1. Chifukwa wuli ŵanthu ŵanandi ŵakuwona kuti vingachitika yayi kuzakakhala kwamuyirayira?

 ŴANTHU ŵanandi ŵakuŵa maso na ivyo ŵakurya kweniso ŵakuchita maseŵera ghakukhozga thupi na chilato chakuti ŵaŵe na umoyo uwemi. Ndipouli, ŵakukhazga kuti ŵakhalenge kwamuyirayira yayi chifukwa cha kuchita vinthu ivi. Nakuti panji chifukwa cha masuzgo agho ghakwiza chifukwa cha uchekuru, lekani ŵakughanaghana kuti vingachitika yayi kukhala kwamuyirayira. Ndipouli, Yesu wakati ntchamachitiko kukhala na ‘umoyo kwamuyirayira,’ nga umo tikuwonera pa Yohane 3:16 na 5:24.

2. Kasi lemba la Yohane chaputara 6 likuyowoya vichi vyakukhwaskana na umoyo wamuyirayira? (Yohane 6:​39, 40)

² Zuŵa linyake, Yesu mwamunthondwe wakandaniska chingwa na somba na kulyeska mzinda wa ŵanthu masauzandi ghanandi. a Ichi chikaŵa chakuzizika, kweni ivyo wakayowoya zuŵa lakulondezgapo ndivyo vikaŵa vyakuzizika chomene. Mzinda ukamulondezga ku Kaperenaumu, kufupi na mumphepete mwa Nyanja ya Galileya, ndipo uku wakawuphalira kuti ŵanthu ŵazamuwuskika na kukondwa na umoyo kwamuyirayira. (Ŵazgani Yohane 6:​39, 40.) Pa nkhani iyi, ghanaghanirani vya ŵabwezi ŵinu kweniso ŵachibali ŵinu awo ŵali kufwa. Mazgu gha Yesu agha ghakulongora kuti ŵanandi awo ŵali kufwa ŵangazakawuskika, ndipo imwe lumoza na ŵakutemweka ŵinu mungazakakondwa na umoyo kwamuyirayira. Ndipouli, ŵanandi kumasinda kweniso pasono vikuŵasuzga kupulikiska ivyo Yesu wakang’anamuranga mu  mavesi ghanyake gha Yohane chaputara 6. Tiyeni tiwone ivyo Yesu wakayowoya.

3. Kuyana na Yohane 6:​51, kasi Yesu wakayowoya vichi vyakukhwaskana na iyo?

³ Mzinda uwo ukaŵa ku Kaperenaumu ukawona kuti pali kukolerana pakati pa chingwa icho Yesu wakaŵalyeska na mana agho Yehova wakapa ŵasekuru ŵawo mu mapopa. Nakuti Malemba ghakuchema mana agha kuti “chingwa chakufuma kuchanya.” (Sal. 105:40; Yoh. 6:31) Yesu wakagwiliskira ntchito chiyelezgero cha mana kuti wasambizge fundo yakuzirwa chomene. Nangauli mana ukaŵa munthondwe wakufuma kwa Chiuta, kweni awo ŵakaryanga pamanyuma ŵakafwa. (Yoh. 6:49) Mwakupambanako, Yesu wakati iyo ni “chingwa cheneko chakufuma kuchanya,” “chingwa cha Chiuta,” na “chingwa cha umoyo.” (Yoh. 6:​32, 33, 35) Yesu wakayowoya mphambano yikuru iyo yikaŵapo pakati pa iyo na mana. Wakati: “Ndine chingwa cha umoyo icho chikakhira kufuma kuchanya. Usange munthu wakuryako chingwa ichi, wazamuŵa wamoyo muyirayira.” (Ŵazgani Yohane 6:51.) Ŵayuda ŵakazizikika na fundo iyi. Ŵakapulikiska yayi chifukwa icho Yesu wakayowoyera kuti iyo ni “chingwa” chakufuma kuchanya kweniso kuti chingwa ichi chikaluskanga mana agho Chiuta wakapeleka ku ŵasekuru ŵawo. Pamanyuma Yesu wakaŵaphaliraso kuti: “Chingwa icho nipelekenge ni thupi lane.” Kasi wakang’anamurangachi? Ntchakuzirwa chomene kuti tipulikiske ivyo wakang’anamuranga chifukwa zgoro la fumbo ili likutovwira kumanya ivyo tingachita kuti tizakasange umoyo wamuyirayira. Tiyeni tiwone ivyo wakang’anamuranga.

CHINGWA CHA UMOYO NA THUPI LAKE

4. Chifukwa wuli ŵanyake ŵakazizikika na ivyo Yesu wakayowoya?

⁴ Ŵanyake awo ŵakategherezganga kwa Yesu ŵakazizikika chomene wakati waŵaphalira kuti chingwa icho ŵakwenera kurya ni thupi lake ilo wapelekenge “m’malo mwa umoyo wa charu.” Kasi ŵakaghanaghananga kuti waŵapenge nadi thupi lake lenecho kuti ŵarye? (Yoh. 6:52) Wonani fundo yinyake yakuzizika chomene iyo Yesu wakasazgiraposo, wakati: “Kwambura kuti mwarya thupi la Mwana wa munthu na kumwa ndopa zake, mulije umoyo mwa imwe.”—Yoh. 6:53.

5. Chifukwa wuli tingaŵa na chigomezgo chose kuti Yesu wakang’anamuranga kuti ŵanthu ŵamwe nadi ndopa zake zenecho yayi?

⁵ Kwamba waka mu nyengo ya Nowa, Chiuta wakakanizga ŵanthu kurya ndopa. (Gen. 9:​3, 4) Kufuma apo, Yehova wakawerezgaposo dango ili apo wakapeleka malango ghake ku Ŵaisrayeli. Waliyose uyo warya ndopa wakeneranga ‘kukomeka.’ (Lev. 7:​27, mazgu ghamusi) Yesu nayo wakalondezganga Dango ili. (Mat. 5:​17-19) Ntheura ntchambura kupulikikwa kuyowoya kuti wakachiskanga mzinda wa Ŵayuda kurya thupi lake lanadi panji kumwa ndopa zake zanadi. Kweni chakuzirwa ntchakuti Yesu wakayowoya mazgu agha kuti wasambizge ŵanthu ivyo ŵangachita kuti ŵazakasange “umoyo wamuyirayira.”—Yoh. 6:54.

6. Kasi tikumanya wuli kuti pa Yohane 6:​53, Yesu wakayowoyanga mu ntharika?

⁶ Kasi fundo ya Yesu yikaŵa yakuti wuli? Ntchakuwonekerathu kuti Yesu wakayowoyanga mu ntharika, nga umo wakachitira apo wakayowoyanga na mwanakazi wa mu Samariya, apo wakati: “Waliyose uyo wakumwa maji agho nimupenge waŵengeso na nyota chara, kweni maji agho nimupenge iyo ghaŵenge chisimi cha maji ghakubwibwituka agho ghakupeleka umoyo wamuyirayira.” (Yoh. 4:​7, 14) b Apa Yesu wakang’anamuranga kuti mwanakazi wa mu Samariya uyu wangasanga umoyo wamuyirayira chifukwa cha kumwa waka maji ghanyake ghenecho yayi. Mwakuyana waka, apo wakayowoyanga na mzinda ku Kaperenaumu napo wakang’anamuranga kuti ŵangakhala kwamuyirayira chifukwa cha kurya  thupi lake lenecho panji kumwa ndopa zake zenecho yayi.

MPHAMBANO IYO YILIPO PA IVYO YESU WAKAYOWOYA PA VYAKUCHITIKA VIŴIRI

7. Kasi ŵanyake ŵakuti Yesu wakang’anamuranga vichi pa Yohane 6:53?

⁷ Ŵanthu ŵanyake ŵakuyowoya kuti mazgu gha Yesu agho ghali pa Yohane 6:53 ghakukhwaskana na kurya thupi lake kweniso kumwa ndopa zake, ghakulongora ivyo ŵanthu ŵakwenera kuchita pa Mugonero wa Fumu. Vili nthena chifukwa naposo wakagwiliskira ntchito mazgu ghakuyanako waka. (Mat. 26:​26-28) Ŵakuyowoya kuti waliyose uyo wiza pa Mugonero wa Fumu wakwenera kuryako chingwa na kumwa vinyo ivyo vikwendeskeka ku awo ŵiza. Kweni kasi uwu mbunenesko? Ntchakuzirwa chomene kuti timanye unenesko pa nkhani iyi chifukwa chaka chilichose pa charu chose ŵanthu mamiliyoni ghanandi ŵakuwungana nase pa chakuchitika ichi. Tiwonenge mphambano iyo yilipo pakati pa ivyo Yesu wakayowoya pa Yohane 6:53 na ivyo wakayowoya pa Mugonero wa Fumu.

8. Kasi vyakuchitika viŵiri ivi vikupambana wuli? (Wonaniso vithuzi.)

⁸ Tiyeni tiwone kupambana kuŵiri uko kulipo pa vyakuchitika ivi. Chakwamba, kasi mphanyengo wuli kweniso ni nkhu uko Yesu wakayowoyera mazgu gha pa Yohane 6:​53-56? Wakayowoya mazgu agha ku mzinda wa Ŵayuda ku Galileya mu 32 C.E. Apa kukaŵa kuti kwakhala chaka pambere wandambiske Mugonero wa Fumu ku Yerusalemu. Chachiŵiri, kasi wakaphaliranga  anjani mazgu agha? Wakayowoya mazgu agha ku ŵanthu ŵa mu Galileya awo ŵakakhumbanga chomene kukhorweska makhumbiro ghawo gha kuthupi m’malo mwa vyakukhumba vyauzimu. (Yoh. 6:26) Nakuti apo Yesu wakayowoya fundo yinyake iyo yikaŵasuzga kupulikiska, mwaluŵiro ŵakaleka kupulikana mwa iyo. Nanga mbasambiri ŵake ŵanyake ŵakaleka kumulondezga. (Yoh. 6:​14, 36, 42, 60, 64, 66) Ŵanthu aŵa ŵakaŵa ŵakupambana chomene na awo ŵakaŵapo panyengo iyo Yesu wakambiskanga Mugonero wa Fumu mu 33 C.E. Pa chakuchitika ichi, ŵapositole ŵake ŵakugomezgeka 11 ŵakaŵa nayo nangauli nawo ŵakapulikiska vyose yayi ivyo wakaŵasambizganga. Kweni mwakupambana na ŵanthu ŵanandi ŵa mu Galileya, ŵapositole ŵake ŵakugomezgeka ŵakakhorwa kuti Yesu ni Mwana wa Chiuta ndipo wakakhira kufuma kuchanya. (Mat. 16:16) Yesu wakaŵalumba kuti: “Imwe ndimwe mwakhala nane mu viyezgo vyane.” (Luka 22:28) Kupambana kuŵiri pera uku kukulongora kuti mazgu gha Yesu agho ghali pa Yohane 6:​53, ghakuyowoya za vinthu ivyo vikwenera kuchitika pa Mugonero wa Fumu yayi. Kweni paliso maukaboni ghanyake.

UMO MAZGU GHA YESU GHAKUMUKHWASKIRANI

9. Kasi mazgu agho Yesu wakayowoya pa Mugonero wa Fumu ghakalutanga kwa anjani?

⁹ Pa Mugonero wa Fumu, Yesu wakaŵapa ŵapositole ŵake chingwa chambura nthukumusi ndipo wakaŵaphalira kuti chikwimira thupi lake. Kufuma apo wakaŵapa nkhombo ya vinyo kuti ŵamwepo, ndipo wakaŵaphalira kuti yikwimira ‘ndopa zake za phangano.’ (Mrk. 14:​22-25; Luka 22:20; 1 Kor. 11:24) Ivyo wakayowoya vyakukhwaskana na phangano ni vyakuzirwa chomene. Phangano liphya ili, ndapakati pa Yehova na “nyumba ya Israyeli [wauzimu]” iyo yizamuŵa “mu Ufumu wa Chiuta,” kuti wakachita na mtundu wose wa ŵanthu yayi. (Heb. 8:​6, 10; 9:15) Ŵapositole ŵakapulikiska yayi vya phangano ili pa nyengo iyo, kweni kukaŵa kuti kwakhala pachoko waka kuti ŵaphakazgike na mzimu utuŵa kuti ŵanjire mu phangano ili na kuŵa na mwaŵi wa kukawusa na Yesu kuchanya.—Yoh. 14:​2, 3.

10. Kasi ivyo Yesu wakayowoya apo wakaŵa ku Galileya vikupambana wuli na ivyo wakayowoya pa Mugonero wa Fumu? (Wonaniso chithuzi.)

¹⁰ Wonani kuti pa nyengo ya Mugonero wa Fumu, Yesu wakayowoyanga vya “ŵakamskambo kachoko.” Kagulu kachoko aka kakamba na ŵapositole ŵake ŵakugomezgeka awo wakaŵa nawo lumoza mu chipinda icho ŵakachitiranga Mugonero wa Fumu. (Luka 12:32) Iwo ndiwo ŵakeneranga kurya na kumwa vimanyikwiro ivyo ni chingwa na vinyo, kweniso na ŵanyake awo ŵakazakaŵa mu kagulu aka. Aŵa ndiwo ŵali na mwaŵi wakuzakaŵa lumoza na Yesu kuchanya. Ivyo Yesu wakayowoya ku ŵapositole ŵake pa chakuchitika ichi vikupambana chomene na ivyo wakaphalira mzinda wa ŵanthu ku Galileya, apo wakayowoyanga mwachisanisani waka. Ntheura mazgu agho wakayowoya ghakukhwaska ŵanthu ŵanandi.

11. Kasi Yesu wakayowoya vichi apo wakaŵa ku Galileya ivyo vikulongora kuti wakang’anamuranga kagulu kachoko waka yayi?

¹¹ Apo Yesu wakaŵa ku Galileya mu 32 C.E., wakayowoyanga na Ŵayuda awo ŵakakhumbanga waka kuti waŵape chingwa. Ndipouli, Yesu wakayezga kuŵawovwira kuŵika mtima pa chinthu chakuzirwa chomene kuluska chakurya. Chinthu ichi chikate chiŵawovwirenge kuzakasanga umoyo wamuyirayira. Nakuti Yesu wakayowoya kuti awo ŵali kufwa ŵazamuwuskika pa zuŵa laumaliro na kukhala kwamuyirayira. Apa wakang’anamuranga ŵanthu ŵachoko waka ŵakusankhika yayi, nga umo vikaŵira apo ŵakachitanga Mugonero wa Fumu. M’malo mwake, apa wakayowoyanga za thumbiko ilo lizamukhwaska ŵanthu wose. Ndipo wakati: “Usange munthu wakuryako chingwa ichi, wazamuŵa wamoyo muyirayira . . . Chingwa icho nipelekenge  ni thupi lane m’malo mwa umoyo wa charu.”—Yoh. 6:51. c

12. Kasi ntchivichi chikukhumbikwa kuti tizakasange vitumbiko ivyo Yesu wakayowoya?

¹² Yesu wakaŵaphalirapo yayi Ŵayuda awo ŵakaŵa mu Galileya kuti thumbiko ili lizenge pa munthu waliyose uyo wali kuŵako. Ŵekha awo ‘ŵakurya chingwa ichi,’ kung’anamura awo ŵali na chipulikano mwa Yesu ndiwo ŵazamusanga chandulo na thumbiko ili. Ŵanthu ŵanandi awo ŵakujichema Ŵakhristu ŵakugomezga kuti ŵazamuponoskeka chifukwa waka cha “kugomezga mwa [Yesu]” na kumuwona kuti ni muponoski wawo. (Yoh. 6:​29, King James Version) Kweni pali vinandi ivyo vikukhumbikwa. Nakuti ŵanthu ŵanandi awo pakwamba ŵakagomezga mwa Yesu ku Galileya, ŵakaleka kumulondezga. Chifukwa wuli ŵakaleka kumulondezga?

13. Kasi kuŵa na chipulikano mwa Yesu chikung’anamurachi?

¹³ Ŵanandi mwa ŵanthu awo ŵakamulondezga Yesu ŵakakhumbanga waka kuti waŵape ivyo iwo ŵakukhumba. Ŵakakhumbanga kuti waŵachizge, kuŵapa chakurya chaulere, panji na kuŵasambizga vinthu ivyo ŵakakhumbanga kupulika nakale. Ndipouli, Yesu wakalongora kuti ŵasambiri ŵake ŵanadi ŵakakhumbikwiranga kuchita vinandi. Iyo wakiza pa charu chapasi kuti wazakakhorweske waka makhumbiro gha kuthupi gha ŵanthu yayi. Iwo ŵakeneranga ‘kwiza kwa iyo,’ icho chikung’anamura kutegherezga kwa iyo na kulondezga vyose ivyo wakasambizganga.—Yoh. 5:40; 6:44.

14. Kasi tikwenera kuchita vichi kuti tisange chandulo na thupi kweniso ndopa za Yesu?

¹⁴ Yesu wakadidimizgira mzinda wura kuzirwa  kwa kuŵa na chipulikano. Kuŵa na chipulikano mu vichi? Mu sembe yakuwombora ya thupi na ndopa zake, iyo wakazakapeleka pamanyuma. Chipulikano chanthena chikaŵa chakuzirwa ku Ŵayuda, ndipo ntchakuzirwaso na kwa ise mazuŵa ghano. (Yoh. 6:40) Nadi, kuti tisange chandulo na thupi la Yesu kweniso ndopa zake nga umo pakuyowoyera pa Yohane 6:​53, tikwenera kuŵa na chipulikano mu sembe yakuwombora. Ŵanthu ŵanandi chomene ŵali na mwaŵi wakusanga chandulo na thumbiko ili.—Efe. 1:7.

15-16. Kasi tasambira vinthu wuli vyakuzirwa mu Yohane chaputara 6?

¹⁵ Mu Yohane chaputara 6, tasambira vinthu vinandi vyakuzirwa ndipo vikutikhozga tose. Vyatovwira kumanya kuti Yesu wakuŵikako mahara chomene ku ŵanthu. Apo wakaŵa ku Galileya, wakachizga ŵalwari, kusambizga ŵanthu vya Ufumu, na kuwoneseska kuti ŵanthu ŵali na chakurya. (Luka 9:11; Yoh. 6:​2, 11, 12) Kweni chakuzirwa chomene, wakasambizga kuti iyo ni “chingwa cha umoyo.”—Yoh. 6:​35, 48.

¹⁶ Awo wakaŵachema kuti ‘ŵamberere zinyake’ ŵakuryako yayi ndipo ŵakwenera yayi kurya chingwa na kumwa vinyo pa Mugonero wa Fumu. (Yoh. 10:16) Ndipouli, nawo ŵakusanga chandulo na thupi kweniso ndopa za Yesu Khristu. Ŵakuchita nthena mwa kuŵa na chipulikano mu sembe yakuwombora kweniso vinthu ivyo vizamuchitika chifukwa cha sembe iyi. (Yoh. 6:53) Mwakupambanako na ŵamberere zinyake, awo ŵakurya chingwa kweniso kumwa vinyo ŵakulongora kuti ŵali mu phangano liphya ndipo ŵali na chigomezgo cha kukawusa mu Ufumu wa kuchanya. Ntheura kwali ndise ŵakuphakazgika panji ŵamberere zinyake, tose tingasanga chandulo na nkhani ya mu Yohane chaputara 6. Yikutisambizga kuti tose tikwenera kuŵa na chipulikano chakukhora mu sembe yakuwombora kuti tizakasange umoyo wamuyirayira.