1, 2. (a) Kasi Yesu wakaliwonanga wuli Dango la Chiuta? (b) Kasi ŵalembi na Ŵafarisi ŵakachitanga wuli na Dango la Chiuta?

YESU wakalitemwanga chomene dango ilo Chiuta wakapeleka ku Ŵaisrayeli kwizira mwa Mozesi. Tikuzizwa yayi kuti Yesu wakalitemwanga dango ili, chifukwa likafuma kwa Awiske, Yehova, awo ŵakaŵa ŵakuzirwa chomene kwa Yesu. Pa Salimo 40:8, Baibolo likayowoyerathu kuti Yesu wazamulitemwa chomene dango la Chiuta. Pakuyowoya za Yesu, uchimi ukati: “Nkhukondwa kuchita khumbo linu, A Chiuta wane, Dango linu lili mukati mwane.” Ivyo Yesu wakayowoyanga na kuchita vikulongora kuti wakawonanga Dango la Chiuta kuŵa lakufikapo, lakovwira, ndiposo wakagomezganga kuti lifiskikenge.—Mat. 5:17-19.

² Yesu wakwenera kuti wakakwenyelera apo wakawonanga ŵalembi na Ŵafarisi ŵakutimbanizga Dango la Adada ŵake. Ŵakapangiska Dango la Chiuta kuti liwonekenge lakufyenya chomene, lekani Yesu wakaŵaphalira kuti: “Mukupeleka chakhumi cha minti na dilu na kamini.” Kasi suzgo likaŵa vichi? Yesu wakayowoyaso kuti: “Kweni mukuzerezga vinthu vyakuzirwa vya Dango, ivyo ni urunji, lusungu, na kugomezgeka.” (Mat. 23:23) Yesu wakapambananga na Ŵafarisi, awo ŵakajitoranga kuti mbarunji chomene. Yesu wakapulikiska chifukwa icho Dango  likapelekekera, kweniso wakamanyanga umo Dango lililose likulongolera mikhaliro ya Chiuta.

3. Kasi tidumbiskanenge vichi mu nkhani iyi?

³ Taŵakhristu tili pasi pa Dango ilo Chiuta wakapeleka ku Ŵaisrayeli yayi. (Rom. 7:6) Kweni Yehova wali kuŵika Dango ili mu Baibolo. Wakukhumba kuti tilondezgenge kalikose ako kakaŵa mu Dango ili yayi, kweni tiwonengemo “vyakuzirwa” panji kuti fundo izo pakajintha malango. Mwachiyelezgero, kasi ni fundo wuli izo tikutorapo para tikusambira za mizi yakuponerako? Nkhani iyo yajumpha yikalongosora ivyo uyo wakoma munthu mwangozi wakeneranga kuchita ndiposo ivyo tingasambirapo. Kweni mizi yakuponerako yingatisambizgaso umo Yehova waliri ndiposo umo tingachitira nga ndiyo. Nkhani iyi yizgorenge mafumbo ghatatu agha: Kasi mizi yakuponerako yikalongora wuli kuti Yehova ngwalusungu? Kasi yikutisambizga kuti Yehova wakuwuwona wuli umoyo? Kasi yikalongora wuli kuti Yehova ni murunji? Apo tikudumbiskana mafumbo agha, wonani umo mungayezgera Adada ŵinu ŵakuchanya.—Ŵerengani Ŵaefeso 5:1.

4, 5. (a) Kasi mizi yakuponerako ŵakayiŵika nkhu? Chifukwa wuli chikaŵa chambura kusuzga kuchimbilirako? (b) Kasi tikusambirapo vichi za Yehova?

⁴ Pakaŵa mizi 6 yakuponerako ndipo chikaŵanga chakusuzga yayi kulutako. Yehova wakaphalira Ŵaisrayeli kuti ŵaŵike mizi iyi ku vigaŵa vyose vya Mlonga wa Yorodani. Chifukwa wuli? Kuti uyo wakoma munthu mwangozi wachimbilireko luŵiro ndiposo kwambura suzgo. (Maŵa. 35:11-14) Nthowa zakulutira ku mizi iyi ŵakazinozganga makora. (Doto. 19:3) Ŵakaŵikanga vikhwangwani vyakulongora uko kuli mizi yakuponerako. Ivi ndivyo Ŵayuda ŵakatemwanga kuchita. Pakuti mizi yakuponerako yikaŵanga pafupi, pakaŵavya chifukwa chakuti uyo wakoma munthu wachimbilire ku charu chinyake. Wachitenge nthena, panji wakate wayezgekenge na kwamba kusopa ŵachiuta ŵatesi.

⁵ Ghanaghanirani fundo iyi: Yehova ndiyo wakaŵika dango lakuti uyo wakoma munyake, nayo wakomekenge. Kweni wakalongoranga lusungu kwa munthu uyo wakoma munyake mwangozi na kumuvikilira. Munthu munyake wakusanda Baibolo wakati: “Chilichose chikaŵanga chambura kusuzga kuchilondezga na kuchita. Chiuta wakaŵa walusungu chomene.” Yehova ni mweruzgi wankhaza yayi, uyo wakukhumba waka kulanga ŵateŵeti ŵake. Iyo “ngwalusungu chomene.”—Efe. 2:4.

6. Kasi Ŵafarisi ŵakapambananga wuli na Chiuta? Longosorani.

⁶ Kweni Ŵafarisi ŵakaŵavyirathu lusungu. Mwachiyelezgero, dango lawo likaŵa lakuti kugowokera munthu kujumpha katatu yayi pa ubudi umozamoza. Yesu wakavumbura umo Ŵafarisi ŵakawoneranga ŵakwananga. Wakayowoya ntharika ya Mufarisi uyo wakalomba kuti: “A Chiuta,  nkhumuwongani kuti nili nga mbanthu ŵanyake chara, ŵakuphanga, ŵambura urunji, ŵaleŵi, panji nga ngwakusonkheska msonkho uyu.” Mufarisi uyu wakanenanga wakusonkheska msonkho uyo wakalombanga mwakujiyuyura kuti Chiuta wamulengere lusungu. Chifukwa wuli Ŵafarisi ŵakaŵavya lusungu? Baibolo likuti: “Ŵakawonanga ŵanyawo wose nga nkhanthu yayi.”—Luka 18:9-14.

7, 8. (a) Kasi tingamuyezga wuli Yehova para munyithu watibudira? (b) Chifukwa wuli tikwenera kuŵa ŵakujiyuyura kuti tigowokere ŵanyithu?

⁷ Lekani kuŵa nga Mbafarisi. Chitani nga ni Yehova. Muŵe ŵalusungu. (Ŵerengani Ŵakolose 3:13.) Nthowa yimoza iyo tingalongolera lusungu njakuti ŵanyithu ŵafwatukenge kutiphepiska. (Luka 17:3, 4) Jifumbani kuti: ‘Kasi nkhugowokera luŵiro ŵanyane, nanga ŵangaŵa kuti ŵanibudira mwakuwerezgawerezga? Kasi nkhuwoneseska kuti nili pamtende na munthu uyo wanibudira panji kunikhuŵazga?’

⁸ Ivyo tikuchita para munthu watibudira vingalongora usange tili ŵakujiyuyura panji yayi. Ŵafarisi ŵakamanyikwa kuti mbakujiŵikamo chifukwa ŵakawonanga ŵanyawo nga nkhanthu yayi. Kweni ise Ŵakhristu tikwenera kuŵa ŵakujiyuyura na ‘kuwona ŵanyithu kuti ŵakutiluska,’ ndipo tikwenera kuŵagowokera na mtima wose. (Fil. 2:3) Kasi muyezgenge Yehova pa nkhani iyi na kuŵa wakujiyuyura? Para tili ŵakujiyuyura, chiŵenge chipusu kuti ŵanyithu ŵatipemphe kuti tiŵagowokere kweniso nase chiŵenge chipusu kuŵagowekera. Tiŵalengerenge lusungu ŵanyithu mwaluŵiro ndipo tilekenge kukhuŵara luŵiro.—Muph. 7:8, 9.

9. Kasi Yehova wakawovwira wuli Ŵaisrayeli kuti ŵawonenge umoyo kuŵa wakuzirwa?

⁹ Chifukwa chikuru icho pakaŵira mizi yakuponerako chikaŵa chakuti Ŵaisrayeli ŵaŵavye mulandu wa ndopa. (Doto. 19:10) Yehova wakutemwa umoyo, ndipo wakutinkha “mawoko agho ghakuthiska ndopa zambura mulandu.” (Zinth. 6:16, 17) Pakuti Chiuta wakutemwa urunji ndipo ni mutuŵa, wakamulekeleranga waka yayi uyo wakoma munthu mwangozi. Mbunenesko kuti uyo wakoma munthu mwangozi wakalongorekanga lusungu. Kweni wakeneranga kukayowoya mulandu wake ku ŵalara. Para ŵalara ŵeruzga kuti wakakoma nadi mwangozi, munthu uyo wakeneranga kukhala ku muzi wakuponerako m’paka wasembe mukuru wafwe. Nyengo zinyake wakakhalanga ku muzi uwu umoyo wake wose. Ndondomeko iyi yikawovwiranga Ŵaisrayeli kuti ŵawonenge umoyo kuŵa wakupaturika. Kuti ŵachindike Yehova, uyo wakapeleka umoyo, ŵakeneranga kuleka kuchita chilichose icho chingaŵika umoyo wa ŵanyawo pangozi.

10. Kasi Yesu wakati ŵalembi na Ŵafarisi ŵakalongora wuli kuti ŵakazirwiskanga yayi umoyo?

¹⁰ Ŵafarisi na ŵalembi ŵakapambananga chomene na Yehova chifukwa umoyo ŵakawuwonanga kuti ngwambura kuzirwa. Kasi ŵakachita vichi? Yesu wakaŵaphalira kuti: “Mukabisa kiyi wakujulira ŵanthu kuti ŵamanye Chiuta. Imwe mukanjiramo chara, ndipo awo ŵakanjiranga mukaŵajandizga!” (Luka 11:52) Ŵafarisi ŵakeneranga kulongosolera makora ŵanthu Mazgu gha Chiuta na kuŵawovwira kuti ŵazakasange umoyo  wamuyirayira. Kweni ŵakakanizganga ŵanthu kulondezga Yesu uyo ni “Mulongozgi Mulara wa umoyo” kuti ŵazakaparanyike kwamuyirayira. (Mil. 3:15) Ŵafarisi na ŵalembi ŵakaŵa ŵakujikuzga ndipo ŵakajighanaghaniranga ŵekha. Ŵakapwelerangako yayi vya umoyo wa ŵanyawo. Ŵakaŵa ŵankhaza chomene ndipo ŵakaŵavya lusungu.

11. (a) Kasi mpositole Paulosi wakalongora wuli kuti wakawonanga umoyo nga umo Chiuta wakuwuwonera? (b) Ntchivichi chitovwirenge kuti tilimbikirenge kupharazga nga ni Paulosi?

¹¹ Kasi tingayezga wuli Yehova na kugega kuŵa nga Mbafarisi na ŵalembi? Tikwenera kuchindika na kuzirwiska umoyo. Mpositole Paulosi wakapharazganga makani ghawemi kulongora kuti wakazirwiskanga umoyo. Lekani wakayowoya kuti: “Nilije mulandu wa ndopa za ŵanthu wose.” (Ŵerengani Milimo 20:26, 27.) Paulosi wakapharazganga chifukwa cha kopa waka kuŵa na mulandu yayi panji chifukwa chakuti watumika waka. Wakaparazganga chifukwa chakuti wakatemwanga ŵanthu ndipo wakawonanga umoyo wa ŵanthu kuŵa wakuzirwa. (1 Kor. 9:19-23) Nase tikwenera kuyezgayezga kuwona umoyo nga umo Yehova wakuwuwonera. Yehova “wakukhumba kuti wose ŵang’anamuke mtima.” (2 Pet. 3:9) Kasi nase ndimo tikukhumbira? Para tikulengera ŵanthu lusungu vitovwirenge kuti tilimbikirenge chomene kupharazga ndipo tiŵenge ŵakukondwa.

12. Chifukwa wuli ŵanthu ŵa Chiuta ŵakugega chilichose icho chingachitiska ngozi?

¹² Tikulongoraso kuti tikuzirwiska umoyo nga ni Yehova para tikugega vinthu ivyo vingachitiska ngozi. Tikwenera kwendeska makora galimoto panji njinga. Tikwenera kwenda mokara para tikuluta ku maungano. Tikwenera kugwira makora ntchito kuti tileke kuchita ngozi, kwali tikuzenga panji tikunozga vinthu ivyo vyanangika. Umoyo wa munthu ngwakuzirwa chomene kuluska ndalama panji kukora nyengo. Nyengo zose Chiuta withu uyo ni murunji wakuchita icho ntchiwemi na chakwenelera. Nase tikwenera kuchita nga ndiyo. Ŵalara ndiwo ŵakwenera kuŵa pakwamba kuwoneseska kuti iwo na awo ŵakugwira nawo ntchito ŵangachitanga yayi vinthu ivyo vingapangiska ngozi. (Zinth. 22:3) Para mulara wamukumbuskani fundo zinyake izo zingamovwirani kuti muleke kuchita ngozi, pulikirani. (Gal. 6:1) Muwonenge umoyo nga umo Yehova wakuwuwonera, ndipo muŵavyenge “mulandu wa ndopa.”

13, 14. Kasi ŵalara ŵa mu Israyeli ŵakeneranga kuchita wuli kuti ŵalongore urunji nga ni Yehova?

¹³ Yehova wakaphalira ŵalara ŵa mu Israyeli kuti ŵalongorenge urunji nga ndiyo. Chakwamba, ŵalara ŵakeneranga kumanya makora nkhani yose. Pambere ŵandamulongore lusungu, ŵakeneranga kusanda makora icho chikamupangiska kuti wakome munyake. Ŵakenerangaso kuwona nkharo iyo munthu uyo wakamanyikwanga nayo. Kuti ŵeruzge mwaurunji nga ni Chiuta, ŵakeneranga kujifumba usange munthu uyo wakakoma munyake “wakamutinkhanga” panji ‘wakamujoŵelera.’ (Ŵerengani Maŵazgo 35:20-24.) Usange pali ŵakaboni, ŵakeneranga kuŵapo ŵaŵiri panji kujumpha apa. Ndipo ŵakeneranga kupeleka vifukwa vyakukwana vyakulongora kuti wakamukomera dala panji yayi.—Maŵa. 35:30.

¹⁴ Para ŵalara ŵapulika fundo zose, ŵakeneranga kuwona waka ivyo munthu wakachita yayi kweniso umo wakawoneranga ivyo wachita. Ŵalara ŵakeneranga kuchita mwamahara. Ŵakeneranga kusanda nkhani yose mwakupwelelera. Kweni chakuzirwa chomene ntchakuti ŵakeneranga kuŵa na mzimu wa Yehova kuti uŵawovwire kuŵa ŵamahara, ŵalusungu, kweniso kuti ŵalongore urunji nga ndiyo.—Eks. 34:6, 7.

15. Kasi Yesu wakayananga na Ŵafarisi umo wakawoneranga ŵakwananga? Longosorani.

¹⁵ Ŵafarisi ŵakalaŵiskanga waka pa ubudi uwo munthu wachita m’malo mwakuwonaso mtima wake. Ŵafarisi ŵakati ŵawona Yesu wakurya chakurya ku nyumba ya Mateyu, ŵakafumba ŵasambiri ŵake kuti: “Chifukwa wuli msambizgi winu wakurya na ŵakusonkheska msonkho na  ŵakwananga?” Yesu wakaŵazgora kuti: “Ŵanthu awo ŵali makora ŵakukhumbikwira dokotala chara, kweni ŵalwari ndiwo. Ipo lutani, mukasambire ng’anamuro la ichi: ‘Nkhukhumba lusungu, sembe chara.’ Pakuti nkhizira kuzakachema ŵanthu ŵarunji chara, kweni ŵakwananga.” (Mat. 9:9-13) Kasi Yesu ndikuti wakaŵaŵikiranga kumanyuma ŵakwananga? Yayi. Nakuti uthenga uwo Yesu wakapharazganga ukaŵa wakuti ŵanthu ŵalape zakwananga. (Mat. 4:17) Yesu wakawona kuti “ŵakusonkheska msonkho na ŵakwananga” ŵanyake ŵakakhumbanga kusintha. Ŵakaluta ku nyumba ya Mateyu kuti ŵakarye waka chakurya yayi. Kweni “pakaŵa ŵanandi awo ŵakamulondezganga [Yesu].” (Mrk. 2:15) Chachitima ntchakuti Ŵafarisi ŵanandi ŵakatondeka kuwona viwemi ivyo Yesu wakawonamo mu ŵanthu aŵa. Iwo ŵakapambananga na Chiuta murunji kweniso walusungu uyo ŵakatenge ŵakumusopa. Ŵakawonanga ŵanthu ŵanyawo kuti mbakwananga, ndipo ŵangasintha yayi.

16. Kasi ŵalara awo ŵali mu komiti yacheruzgo ŵakwenera kuwona vichi?

¹⁶ Ŵalara mazuŵa ghano ŵakwenera kuyezga Yehova, uyo “wakutemwa urunji.” (Sal. 37:28) Para munthu wabuda, ŵakwenera ‘kupenjelera na kufumbilira’ kuti ŵamanye usange wali kubuda nadi. Para wali kubuda, ŵalara ŵakwenera kulondezga Malemba pakumweruzga. (Doto. 13:12-14) Ŵalara awo ŵali mu komiti yacheruzgo, ŵakwenera kusanda mwakupwelelera usange munthu uyo wali kuchita zakwananga zikuru wali na mtima wakulapa. Ntchipusu yayi kumanya usange munthu ngwakulapa panji yayi. Ŵakwenera kumanya umo wakuwonera ivyo wakachita, nkharo yake, na ivyo vili mu mtima wake. (Chivu. 3:3) Kuti ŵamulengere lusungu, wakwananga wakwenera kulapa. *

17, 18. Kasi ŵalara ŵangamanya wuli usange munthu ngwakulapa nadi? (Wonani chithuzi chakwamba.)

¹⁷ Ŵalara ŵakupambana na Yehova na Yesu chifukwa ŵalara ŵakuwona mu mtima yayi. Usange ndimwe mulara, kasi mungamanya wuli usange munthu ngwakulapa nadi? Chakwamba, lombani Chiuta kuti wamupani mahara. (1 Mathe. 3:9) Chachiŵiri, ŵerengani Mazgu gha Chiuta na mabuku ghakufuma kwa muzga wakugomezgeka kuti vimovwirani kupambaniska “chitima cha charu” na “chitima icho chikukolerana na khumbo la Chiuta.” (2 Kor. 7:10, 11) Wonani umo Malemba ghakumulongosolera munthu wakulapa na wambura kulapa. Kasi Malemba ghakuti ŵanthu aŵa, ŵakuwona wuli vinthu, ŵakujipulika wuli, ndipo ŵakuŵa na nkharo wuli?

¹⁸ Paumaliro, ghanaghanirani vyose vyakukhwaskana na munthu uyo. Ghanaghanirani umo wakakulira, ivyo vikamupangiska kuti wabude, ndiposo ivyo wangafiska yayi. Pakuyowoya za Yesu, uyo ni mutu wa mpingo, Malemba ghakayowoyerathu kuti: “Wazamweruzga kutolera waka ivyo maso ghake ghawona yayi, nesi kuchenya kuyana na ivyo wapulika waka na makutu ghake. Ŵakuyuyuka wazamuŵeruzga mwaurunji, wazamuchenya ŵanthu mwakunyoloka chifukwa cha ŵakuzika ŵa charu chapasi.” (Yes. 11:3, 4) Mwaŵalara, Yesu wamwimikani kuŵa ŵaliska, ndipo wamovwiraninge kuti namwe mweruzgenge nga ndiyo. (Mat. 18:18-20) Kasi tikuwonga yayi kuti tili na ŵalara ŵachitemwa awo ŵakuyezgayezga kuchita nthena? Tikuwonga chomene ivyo ŵalara ŵakuchita kuti mu mpingo tilengeranenge lusungu kweniso kuti tichitenge mwaurunji.

19. Kasi mizi yakuponerako yamusambizgani vichi? Ndipo muchitenge wuli?

¹⁹ Dango ilo Chiuta wakapeleka kwizira mwa Mozesi, likawovwira ŵanthu ‘kupulikiska visambizgo na unenesko’ wakuyowoya za Yehova na fundo zake zaurunji. (Rom. 2:20) Mwachiyelezgero, mizi yakuponerako yikusambizga ŵalara kuti ‘ŵeruzgenge mu urunji wenecho.’ Kweniso yikutisambizga tose kuti ‘tilongoranenge chitemwa na lusungu.’ (Zek. 7:9) Sono tili pasi pa Dango la Mozesi yayi. Kweni Yehova wandasinthe. Wachali kukhumba urunji na lusungu. Tili na mwaŵi ukuru kuti tikusopa Chiuta uyo tili kulengeka mu chikozgo chake. Ntheura tingalondezga mikhaliro yake na kubisama mwa iyo.