Yesu pa nkhani yachikanga mazuŵa ghano?

 ¹⁰ Mazuŵa ghano, Ŵakhristu ŵanandi ŵawukirano ŵakulondezga ivyo Yesu wakachita. Mwakupambana na umo Yesu wakaŵira, iwo mbakufikapo yayi. Kweni nga ni Yesu, ŵakulindilira kuti ŵakure dankha yayi kuti ndipo ŵazakavikilire unenesko. Ku sukulu panji mu vikaya ivyo ŵakukhala, ŵakufumba ŵanthu mafumbo mwaluso, kupulikizga, na kuŵaphalirako unenesko mwantchindi. (1 Petrosi 3:15) Ŵawukirano aŵa ŵawovwira ŵanyawo awo ŵakusambira nawo, ŵasambizgi, kweniso ŵazengezgani ŵawo kuŵa ŵalondezgi ŵa Khristu. Yehova wakwenera kuti wakukondwa chomene na chikanga chawo. Mazgu ghake ghakuyaniska ŵawukirano aŵa na majumi, chifukwa chakuti mbakukondweska ndiposo mbanandi.—Salimo 110:3.

11, 12. Kasi Yesu wakalongora wuli chikanga pakuvikilira unenesko wati wakura?

¹¹ Wakati wakura, Yesu wakalongora chikanga pakuvikilira unenesko kanandi waka. Nakuti apo wakambanga uteŵeti wake wakakumana na chinthu icho ŵanandi ŵangawona kuti ntchakutenthemeska. Yesu wakakumana na Satana, mulwani wankhongono na wakofya pa ŵalwani wose ŵa Yehova. Ndipo pa nyengo yira Yesu wakaŵa mungelo mukuru yayi kweni wakaŵa munthu wa thupi na ndopa pa charu chapasi. Yesu wakamukana Satana na kumususka apo wakabendezganga fundo ya mu malemba. Paumaliro, Yesu wakayowoya mwachikanga kuti: “Fumapo Satana!”—Mateyu 4:2-11.

¹² Ntheura Yesu wakamba uteŵeti wake mwa kuvikilira mwachikanga Mazgu gha Adada ŵake kuti ŵanthu ŵaleke kughabendezga. Pa nyengo yira napo upusikizgi ukazara chomene mu visopa, nga umo viliri mazuŵa ghano. Yesu wakaphalira ŵalongozgi ŵa chisopa nyengo yira kuti: ‘Mazgu gha Chiuta mukughazgora ghambura ntchito chifukwa cha maluso ghinu agho mukusambizga.’ (Mariko 7:13) Ŵanthu ŵanandi ŵakaŵachindikanga chomene ŵalongozgi ŵara, kweni Yesu wakaŵapanikizgira mwachikanga kuti mbalongozgi ŵachibulumutira ndiposo  ŵapusikizgi. a (Mateyu 23:13, 16) Kasi tingatolera wuli chikanga cha Yesu pa nkhani iyi?

13. Kasi tikwenera kukumbuka vichi para tikuyezga Yesu, kweni tili na mwaŵi wuli?

¹³ Kweni tikwenera kukumbuka kuti ise tingamanya yayi vya mu mtima wa munthu ndiposo tilije mazaza ghakweruzgira nga umo Yesu wakaŵira. Ndipouli, tingatolerako chikanga chake pakuvikilira unenesko. Mwachiyelezgero, para tikuvumbura mautesi agho kanandi visopa vikusambizga pa nkhani ya Chiuta, khumbo lake, na Mazgu ghake, ndikuti tikovwira ŵanthu awo ŵali mu charu icho chazura na mautesi gha Satana kuti ŵamanye unenesko. (Mateyu 5:14; Chivumbuzi 12:9, 10) Tikovwira ŵanthu kufwatuka ku wuzga wa visambizgo vyautesi ivyo vikuŵapangiska kuti ŵafipenge mtima kweniso kuŵatimbanizga kuti ŵaŵe paubwezi na Chiuta. Tili na mwaŵi wapadera chomene wa kuwona layizgo la Yesu likufiskika, lakuti: “Unenesko umufwaturaninge.”—Yohane 8:32.

14, 15. (a) Kasi Yesu wakalongora wuli “uwo mburunji”? (b) Pakuyowoya na mwanakazi Musamariya, kasi Yesu wakasulako vichi?

¹⁴ Uchimi wa mu Baibolo ukayowoyerathu kuti Mesiya wazamulongosora “uwo mburunji” ku mitundu. (Mateyu 12:18;  Yesaya 42:1) Yesu wakamba kuchita nthena apo wakaŵa pano pa charu chapasi. Mwachikanga, nyengo zose wakalongoranga kuti wakaŵa murunji na wambura kutemwera pakuchita vinthu na ŵanthu. Mwachiyelezgero, wakakana kutolera mtima wa sankho na kutemwera ivyo vikazara chomene mu nyengo yira.

¹⁵ Apo Yesu wakayowoyanga na mwanakazi Musamariya pa chisimi icho chikaŵa pafupi na msumba wa Sukare, ŵasambiri ŵake ŵakazizwa. Chifukwa wuli? Nyengo yira Ŵayuda ŵanandi ŵakatinkhanga Ŵasamariya; ndipo thinkho ili likamba kale chomene pambere Yesu wandize. (Ezira 4:4) Kweniso ŵarabi ŵanji ŵakayuyuranga ŵanakazi. Malango gha ŵarabi, agho pamanyuma ghakazakalembeka, ghakakanizganga mwanalume kuyowoyeskana na mwanakazi; ndipo ŵakayowoyangaso kuti ŵanakazi ŵakaŵa ŵakwenelera yayi kusambizgika Dango la Chiuta. Ŵanakazi Ŵasamariya ndiwo ŵakaŵawonanga kuti mbakufipirwa chomene. Kweni Yesu wakasulako sankho ili ndipo wakasambizga pakweru mwanakazi Musamariya (uyo wakaŵa muzaghali), na kumuphalira kuti iyo ni Mesiya.—Yohane 4:5-27.

16. Chifukwa wuli Ŵakhristu ŵakukhumbikwira chikanga kuti ŵaleke kuŵa na sankho?

¹⁶ Kasi muli kukhalapo na ŵanthu awo ŵali na sankho? Panyake ŵakutemwa kunena ŵanthu ŵa fuko panji mtundu unyake, kuyowoya mwakuyuyura ŵanthu awo mbanalume panji ŵanakazi ŵanyawo yayi, panji kuyuyura ŵakavu. Ŵalondezgi ŵa Khristu ŵakulekelera yayi nkharo yiheni iyi, ndipo ŵakuyezgayezga kufumyamo sankho mu mtima wawo. (Milimo 10:34) Tose tikwenera kuŵikapo mtima kuti tileke kuŵa na sankho.

17. Kasi Yesu wakachita vichi pa tempile, ndipo chifukwa wuli?

¹⁷ Kweniso chikanga chikawovwira Yesu kuvikilira kusopa kwaunenesko. Kukwambilira kwa uteŵeti wake wakanjira mu tempile mu Yerusalemu ndipo wakakwenyelera kuwona kuti ŵamalonda na ŵakusintha ndalama ŵakuchita malonda mwenemura. Yesu wakakwiya ndipo wakaŵafumiskira kuwaro ŵanthu ŵaryezi ŵara na malonda ghawo. (Yohane 2:13-17) Wakachitaso  mwakuyana waka apo wakaŵa pafupi kufwa. (Mariko 11:15-18) Ŵanthu ŵanandi ŵakazgoka ŵalwani ŵake chifukwa cha ivyo wakachita kweni iyo wakawelera nyuma yayi. Chifukwa wuli? Kwambira waka apo wakaŵa mwana, wakachemanga tempile lira kuti ni nyumba ya Adada ŵake, ndipo wakayowoyanga ivi kufumira pasi pa mtima. (Luka 2:49) Wakakhumba yayi kulekelera vinthu viheni ivyo vikachitikanga pa tempile, ivyo vikabinkhiskanga kusopa kwaunenesko. Mwamphu wake ukamupa chikanga kuti wachite icho chikaŵa chakwenelera.

18. Kasi Ŵakhristu mazuŵa ghano ŵangalongora wuli chikanga kuti mpingo ulutilire kuŵa utuŵa?

¹⁸ Mazuŵa ghano napo ŵalondezgi ŵa Khristu ŵakuvikilira kusopa kwaunenesko. Usange ŵawona kuti Mkhristu munyawo wachita kwananga kukuru ŵakukhalapo waka chete yayi. Mwachikanga ŵakuyowoya nayo panji kuwoneseska kuti ŵalara mu mpingo ŵamanya. (1 Ŵakorinte 1:11) Ŵalara ŵangamovwira munthu uyo walwara mwauzimu na kuchitapo kanthu kuti mberere za Yehova zilutilire kuŵa zituŵa.—Yakobe 5:14, 15.

19, 20. (a) Ni vinthu wuli vyambura urunji ivyo vikazara mu nyengo ya Yesu, ndipo ŵanthu ŵakakhumbanga kuti Yesu wachite vichi? (b) Chifukwa wuli ŵalondezgi ŵa Khristu ŵakukana kuchitako ndyali na vivulupi, ndipo paŵa uwemi wuli?

¹⁹ Kasi pa ivyo tasambira tikwenera kutorapo fundo yakuti Yesu wakalimbananga na kumazga vinthu vyose vyambura urunji ivyo vikachitikanga mu charu? Yayi. Vinthu vyambura urunji vikalutilira kuchitika mu nyengo yira. Charu cha Israyeli chikawusikanga na ŵanthu ŵa mtundu unyake. Ŵaroma ŵakaŵa na ŵasilikari ŵankhongono chomene, ndipo ŵakayuzganga Ŵayuda, kuŵasonkheska msonkho ukuru, kweniso kutimbanizga maluso ghawo gha chisopa. Lekani ŵanthu ŵanandi nyengo yira ŵakakhumbanga kuti Yesu wanjilirepo pa ndyali. (Yohane 6:14, 15) Apa napo wakalongora chikanga.

²⁰ Yesu wakalongosora kuti Ufumu wake ngwa charu chara. Kwizira mu ivyo wakachitanga, iyo wakasambizga ŵalondezgi ŵake kuleka kunjilirapo pa ndyali. M’malo mwake ŵakeneranga kuŵika mtima pa kupharazga makani ghawemi gha Ufumu wa  Chiuta. (Yohane 17:16; 18:36) Apo mzinda ukiza kuzakamukaka, wakasambizga sambiro lankhongono chomene pa nkhani ya kuleka kunjilirapo pa vya charu. Nyengo yeneyiyo Petrosi wakatora lupanga lwake na kupweteka nalo munthu. Ntchipusu chomene kukolerana na ivyo Petrosi wakachita. Pa usiku wura ndipo mphanyi vivulupi vikawoneka kuŵa vyakwenelera chifukwa Mwana wambura mulandu wa Chiuta wakakakika. Ndipouli, pa nyengo yira Yesu wakaŵika dango ilo ŵalondezgi ŵake pa charu chapasi ŵakulondezga mpaka muhanya uno, wakati: “Wezgera lupanga lwako mu malo ghake, pakuti wose awo ŵakukora lupanga ŵafwenge na lupanga.” (Mateyu 26:51-54) Pakakhumbikwiranga chikanga kuti ŵalondezgi ŵa Khristu mu nyengo yira ŵalondezge fundo iyi, ndimo viliriso mazuŵa ghano. Chifukwa cha kuleka kunjilirapo pa vya charu, ŵanthu ŵa Chiuta mazuŵa ghano ŵali na lumbiri luwemi lwakuti ŵakuchitako yayi nkhondo na vivulupi. Chikanga chikovwira kuti ŵaŵe na lumbiri luwemi.

21, 22. (a) Kasi Yesu wakapokera wovwiri wuli pambere wandakumane na chiyezgo chikuru chomene? (b) Kasi Yesu wakalongora wuli chikanga m’paka paumaliro?

²¹ Mwana wa Yehova wakamanyirathu kuti wazamususkika chomene pano pa charu chapasi. (Yesaya 50:4-7) Ŵanthu ŵakakhumbanga kumukoma kanandi waka, ndipo paumaliro ŵakamukora nadi kuti ŵamukome nga umo vyalongosolekera kukwambilira kwa mutu uwu. Kasi Yesu wakachita wuli kuti waŵe na chikanga mu nyengo zakusuzga izi? Kasi Yesu wakachitanga vichi pambere mzinda wura undize kuzakamukaka? Wakalombanga kwa Yehova. Ndipo kasi Yehova wakachita vichi? Baibolo likutiphalira kuti Yesu “wakapulikikwa.” (Ŵahebere 5:7) Yehova wakatuma mungelo kufuma kuchanya kuzakamukhozga Mwana wake wachikanga uyu.—Luka 22:42, 43.

²² Yesu wati wakhozgeka, wakati ku ŵapositole ŵake: “Wukani, tiyeni tilutenge.” (Mateyu 26:46) Wonani umo mazgu agha  ghakulongolera chikanga. Wakayowoya kuti “tiyeni tilutenge,” uku mwenecho wakumanya kuti waphalirenge mzinda wura kuti uŵaleke ŵabwezi ŵake ŵalutenge, wakamanyangaso kuti ŵabwezi ŵake ŵara ŵamusidenge na kuchimbira, ndiposo wakamanyanga kuti wamusuzgika yekha. Wakaŵa yekha apo wakeruzgikanga mwambura urunji, kuneneka, kusuzgika na kufwa nyifwa yakuŵinya. Mu vyose ivi, wakalutilira kulongora chikanga.

23. Chifukwa wuli tingayowoya kuti Yesu wakaŵa wambura kupwelelera umoyo yayi apo wakaŵa pafupi kukomeka?

²³ Kasi Yesu wakapweleleranga yayi umoyo? Yayi; para munthu wakulongora chikanga chenecho ndikuti wakuleka kupwelelera umoyo yayi. Nakuti Yesu wakasambizga ŵalondezgi ŵake  kuti ŵaŵenge ŵakuchenjera, kuti ŵafumengepo apo pali ulwani mwakuti ŵalutilire kuchita khumbo la Chiuta. (Mateyu 4:12; 10:16) Kweni pa nkhani iyi, Yesu wakamanya kuti wangachimbira yayi. Wakalimanyanga khumbo la Chiuta. Yesu wakakhumbisiska kuŵa wakugomezgeka, ntheura nthowa yekha yakuchitira nthena yikaŵa kuzomerezga kuti wasuzgike.

24. Chifukwa wuli tikugomezga kuti tingaŵa na chikanga para tasangana na viyezgo vilivyose?

²⁴ Nyengo zinandi ŵalondezgi ŵa Yesu ŵalongora chikanga nga ni Fumu yawo. Ŵanandi ŵakuzizipizga para ŵakususkika, kutambuzgika, kukakika, nanga nkhufwa. Kasi ŵanthu ŵambura kufikapo ŵakuchitora kochi chikanga ichi? Ŵakuchita kubabika nacho yayi. Nga ni Yesu, ŵalondezgi ŵake nawo ŵakovwirika na Chiuta. (Ŵafilipi 4:13) Ntheura, kopa yayi vyamunthazi. Ŵikanipo mtima kuti muŵe ŵakugomezgeka, ndipo Yehova wamupaninge chikanga icho mukukhumbikwira. Lutilirani kusanga nkhongono mwa Mulongozgi withu, Yesu, uyo wakati: “Khwimani mtima. Ine nathereska charu.”—Yohane 16:33.