Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

MUTU 4

Yehova Wakulikwezga Zina Lake

Yehova Wakulikwezga Zina Lake

FUNDO YIKURU MU MUTU UWU

Ŵanthu ŵa Chiuta ŵakulichindika zina lake

1, 2. Kasi Baibolo la Malemba Ghakupatulika mu Mang’anamuliro gha Charu Chiphya, lakwezga wuli zina la Chiuta?

PA CHINAYI mulenji, Disembala 2, 1947, Ŵakhristu ŵachoko waka ŵakuphakazgika awo ŵakateŵeteranga pa Beteli ku Brooklyn, New York, ŵakamba mulimo wapadera wa kung’anamura Baibolo. Nangauli ukaŵa wakusuzga, kweni ŵabali ŵakachita mulimo uwu vyaka 12. Ndipo ŵakamalizga pa Sabata, Malichi 13, 1960. Pati pajumpha myezi yitatu, pa Juni 18, 1960, ku Manchester, England, kukaŵa ungano. Mubali Nathan Knorr wakafumiska Baibolo Lachingelezi la Malemba Ghakupatulika mu Mang’anamuliro gha Charu Chiphya, ndipo ŵabali ŵakakondwa chomene. Mubali Knorr wakati: “Mwahuno ni zuŵa lakugiyira ku Ŵakaboni ŵa Yehova pa charu chose!” Chifukwa chimoza icho ŵabali ŵakakondwera ntchakuti mu Baibolo ili ŵakawezgeramo zina la Chiuta.

Mu 1950, Baibolo la Malemba Ghakupatulika mu Mang’anamuliro gha Charu Chiphya Mateyu—Chivumbuzi likafuma pa ungano wa Theocracy’s Increase (Left: Yankee Stadium, New York City; right: Ghana)

2 Mu Mabaibolo ghanandi ŵakuwuskamo zina la Chiuta. Kweni ŵabali ŵakuphakazgika aŵa, ŵakachitapo kanthu kulimbana na ivyo Satana wakukhumba, vyakuti ŵanthu ŵaleke kumanya zina la Chiuta. Mazgu ghakwamba mu Baibolo ili ghakuti: “Chinthu chapadera chomene mu Baibolo ili ntchakuti zina la Chiuta laweleramo mu malo ghake.” Mu Baibolo ili zina la Chiuta lakuti Yehova likusangika mu malo ghakujumpha 7,000. Nadi, Baibolo ili lakwezga zina la Adada ŵithu ŵakuchanya, Yehova!

3. (a) Kasi ŵabali ŵakatenge zina la Chiuta likung’anamurachi? (b) Kasi lemba la Ekisodo 3:13, 14, tikwenera kulipulikiska wuli? (Wonani bokosi la mutu wakuti “ Kasi Zina la Chiuta Likung’anamurachi?”)

3 Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakatenge panji zina la Chiuta likung’anamura “Ndine Mweneuyo Ndine.” (Eks. 3:14) Lekani Gongwe la Mulinda la Janyuwale 1, 1926, likati: “Zina la Chiuta likung’anamura kuti wakaŵako yekha, . . . walije jando kweniso umaliro.” Kweni apo ŵabali ŵakamba kung’anamura Baibolo la Mang’anamuliro gha Charu Chiphya, Yehova wakaŵawovwira kumanya kuti zina lake likung’anamuraso vinyake. Likung’anamura kuti wakuŵa na chilato ndipo wakuchitapo kanthu kuti wachifiske. Ntheura ŵakamanya kuti zina lakuti Yehova, likung’anamura “Wakupangiska Kuŵako.” Ndiyo wakalenga vyose, na ise wuwo, ndipo wakulutilira kuchitapo kanthu kuti khumbo lake lifiskike. Kweni fumbo ndakuti: ‘Chifukwa wuli ntchakuzirwa kuti zina la Chiuta likwezgeke? Ndipo ise tingachitapo vichi kuti tilikwezge?’

Kutuŵiska Zina la Chiuta

4, 5. (a) Kasi tikukhumbachi para tikulomba kuti: “Zina linu lituŵiskike”? (b) Kasi Yehova wazamutuŵiska pawuli zina lake ndipo wazamulituŵiska wuli?

4 Yehova wakukhumba kuti zina lake likwezgeke. Nakuti chilato chake chikuru ntchakuti zina lake lituŵiskike. Lekani Yesu wakati: “Zina linu lituŵiskike.” (Mat. 6:9) Kasi para tikuti “zina linu lituŵiskike” tikung’anamurachi?

5 Nga umo tikasambilira mu Mutu 1, Yesu wakazunura vinthu vitatu vyakukhwaskana na khumbo la Chiuta apo wakasambizganga ŵasambiri ŵake kulomba. Chakwamba, wakati: “Zina linu lituŵiskike,” chachiŵiri, “Ufumu winu wize,” ndipo chachitatu, “Khumbo linu lichitike.” (Mat. 6:10) Ntheura, para tikulomba kuti zina linu lituŵiskike tikukhumba kuti Yehova wachitepo kanthu kuti watuŵiske zina lake ilo likamba kubinkhiskika mu Edeni. Kasi Yehova wakuzgora pempho ili nthena? Iyo wakuti: “Nizamulituŵiska nadi zina lane likuru, ilo likafipiskika pakati pa ŵamitundu.” (Ezek. 36:23; 38:23) Pa Aramagedoni, Yehova wazamutuŵiska zina lake pamaso pa chilengiwa chilichose.

6. Kasi tikutuŵiska wuli zina la Chiuta?

6 Yehova wakamba ni kale chomene kuzomerezga ŵateŵeti ŵake kuti nawo ŵatuŵiskengeko zina lake, nangauli ŵangalituŵiska mwakufikapo yayi. Zina lake ndituŵa kale. Ipo tikung’anamurachi pera? Baibolo likuti: ‘Yehova wa mawumba ndiyo umuwonenge kuti ni mutuŵa.’ Ndipo pakuyowoya za ŵanthu ŵake, Yehova wakati: “Ŵatuŵiskenge zina lane . . . ndipo ŵawopenge Chiuta wa Israyeli.” (Yes. 8:13; 29:23) Ntheura, tikutuŵiska zina la Chiuta para tikuliwona kuŵa lapachanya pa mazina ghose, para tikumanya icho likung’anamura, na kovwira ŵanthu kuti nawo ŵalituŵiske. Para tikumupulikira na mtima wose na kumanya kuti ndiyo Muwusi withu, ndikuti tikuchindika zina la Chiuta.—Zinth. 3:1; Chivu. 4:11.

Kumanyikwa na Zina la Chiuta na Kulikwezga

7, 8. (a) Chifukwa wuli pakajumpha nyengo kuti ŵateŵeti ŵa Yehova ŵamanyikwe na zina lake? (b) Kasi tiwonenge vichi?

7 Kwamba m’ma 1870, ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakuzunura zina la Chiuta mu mabuku ghawo. Mwachiyelezgero, ŵakazunura zina la Chiuta mu Gongwe la Mulinda la Ogasiti 1879, kweniso mu buku la sumu la mutu wakuti Songs of the Bride. Kweni pambere Yehova wandazomerezge ŵanthu ŵake kumanyikwa na zina lake lituŵa, pakaŵa vinyake ivyo ŵanthu aŵa ŵakeneranga kufiska. Kasi Yehova wakaŵawovwira wuli Ŵasambiri ŵa Baibolo kuti ŵambe kumanyikwa na zina lake?

8 Tiwelere kumasinda m’ma 1800 na m’ma 1900, na kuwona umo Yehova wakawovwilira ŵanthu ŵake kupulikiska unenesko wakukhwaskana na zina lake. Tiyeni tiwone vinthu vitatu ivyo ŵakapulikiska.

9, 10. (a) Chifukwa wuli magazini ghakwambilira gha Gongwe la Mulinda ghakayowoyanga chomene vya Yesu? (b) Kasi Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakachita wuli kwamba mu 1919? (Wonaniso bokosi la mutu wakuti “ Umo Gongwe la Mulinda Lakwezgera Zina la Chiuta.”)

9 Chakwamba, ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakamanya kuzirwa kwa zina la Chiuta. Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakawonanga kuti sembe yakuwombora ntchisambizgo chakuzirwa chomene mu Baibolo. Lekani kanandi magazini ya Gongwe la Mulinda yikayowoyanga vya Yesu. Mwachiyelezgero, mu chaka icho magazini iyi yikambira, Yesu wakazunulikanga chomene kuluska Yehova. Pakuyowoya za Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakwambilira, Gongwe la Mulinda la Malichi 15, 1976, likati, “Yesu ŵakamuchindikanga mwakujumphizga.” Kweni nyengo yikati yajumphapo, Yehova wakaŵawovwira kumanya kuti Baibolo likuchindika chomene zina lake. Kasi Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakachita wuli? Magazini iyi yikatiso kwamba mu 1919, “ŵakamba kuchindika chomene Yehova.” Nakuti kufuma mu 1920 m’paka 1929, Gongwe la Mulinda likazunura zina la Chiuta mu malo ghakujumpha 6,500.

10 Ŵabali aŵa ŵakalongora kuti ŵakutemwa Yehova lekani ŵakachitapo kanthu kuti zina lake limanyikwe. Nga ni Mozesi, nawo ŵakamba kupharazga “zina la Yehova.” (Doto. 32:3; Sal. 34:3) Ntheura, nga umo Malemba ghakulayizgira, Yehova wakawona chitemwa icho ŵakaŵa nacho pa zina lake ndipo nayo wakaŵatemwa.—Sal. 119:132; Heb. 6:10.

11, 12. (a) Kasi ni vichi ivyo vikasintha mu mabuku ghithu chaka cha 1919 chikati chajumpha? (b) Kasi Yehova wakawovwira ŵanthu ŵake kuti ŵachitenge vichi, ndipo chifukwa wuli?

11 Chachiŵiri, Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakawumanya makora mulimo uwo Chiuta wali kuŵapa. Nyengo yichoko waka kufuma mu 1919, ŵabali awo ŵakadangiliranga ŵakasanda uchimi wa Yesaya. Ntheura nkhani mu mabuku ghithu zikamba kusintha. Chifukwa wuli nkhani izo ŵakamba kulemba chikaŵa “chakurya pa nyengo yakwenelera”?—Mat. 24:45.

12 Pambere chaka cha 1919 chindafike, Gongwe la Mulinda likalongosorapo yayi vya uchimi wa Yesaya uwo ukuti: ‘“Ndimwe ŵakaboni ŵane,” wakuti Yehova, “Enya, muteŵeti wane uyo namusankha.”’ (Ŵerengani Yesaya 43:10-12.) Kweni chaka cha 1919 chikati chajumpha waka, mabuku ghithu ghakamba kuyowoya chomene vya uchimi wa Yesaya uwu. Ntheura, ghakachiska Ŵakhristu wose ŵakuphakazgika kuti ŵachite mulimo wa kupharazga uwo Yehova waŵapa. Nakuti kufuma mu 1925 kufika mu 1931, chaputara 43 cha Yesaya chikalongosoreka mu Gongwe la Mulinda maulendo 57. Ndipo nkhani yiliyose yikalongosoranga kuti Ŵakhristu ŵaunenesko ndiwo ŵakwenera kuchita mulimo uwo Yesaya wakazunura. Pa nyengo iyi, Yehova wakaŵawovwira ŵanthu ŵake kuti ŵaŵikenge mtima pa mulimo wa kupharazga. Chifukwa wuli? Wakakhumbanga kuti “ŵayezgeke dankha usange mbakwenelera.” (1 Tim. 3:10) Pambere Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵandambe kumanyikwa na zina la Chiuta, vyakuchita vyawo vikenera kulongora kuti Mbakaboni ŵake.—Luka 24:47, 48.

13. Kasi ni nkhani wuli yikuru iyo ŵanthu ŵakwenera kupulikiska?

13 Chachitatu, ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakamanya kuzirwa kwa kutuŵiska zina la Chiuta. M’ma 1920, ŵakamanya kuti nkhani yikuru chomene iyo ŵanthu ŵakwenera kupulikiska njakuti zina la Chiuta lituŵiskike. Kasi Mazgu gha Chiuta ghakavumbura wuli fundo yakuzirwa iyi? Wonani viyelezgero viŵiri. Kasi chifukwa chikuru icho Yehova wakafumiskira Ŵaisrayeli mu Eguputo chikaŵa chakuti wuli? Yehova wakati: “Kuti zina lane lipharazgike pa charu chose chapasi.” (Eks. 9:16) Kweniso chifukwa wuli Yehova wakaŵalengeranga lusungu Ŵaisrayeli para ŵamugalukira? Yehova wakati wakachitanga ivi ‘chifukwa cha zina lake, mwakuti lileke kufipiskika pamaso pa ŵamitundu.’ (Ezek. 20:8-10) Kasi Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakasambirapo vichi pa nkhani izi na zinyake izo zili mu Baibolo?

14. (a) Kasi ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵakamanya fundo wuli m’ma 1920? (b) Kasi Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakachita wuli ŵati ŵapulikiska fundo iyi? (Wonaniso Bokosi la mutu wakuti ““ Chifukwa Chikuru Icho Tikupharazgira.”)

14 Kuumaliro wa m’ma 1920, ŵanthu ŵa Chiuta ŵakamanya ng’anamuro la ivyo Yesaya wakayowoya vyaka 2,700 kumasinda. Pakuyowoya za Yehova, iyo wakati: “Umu ndimo mukalongozgera ŵanthu ŵinu, kuti mujipangire zina lauchindami.” (Yes. 63:14) Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakamanya kuti nkhani yikuru njakuti waka ŵazakapone yayi, kweni kuti zina la Chiuta lituŵiskike. (Yes. 37:20; Ezek. 38:23) Mu 1929, buku la mutu wakuti Prophecy likakhozgera fundo iyi. Likati: “Zina la Chiuta lakuti Yehova ndiyo ni nkhani yikuru kuluska zose.” Ntheura, ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵakakhuka kupharazga vya Yehova na kutuŵiska zina lake.

15. (a) Kasi ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵakamanya vichi m’ma 1930? (b) Kasi Yehova wakaŵa pafupi kuchitachi?

15 M’ma 1930, ŵabali ŵakamanya kuzirwa kwa zina la Chiuta, mulimo wa kupharazga, na nkhani yikuru yakuti zina la Chiuta lituŵiskike. Kweniso nyengo yikakwana kuti Yehova wazomerezge ŵateŵeti ŵake kumanyikwa na zina lake. Kasi vikenda wuli? Tiyeni tiwone.

Yehova Wakutorako “Ŵanthu ŵa Zina Lake”

16. (a) Kasi Yehova wakukwezga wuli zina lake? (b) Kasi mbanjani awo ŵakaŵa ŵakwamba kumanyikwa na zina la Chiuta?

16 Nthowa yimoza iyo Yehova wakukwezgera zina lake, njakuti wali na ŵanthu pa charu awo ŵakumanyikwa na zina lake. Kwamba mu 1513 B.C.E., mtundu wa Israyeli ndiwo ukamanyikwanga na zina la Yehova. (Yes. 43:12) Kweni ŵakatondeka kusunga phangano na Chiuta, ndipo mu 33 C.E., ubwezi wawo wapadera na Yehova ukamara. Ntheura Yehova “wakang’anamukira ku ŵamitundu kuti kwa iwo watoleko ŵanthu ŵa zina lake.” (Mil. 15:14) Ŵanthu awo Yehova wasankha ŵakumanyikwa na zina lakuti “Israyeli wa Chiuta.” Ŵanthu aŵa Mbakhristu ŵakuphakazgika ŵakufuma mu mitundu yose.—Gal. 6:16.

17. Kasi Satana wakachita vichi?

17 M’ma 44 C.E., ŵasambiri, “mwakulongozgeka na Chiuta ŵakamba kuchemeka Ŵakhristu.” (Mil. 11:26) Zina ili likaŵa lapadera chomene, chifukwa likaŵa la Ŵakhristu ŵaunenesko pera. (1 Pet. 4:16) Ndipouli, nga umo Yesu wakayowoyera mu ntharika ya tirigu na duru, Satana wachitiska kuti ŵanthu bweka nawo ŵambe kumanyikwa na zina lapadera ili. Nakuti ivi vikachitiska kuti ŵanthu ŵaleke kupambaniska pakati pa Ŵakhristu ŵaunenesko na ŵatesi. Kweni vinthu vikamba kusintha mu 1914 apo “nyengo ya vuna” yikambira. Nyengo iyo, ŵangelo ŵakamba kupatura pakati pa Ŵakhristu ŵaunenesko na ŵatesi.—Mat. 13:30, 39-41.

18. Kasi ŵabali ŵakamanya wuli kuti ntchakuzirwa kumanyikwa na zina linyake?

18 Muzga wakugomezgeka wati wimikika mu 1919, Yehova wakawovwira ŵanthu ŵake kumanya mulimo uwo ŵapika. Icho chikaŵawovwira kumanya kuti mbakupambana chomene na visopa vinyake ni mulimo wa kupharazga nyumba na nyumba. Ŵati ŵamanya fundo iyi, ŵakawona kuti ntchakukwana yayi kumanyikwa na zina lakuti “Ŵasambiri ŵa Baibolo.” Chilato chawo chikaŵa chakuti ŵasambirenge waka Baibolo yayi, kweni kupharazga vya Chiuta na kukwezga zina lake. Ipo kasi ni zina wuli ilo likaŵa lakwenelera kuyana na mulimo uwo ŵakachitanga? Fumbo ili likazgoreka mu 1931.

Ndondomeko ya ungano, 1931

19, 20. (a) Kasi pakaŵa chipharazgo wuli pa ungano wa chigaŵa mu 1931? (b) Kasi ŵabali ŵakachita wuli ŵati ŵapulika chipharazgo ichi?

19 Mu Julayi 1931, Ŵasambiri ŵa Baibolo ŵakukwana 15,000 ŵakafika pa ungano wa chigaŵa ku Columbus, Ohio, U.S.A. Ŵati ŵapokera ndondomeko ya ungano, ŵakazizikika na vilembo viŵiri vikuruvikuru ivyo vikaŵa pa peji lakwamba. Pakalembeka J na W. Iwo ŵakajifumbanga kuti, ‘Kasi vilembo ivi vikung’anamurachi?’ Ŵanthu ŵakasachizganga waka ng’anamuro lake. Ndipo pa Sabata, Julayi 26, Mubali Joseph Rutherford wakalongosora ng’anamuro la vilembo ivi. Iyo wakati: “Tikukhumba kumanyikwa na kuchemeka na zina lakuti Ŵakaboni ŵa Yehova” (Jehovah’s Witnesses). Pa nyengo iyo, wose ŵakamanya kuti vilembo ivi vikimiranga zina lakuti Ŵakaboni ŵa Yehova ilo likusangika pa Yesaya 43:10.

20 Wose awo ŵakaŵapo ŵakakondwa chomene ndipo ŵakakuŵa mapi nyengo yitali. Ŵanthu ŵanandi pa charu chapasi ŵakamanya ivyo vikachitikanga, chifukwa ŵakategherezganga pa wayilesi. Nyengo yikati yajumphapo, Ŵakhristu ŵaŵiri ŵa ku Australia, Ernest Barber na muwoli wake Naomi, ŵakayowoya ivyo vikachitika. Iwo ŵakati: “Ku America ŵakakuŵa mapi mwakukondwa, kweni ku Melbourne ŵabali ŵakadukira muchanya na kwamba kukuŵa mapi. Tizamuluwa yayi ivyo vikachitika!” *

Zina la Chiuta Likukwezgeka pa Charu Chose Chapasi

21. Kasi ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakachita wuli ŵati ŵamba kumanyikwa na zina liphya?

21 Ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakakhuka kupharazga chifukwa ŵakamba kumanyikwa na zina lakufuma mu Baibolo lakuti Ŵakaboni ŵa Yehova. Edward Grimes na muwoli wake Jessie awo ŵakachitanga upayiniya ku United States ŵakaŵapo pa ungano uwo ukachitikira ku Columbus mu 1931. Iwo ŵakati: “Pakuluta ku ungano tikaŵa Ŵasambiri ŵa Baibolo, kweni pakuwera tikaŵa Ŵakaboni ŵa Yehova. Tikakondwa kuŵa na zina lakuti litovwire kukwezga zina la Chiuta withu.” Ungano uwu ukati wamara, Ŵakaboni ŵanyake ŵakamba kukwezga zina la Yehova. Para ŵafika pa nyumba ya munthu ŵakamupanga kadi ilo pakalembeka kuti: “Ndine yumoza wa Ŵakaboni ŵa YEHOVA ndipo nkhupharazga Ufumu wa YEHOVA Chiuta withu.” Ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵakakondwa kumanyikwa na zina la Yehova, ndipo ŵakanozgeka kupharazga zina ili kulikose.—Yes. 12:4.

“Pakuluta ku ungano tikaŵa Ŵasambiri ŵa Baibolo, kweni pakuwera tikaŵa Ŵakaboni ŵa Yehova”

22. Kasi ntchivichi icho chikulongora kuti ŵanthu ŵa Yehova ŵakumanyikwa makora?

22 Sono pajumpha vyaka vinandi kufuma apo Yehova wakazomerezgera Ŵakhristu ŵakuphakazgika kumanyikwa na zina ili. Kufuma mu 1931, Satana wayezgayezga kuti Ŵakhristu ŵaunenesko ŵaleke kumanyikwa makora. Kweni kasi ŵanthu ŵakuleka kutimanya? Yayi. M’malo mwake sono ndipo tikumanyikwa chomene. (Ŵerengani Mika 4:5; Malaki 3:18.) Nakuti sono tikumanyikwa chomene na zina la Chiuta mwakuti waliyose uyo wakutemwa kulizunura, mbwe ŵanthu ŵakuti ni Kaboni wa Yehova. M’malo mwa kujandizgika na visopa vyautesi ivyo vili nga ni mapiri, Ŵakhristu ŵaunenesko ‘ŵatumphuskika pachanya nkhanira pa tumapiri.’ (Yes. 2:2) Mazuŵa ghano chisopa chaunenesko na zina lituŵa la Chiuta vyakwezgeka chomene.

23. Kasi pa Salimo 121:5, pali fundo wuli yakuzirwa iyo yikutipa nkhongono?

23 Ntchakukhozga chomene kumanya kuti Yehova wativikilirenge kwa Satana, sono kweniso munthazi. (Sal. 121:5) Lekani tikuyowoya nga wamasalimo uyo wakalemba kuti: “Ngwakukondwa mtundu uwo Chiuta wake ni Yehova, ŵanthu awo waŵasora kuŵa chiharo chake.”—Sal. 33:12.

^ ndime 20 Kuti mumanye vinandi vya wayilesi iyi, wonani Mutu 7, peji 72-74.