MU CARU cisambazi, nyumba iyo yili na vintu vyose vyakukhumbikwa mu umoyo yingalongora kuti ŵantu panyumba iyo mbakukhorwa ndiposo mbasambazi. Kweni fikani mu nyumba yawo muwone, kasi mungawonaci? Muwonenge ukhaliro wakusuzga na wakupereka citima. Ŵana ŵakuzgora ŵapapi ŵawo mwamtafu mwa kuyowoya kuti, “Ine ca-a,” panji “Nakana.” Muwoli wakusoŵa citemwa ca mufumu wake. Ndipo dada wakukhumba cara kuti watangwaniskike. Ŵapapi ŵacekuru ŵa mbumba iyi awo ŵakukhala kwaŵekha, ŵakunweka kuti ŵakhalire lumoza na ŵana ŵawo cifukwa pajumpa myezi yinandi kwambura kuwonana. Ndipouli, mbumba zinyake izo zakumana na masuzgo gha nga ni agha zamanya kughamazga ndipo nzakukhorwa nadi. Kasi mukuzizwa umo zamazgira?

² Aghanaghanani za mbumba yinyake iyo yili mu caru cikavu, inya, ya ku mizi yakutali. Mbumba ya ŵantu ŵankondi na ŵaŵiri iyo yikukhala mu kacisakasa kakupasuka-pasuka. Iwo ŵakumanya cara umo ŵasangirenge cakurya cinyake—ici ncikumbusko cakupereka citima cakuti muntu watondeka kufumiskapo njala na ukavu pacaru. Kweni ndipouli, zilipo mbumba zinandi pacaru capasi izo nzakukondwa nangauli nzikavu. Cifukwa wuli?

³ Nanga mungaŵa mu vyaru visambazi, namo masuzgo gha cuma ghangaŵamo. Mbumba yinyake ku Japan yikagura nyumba yawo panyengo iyo ndarama ya caru ico “yikakwera.” Pakugomezga kuti malipiro ghawo nagho ghasazgikirengeko, iwo ŵakazomerezgana kupereka ndarama zinandi kuwezgera ngongori yikuru. Apo ndarama yikati “yakhira,” iwo ŵakatondeka kuwezga ngongori ndipo ŵakaghanaghana za kuyiguriska nyumba yira pa mtengo wakukhira comene kuruska uwo ŵakagulira. Nangauli ŵakukhalamoso cara mu nyumba iyo, kweni mbumba iyo yicali kulipira ngongori. Kusazgirapo pa mphingo iyi, iwo ŵakulimbana na kulipira ngongori iyo ŵali nayo cifukwa ca kuleka kugwiriskira ncito mwavinjeru makadi gha ngongori. Dada wa mbumba iyo wakumalira ndarama ku ciphalizgano ca mahaci, mwanteura ngongori za mbumba iyo zikusazgikira-sazgikira. Ndipouli, mbumba zinandi zasinta ndipo zikukhala na umoyo wacimwemwe. Kasi mungatemwa kumanya umo zacitira?

⁴ Kulikose uko mungakhala, kucita vintu pamoza na ŵantu nyengo zinyake kungacitiska masuzgo ghambura kumara, kupangiska umoyo kuŵa wambura kukondwa. Panyake ku ncito ŵangamusesani. Mutepanji ŵanyinu ŵangamucitirani sanji na kumunenani comene cifukwa ca kuruta kwinu pantazi. Muntu uyo mukukhala nayo lumoza nyengo zose wangamukwiyiskani cifukwa ca mukhaliro wake wakujikuzga. Mwana winu uyo wakusambira sukulu wangatcayika, kucimbizgika, panji kutinkika. Usange ndimwe mupapi wambura munyinu wa mu ntengwa, mukumanya kuti kucitira pamoza vintu na ŵanyinu kungamazga cara suzgo yinu. Vyakumara-mahara vyose ivi vikusazgirapo suzgo mu umoyo wa ŵanarumi na ŵanakazi ŵanandi lero.

⁵ Kwenjerwa kungaŵa na vyakufumapo ivyo mwapacoko-pacoko vingakura ndipo mukuruta kwa nyengo vingazakawonekera mwamabuci. Ndico cifukwa cake kwenjerwa kukucemeka kuti ni ntenda yakukoma mwacisisi, ndipo kwenjerwa para kwarutilira nyengo yitali kukuzgoka poyizoni wakukoma mwapacoko-pacoko. Pakuyowoya za kwenjerwa, Pulofesa Robert L. Veninga wa Yunivesite ya Minnesota wakuti: “Lero, pacaru cose capasi, kwenjerwa pamoza na vyakulondezgapo vyake vyakurwariska vili na muntu waliyose wa pa ncito.” Kwayowoyeka kuti caru ca United States cikugwiriskira ncito ndarama zakukwana $200 biliyoni pacaka kumazgira matenda ghakukhwaskana na kwenjerwa. Kwenjerwa ni ntenda yacilendo ya mu America, ndipo vyaru vyose vikuru-vikuru vili na suzgo ya “kwenjerwa.” Usange mwenjerwa ndipo mwatondeka kumarizga vintu ivyo mwakhumbanga kucita, mungaghanaghana kuti ndimwe muntu wakubuda. Kafukufuku wasono-sono apa warongora kuti pa avileji ŵantu ŵakumalira maora ghaŵiri kughanaghanira kuti mbakubuda. Kweni ndipouli, ŵanyake ŵamanya umo ŵangatondera kwenjerwa na kukhala mwakusangwa.

⁶ Kasi mungatonda wuli vyakumara-mahara vya zuŵa na zuŵa ivi na kukhala na umoyo wakukhorweska? Ŵanyake ŵakuŵazga mabuku ghakuyowoya za umo muntu wangajovwilira ndiposo na maurongozgi ghanyake ghakuperekeka na nkhwanta zinyake. Kasi mabuku ghantena agho ngakugomezgeka? Dr. Benjamin Spock, mu buku lake ilo liri kung’anamurika mu viyowoyero 42, ilo laguliskika pafupifupi makope 50 miliyoni, liri na urongozgi wa kalerero ka ŵana, wakayowoya kuti “kuleka kukhazikika kwa. . . ŵapapi ni suzgo ilo liri palipose mu America lero.” Ndipo wakarutilira kuyowoya kuti, nkhwanta izo zikupereka urongozgi, kusazgapo iye mweneko, wose mbakubuda. Iye wakazomerezga, wakati: “Tikamanya mwakucedwa comene kuti mtima wakuti tikumanya vintu vyose ukapangiska ŵapapi kuleka kujithemba iwo ŵekha.” Ipo tingacita makora kujifumba kuti: ‘Kasi mburongozgi wanjani uwo tingarondezga makoraghene mwakuti tiŵe na umoyo wakukhorweska lero na muntazi?’