1-3. Kasi Yesu wakanjira wuli mu Yerusalemu, ndipo chifukwa wuli ŵanji ŵakwenera kuti ŵakazizwa?

 MAHUMUHUMU ghakakonda mu Yerusalemu. Munthu mukuru wakizanga. Ŵanthu ŵakawungana mumphepete mwa msewu kuwaro kwa msumba. Ŵakaŵa ŵakunweka kumupokelera munthu uyu, pakuti ŵanyake ŵakatenge ndiyo ni muhaliri wa Themba Davide kweniso Muwusi wakwenelera wa Israyeli. Ŵanandi ŵakayegha minthavi ya makuni kuti ŵamupokelere; ŵanyake ŵakatandikanga malaya mu nthowa kuti wendemo makora. (Mateyu 21:7, 8; Yohane 12:12, 13) Ŵanandi ŵakwenera kuti ŵakajifumbanga umo wanjilirenge mu msumba.

² Ŵanyake ŵakwenera kuti ŵakakhazganga kuwona vinthu vyapachanya chomene. Ŵakwenera kuti ŵakamanyanga ŵanthu ŵanyake ŵakuzirwa awo ŵakachitapo nthena. Mwachiyelezgero, Abisalomu, mwana wa Davide, wakajipharazga kuti ni themba; ndipo wakaŵa na ŵanalume 50 awo ŵakachimbiranga panthazi pa gileta lake. (2 Samuyeli 15:1, 10) Julius Caesar, muwusi wa Romu, wakajilongora kujumpha apa. Pa nyengo yinyake wakanjira mu msumba wa Romu, ŵanthu ŵakaŵa nyomi, wakendanga pakati pa zovu 40 izo ŵakakakilirapo nyali, ndipo zikendanga kumazere na kumalyero kwake. Ndipouli, ŵanthu ŵa mu Yerusalemu ŵakalindiliranga munthu mukuru chomene. Kwali mizinda yikamanyanga panji yayi, uyu wakaŵa Mesiya, munthu mukuru kuluska wose awo ŵali kuŵako. Kweni apo Themba lamunthazi ili likanjiranga mu msumba, ŵanyake ŵakwenera kuti ŵakazizwa.

³ Ŵakawonapo gileta yayi, pakaŵavya ŵanthu ŵakuchimbira panthazi, pakaŵavya mahachi, ndiposo pakaŵavya zovu. Yesu  wakakwera pa mbunda. a Wakatozgeka na vinthu vyapadera yayi ndipo mbunda yake nayo ŵakayitozga mwapadera yayi. M’malo mwa chakukhalapo chapachanya, ŵalondezgi ŵa Yesu ŵakaŵikapo malaya ghawo pa msana wa chiŵeto ichi. Chifukwa wuli Yesu wakasankha kunjira mu Yerusalemu mwakujiyuyura nthena, apo ŵanthu ŵakuzirwa pachoko ŵakachitanga vinthu mwakujilongora?

4. Kasi Baibolo likayowoyerathu kuti Mesiya wazamunjira wuli mu Yerusalemu?

⁴ Yesu wakafiskanga uchimi wakuti: “Sekelera chomene . . . chemerezga mwakukondwa, iwe mwana mwanakazi wa Yerusalemu. Wona! themba lako likwiza kwa iwe, ndaurunji ndipo likwiza na chiponosko, ndakujiyuyura ndipo lakwera pa mbunda.” (Zekariya 9:9) Uchimi uwu ukalongora kuti zuŵa linyake Mesiya, Wakuphakazgika wa Chiuta, wazamujivumbura ku ŵanthu ŵa mu Yerusalemu nga Themba lakwimikika na Chiuta. Kweniso nthowa iyo wazamujivumbulira na chiŵeto icho wazamukwerapo, vizamuvumbura kuti ngwakujiyuyura.

5. Chifukwa wuli kujiyuyura kwa Yesu kukutifika pamtima para tikughanaghanirapo, ndipo chifukwa wuli ntchakuzirwa kuyezga Yesu pa nkhani iyi?

⁵ Kujiyuyura ngumoza mwa mikhaliro yakukondweska chomene ya Yesu, uwo ukutifika pamtima para tikughanaghanirapo. Nga umo tikawonera mu mutu uwo wajumpha, Yesu pera ndiyo ni “nthowa, unenesko, na umoyo.” (Yohane 14:6) Ichi chikulongora kuti pa ŵanthu wose awo ŵali kukhalapo pa charu chapasi, palije uyo ngwakuzirwa chomene kuyana na Mwana wa Chiuta. Ndipouli, Yesu wakaŵa wakujikuzga yayi, nga umo ŵakuchitira ŵanthu ŵanandi chomene mazuŵa ghano. Kuti tiŵe ŵalondezgi ŵa Khristu, tikwenera kuŵikapo mtima  kuti tileke kujikuzga. (Yakobe 4:6) Kumbukani kuti Yehova wakutinkha kujikuzga. Ntheura ntchakuzirwa kuti tiyezge Yesu pa nkhani ya kujiyuyura.

6. Kasi kujiyuyura ni vichi, ndipo Yehova wakamanya wuli kuti Mesiya wazamuŵa wakujiyuyura?

⁶ Munthu wakujiyuyura wakuwona kuti ngwakuzirwa kuluska ŵanyake yayi. Kujiyuyura kukwambira mu mtima ndipo kukuwoneka mu kayowoyero, nkharo, na umo munthu wakuchitira vinthu na ŵanyake. Kasi Yehova wakamanya wuli kuti Mesiya wazamuŵa wakujiyuyura? Wakamanya kuti Mwana wake wakatolera kujiyuyura kwake. (Yohane 10:15) Kweniso wakawona umo Mwana wake wakachitiranga vinthu mwakujiyuyura. Mu nthowa wuli?

7-9. (a) Kasi Mikayeli wakalongora wuli kujiyuyura apo wakapindananga na Satana? (b) Kasi Ŵakhristu ŵangayezga wuli Mikayeli pakulongora kujiyuyura?

⁷ Buku la Yuda likuvumbura chinthu chinyake icho chikachitika, likuti: “Mikayeli, mungelo mukuru, apo wakasuskananga na kupindana na Dyabulosi vya thupi la Mozesi, wakamweruzga yayi nesi kumuyowoyera mazgu ghaheni, kweni wakati: ‘Yehova wakuchenye.’” (Yuda 9) Mikayeli ni zina ilo Yesu wakumanyikwa nalo kuchanya, pa mulimo wake nga ni mungelo mukuru, panji mulara wa magulu gha ŵangelo ŵa Yehova. b (1 Ŵatesalonika 4:16) Kweni wonani umo Mikayeli wakachitira na Satana apo ŵakalimbananga vya thupi la Mozesi.

⁸ Nkhani ya Yuda yikutiphalira yayi icho Satana Dyabulosi wakakhumbanga kuchita na thupi la Mozesi, kweni wakwenera kuti wakakhumbanga kuchitira vinthu viheni. Panji wakakhumbanga kuti wagwiliskire ntchito thupi la munthu wakugomezgeka yura pa kusopa kwautesi. Apo Mikayeli wakakananga ivyo Satana wakakhumbanga kuchita, wakalongoraso kuti wakaŵa wakujikora. Satana wakeneranga kuchenyeka, kweni Mikayeli,  uyo pa nyengo ya mphindano iyi wakaŵavya mazaza ghose ‘ghakweruzgira,’ wakamanya kuti Yehova Chiuta ndiyo wangeruzga pa nkhani iyi. (Yohane 5:22) Pakuŵa mungelo mukuru, Mikayeli wakaŵa na mazaza ghanandi. Ndipouli, mwakujiyuyura wakalekera Yehova nkhani iyi m’malo mwa kupoka mazaza ghakusazgikira. Padera pa kujiyuyura, wakalongoraso kuzika, kweniso kumanya apo mazaza ghake ghakulekezgera.

⁹ Pakaŵa chifukwa icho Yuda wakakhuŵilizgikira kulemba nkhani iyi. Chachitima ntchakuti Ŵakhristu ŵanji mu nyengo ya Yuda ŵakaŵa ŵambura kujiyuyura. Mwakujikuzga ‘ŵakayowoyeranga uheni vinthu vyose ivyo ŵakutondeka kuvipulikiska.’ (Yuda 10) Mtima wa kujikuzga ukukaŵa yayi kunjira mwataŵanthu ŵambura kufikapo. Para tindapulikiske umo chinthu chinyake chikuchitikira mu mpingo, panji chakukhwaskana na ivyo wupu wa ŵalara wadumura, kasi tikuchita wuli? Para tingamba kuyowoya viheni panji kususka apo nkhani yose tikuyimanya yayi, tingalongora kuti ndise ŵambura kujiyuyura. Kweni tiyeni tichite nga Mikayeli, panji kuti Yesu, tileke kweruzga nkhani izo Chiuta wandatipe mazaza ghakuchitira nthena.

10, 11. (a) Kasi Mwana wa Chiuta wakalongorachi apo wakazomera kwiza pa charu chapasi? (b) Kasi tingamuyezga wuli Yesu pa nkhani ya kujiyuyura?

¹⁰ Kweniso Mwana wa Chiuta wakalongora kujiyuyura apo wakazomera kwiza pano pa charu chapasi. Ghanaghanirani waka vinthu ivyo wakasida. Iyo wakaŵa mungelo mukuru. Kweniso wakaŵa “Mazgu,” Muyowoyeri wa Yehova. (Yohane 1:1-3) Wakakhalanga kuchanya, ‘malo ghatuŵa na gha uchindami’ gha Yehova.’ (Yesaya 63:15) Ndipouli, Mwana uyu “wakajikhutura na kuŵa nga muzga ndipo wakayana na ŵanthu.” (Ŵafilipi 2:7) Ghanaghanirani waka ivyo vikakhumbikwiranga pa mulimo wake pa charu chapasi. Umoyo wake ukasamuskikira mu nthumbo ya mwali Wachiyuda, ndipo wakakhalamo myezi 9 m’paka kubabika kuŵa munthu. Wakababika na kukulira mu mbumba yikavu, ya kalipentara. Nangauli wakaŵa wakufikapo, kweni wakaŵa wakujilambika ku ŵapapi ŵake, awo ŵakaŵa ŵambura kufikapo. (Luka 2:40, 51, 52) Uku kukaŵa kujiyuyura kukuru chomene.

 ¹¹ Kasi tingamuyezga Yesu pa nkhani yakujiyuyura mwa kuzomera milimo iyo yingawoneka yapasi? Mwachiyelezgero, mulimo withu wa kupharazga makani ghawemi gha Ufumu wa Chiuta, ungawoneka wapasi para ŵanthu wakutinena, kutikalipira panji ŵakuleka kuŵikako mahara. (Mateyu 28:19, 20) Kweni usange tikuzizipizga apo tikupharazga, tingawovwira ŵanthu kuti ŵazakapone. Kwali ŵanthu ŵazomerenge kwali yayi, tisambirenge kujiyuyura, ndipo tilondezgenge mendero gha Fumu yithu, Yesu Khristu.

12-14. (a) Kasi Yesu wakalongora wuli kujiyuyura apo ŵanthu ŵakamulumbanga? (b) Kasi Yesu wakalongora wuli kujiyuyura pakuchita vinthu na ŵanji? (c) Ntchivichi chikulongora kuti Yesu wakajiyuyuranga mwadango waka yayi?

¹² Yesu wakalongora kuti wakaŵa wakujiyuyura kufuma pakwamba m’paka paumaliro wa uteŵeti wake. Wakalongora kujiyuyura mwa kuwoneseska kuti Adada ŵake ndiwo ŵakupika malumbo na uchindami. Nyengo zinyake ŵanthu ŵakalumbanga Yesu chifukwa cha mazgu ghake ghavinjeru, minthondwe iyo wakachitanga, ndiposo uwemi wake. Mwakuwerezgawerezga, Yesu wakakananga kuti ŵanthu ŵamupenge uchindami, kweni wakakhumbanga kuti ŵawupelekenge kwa Yehova.—Mariko 10:17, 18; Yohane 7:15, 16.

¹³ Yesu wakalongoraso kuti wakaŵa wakujiyuyura pakuchita vinthu na ŵanthu. Nakuti wakayowoya pakweru kuti pa charu chapasi wakizira kuteŵetereka chara, kweni kuteŵetera ŵanji. (Mateyu 20:28) Wakalongora kujiyuyura apo wakachitanga vinthu na ŵanthu mwakuzika ndiposo mwamahara. Ŵalondezgi ŵake ŵakati ŵatondeka kuchita ivyo wakaŵaphalira, wakaŵakalipira yayi; wakalutilira kuŵawovwira. (Mateyu 26:39-41) Mzinda ukati wamutimbanizga apo wakakhumbanga kupumura pamoza na ŵasambiri ŵake, wakawuchimbizga yayi; wakalutilira kujipeleka na kuŵasambizga “vinthu vinandi.” (Mariko 6:30-34) Apo mama munyake uyo wakaŵa Muisrayeli yayi wakamupemphanga kuti wamuchizgire mwana wake msungwana,  pakwamba Yesu wakalongora kuti wakakhumbanga yayi kumuchizga. Ndipouli, wakamuzgora mwaukali yayi pakukana; kweni paumaliro wakamuchitira mama yura ivyo wakakhumbanga chifukwa cha chipulikano chake chikuru, nga umo tizamuwonera mu Mutu 14.—Mateyu 15:22-28.

¹⁴ Mu nthowa zinandi, Yesu wakafiska mazgu ghake agho wakayowoya, ghakuti: “Nili wakuzika na wakujiyuyura mu mtima.” (Mateyu 11:29) Yesu wakajiyuyuranga mwadango waka yayi. Wakajiyuyuranga kufuma pasi pa mtima. Ntheura, ntchakuzizika yayi kuti Yesu wakaŵikapo mtima chomene kusambizga ŵalondezgi ŵake kuŵa ŵakujiyuyura.

15, 16. Kasi Yesu wakawona kuti ŵawusi ŵa charu ŵakaŵa na mtima wuli, ndipo ŵalondezgi ŵake ŵakeneranga kuŵa wuli?

¹⁵ Ŵapositole ŵa Yesu ŵakasambira luŵiro yayi kujiyuyura. Yesu wakayezga kanandi waka kuŵasambizga kujiyuyura. Mwachiyelezgero, nyengo yinyake Yakobe na Yohane ŵakatuma anyinawo kuti ŵakalombe Yesu kuti wazakaŵape malo ghapachanya mu Ufumu wa Chiuta. Yesu wakaŵazgora mwakuzika kuti: “Kukhala ku woko lane lamalyero na lamazere ndine yayi nkhusankha, kweni malo agha nga awo Adada ŵali kuŵanozgera.” Ŵapositole ŵanyawo 10 “ŵakaŵakwiyira” Yakobe na Yohane. (Mateyu 20:20-24) Kasi Yesu wakamazga wuli suzgo ili?

¹⁶ Wakaŵachenya wose mwalusungu, wakati: “Mukumanya kuti mathemba gha ŵamitundu ghakuchita ufumu pa ŵanthu ndipo ŵanalume ŵankhongono ŵakuchita mazaza pa ŵanthu. Imwe mungachitanga nthena yayi. Kweni waliyose uyo wakukhumba kuŵa mukuru pakati pinu waŵe muteŵeti winu. Ndipo uyo wakukhumba kuŵa wakwamba pakati pinu waŵe muzga winu.” (Mateyu 20:25-27) Ŵapositole ŵakwenera kuti ŵakawonanga kuti “mathemba gha ŵamitundu” ghakaŵa ghakujikuzga kweniso kuti ghakajighanaghaniranga ghekha. Yesu wakalongora kuti ŵalondezgi ŵake ŵakwenera kupambana na ŵanthu ŵakutemwa maudindo ŵara. Ŵakeneranga kuŵa ŵakujiyuyura. Kasi ŵapositole ŵakapulikiska sambiro ili?

17-19. (a) Pa usiku wakuti wafwenge, kasi Yesu wakasambizga wuli ŵapositole ŵake kuti ŵaŵe ŵakujiyuyura? (b) Kasi ni nthowa wuli yikuru chomene iyo Yesu wakasambizgira ŵapositole ŵake za kujiyuyura?

 ¹⁷ Ichi chikaŵa chipusu yayi kwa iwo. Aka kakaŵa kakwamba yayi nesi kaumaliro kuti Yesu waŵasambizge vya kujiyuyura. Kukwambilira, apo ŵakakwesananga za uyo wakaŵa mukuru pa wose, Yesu wakayimika mwana muchoko pakati pawo ndipo wakaŵaphalira kuti ŵaŵenge nga mbana, awo ŵalije mtima wa kujikuzga, kujiŵikamo, kweniso kupenja mazaza, ivyo ŵanthu ŵalara ŵakutemwa. (Mateyu 18:1-4) Ndipouli, pa usiku wakuti wafwenge, Yesu wakawona kuti ŵapositole ŵake ŵachali na mtima wa kujikuzga. Ntheura wakaŵasambizga sambiro lambura kuluwika. Wakavwara thawulo mu chiwuno na kuchita mulimo wapasi chomene, uwo nyengo yira ŵateŵeti ŵakachitiranga ŵalendo. Yesu wakageziska malundi gha ŵapositole ŵake wose, na Yudasi wuwo uyo wakaŵa pafupi kumupeleka.—Yohane 13:1-11.

¹⁸ Yesu wakaŵawovwira kupulikiska fundo ya kujiyuyura, apo wakaŵaphalira kuti: “Namupani chakuwonerapo.” (Yohane 13:15) Kasi pa nyengo iyi ŵakalipulikiska sambiro ili? Wonani ivyo vikachitika. Usiku wenewura, ŵakambaso kukwesana za uyo wakaŵa mukuru pakati pawo. (Luka 22:24-27) Kweni Yesu wakalutilira kuŵa wakuzika kwa iwo ndipo wakaŵasambizga mwakujiyuyura. Kufuma apo, wakapeleka sambiro likuru chomene: “Wakajiyuyura ndipo wakapulikira m’paka nyifwa, nyifwa ya pa khuni lakusuzgikirapo.” (Ŵafilipi 2:8) Yesu wakazomera kufwa nyifwa yakukhozga soni. Ŵakamupa mulandu wautesi wakuti wakaŵa chigeŵenga ndiposo wakuyuyura Chiuta. Ntheura, Mwana wa Chiuta wakalongora kuti wakaŵa wapadera, chifukwa pa vilengiwa vyose vya Yehova, iyo wakaŵa wakujiyuyura chomene.

¹⁹ Panji sambiro laumaliro lakukhwaskana na kujiyuyura ilo Yesu wakaŵasambizga, ndilo likakhalilira mu mitima ya ŵapositole ŵake ŵakugomezgeka. Baibolo likutiphalira kuti pamanyuma, ŵanthu aŵa ŵakateŵetera mwakujiyuyura kwa vyaka vinandi. Ise ke?

20. Kasi tingamanya wuli usange tili ŵakujiyuyura mu mtima?

²⁰ Paulosi wakuphalira waliyose wa ise kuti: “Muŵenge na maghanoghano agha, agho Khristu Yesu nayo wakaŵa nagho.” (Ŵafilipi 2:5) Tikwenera kuŵa ŵakujiyuyura mu mtima nga ni Yesu. Kasi tingamanya wuli kuti tili ŵakujiyuyura mu mtima? Wonani fundo iyi. Paulosi wakutikumbuska kuti “tileke kuchita kanthu chifukwa cha mphindano panji chifukwa cha kujiwona, kweni tiŵe ŵakujiyuyura na kuwona ŵanyithu kuti ŵakutiluska.” (Ŵafilipi 2:3) Ntheura nkhani yagona pa umo ise tikuwonera ŵanji pakuyaniska na taŵene. Tikwenera kuŵawona kuti ŵakutiluska, panji kuti mbakuzirwa chomene. Kasi mulondezgenge fundo iyi?

21, 22. (a) Chifukwa wuli ŵalaŵiliri Ŵachikhristu ŵakwenera kuŵa ŵakujiyuyura? (b) Kasi tingalongora wuli kuti tavwara kujiyuyura?

²¹ Mpositole Petrosi wakalutilira kughanaghanira za kuzirwa kwa kujiyuyura pati pajumpha vyaka vinandi Yesu wati wafwa. Petrosi wakasambizga ŵalaŵiliri Ŵachikhristu kuti ŵachitenge milimo yawo mwakujiyuyura, kwambura kuchita ufumu pa mberere za Yehova. (1 Petrosi 5:2, 3) Milimo yakusazgikira njakuti tijikuzgirepo yayi. Kweni para munthu wakuŵa na milimo yinandi yakusazgikira ndipo wakukhumbikwira chomene kuŵa wakujiyuyura. (Luka 12:48) Nakuti kujiyuyura nkhwakukhumbikwa ku ŵalaŵiliri pera yayi kweni kwa Mkhristu waliyose.

²² Petrosi wakwenera kuti wakaluwa yayi apo Yesu wakageziska malundi ghake, nangauli iyo pakwamba wakakananga. (Yohane 13:6-10) Petrosi wakalembera Ŵakhristu kuti: “Imwe mose mujivwalike mtima wa kujiyuyura.” (1 Petrosi 5:5) Lizgu lakuti “mujivwalike” likulongora ivyo muteŵeti wakachitanga apo wakavwaranga epuroni kuti wachite mulimo wapasi. Kweniso mazgu agha ghakutikumbuska ivyo Yesu wakachita apo wakavwara thawulo pambere wandajikame na kugeziska malundi gha ŵapositole. Usange tikulondezga Yesu, kasi ni mulimo wuli uwo Chiuta wangatipa, uwo tingawuwona kuŵa wapasi? Ŵanthu wose  ŵakwenera kuwona kuti ndise ŵakujiyuyura mu mtima, nga ni para tachita kuvwara.

23, 24. (a) Chifukwa wuli tikwenera kukana maghanoghano gha kujikuzga? (b) Kasi mutu wakulondezgapo uzamutovwira kususka fundo wuli yautesi yakukhwaskana na kujiyuyura?

²³ Kujikuzga kuli nga ni poyizoni. Ivyo vingachitika chifukwa cha kujikuzga ni viheni chomene. Ni mukhaliro uwo ungapangiska munthu waluso chomene kuŵa wambura ntchito kwa Chiuta. Kweni kujiyuyura kungapangiska munthu waluso luchoko kuŵa wakukhumbikwa chomene kwa Yehova. Usange tingaŵa na mtima wa kujiyuyura mwa kuyezgayezga kulondezga Khristu zuŵa na zuŵa, tizamusanga vitumbiko vinandi. Petrosi wakalemba kuti: “Jiyuyurani pasi pa woko lankhongono la Chiuta, mwakuti wamukwezgani mu nyengo yakwenelera.” (1 Petrosi 5:6) Yehova wakamukwezga Yesu chifukwa cha kujiyuyura. Ndimoso Chiuta wazamumukwezgerani para mukujiyuyura.

²⁴ Chachitima ntchakuti ŵanthu ŵanyake ŵakuwona kuti munthu wakujiyuyura wali na wofi kweniso ngwakulopwa. Ivyo Yesu wakachita vikutovwira kuwona kuti uwu mbutesi, pakuti Yesu, uyo wakaŵa wakujiyuyura chomene ndiyo wakaŵaso wachikanga chomene. Iyi ndiyo ni nkhani ya mu mutu wakulondezgapo.