1-3. (a) Kasi ŵasambiri awo ŵakendanga na Yesu ŵakaŵa na mwaŵi wuli wapadera, ndipo Yesu wakaŵawovwira wuli kuti ŵakumbukenge luŵiro ivyo wakaŵasambizganga? (b) Chifukwa wuli ŵanthu ŵakuluwa yayi ntharika ziwemi?

 ŴASAMBIRI awo ŵakendanga na Yesu ŵakaŵa na mwaŵi wapadera. Ŵakasambizgikanga na Msambizgi Waluso maso na maso. Ŵakamupulikanga apo wakalongosoranga Mazgu gha Chiuta na kuŵasambizga unenesko wakukondweska. Nyengo yira, ŵakeneranga kusungilira mazgu ghake ghakuzirwa mu maghanoghano na mitima; pakuti nyengo yikaŵa yindakwane kuti mazgu ghake ghalembeke. a Ndipouli, Yesu wakaŵawovwira kuti ŵakumbukenge luŵiro ivyo wakaŵasambizganga. Kasi wakaŵawovwira wuli? Umo wakaŵasambizgiranga, chomenechomene luso lwake lwa kugwiliskira ntchito ntharika pakusambizga.

² Ntharika zakufika pamtima zikuluwika luŵiro yayi. Munthu munyake wakayowoya kuti ntharika “zikuzgora makutu kuŵa maso” ndiposo kuti “zikovwira ŵategherezgi kuŵa na chithuzithuzi mu maghanoghano.” Pakuti kanandi tikughanaghana makora para tili na chithuzithuzi mu mutu, ntharika zikovwira kuti fundo zinonono zipulikikwe luŵiro. Ntharika zikovwira kupulikiska ivyo vikuyowoyeka, na kutisambizga sambiro ilo likuwukamo yayi mu maghanoghano ghithu.

³ Palije msambizgi pa charu chapasi uyo wali kuyowoyapo ntharika mwaluso kuluska Yesu Khristu. M’paka sono, ntharika zake ŵanthu ŵakuzikumbuka mwaluŵiro. Chifukwa wuli Yesu wakatemwanga kugwiliskira ntchito ntharika pakusambizga?  Ntchivichi chikapangiska kuti ntharika zake ziŵafikenge pamtima ŵategherezgi? Kasi ise tingasambira wuli kugwiliskira ntchito ntharika pakusambizga?

4, 5. Chifukwa wuli Yesu wakayowoyanga mu ntharika?

⁴ Baibolo likutipa vifukwa viŵiri vyakuzirwa ivyo Yesu wakayowoyeranga ntharika. Chakwamba, wakachitanga nthena kuti wafiske uchimi. Pa Mateyu 13:34, 35, tikuŵazga kuti: “Yesu wakayowoya vinthu vyose ivi ku mizinda mu ntharika. Enya, kwambura ntharika wakayowoyanga nawo chara, kuti ghafiskike mazgu agho ntchimi yikayowoya, ghakuti: ‘Nijurenge mulomo wane mu ntharika.’” Ntchimi iyo Mateyu wakanenanga ni iyo yikalemba Salimo 78:2. Wamasalimo uyu wakakhuŵilizgika na mzimu wa Chiuta kulemba mazgu agha vyaka mahandiredi ghanandi pambere Yesu wandababike. Wonani ivyo ichi chikung’anamura. Vyaka mahandiredi ghanandi chomene pambere Yesu wandababike, Yehova wakamanyirathu kuti Mesiya wazamusambizga mu ntharika. Ipo Yehova nayo wakwenera kuti wakuyitemwa chomene nthowa yakugwiliskira ntchito ntharika pakusambizga.

⁵ Chachiŵiri, Yesu wakalongosora kuti wakayowoyanga mu ntharika mwakuti wapature awo mitima yawo ‘yikaŵa yakukulungara.’ (Mateyu 13:10-15; Yesaya 6:9, 10) Kasi ntharika zake zikawovwiranga wuli kuvumbura ivyo vikaŵa mu mitima ya ŵanthu? Nyengo zinyake, wakakhumbanga kuti ŵategherezgi ŵamufumbenge kuti waŵalongosolere makora ng’anamuro lenecho la mazgu ghake. Ŵanthu ŵakujiyuyura ŵakamufumbanga, kweni ŵakujikuzga panji ŵakujiwona ŵakakhumbanga yayi kufumba. (Mateyu 13:36; Mariko 4:34) Ntheura, ntharika za Yesu zikavumburanga unenesko ku awo ŵakawukhumbanga; kweniso zikabisanga unenesko ku awo ŵakaŵa ŵakujikuzga.

6. Kasi ntharika za Yesu zikaŵaso zakovwira mu nthowa wuli?

⁶ Ntharika za Yesu zikaŵa zakovwira mu nthowa zinyake zinandi. Zikawovwiranga kuti ŵanthu ŵanweke na uthenga. Zikapelekanga chithuzithuzi icho chikawovwiranga kuti ŵapulikiske  luŵiro fundo. Nga umo vyayowoyekera kukwambilira, ntharika za Yesu zikawovwiranga ŵategherezgi kukumbuka mazgu ghake. Upharazgi wa pa Phiri, uwo uli kulembeka pa Mateyu 5:3–7:27, ntchiyelezgero chapadera cha umo Yesu wakayowoyeranga ntharika. Mwakuyana na ivyo munthu munyake wakalemba, mu upharazgi uwu muli ntharika zakujumpha 50. Kuti mupulikiske fundo iyi, kumbukani kuti munthu wangaŵazga mwakukwezga upharazgi uwu mu maminiti pafupifupi 20. Ichi chikung’anamura kuti pa avereji, wakayowoyanga ntharika yimoza pa masekondi 20 ghalighose. Nadi, Yesu wakawona kuti ntchakuzirwa kugwiliskira ntchito ntharika pakusambizga.

7. Chifukwa wuli tikwenera kutolera Yesu pakuyowoya ntharika?

⁷ Pakuŵa ŵalondezgi ŵa Khristu, tikukhumba kutolera kasambizgiro kake, kugwiliskira ntchito ntharika pakusambizga. Nga ni nthendero izo zikunoweska dende, ntharika zakukhorweska zingawovwira kuti tiŵafike pamtima ŵategherezgi ŵithu. Kweniso ntharika zakuyowoyeka makora zikovwira kuti munthu wapulikiske luŵiro unenesko wakuzirwa. Sono tiyeni tiwone vinthu vinyake ivyo vikapangiska ntharika za Yesu kuŵa zakovwira. Kufuma apo, tiwonenge umo nase tingasambizgira mu nthowa iyi.

8, 9. Kasi Yesu wakalongosoranga wuli fundo, ndipo nthowa iyi yikawovwiranga wuli ŵanthu?

⁸ Pakusambizga, kanandi Yesu wakalongosoranga fundo mwakuyiyaniska na vinthu vipusu, wakayowoyanga mazgu ghachoko waka. Ndipouli, mazgu ghapusu agha ghakapelekanga chithuzithuzi na kusambizga unenesko wakuzirwa wauzimu. Mwachiyelezgero, apo wakachiskanga ŵasambiri ŵake kuleka kwenjerwa na vyakukhumbikwa vya zuŵa na zuŵa, wakaŵayaniska na “viyuni vya mu dera” ndiposo “maluŵa ghamuthengere.” Viyuni vikuseŵa yayi nesi kuvuna, maluŵa nagho ghakupanga yayi salu nesi kusona. Ndipouli, Chiuta wakuvipwelelera. Fundo yake njipusu chomene, yakuti, usange Chiuta wakupwelelera viyuni na maluŵa, ipo wangaleka yayi kupwelelera ŵanthu awo ŵakulutilira “kupenja dankha Ufumu.”—Mateyu 6:26, 28-33.

⁹ Kweniso Yesu wakayowoyanga ntharika zinyake izo zikaŵa  zakovwira chomene. Wakatemwanga kuzunura chinthu chinyake, apo wakung’anamura chinyake. Apa napo wakayowoyanga vinthu ivyo vikaŵa vipusu. Nyengo yinyake, wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Ndimwe ungweru wa charu.” Ŵasambiri ŵakapulikiska icho wakang’anamuranga, chakuti ŵangaŵaliska ungweru wauzimu na kovwira ŵanthu kuti ŵapeleke uchindami kwa Chiuta kwizira mu ivyo ŵakuyowoya na kuchita. (Mateyu 5:14-16) Wonani ntharika zinyake za mtundu uwu izo Yesu wakayowoya. Iyo wakati: “Ndimwe mchere wa charu chapasi” ndiposo “Ndine mpheska, imwe ndimwe minthavi.” (Mateyu 5:13; Yohane 15:5) Ntharika zanthena izi zikovwira chomene chifukwa ni zipusu.

10. Kasi ni viyelezgero wuli vinyake ivyo vikulongora umo mungayowoyera ntharika para mukusambizga?

¹⁰ Kasi imwe mungachita wuli kuti muyowoyenge ntharika pakusambizga? Ntchakukhumbikwa viŵi yayi kughanaghanira nkhani yitali na yinonono. Ghanaghanirani za vinthu vipusu ivyo mungayaniska. Tiyelezgere kuti mukudumbiskana nkhani ya chiwuka ndipo mukukhumba kulongora kuti kuwuska ŵakufwa ni suzgo yayi kwa Yehova. Kasi mungayaniska na vichi? Baibolo likuyaniska nyifwa na tulo. Mungayowoya kuti, “Chiuta wangawuska ŵakufwa kwambura suzgo nga umo ise tingawuskira munthu mu tulo.” (Yohane 11:11-14) Tiyelezgere kuti mukukhumba kulongora kuti ŵana ŵakukhumbikwira chitemwa kuti ŵakure makora. Kasi mungayowoya chiyelezgero wuli? Baibolo likuti ŵana ŵali nga ni mphukira za makuni gha maolive. (Salimo 128:3) Mungayowoya kuti, “chitemwa ntchakukhumbikwa ku mwana nga umo dazi na maji viliri vyakukhumbikwa ku khuni.” Para mwayaniska na vinthu vipusu, ŵategherezgi ŵinu ŵapulikiskenge luŵiro.

11. Yowoyani viyelezgero vya umo ntharika za Yesu zikulongolera kuti wakawonanga vinthu ivyo vikachitikanga apo wakakuranga mu Galileya.

¹¹ Yesu wakaŵa waluso chomene pakuyowoya ntharika zakukolerana na ivyo ŵanthu ŵakachitanga. Ntharika zake zinandi  zikaŵa za vinthu ivyo iyo wakwenera kuti wakaviwonanga zuŵa na zuŵa apo wakakuranga mu Galileya. Ghanaghanani waka ivyo wakwenera kuti wakawonanga apo wakaŵa mwana. Nkhalinga apo Yesu wakwenera kuti wakawonanga anyina ŵakuphika chingwa, kusira tirigu, kusazgako chilungo ku ufu, kukozga nyali, na kuphyera mu nyumba? (Mateyu 13:33; 24:41; Luka 15:8) Nkhalinga apo wakwenera kuti wakawonanga ŵalovi ŵakuponya mikwawu yawo mu Nyanja ya Galileya? (Mateyu 13:47) Ndipo nkhalinga apo Yesu wakawonanga ŵana ŵakuseŵera mu misika? (Mateyu 11:16) Yesu wakwenera kuti wakawonangaso vinthu vinyake ivyo ŵanthu ŵakachitanga ivyo vikuzunulika mu ntharika zake zinandi, nga nkhuseŵa mbuto, viphikiro vya nthengwa, kweniso vipambi vya mu minda.—Mateyu 13:3-8; 25:1-12; Mariko 4:26-29.

12, 13. Chifukwa wuli Yesu wakazunura nthowa ‘yakufuma ku Yerusalemu kuya ku Yeriko’ pakulongosora fundo ya mu ntharika ya Musamariya muwemi?

¹² Mu ntharika zake, Yesu wakazunuranga vinthu ivyo ŵategherezgi ŵake ŵakavimanyanga makora. Mwachiyelezgero, wakamba kuyowoya ntharika ya Musamariya muwemi na mazgu ghakuti: “Munthu munyake wakakhiranga kufuma ku Yerusalemu kuya ku Yeriko ndipo wakasangana na vigeŵenga ivyo vikamuvura na kumutimba, ndipo vikaluta, kweni vikamuleka kuti wakhala pa singo pera.” (Luka 10:30) Apa Yesu wakazunura nthowa iyo yikakhiranga “kufuma ku Yerusalemu kuya ku Yeriko” kuti walongosore fundo iyo wakakhumbanga. Apo wakayowoyanga ntharika iyi, Yesu wakaŵa mu Yudeya, kufupi na Yerusalemu. Ntheura, ŵategherezgi ŵake ŵakwenera kuti ŵakayimanyanga makora nthowa iyo wakanenanga. Nthowa iyi yikamanyikwanga kuti yikaŵa yakofya, chomenechomene usange munthu wakwenda yekha. Yikaŵa nthowa yamakonamakona iyo ŵanthu ŵakendangako viŵi yayi, ndipo kukatemwanga kubisama vigeŵenga.

¹³ Yesu wakayowoyaso vinthu vinyake vyakumanyikwa makora vyakukhwaskana na nthowa yakukhira “kufuma ku Yerusalemu kuya ku Yeriko.” Umo ntharika iyi yikuyowoyera, wasembe na Mulevi nawo ŵakenda nthowa yeneyira, nangauli ŵakimilira yayi kuti ŵawovwire munthu wakupwetekeka. (Luka 10: 31, 32) Ŵasembe ŵakateŵeteranga pa tempile mu Yerusalemu, ndipo Ŵalevi ŵakaŵawovwiranga. Ŵasembe na Ŵalevi ŵanandi ŵakakhalanga ku Yeriko para ŵalije mulimo pa tempile. Yeriko wakaŵa pa mtunda wa makilomita 23 kufuma ku Yerusalemu. Ntheura kanandi ŵakendanga nthowa yeneyira. Wonaniso kuti Yesu wakayowoya kuti munthu yura “wakakhiranga kufuma ku Yerusalemu,” kuti wakakweranga yayi. Ichi chikaŵa chakupulikikwa ku ŵategherezgi ŵake. Yerusalemu wakaŵa pachanya apo Yeriko wakaŵa musi. Ntheura, para munthu wakendanga “kufuma ku Yerusalemu,” ndikuti “wakakhiranga” nadi. b Apa Yesu wakaghanaghanira ŵategherezgi ŵake.

14. Para tikuyowoya ntharika, kasi tingaghanaghanira wuli ŵategherezgi ŵithu?

¹⁴ Para tikuyowoya ntharika, nase tikwenera kughanaghanira ŵategherezgi ŵithu. Kasi ni vinthu wuli vinyake ivyo ŵategherezgi ŵakumanya ivyo vingatovwira pakusankha ntharika?  Tingaghanaghanira vinthu nga ni msinkhu, kakhaliro panji mbumba iyo munthu wali kufuma, ndiposo ivyo wakuchita. Mwachiyelezgero, ntharika yakuyowoya vya ulimi yingapulikikwa luŵiro ku malo agho ŵanthu ŵakutemwa kulima kuluska mutawuni. Vinthu ivyo ŵategherezgi ŵakuchita zuŵa na zuŵa navyo vingatovwira kuti tiyowoye ntharika zakwenelera. Vinthu ivi vingaŵa vyakukhwaskana na ŵana, nyumba, ivyo munthu wakutemwa kuchita, na vyakurya.

15. Chifukwa wuli ntchakuzizika yayi kuti Yesu wakachimanyanga makora chilengiwa?

¹⁵ Ntharika zinandi za Yesu zikulongora kuti wakavimanyanga makora vinthu nga ni vyakumera, vinyama, na nyengo. (Mateyu 16:2, 3; Luka 12:24, 27) Kasi wakavimanya wuli vyose ivi? Apo wakakuranga mu Galileya, wakwenera kuti wakadaŵiranga vilengiwa. Kuluska apa, Yesu ‘ngwakwamba kubabika wa chilengiwa chose,’ ndipo Yehova wakamugwiliskira ntchito nga “misiri” pakulenga vinthu vyose. (Ŵakolose 1:15, 16; Zintharika 8:30, 31) Kasi ntchakuzizika nthena kuti Yesu wakachimanyanga makora chilengiwa? Tiyeni tiwone umo wakagwiliskira ntchito mwaluso ivyo wakamanyanga.

16, 17. (a) Kasi ntchivichi chikulongora kuti Yesu wakazimanyanga makora mberere? (b) Ntchiyelezgero wuli icho chikulongora kuti mberere zikupulika nadi mazgu gha muliska wawo?

¹⁶ Kumbukani kuti Yesu wakati iyo ni “muliska muwemi” ndipo ŵalondezgi ŵake ni “mberere.” Mazgu gha Yesu ghakulongora kuti wakamanyanga makora chomene umo mberere ziliri. Wakamanyanga kuti pakaŵa kukolerana kukuru pakati pa muliska na mberere. Wakawona kuti viŵeto ivi vikaŵa vyakukhumbisiska kulongozgeka ndipo vikalondezganga muliska wawo mwakugomezgeka. Chifukwa wuli mberere zikulondezga muliska wawo? Yesu wakati: “Chifukwa mazgu ghake zikughamanya.” (Yohane 10:2-4, 11) Kasi mberere zikughamanya nadi mazgu gha muliska wawo?

¹⁷ Mu buku la The Historical Geography of the Holy Land, George A. Smith wakalemba kuti: “Nyengo zinyake namuhanya, dazi lili ngee, tikapumuranga pa chimoza mwa visimi vya  mu Yudeya, ndipo ŵaliska ŵatatu panji ŵanayi ŵakizanga na miskambo yawo. Mberere zikasazgikananga, ndipo tikajifumbanga umo muliska waliyose wapatulirengeko zake. Kweni mberere zati zamwa na kuseŵera, muliska waliyose wakanjilira ku malo ghake, ndipo waliyose wakamba kuchema mu mazgu agho mberere zake zikughamanya; ndipo mberere zikamba kuluta yimozayimoza kulondezga muliska wawo. Ndipo zose zikafumapo makora pa malo agha nga ni umo zikizira.” Yesu wakayowoya ntharika yiwemi chomene kuti walongosore fundo yake, yakuti usange tikumanya na kupulikira visambizgo vyake ndiposo usange tikulondezga ulongozgi wake, mbwenu chiŵenge chipusu kuti “muliska muwemi” uyu watipwelelere makora.

18. Kasi ni nkhu uko tingasanga nkhani zakukhwaskana na vilengiwa vya Yehova?

¹⁸ Kasi tingasambira wuli kuyowoya ntharika kufuma ku chilengiwa? Ivyo vinyama vikuchita vingatovwira kuti tisankhe viyelezgero vipusu kweni vyakovwira. Kasi ni nkhu uko tingasanga nkhani zakukhwaskana na vilengiwa vya Yehova? Baibolo lili na vinandi vyakukhwaskana na vinyama vyakupambanapambana, ndipo nyengo zinyake likuyelezgera vinthu na ivyo  vinyama vikuchita. Baibolo likuyowoya za kuŵa waluŵiro nga ni nyiska na nyalubwe, kuŵa ŵakuchenjera nga ni njoka, ndiposo kuŵa ŵakuzika nga ni nkhunda. c (1 Midauko 12:8; Habakuku 1:8; Mateyu 10:16) Kunyakeso uko tingasanga nkhani izi ni mu magazini gha Gongwe la Mulinda, Wukani!, Kweniso mavidiyo na nkhani zinyake izo zikusangika pa webusayiti yithu ya jw.org pa chigaŵa chakuti “Kasi Vikaŵako Vyekha?” Mungasambira vinandi pakuwona umo mabuku agha ghakuyowoyera viyelezgero vipusu kufuma ku vinthu vyakuzizika vinandi ivyo Yehova wali kulenga.

19, 20. (a) Kasi Yesu wakayowoya chinthu wuli icho chikachitika kuti wasuske maghanoghano ghautesi? (b) Kasi tingachita wuli kuti tisambizgenge kwizira mu viyelezgero na vinthu ivyo vikuchitika nadi?

¹⁹ Ntharika za vinthu ivyo vikuchitika nadi zikuŵafika pamtima ŵanthu. Zuŵa linyake, Yesu wakayowoya za chinthu chinyake icho chikachitika kuti wasuske ghanoghano lautesi lakuti ngozi yikuwira awo yikuŵenelera pera. Wakati: “[Kasi ndikuti] ŵanthu 18 awo chigongwe cha Siloamu chikaŵawira na kuŵakoma, ŵakaŵa ŵakwananga chomene kuluska ŵanthu ŵanyake wose awo ŵakukhala mu Yerusalemu?” (Luka 13:4) Nadi, ŵanthu 18 ŵara ŵakafwa chifukwa chakuti ŵakanangira Chiuta yayi. Kweni ngozi yira yikachitika chifukwa cha vinthu vyamabuchi. (Mupharazgi 9:11) Ntheura, Yesu wakasuska chisambizgo chautesi pakuyowoya chinthu icho chikachitika, icho ŵategherezgi ŵake ŵakachimanyanga makora.

²⁰ Kasi tingachita wuli kuti tisambizgenge kwizira mu vinthu ivyo vikuchitika nadi? Tiyelezgere kuti mukudumbiskana za kufiskika kwa uchimi wa Yesu wakuyowoya za chimanyikwiro cha kuŵapo kwake. (Mateyu 24:3-14) Mungazunura nkhani izo zikuyowoyeka zakukhwaskana na nkhondo, njara, panji vindindindi kuti mulongore kuti vigaŵa vinyake vya chimanyikwiro ichi  vikufiskika. Panji tiyelezgere kuti mukukhumba kuyowoya chinthu chinyake kuti mulongore ivyo munthu wakwenera kusintha pakuvwara wunthu uphya. (Ŵaefeso 4:20-24) Kasi chiyelezgero chanthena mungachisanga nkhu? Mungayowoyapo za umo ŵabali ŵanyake ŵakaŵira pambere ŵandasambire unenesko, panji mungayowoya vyakuchitika vinyake ivyo vili kulembeka mu mabuku gha Ŵakaboni ŵa Yehova. Mungamanyaso ivyo vikachitikira ŵanthu ŵanyake usange mungaluta pa chigaŵa chakuti “Baibolo Likusintha Umoyo wa Ŵanthu.” pa jw.org.

21. Kasi pakuŵa uwemi wuli para tikusambizga mwaluso Mazgu gha Chiuta?

²¹ Nadi, Yesu wakaŵa Msambizgi Waluso. Nga umo tawonera mu chigaŵa ichi, mulimo wake ukuru ukaŵa wa “kusambizga . . . na kupharazga makani ghawemi.” (Mateyu 4:23) Nase ni mulimo withu. Pakuŵa uwemi unandi para tikusambizga mwaluso. Para tikusambizga, ndikuti tikupeleka ku ŵanyithu, ndipo tikuŵa ŵakukondwa chifukwa cha kupeleka uku. (Milimo 20:35) Tikukondwa chifukwa tikumanya kuti tikupa ŵanthu chinthu chakuzirwa na chambura kumara, icho mbunenesko wakuyowoya vya Yehova. Kweniso tikukhorwa pakumanya kuti tikulondezga ivyo Yesu wakachitanga, uyo ni Msambizgi waluso chomene kuluska waliyose uyo wali kuŵako pa charu chapasi.