Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

MUTU 10

“Kuli Kulembeka”

“Kuli Kulembeka”

“Muhanya uno lemba ilo mwapulika lafiskika”

1-3. Kasi Yesu wakakhumbanga kuti ŵanthu ŵa mu Nazarete ŵamanye chinthu wuli chakuzirwa, ndipo wakapeleka ukaboni wuli?

 YIKAŴA nyengo iyo Yesu wakambiranga uteŵeti wake. Iyo wakawelera ku tawuni yakwake ya Nazarete. Chilato chake chikaŵa chakuti wakawovwire ŵanthu kumanya chinthu chakuzirwa, chakuti: Iyo ni Mesiya uyo wakayowoyekerathu. Kasi wakapeleka ukaboni wuli?

2 Tikukayika yayi kuti ŵanandi ŵakakhazganga kuti wachitenge munthondwe. Ŵakapulika kuti Yesu wakachitanga milimo yakuzizwiska. Ndipouli, nyengo iyi wakachitapo munthondwe yayi. Kweni wakanjira mu sunagoge, mwakuyana na kaluso kake. Wakimilira kuti waŵazge, ndipo ŵakamupa mpukutu wa Yesaya. Ukaŵa mpukutu utali chomene, uwo ukwenera kuti ukazingika ku ndodo ziŵiri, ndipo Yesu wakawuzungulura m’paka wakasanga apo wakakhumbanga. Kufuma apo, wakaŵazga mwakukwezga mazgu agho sono ghali pa Yesaya 61:1-3.—Luka 4:16-19.

3 Ŵategherezgi ŵakwenera kuti ŵakaghamanyanga makora mazgu agha. Ni uchimi wakuyowoya vya Mesiya. Munthu waliyose mu sunagoge maso ghakaŵa dodoli pa Yesu. Kukati waka yii. Kufuma apo, Yesu wakamba kulongosora, panji nyengo yitaliko, kufuma apo wakati: “Muhanya uno lemba ilo mwapulika lafiskika.” Ŵategherezgi ŵakazizwa na mazgu ghake ghawemi, kweni ŵanandi ŵakwenera kuti ŵakakhumbanga nipera kuwona chimanyikwiro chapadera. Kweni mwachikanga Yesu wakayowoya chiyelezgero cha mu Malemba icho chikavumbura kuti ŵakaŵavya chipulikano. Nyengo yeneyiyo, ŵanthu ŵa mu Nazarete ŵakakhumba kumukoma.—Luka 4:20-30.

4. Kasi Yesu wakalongora chakuwonerapo wuli mu uteŵeti wake, ndipo tiwonenge vichi mu mutu uwu?

4 Apa Yesu wakalongora chakuwonerapo chiwemi chomene. Wakathembanga chomene Mazgu gha Chiuta. Mbunenesko kuti minthondwe yikaŵa yakuzirwa pakulongora kuti mzimu wa Chiuta ukaŵa pa iyo, kweni Yesu wakawonanga kuti Malemba Ghakupatulika ndigho ngakuzirwa chomene. Tiyeni tiwone umo wakachitira pa chigaŵa ichi. Tiwonenge umo Fumu yithu yikachitiranga pa kukora mazgu mu Mazgu gha Chiuta, kughavikilira, na kughalongosora makora.

Kukora Mazgu mu Mazgu gha Chiuta

5. Kasi Yesu wakaŵikapo mtima kuŵaphalira vichi ŵategherezgi ŵake, ndipo wakalongora wuli kuti wakaneneskanga?

5 Yesu wakakhumbanga kuti ŵanthu ŵamanyenge uko uthenga wake ukafumanga. Iyo wakati: “Ivyo nkhusambizga ni vyane chara, kweni vya uyo wakanituma.” (Yohane 7:16) Nyengo yinyake, iyo wakati: “Nkhuchita kanthu panekha yayi, kweni umo Adada ŵali kunisambizgira ndimo nkhuyowoyera vinthu ivi.” (Yohane 8:28) Kweniso wakayowoya kuti: “Vinthu ivyo nkhuyowoya kwa imwe mwaŵanthu nkhuyowoya vyane yayi, kweni Adada awo ŵali mu umoza na ine ŵakuchita milimo yawo kwizira mwa ine.” (Yohane 14:10) Nthowa yimoza iyo Yesu wakalongolera kuti wakaneneskanga pakuyowoya nthena, njakuti mwakuwerezgawerezga wakakoranga mazgu mu Mazgu ghakulembeka gha Chiuta.

6, 7. (a) Kasi Yesu wakakora mazgu gha mu Malemba Ghachihebere kufika mpha, ndipo chifukwa wuli ichi ntchakuzizika? (b) Kasi umo Yesu wakasambizgiranga vikapambananga wuli na ŵalembi?

6 Para tasanda mwakupwelelera mazgu ghakulembeka gha Yesu, tikusanga kuti wakakoranga mazgu panji kuyowoyapo waka fundo za mu mabuku gha mu Malemba Ghachihebere ghakujumpha hafu. Pakwamba, ichi chingawoneka nga ntchinthu chipusu waka. Mungaghanaghana kuti pa vyaka vitatu na hafu ivyo wakapharazganga na kusambizga, wakalekerachi kuzunura mazgu ghose gha mu mabuku agho ghakaŵako? Kweni vingachitika kuti wakakora nadi mazgu ghose. Kumbukani kuti mazgu na vyakuchita vya Yesu vichoko waka ndivyo vili kulembeka. (Yohane 21:25) Nakuti panji mungaŵazga mwakukwezga mu maora ghachoko waka mazgu ghose gha Yesu agho ghali kulembeka. Sono jitorani kuti mukuyowoya za Chiuta na Ufumu wake mu maora ghachoko waka ndipo mukuzunura fundo izo zili mu mabuku gha mu Malemba Ghachihebere ghakujumpha hafu. Kweniso, kanandi Yesu wakendanga na mipukutu yayi. Apo wakayowoyanga Upharazgi wakumanyikwa chomene wa pa Phiri, Yesu wakazunura mazgu panji fundo zinandi za mu Malemba Ghachihebere, ndipo wakayowoyanga kufuma pa mtima.

7 Mazgu agho Yesu wakazunuranga ghakalongora kuti wakachindikanga chomene Mazgu gha Chiuta. Awo ŵakamupulikizganga “ŵakazizikika na kasambizgiro kake, chifukwa wakaŵasambizganga nga ni munthu uyo wali na mazaza, kuti nga mbalembi chara.” (Mariko 1:22) Pakusambizga, ŵalembi ŵakatemwanga kuzunura dango la ŵasekuru ŵawo, na kuzunura mazgu gha ŵarabi ŵakusambira awo ŵakaŵako kale. Kweni Yesu wakakoranga mazgu mu dango la ŵasekuru yayi nesi la ŵarabi. Iyo wakayowoyanga vyakufuma mu Mazgu gha Chiuta. Wakayowoyanga mwakuwerezgawerezga kuti: “Kuli kulembeka.” Kanandi wakayowoyanga mazgu agha panji ghakuyanako na agha pakusambizga ŵalondezgi ŵake ndiposo pakususka fundo zautesi.

8, 9. (a) Kasi Yesu wakakhozgera wuli Mazgu gha Chiuta apo wakatozganga tempile? (b) Kasi ŵalongozgi ŵa chisopa pa tempile ŵakalongora wuli kuti ŵakayuyuranga Mazgu gha Chiuta?

8 Apo Yesu wakatozganga tempile mu Yerusalemu, wakayowoya kuti: “Kuli kulembeka, ‘Nyumba yane yichemekenge nyumba yakusoperamo,’ kweni imwe mukuyizgora mphanji ya ŵankhungu.” (Mateyu 21:12, 13; Yesaya 56:7; Yeremiya 7:11) Mayiro ghake, wakachita milimo yinandi yakuzizwiska kwenekura. Ŵasepuka ŵakatoleka mtima, ndipo ŵakamba kumulumba. Ndipouli, ŵalongozgi ŵa chisopa ŵakafumba Yesu mwaukali usange wakapulikanga ivyo ŵana ŵara ŵakayowoyanga. Iyo wakaŵazgora kuti: “Enya. Kasi mundaŵazgepo ichi, ‘Mwafumiska mazgu gha malumbo mu milomo ya ŵana na ŵabonda?” (Mateyu 21:16; Salimo 8:2) Yesu wakakhumbanga kuti ŵanthu ŵara ŵamanye kuti Mazgu gha Chiuta ghakuzomerezga ivyo ŵana ŵara ŵakachitanga.

9 Pamanyuma, ŵalongozgi ŵa chisopa ŵara ŵakawungana pamoza na kukumana na Yesu, ŵakamufumba kuti: “Kasi ukuchita vinthu ivi na mazaza wuli?” (Mateyu 21:23) Yesu wakalongora makora chomene uko mazaza ghake ghakafuma. Wakiza na fundo ziphya panji kwambiska visambizgo viphya yayi. Iyo wakachitanga waka ivyo Mazgu gha Adada ŵake ghakayowoyanga mbwenu. Ntheura, ŵasembe na ŵalembi ŵara ŵakalongora kuti ŵakayuyuranga chomene Yehova na Mazgu ghake. Yesu wakachita makora nadi kuŵasuska apo wakavumbura uheni wa mitima yawo.—Mateyu 21:23-46.

10. Kasi tingamuyezga wuli Yesu na umo tikuchitira na Mazgu gha Chiuta, ndipo tili na vinthu wuli ivyo Yesu wakaŵavya?

10 Nga ni Yesu, Ŵakhristu ŵaunenesko mazuŵa ghano ŵakugomezga Mazgu gha Chiuta mu uteŵeti. Pa charu chose, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakumanyikwa chifukwa cha kutemwa kuphalirako ŵanji uthenga wa mu Baibolo. Nyengo zinandi, mabuku ghithu ghakukora mazgu gha mu Baibolo panji kuzunura waka lemba. Ndivyo nase tikuchita mu uteŵeti, tikuyezgayezga kuŵazga Malemba para tikuyowoya na ŵanthu. (2 Timote 3:16) Tikukondwa chomene para munthu watizomerezga kuŵazga Baibolo na kudumbiskana nayo kuzirwa na ng’anamuro la Mazgu gha Chiuta. Tingakumbuka vinthu nga ni Yesu yayi, kweni tili na vinthu vinandi ivyo vikutovwira, ivyo Yesu wakaŵavya. Padera pa Baibolo lose ilo lasindikizgika mu viyowoyero vinandi, tili na mabuku ghanandi agho ghakutovwira kusanga vesi lililose ilo tikukhumba mu Baibolo. Tiyeni tiŵikepo mtima kukora mazgu mu Baibolo na kuŵazgira ŵanthu pa m’pata uliwose.

Kuvikilira Mazgu gha Chiuta

11. Chifukwa wuli Yesu wakavikiliranga Mazgu gha Chiuta?

11 Yesu wakasanga kuti ŵanthu ŵakususka chomene Mazgu gha Chiuta, kweni wakazizwa yayi. Iyo wakaphalira Adada ŵake mu lurombo kuti: “Mazgu ghinu mbunenesko.” (Yohane 17:17) Ndipo Yesu wakamanyanga makora kuti Satana, “fumu ya charu” “ni mutesi ndipo ni wiske wa utesi.” (Yohane 8:44; 14:30) Pakukana apo Satana wakamuyezganga, Yesu wakakora mazgu mu Malemba katatu. Satana wakakora mazgu mu vesi limoza la mu Salimo, na kulibendezgera dala, ndipo Yesu wakazgora mwa kuvikilira Mazgu gha Chiuta.—Mateyu 4:6, 7.

12-14. (a) Kasi ŵalongozgi ŵa chisopa ŵakalongora wuli kuti ŵakayuyuranga Dango la Mozesi? (b) Kasi Yesu wakavikilira wuli Mazgu gha Chiuta?

12 Kanandi Yesu wakavikiliranga Malemba Ghakupatulika kuti ghaleke kubendezgeka, panji kulongosoreka uheni. Ŵasambizgi ŵa chisopa mu nyengo yira ŵakabendezganga Mazgu gha Chiuta. Ŵakakoseranga chomene pa kusungilira tuvigaŵa tuchokotuchoko twa Dango la Mozesi kweni ŵakalondezganga yayi fundo izo pakajintha malango. Ntheura ŵakapangiskanga ŵanthu kusopa mwadango waka, na kuŵika mtima pa kawonekero kakuwaro m’malo mwa vinthu vyakuzirwa chomene, nga ni urunji, lusungu, na chipulikano. (Mateyu 23:23) Kasi Yesu wakavikilira wuli Dango la Chiuta?

13 Pa Upharazgi wake wa pa Phiri, mwakuwerezgawerezga Yesu wakayowoyanga mazgu ghakuti “mukapulika kuti kukayowoyeka,” kuti wazunure Dango la Mozesi. Kufuma apo, wakayowoyanga mazgu ghakuti “kweni ine nkhumuphalirani,” ndipo wakalongosoranga fundo iyo pakajintha Dango kuluska kulondezgeramo bweka. Kasi wakasuskananga na Dango? Yayi, kweni wakalivikiliranga. Mwachiyelezgero, ŵanthu ŵakalimanyanga makora dango lakuti “Ungakomanga munthu chara.” Kweni Yesu wakaŵaphalira kuti para munthu wakutinkha munyake ndikuti wakuswa dango ili. Mwakuyana waka, para munthu wakudokera munthu uyo ni mfumu panji muwoli wake yayi wakuswa fundo iyo pajintha dango la Chiuta lakukanizga uleŵi.—Mateyu 5:17, 18, 21, 22, 27-39.

14 Paumaliro, Yesu wakati: “Mukapulika kuti kukayowoyeka kuti: ‘Utemwenge mzengezgani wako na kutinkha mulwani wako.’ Kweni ine nkhumuphalirani kuti: Lutilirani kutemwa ŵalwani ŵinu na kulombera awo ŵakumutambuzgani.” (Mateyu 5:43, 44) Kasi dango la “kutinkha mulwani wako” nalo likafuma mu Mazgu gha Chiuta? Yayi, ŵalongozgi ŵa chisopa ŵakalitoranga waka mu mutu wawo dango ili. Ŵakasukuluska Dango lakufikapo la Chiuta kwizira mu maluso gha ŵanthu. Mwachikanga, Yesu wakavikilira Mazgu gha Chiuta ku maluso ghaheni gha ŵanthu.—Mariko 7:9-13.

15. Kasi Yesu wakavikilira wuli Dango la Chiuta kuti ŵanthu ŵaleke kuliwona nga ndinonono, panji lankhaza?

15 Kweniso ŵalongozgi ŵa chisopa ŵakalongoranga nga kuti Dango la Chiuta likaŵa linonono, panji lankhaza. Ŵasambiri ŵa Yesu ŵati ŵapulura mphonje za tirigu apo ŵakajumphanga mu minda, Ŵafarisi ŵanji ŵakatenge ŵasambiri ŵakuswa Sabata. Yesu wakayowoya chiyelezgero cha mu Malemba kuti wavikilire Mazgu gha Chiuta pa nkhani iyi. Wakazunura malo ghamoza mu Malemba agho ghali na fundo yakuti chingwa chakulongora cha mu tempile chikalyekera kuwaro kwa malo ghakupatulika, ndipo Davide na ŵanalume ŵake awo ŵakaŵa na njara ndiwo ŵakarya chingwa ichi. Yesu wakalongora kuti Ŵafarisi ŵakajumphanga fundo yakukhwaskana na lusungu kweniso chiwuravi cha Yehova.—Mariko 2:23-27.

16. Kasi ŵalongozgi ŵa chisopa ŵakachita wuli na dango la Mozesi lakukhwaskana na kupatana, ndipo Yesu wakati wuli?

16 Ŵalongozgi ŵa chisopa ŵakapenjerezganga nthowa yakuchepeskera nkhongono za Dango la Chiuta. Mwachiyelezgero, Dango likazomerezganga mwanalume kupata muwoli wake usange “wasangamo kaheni mwa iyo,” ilo panji likaŵanga suzgo likuru lakuti lingalengeska mbumba yake. (Dotoronome 24:1) Ndipouli, kuzakafika mu nyengo ya Yesu, ŵalongozgi ŵa chisopa ŵakasangirapo mwaŵi pa dango ili kuzomelezgera mwanalume kupata muwoli wake pa vifukwa vilivyose nanga nkhunyeska dende. a Yesu wakalongora kuti ŵakabendezga chomene mazgu agho Mozesi wakalemba mwakukhuŵilizgika na mzimu. Kufuma apo, wakawezgerapo fundo yakwambilira ya dango la Yehova pa nkhani ya nthengwa, yakuti mwanalume wakwenera kuŵa na mwanakazi yumoza. Ndipo wakati nthengwa yingamara pekha para yumoza wachita uleŵi.—Mateyu 19:3-12.

17. Kasi Ŵakhristu mazuŵa ghano ŵangayezga wuli Yesu pakuvikilira Mazgu gha Chiuta?

17 Ŵalondezgi ŵa Khristu mazuŵa ghano nawo ŵakufwilirapo kuvikilira Malemba Ghakupatulika kuti ghaleke kutimbanizgika. Para ŵalongozgi ŵa chisopa ŵakuchita vinthu nga kuti fundo za mu Mazgu gha Chiuta ni zakale, ndikuti ŵakususkana na Baibolo. Kweniso para visopa vikusambizga mautesi na kughalongora nga ni visambizgo vya mu Baibolo ndikuti vikususka Baibolo. Tikuwona kuti ni mwaŵi ukuru kuvikilira Mazgu gha Chiuta agho ngaunenesko. Mwachiyelezgero, tikususka fundo yakuti kuli ŵachiuta watatu mwa Chiuta yumoza. (Dotoronome 4:39) Ndipo tikuvikilira Mazgu gha Chiuta mwaluso, mwakuzika na ntchindi zikuru.—1 Petrosi 3:15.

Kulongosora Mazgu gha Chiuta

18, 19. Ni viyelezgero wuli ivyo vikulongora kuti Yesu wakaŵa na luso lwapadera lwa kulongosora Mazgu gha Chiuta?

18 Yesu wakaŵa kuchanya apo Malemba Ghachihebere ghakalembekanga. Wakwenera kuti wakakondwa chomene kwiza pa charu chapasi na kuŵa na m’pata wakulongosora Mazgu gha Chiuta. Mwachiyelezgero, ghanaghanirani ivyo vikachitika pa zuŵa lambura kuluwika wati wawuskika, apo wakakumana na ŵasambiri ŵake ŵaŵiri pa nthowa yakuya ku Emausi. Pambere ŵandamumanye, ŵakamuphalira kuti ŵakaŵa na chitima ndiposo ŵakatimbanizgika na nyifwa ya Fumu yawo yakutemweka. Kasi iyo wakachita wuli? “Wakaŵalongosolera vinthu vyakukhwaskana na iyo ivyo vili mu Malemba, kwambira na ivyo wakalemba Mozesi kweniso Ntchimi zose.” Kasi ŵakakhwaskika wuli? Pamanyuma, ŵakati kwa yumoza na munyake: “Asi mitima yithu yaphyanga apo wayowoyanga nase mu nthowa, apo watilongosoleranga makora Malemba?”—Luka 24:15-32.

19 Mise ya zuŵa lenelira, Yesu wakakumana na ŵapositole ŵake kweniso ŵanthu ŵanyake. Wonani ivyo wakaŵachitira: “Wakajura maghanoghano ghawo kuti ŵapulikiske ng’anamuro la Malemba.” (Luka 24:45) Tikukayika yayi kuti nyengo yira ŵasambiri ŵakakumbuka kuti ndivyo Yesu wakatemwanga kuchitira iwo kweniso ŵanthu awo ŵakapulikizganga. Kanandi, wakazunuranga lemba lakumanyikwa na kulilongosora mu nthowa yakuti ŵategherezgi ŵawovwirike, na kupulikiska makora Mazgu gha Chiuta.

20, 21. Kasi Yesu wakalongosora wuli mazgu agho Yehova wakayowoya kwa Mozesi pa chivwati chakugolera?

20 Nyengo yinyake, Yesu wakayowoyanga na Ŵasaduki. Ili likaŵa gulu la chisopa Chachiyuda ilo likakolerananga na ŵasembe, ndipo likagomezganga yayi kuti kuli chiwuka. Yesu wakati kwa iwo: “Pa nkhani ya chiwuka cha ŵakufwa, kasi mundaŵazge icho Chiuta wakayowoya namwe, uyo wakati: ‘Ine ndine Chiuta wa Abrahamu na Chiuta wa Yisake na Chiuta wa Yakhobe’? Iyo ni Chiuta wa ŵakufwa yayi, kweni wa ŵamoyo.” (Mateyu 22:31, 32) Apa Yesu wakazunura lemba ilo ŵakalimanyanga makora, lakulembeka na Mozesi, munthu uyo Ŵasaduki ŵakamuchindikanga chomene. Kweni kasi mwawona umo Yesu wakalongosoleranga mwaluso?

21 Mozesi wakayowoyeskana na Yehova pa chivwati chakugolera mu chaka cha 1514 B.C.E. (Ekisodo 3:2, 6) Pa nyengo yira, pakaŵa kuti pajumpha vyaka 329 kufuma apo Abrahamu wakafwira, Yisake vyaka 224, ndipo Yakobe vyaka 197. Ndipouli, Yehova wakayowoya nipera kuti: “Ndine” Chiuta wawo. Ŵasaduki ŵara ŵakamanyanga kuti Yehova wakuyana yayi na ŵangoza. Iyo ni Chiuta “wa ŵamoyo,” umo Yesu wakayowoyera. Kasi ichi chikung’anamurachi? Zgoro la Yesu likaŵa lankhongono chomene, wakati: “Wose mbamoyo kwa iyo.” (Luka 20:38) Yehova wachali kuŵakumbuka ŵateŵeti ŵake ŵakutemweka awo ŵali kufwa. Tili na chigomezgo chose kuti Yehova wazamuŵawuska ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka aŵa, lekani tikuti ŵachali ŵamoyo kwa iyo. (Ŵaroma 4:16, 17) Kasi apa tingati Yesu wakalongosoranga mwaluso yayi? Mphake kuti “mizinda yikazizikika.”—Mateyu 22:33.

22, 23. (a) Kasi tingamuyezga wuli Yesu pakulongosora Mazgu gha Chiuta? (b) Kasi mu mutu wakulondezgapo tizamudumbiskana vichi?

22 Mazuŵa ghano, Ŵakhristu ŵali na mwaŵi wa kuyezga Yesu pakulongosora Mazgu gha Chiuta. Kweni tingayana na Yesu yayi. Ndipouli, kanandi tikuŵazgira ŵanthu lemba ilo ŵakulimanya kale na kuŵalongosolera vigaŵa vinyake vya lemba ilo, ivyo ŵangaŵa kuti ŵandavighanaghanirepo. Mwachiyelezgero, ŵangaŵa kuti umoyo wawo wose ŵakuzunura mazgu ghakuti “Litumbikike zina linu” ndiposo “Ufumu winu wize” kwambura kumanya zina la Chiuta panji Ufumu wake. (Mateyu 6:9, 10, Tumbuka Bible) Ni mwaŵi wapadera chomene para munthu watizomerezga kuti timulongosolere mwakupulikikwa makora unenesko wa mu Baibolo uwu munthowa yipusu.

23 Para tikukhumba kuyezga Yesu pakuphalirako ŵanji unenesko tikwenera kukora mazgu mu Mazgu gha Chiuta, kughavikilira, na kughalongosora. Tiyeni tiwone nthowa zinyake izo Yesu wakaŵafikiranga pa mtima ŵategherezgi ŵake para wakuŵaphalira unenesko wa mu Baibolo.

a Mufarisi munyake wakulemba mdauko zina lake Josephus, uyo wakapata muwoli wake, wakasachizga kuti ntchiwemi waka kupatana “pa chifukwa chilichose (ndipo vifukwa vinandi vyanthena vikuchitika pakati pa ŵanthu).”