Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

NKHANI YAKUSAMBIRA 48

Mungalutilira Kugomezga Yehova Nanga Pangaŵa Panyengo Yakusuzga

Mungalutilira Kugomezga Yehova Nanga Pangaŵa Panyengo Yakusuzga

“‘Khwimani mtima, . . . pakuti ine nili namwe,’ ndimo wayowoyera Yehova wa mawumba.”—HAG. 2:4.

SUMU 118 “Mutisazgireko Chipulikano”

IVYO VILI MU NKHANI IYI a

1-2. (a) Kasi umo vinthu viliri kwa ise mazuŵa ghano vikuyana wuli na umo vikaŵira na Ŵayuda awo ŵakawelera ku Yerusalemu? (b) Yowoyanipo masuzgo ghanyake agho Ŵayuda ŵakasangana nagho. (Wonani bokosi lakuti “ Mazuŵa gha Hagayi, Zekariya na Ezira.”)

 KASI nyengo zinyake mukufipa mtima na ivyo vichitikenge munthazi? Panji pasono ntchito yili kumumalirani ndipo mukufipa mtima umo musangirenge vyakukhumbikwa vya banja linu. Nyengo zinyake mungafipa mtima chomene na umo mungavikililira mbumba yinu chifukwa chakusintha kwa ndyali, kutambuzgika, panji kususkika chifukwa cha mulimo withu wakupharazga. Kasi umu ndimo viliri kwa imwe? Usange ni nthena, mukhozgekenge chomene kuwona umo Yehova wakawovwilira Ŵaisrayeli ŵati ŵasangana na masuzgo ghakuyana waka.

2 Ŵayuda awo ŵakaŵa ku Babuloni ŵakakhumbikwiranga chipulikano chakukhora kuti ŵafumeko ku Babuloni uko ŵakaŵa kuti ŵakhalako nyengo yitali kweniso uko ŵakakhalanga umoyo uwemi, na kuluta ku charu icho ŵakachimanyanga makora yayi. Ŵati ŵafika ku Yerusalemu, pakajumpha nyengo yichoko waka mbwenu ŵakamba kukumana na suzgo la vya ndalama, kususkika kweniso ndyali zikamba kwenda makora yayi mu charu ichi. Ivi vikapangiska kuti ŵanyake vyambe kuŵasuzga kuŵika mtima pa mulimo wakuzengaso Tempile la Yehova. Lekani cha m’ma 520 B.C.E., Yehova wakatuma ntchimi ziŵiri, Hagayi na Zekariya kuti zikawovwire ŵanthu kuti ŵaŵeso na mtima wakukhumba kuzenga tempile. (Hag. 1:1; Zek. 1:1) Nga umo tiwonerenge, ivyo ntchimi izi zikachita vikawovwira chomene. Ndipouli, pati pajumpha vyaka pafupifupi 50, Ŵayuda awo ŵakawelera ku Yerusalemu ŵakalopwaso mwauzimu. Ezira, mulembi wa Dango wakanyamuka kufuma ku Babuloni kuluta ku Yerusalemu kuti wakaŵawovwire ŵanthu ŵa Chiuta kuti ŵaŵikenge kusopa Yehova pa malo ghakwamba mu umoyo wawo.—Ezir. 7:​1, 6.

3. Kasi tidumbiskanenge mafumbo wuli? (Zintharika 22:19)

3 Mauchimi agho Hagayi na Zekariya ŵakaphalira ŵanthu ŵa Chiuta kumanyuma, nase ghangatovwira kuti tigomezgenge Yehova kuti watovwirenge nanga tingakumana na masuzgo wuli pa umoyo withu. (Ŵazgani Zintharika 22:19.) Apo tikudumbiskana za uthenga uwo Chiuta wakayowoya kwizira mwa ntchimi Hagayi na Zekariya, kweniso kuwona ivyo wakachita Ezira, tisangenge mazgoro gha mafumbo agha: Kasi Ŵayuda awo ŵakawelera ku Yerusalemu ŵakakhwaskika wuli na masuzgo ghara? Chifukwa wuli tikwenera kuŵikapo mtima chomene kuchita khumbo la Chiuta panyengo zakusuzga? Kweniso kasi tingachita wuli kuti timugomezgenge chomene Yehova mu nyengo zakusuzga?

KASI MASUZGO AGHO ŴAYUDA ŴAKAKUMANA NAGHO ŴATI ŴAWELERA KWAWO GHAKAŴAKHWASKA WULI?

4-5. Kasi ntchifukwa wuli icho panji chikapangiska Ŵayuda kuti mwamphu wawo pa ntchito yakuzenga tempile uchepe?

4 Ŵayuda awo ŵakawelera ku Yerusalemu ŵakaŵa na ntchito yinandi yakuti ŵagwire. Mwaluŵiro ŵakazengaso jotchero la Yehova kweniso fawundeshoni ya tempile. (Ezir. 3:​1-3, 10) Kweni ŵakasangana na masuzgo ghanandi chomene agho ghakapangiska kuti mwamphu wawo umare. Chifukwa wuli? Padera pa ntchito yakuzenga tempile, ŵakenerangaso kuzenga nyumba zawo, kulima, kweniso kupwelelera mbumba zawo. (Ezir. 2:​68, 70) Chinyakeso ntchakuti ŵakasuskikanga na ŵalwani ŵawo awo ŵakakhumbanga kutondeska mulimo wakuzengaso tempile.—Ezir. 4:​1-5.

5 Kweniso Ŵayuda awo ŵakawelera kwawo ŵakasangana na suzgo la vyachuma kweniso masuzgo ghanyake pa nkhani za ndyali. Charu chawo sono chikaŵa pasi pa Ufumu wa Ŵaperesiya. Sayirasi fumu ya Ŵaperesiya wati wafwa mu 530 B.C.E., Cambyses uyo wakanjira mu malo ghake wakakhumbanga kuthereska Eguputo. Apo ŵakaŵa munthowa kuluta ku Eguputo, ŵasilikari ŵake ŵakwenera kuti ŵakachichizganga Ŵaisrayeli kuti ŵaŵape chakurya, maji na malo ghakukhala, ivyo vikasazgirako kuti umoyo wawo uŵe wakusuzga chomene. Dariyasi 1, uyo wakanjira mu malo gha Cambyses wati wamba kuwusa, nipera pakaŵaso masuzgo ghanandi nga ni uchigaluka kweniso viwawa mu ufumu wa Ŵaperesiya. Vinthu vyose ivi vikapangiska Ŵayuda awo ŵakawelera kwawo kuti ŵafipenge mtima chomene na umo ŵasangirenge vyakukhumbikwa vya mbumba zawo. Ndipo chifukwa cha masuzgo agha, Ŵayuda ŵanyake ŵakamba kuwona kuti iyi yikaŵa nyengo yakwenelera yayi yakuzengera tempile la Yehova.—Hag. 1:2.

6. Kuyana na Zekariya 4:​6, 7, kasi ni masuzgo wuli ghanyake agho Ŵayuda ŵakasangananga nagho, ndipo Zekariya wakaŵasimikizgira vichi?

6 Ŵazgani Zekariya 4:​6, 7. Padera pa suzgo la vyachuma kweniso masuzgo pa nkhani za ndyali, Ŵayuda ŵakeneranga kuzizipizga nthambuzgo. Mu 522 B.C.E., ŵalwani ŵakalekeska ntchito yakuzenga tempile la Yehova. Kweni Zekariya wakaŵasimikizgira Ŵayuda kuti Yehova waŵawovwirenge na mzimu wake wankhongono kuti ŵalutilire kuzenga tempile lake nanga pangaŵa masuzgo ghanyake. Mu 520 B.C.E., Themba Dariyasi likaŵazomerezga kuti ŵalutilizge kuzenga tempile ndipo likaŵapa na ndalama wuwo kweniso likatuma ŵalongozgi mu chigaŵa icho kuti ŵaŵawovwireko.—Ezir. 6:​1, 6-10.

7. Kasi Ŵayuda awo ŵakawelera ku Yerusalemu ŵakatumbikika wuli ŵati ŵaŵika pakwamba khumbo la Yehova?

 7 Kwizira mwa Hagayi na Zekariya, Yehova wakalayizga ŵanthu ŵake kuti wazamuŵawovwira para ŵazamuŵika pakwamba mulimo wakuzengaso tempile lake. (Hag. 1:​8, 13, 14; Zek. 1:​3, 16) Ŵayuda ŵati ŵakhozgeka na ntchimi izi, mu 520 B.C.E. ŵakambiraso mulimo wakuzenga tempile ndipo ŵakamalizga kuzenga pambere vyaka 5 vindakwane. Chifukwa chakuti Ŵayuda ŵakadangizga khumbo la Chiuta nangauli ŵakakumananga na masuzgo, Yehova wakaŵawovwiranga mwakuthupi kweniso mwauzimu. Ivi vikawovwira kuti ŵateŵeterenge Yehova na chimwemwe.—Ezir. 6:​14-16, 22.

LUTILIRANI KUŴIKA MTIMA PA KUCHITA KHUMBO LA CHIUTA

8. Kasi mazgu agho ghali pa Hagayi 2:4 ghakutovwira wuli kuti tiŵikenge mtima pakuchita khumbo la Chiuta? (Wonaniso mazgu ghamusi.)

8 Apo suzgo yikuru yikusendelera, ntchakuzirwa chomene kukumbuka kuti tikwenera kupulikira dango lakuti tipharazgenge. (Mrk. 13:10) Nyengo zinyake chingaŵa chakusuzga kuŵika mtima pa mulimo wakupharazga para tili na suzgo la ndalama panji para ŵanthu ŵakutisuska mu uteŵeti. Kasi ntchivichi chingatovwira kuti tiŵikenge vinthu vya Ufumu pa malo ghakwamba? Kulutilira kugomezga “Yehova wa mawumba” b kuti wali nase. Watovwirenge para tikulutilira kuŵika vinthu vya Ufumu pakwamba kuluska ivyo ise tikukhumba. Ntheura tikwenera yayi kopa.—Ŵazgani Hagayi 2:4.

9-10. Kasi ŵakutorana ŵanyake ŵakajiwonera wuli ŵekha kuti ivyo Yesu wakayowoya pa Mateyu 6:33 ni vyaunenesko?

9 Ghanaghanirani za ŵapayiniya ŵakutorana, Oleg na Irina. c Ŵati ŵasamuka waka kuti ŵakawovwire mpingo ku chigaŵa chinyake, mbwenu ntchito yikaŵamalira chifukwa cha masuzgo gha vyachuma mu charu chawo. Nangauli pafupifupi chaka ŵakaŵa kuti ŵakugwira waka maganyu, kweni ŵakawonanga umo Yehova wakaŵawovwiliranga, ndipo nyengo zinyake ŵakapokeranga wovwiri kufuma ku ŵabali na ŵadumbu. Kasi ntchivichi chikaŵawovwira kuti ŵazizipizge? Oleg, uyo pakwamba wakafipanga mtima chomene wakati, “Chifukwa chakuti nyengo yinandi tikaŵanga mu uteŵeti vikatovwira kuti tiŵikenge chomene mahara pa vinthu ivyo ni vyakuzirwa chomene pa umoyo.” Apo iyo na muwoli wake ŵakalutiliranga kupenja ntchito, nipera ŵakatangwanikanga chomene na uteŵeti wawo.

10 Zuŵa linyake ŵati ŵawera mu uteŵeti, ŵakapulika kwa mzengezgani wawo kuti kwangwiza mubwezi wawo ndipo waŵayeghera majumbo ghaŵiri agho wakaŵaguliramo vyakukhumbikwa. Ndipo mubwezi wawo uyu wakenda mtunda wa makilomita pafupifupi 160 kufuma uko wakakhalanga. Oleg wakati: “Pa zuŵa lira, tikawonaso kuti Yehova kweniso mpingo ŵakutipwelelera chomene. Tili ŵakukhorwa kuti Yehova wakuŵalekapo yayi ŵateŵeti ŵake ŵakugomezgeka, nanga vingawoneka nga kuti vinthu viŵengeso makora yayi kwa iwo.”—Mat. 6:33.

11. Kasi tikwenera kukhazga vichi para tikuŵika mtima pakuchita khumbo la Chiuta?

11 Yehova wakukhumba kuti tiŵikenge mtima withu wose pa mulimo wakuponoska umoyo uwo ngwakuzgora ŵanthu kuŵa ŵasambiri. Nga umo tayowoyera mu  ndime 7, Hagayi wakachiska ŵanthu ŵa Yehova kuti ŵambireso kuzenga tempile. Yehova wakalayizga kuti para ŵambiraso, ‘waŵapenge vitumbiko.’ (Hag. 2:​18, 19) Nase tingaŵa ŵakusimikizga kuti Yehova watitumbikenge para tikuŵika pakwamba mulimo uwo wali kutipa.

UMO TINGACHITIRA KUTI TIMUGOMEZGENGE CHOMENE YEHOVA

12. Chifukwa wuli Ezira na Ŵayuda ŵanyake awo ŵakaŵa ku wuzga ŵakakhumbikwiranga chipulikano chakukhora?

12 Mu 468 B.C.E., Ezira wakalutaso na gulu linyake lachiŵiri la Ŵayuda ku Yerusalemu. Kuti ŵanyamuke ulendo uwu, Ezira na Ŵayuda aŵa ŵakakhumbikwiranga chipulikano chakukhora. Vili nthena chifukwa ŵakaŵa kuti ŵendenge mu misewu yakofya, uku ŵanyamura golide na siliva munandi uyo wakapelekeka ku tempile. Ntheura chikaŵa chipusu kuti ŵankhungu ŵaŵapoke. (Ezir. 7:​12-16; 8:31) Padera pa ivi, ŵakamanyaso kuti ku Yerusalemu kukaŵavya chivikiliro. Kukakhalanga ŵanthu ŵachoko waka kweniso viliŵa na vipata, vikakhumbikwiranga kunozgeka. Kasi tikusambirako vichi kwa Ezira pa nkhani ya kugomezga chomene Yehova?

13. Kasi Ezira wakakhozga wuli chigomezgo chake mwa Yehova? (Wonaniso mazgu ghamusi.)

13 Ezira wakawona umo Yehova wakawovwilira ŵanthu ŵake apo ŵakayezgekanga. Cha mu 484 B.C.E., Ezira wakwenera kuti wakakhalanga mu Babuloni apo Themba Ahasuweru likalangura kuti Ŵayuda wose awo ŵakukhala mu Ufumu wa Ŵaperesiya ŵakomeke. (Est. 3:​7, 13-15) Umoyo wa Ezira kweniso Ŵayuda wose ukaŵa pangozi. Ŵati ŵapulika za chiŵembu ichi, ŵakafipa mtima chomene mwakuti ŵakaziŵizga kurya na kutengera apo ŵakalombanga kwa Yehova kuti waŵawovwire. (Est. 4:3) Ghanaghanirani waka umo Ezira na Ŵayuda ŵanyake ŵakajipulikira vinthu vyati vyasintha, apo awo ŵakakhumbanga kukoma Ŵayuda ndiwo ŵakakomeka! (Est. 9:​1, 2) Ivyo Ezira wakakumana navyo pa nyengo yakusuzga iyi, vikamovwira umo wangazakachitira na masuzgo agho wangazakakumana nagho kunthazi kweniso vikakhozga chigomezgo chake mwa Yehova kuti wakuvikilira ŵateŵeti ŵake. d

14. Kasi mudumbu munyake wakasambirapo vichi Yehova wati wamovwira pa masuzgo ghake?

14 Chigomezgo chithu mwa Yehova chikukhora chomene para tawona umo Yehova wakutovwilira panyengo zakusuzga. Ghanaghanirani ivyo vikachitikira Anastasia, uyo wakukhala ku Eastern Europe. Wakaleka ntchito chifukwa chakuti wakakhumbanga yayi kunjilirapo pa vya ndyali. Iyo wakuti: “Kakaŵa kakwamba mu umoyo wane kuti nikhale kwambura ndalama.” Wakutiso: “Nkhalomba kwa Yehova ndipo nkhawona umo wakanovwilira mwachitemwa. Para ntchito yazakanimaliraso, nizamufipa mtima yayi. Para Adada ŵane ŵakuchanya ŵakunipwelelera mwahuno, ŵazamunipweleleraso na namachero wuwo.”

15. Ntchivichi chikamovwira Ezira kuti walutilire kugomezga Yehova? (Ezira 7:​27, 28)

15 Ezira wakajiwonera yekha woko la Yehova mu umoyo wake. Kughanaghanirapo pa umo Yehova wakamovwilira panyengo zakusuzga kumasinda, kukamovwira Ezira kuti walutilire kumugomezga chomene Yehova. Wonani mazgu agho wakayowoya ghakuti “woko la Yehova Chiuta wane likaŵa pa ine.” (Ŵazgani Ezira 7:​27, 28.) Ezira wakazunura mazgu agha maulendo 6 mu buku la mu Baibolo ilo wakalemba.—Ezir. 7:​6, 9; 8:​18, 22, 31.

Kasi mphanyengo wuli apo tingaliwona makora woko la Yehova? (Wonani ndime 16) e

16. Kasi mphanyengo wuli apo tingaliwona makora woko la Yehova? (Wonaniso chithuzi.)

16 Yehova wangatovwira para takumana na suzgo likuru. Mwachiyelezgero, para tingapempha ku ntchito kwithu kuti tikaŵepo pa ungano wa chigaŵa, panji kuti ŵasinthe ndondomeko yithu ya ntchito kuti tiŵengepo pa maungano ghithu ghose, tizamuwona umo Yehova wakutovwilira pa umoyo withu. Tingazizwa kuwona kuti vinthu vyenda makora kuluska umo takhazgiranga. Ntheura, chigomezgo chithu mwa Yehova chizamukhora chomene.

Ezira wakulira na kulomba apo wali pa tempile, wasuzgika chomene maghanoghano chifukwa cha zakwananga za ŵanthu. Wumba wose nawo ukulira. Shekaniya wakumukhozga Ezira mwakumusimikizgira kuti: “Chigomezgo chichalipo kwa Israyeli. . . . Ise tili nawe.”​—⁠Ezir. 10:​2, 4. (Wonani ndime 17)

17. Kasi Ezira wakalongora wuli kuti ngwakujiyuyura panyengo iyo wakakumana na masuzgo? (Wonani chithuzi cha pa chikopi.)

17 Ezira wakalombanga wovwiri kwa Yehova mwakujiyuyura. Nyengo yiliyose para wakufipa mtima na umo wachitirenge vinthu vinyake, Ezira wakalombanga kwa Yehova mwakujiyuyura. (Ezir. 8:​21-23; 9:​3-5) Chifukwa chakuti Ezira wakathembanga Yehova, vikapangiska kuti ŵanthu ŵanyake ŵamovwirenge kweniso kuyezga chipulikano chake. (Ezir. 10:​1-4) Nase tikwenera kulomba kwa Yehova para tikufipa mtima na umo tisangirenge vyakukhumbikwa pa umoyo withu panji umo tingavikililira ŵamubanja lithu.

18. Kasi ntchivichi chingatovwira kuti timugomezgenge chomene Yehova?

18 Para tikupempha wovwiri kwa Yehova kweniso kuzomera wovwiri uwo ŵabali na ŵadumbu ŵithu ŵakutipa, vizamutovwira kuti timugomezgenge chomene Chiuta. Erika, mama wa ŵana ŵatatu wakagomezganga Yehova kuti wamovwirenge nanga vingaŵa kuti wakumana na masuzgo ghakuru. Pa nyengo yimoza waka, mfumu na mwana wake uyo wakaŵa kuti wandababike ŵakafwa. Nangauli wakakumana na suzgo ili kweni iyo wakati: “Ungamanyirathu yayi umo Yehova wakovwilirenge. Wovwiri ukwiza mu nthowa izo wakhazganga yayi. Nawona kuti ghanandi mwa malurombo ghane Yehova wazgora kwizira mu ivyo ŵabwezi ŵane ŵakuyowoya na kuchita. Para nafwatuka kuŵaphalira ŵabwezi ŵane masuzgo ghane, ŵakunovwira.”

LUTILIRANI KUGOMEZGA YEHOVA M’PAKA PAUMALIRO

19-20. Kasi tingasambirako vichi ku Ŵayuda awo ŵakawelera yayi ku Yerusalemu?

19 Tingasambirakoso vinthu vyakuzirwa ku Ŵayuda awo ŵakatondeka kuwelera ku Yerusalemu chifukwa cha uchekuru, ulwari kweniso umo vinthu vikaŵira mu mbumba zawo. Nangauli ŵakawelera yayi, kweni ŵakaŵa ŵakukhumbisiska kovwira Ŵayuda ŵanyawo awo ŵakawelera ku Yerusalemu ndipo ŵakaŵapa vinthu vinandi. (Ezir. 1:​5, 6) Vikuwoneka kuti pati pajumpha vyaka 19, gulu lakwamba la Ŵayuda lati lafika ku Yerusalemu, Ŵayuda awo ŵakaŵa ŵachali ku Babuloni ŵakalutilira kutumizga vyawanangwa ku Ŵayuda ŵanyawo awo ŵakaŵa ku Yerusalemu.—Zek. 6:10.

20 Nanga tingaŵa kuti tikuchita vinandi yayi pakuteŵetera Yehova, kweni tili na chigomezgo chose kuti Yehova wakuwona vyose ivyo tikumuchitira kufumira pasi pa mtima kuti timukondweske. Kasi tikumanya wuli fundo iyi? Mu nyengo ya Zekariya, Yehova wakaphalira ntchimi yake kuti yipange mphumphu kufuma pa golide na siliva ilo Ŵayuda awo ŵakaŵa ku Babuloni ŵakatumizganga. (Zek. 6:11) “Mphumphu yikuru” iyi yikaŵa “chikumbusko” chifukwa cha mtima wawo wakupeleka. (Zek. 6:​14, mazgu ghamusi) Tili na chigomezgo chose kuti Yehova wazamuluwapo yayi vyose ivyo tikuchita kuti timuteŵetere nanga mphanyengo zakusuzga.—Heb. 6:10.

21. Kasi ntchivichi chingatovwira kuti timugomezgenge chomene Yehova kuti wazamutovwira munthazi?

21 Tikukayika yayi kuti mu mazuŵa ghaumaliro agha tilutilirenge kusangana na masuzgo agho takhazganga yayi, ndipo munthazi umu vinthu vilutilirenge kuhenipa. (2 Tim. 3:​1, 13) Ndipouli, tikwenera kufipa mtima chomene yayi. Kumbukani mazgu agho Yehova wakaphalira ŵanthu ŵake mu nyengo ya Hagayi. Wakati: “Ine nili namwe . . . kopa chara.” (Hag. 2:​4, 5) Nase tingaŵa ŵakusimikizga kuti Yehova waŵenge nase malinga tikuchita vyose ivyo tingafiska kuti tichite khumbo lake. Para tilondezgenge ivyo tikusambirako ku mauchimi gha Hagayi na Zekariya kweniso ivyo wakachita Ezira, tilutilirenge kugomezga Yehova nanga tingasangana na suzgo wuli munthazi.

SUMU 122 Muŵe Ŵakukhora, Ŵambura Kusunkhunyika!

a Nkhani iyi yitovwirenge kuti tikhozge chigomezgo chithu mwa Yehova para tasangana na suzgo la vyachuma, ndyali panji para ŵakutisuska pa mulimo withu wakupharazga.

b Mazgu ghakuti “Yehova wa mawumba” ghakusangika mu malo 14 mu buku la Hagayi. Ivi vikakumbuskanga Ŵayuda kweniso vikukumbuska ise kuti Yehova wali na nkhongono zikuru chomene ndipo wangatuma wumba wa vilengiwa vyauzimu kuti watovwire.—Sal. 103:​20, 21.

c Mazina ghanyake ghasinthika.

d Ezira wakaŵa mulembi waluso wa Dango la Chiuta, ndipo vikamovwira kuti wagomezgenge chomene mauchimi gha Yehova nanga ni apo wakaŵa kuti wandalute ku Yerusalemu.—2 Mid. 36:​22, 23; Ezir. 7:​6, 9, 10; Yer. 29:14.

e MAZGU GHAKULONGOSORA CHITHUZI: Mubali wakupempha kwa bwana wake kuti wamuzomerezge kuti wakaŵepo pa ungano wa chigaŵa kweni bwana wake wakukana. Wakulomba Yehova kuti wamovwire apo wakukhumba kulutaso kwa bwana wake kuti wakapempheso. Wakumulongora bwana wake kapepara kakuchemera ŵanthu ku ungano wa chigaŵa kweniso wakumulongosolera umo Baibolo likutovwilira kuti tiŵe ŵanthu ŵawemi. Bwana uyu wapulikiska, ndipo wasintha maghanoghano ghake.