1-2. (a) Kasi chaka cha Wanangwa ni vichi? (Wonani bokosi lakuti “ Kasi Chaka cha Wanangwa Chikaŵa Vichi?”) (b) Kuyana na Luka 4:16-18, kasi Yesu wakayowoya za vichi?

VYARU vinyake vikuŵa na vikondwelero vyapadera para themba panji fumukazi yawusa vyaka 50. Nyengo zinyake ŵanthu ŵakukondwelera chaka ichi kwa zuŵa limoza, sabata, panji kujumpha apa. Kweni vikondwelero ivi pamanyuma vikumara, ndipo mwaluŵiro ŵanthu ŵakuviluwa.

² Tisambirenge za chaka cha Wanangwa chiwemi chomene icho panji chikuluska icho Ŵaisrayeli ŵakakondweleranga para pajumpha vyaka 50. Chaka icho Ŵaisrayeli ŵakakondweleranga chikawovwiranga kuti ŵaŵe na wanangwa. Chifukwa wuli tikwenera kusambira vya chaka ichi? Chifukwa ntchakuti chaka cha Wanangwa chikutikumbuska ndondomeko yiwemi iyo Yehova wali kutinozgera. Ndondomeko iyi yizamutovwira kuŵa ŵanangwa kwamuyirayira, ndipo nasono wuwo tikupindura nayo. Yesu wakayowoya vya wanangwa uwu panji kuti kufwatuka.—Ŵazgani Luka 4:16-18.

3. Kuyana na Levitiko 25:8-12, kasi chaka cha Wanangwa chikaŵawovwiranga wuli Ŵaisrayeli?

³ Tingapulikiska makora ivyo Yesu wakang’anamuranga apo wakayowoya vya kufwatuka, para tingadumbiskana dankha za chaka cha Wanangwa icho Chiuta wakanozgera ŵanthu ŵake mu nyengo yakale. Yehova wakaphalira Ŵaisrayeli kuti: “Chaka cha 50 mukachituŵiske na kupharazga wanangwa mu charu ku ŵanthu wose awo ŵakukhalamo. Chiŵenge chaka cha Wanangwa kwa imwe. Waliyose wa imwe wawelerenge ku malo ghake kweniso waliyose wa imwe wawelerenge ku mbumba yakwake.” (Ŵazgani Levitiko 25:8-12.) Mu nkhani iyo yajumpha,  tikawona umo zuŵa la Sabata likawovwiliranga Ŵaisrayeli. Ipo kasi chaka cha Wanangwa chikaŵawovwiranga wuli Ŵaisrayeli? Tiyelezgere Muisrayeli wali na ngongoli yikuru, ndipo waguliska munda wake kuti wawezge ngongoli. Para chaka cha Wanangwa chakwana, munda wura ŵakamuwezgerangaso. Ntheura, munthu ‘wakawelerangaso ku malo ghake’ ndipo pamanyuma ŵana ŵake ŵakaŵanga na chiharo. Vikachitikangaso kuti para munthu wali na ngongoli yikuru chomene wakeneranga kujiguliska yekha panji mwana wake kuŵa muzga mwakuti wawezge ngongoli. Kweni para chaka cha Wanangwa chakwana, muzga ‘wakawelerangaso ku mbumba yakwake.’ Ntheura pakaŵavya uyo wakaŵanga muzga kwamuyirayira. Ndondomeko iyi yikalongora kuti Yehova wakupwelelera nadi ŵanthu ŵake.

4-5. Chifukwa wuli ntchakuzirwa kusambira vya chaka cha Wanangwa icho Ŵaisrayeli ŵakakondweleranga?

⁴ Kasi phindu linyake la chaka cha Wanangwa likaŵa lakuti wuli? Yehova wakati: “Paŵavye yumoza wa imwe waŵe mukavu, chifukwa Yehova wamumutumbikani nadi mu charu icho Yehova Chiuta winu wakumupani kuti mupoke kuŵa chiharo chinu.” (Doto. 15:4) Ivi vikupambana chomene na ivyo vikuchitika mazuŵa ghano. Kanandi tikuwona kuti ŵanthu ŵasambazi, ŵakusambazga chomene ndipo ŵakavu, ŵakukavukirathu.

⁵ Pakuti ndise Ŵakhristu, tili pasi pa dango la Mozesi yayi. Ichi chikung’anamura kuti tikulondezga yayi dango lakukhwaskana na chaka cha Wanangwa ilo likawovwiranga ŵazga, na awo ŵali na ngongoli kuti ŵaŵeso ŵanangwa. Kweniso likawovwiranga ŵanthu kuti ŵawelereso ku malo ghawo. (Rom. 7:4; 10:4; Efe. 2:15) Ndipouli, ntchakuzirwa kusambira vyakukhwaskana na chaka cha Wanangwa. Chifukwa wuli? Chifukwa nase tili na wanangwa, ndipo wanangwa uwu ukutikumbuska ndondomeko iyo Yehova wakanozgera Ŵaisrayeli.

6. Kasi ŵanthu ŵakukhumbikwira kufwatulika ku vichi?

⁶ Tose tikukhumbikwira kufwatulika chifukwa tili ŵazga ŵakwananga, ndipo uwu ni uzga uheni chomene. Chifukwa chakuti tili ŵakwananga, tikuchekura, tikulwara, ndiposo tikufwa. Ŵanandi ŵakuwona kuti uwu mbunenesko nadi para  ŵakujilaŵiska pa gilasi panji para ŵaluta kukawonana na dokotala usange ŵalwara. Kweniso nkhongono zikutimalira para tachita kwananga. Mpositole Paulosi wakati wakazgoka “muzga wa dango la kwananga” ilo likaŵa mu thupi lake. Wakayowoyaso kuti: “Namunthu wakusuzgika ine! Ni njani wanithaskenge ku thupi ilo likunitolera ku nyifwa iyi?”—Rom. 7:23, 24.

7. Kasi Yesaya wakachima vichi vyakukhwaskana na wanangwa?

⁷ Mwamwaŵi, Chiuta wakanozga nthowa yakutiwombolera, panji kuti yakutifwatulira ku kwananga. Yesu wali kovwirapo chomene kuti tifwatulike. Vyaka vyakujumpha 700 pambere Yesu wandize pa charu chapasi, Ntchimi Yesaya yikayowoyerathu kuti ŵanthu ŵazamuŵa na wanangwa uwemi chomene wakuluska uwo Ŵaisrayeli ŵakaŵanga nawo mu chaka cha Wanangwa. Wakalemba kuti: “Mzimu wa Fumu Yikuru Yehova uli pa ine, chifukwa Yehova waniphakazga kuti nipharazge makani ghawemi ku ŵakuzika. Wanituma kukaka makora ŵakuphyoka mtima, kuthuwuska wanangwa wa ŵakukoleka wuzga.” (Yes. 61:1) Kasi uchimi uwu ukayowoyanga za njani?

8. Kasi uchimi wa Yesaya wakukhwaskana na wanangwa panji kuti kufwatuka ukuyowoya za njani?

⁸ Uchimi wakuzirwa uwu wakukhwaskana na wanangwa panji kuti kufwatuka ukamba kufiskika Yesu wati wamba uteŵeti wake. Apo wakaluta ku sunagoge mu tawuni yakwake ya Nazarete, Yesu wakaŵazga uchimi wa Yesaya uwu ku Ŵayuda awo ŵakawungana. Yesu wakati mazgu ghakulondezgapo agha ghakuyowoya za iyo, ghakuti: “Mzimu wa Yehova uli pa ine, chifukwa wakaniphakazga kuti nipharazge makani ghawemi ku ŵakavu. Wakanituma kuti nipharazge kufwatuka kwa ŵakukoleka, kujura maso gha ŵachibulumutira, kufwatura ŵakuyuzgika, kupharazga chaka chakuzomerezgeka cha Yehova.” (Luka 4:16-19) Kasi Yesu wakafiska wuli uchimi uwu?

9. Kasi ŵanthu ŵanandi mu nyengo ya Yesu ŵakakhazganga kuti ŵafwatulikenge ku vichi?

⁹ Kufwatuka panji kuti wanangwa uwo Yesaya wakachima ndiposo uwo Yesu wakaŵazga, ukamba kufiskika mu nyengo ya Yesu. Tikugomezga kuti ukamba nadi mu nyengo iyi chifukwa Yesu wakapharazga kuti: “Muhanya uno lemba ilo mwapulika lafiskika.” (Luka 4:21) Ŵanandi awo ŵakapulika ivyo Yesu wakaŵazga ŵakwenera ŵakakhazganga kuti ŵafwatulikenge ku muwuso wa boma la Romu. Nawo panji ŵakaghanaghananga nga mbanalume ŵaŵiri awo ŵakati: “Ise tikagomezganga kuti munthu uyu ndiyo wawomborenge Israyeli.” (Luka 24:13, 21) Kweni tikumanya kuti Yesu wakaŵachiskapo yayi ŵalondezgi ŵake kuti ŵagalukire muwuso wankhaza wa Romu. M’malo mwake, wakaŵaphalira kuti  “Pelekani vinthu vya Kesare kwa Kesare.” (Mat. 22:21) Ipo kasi Yesu wakaŵafwatura wuli ŵanthu pa nyengo yira?

10. Kasi Yesu wakaŵafwatura ŵanthu ku vichi?

¹⁰ Mwana wa Chiuta wakiza kuti wawovwire ŵanthu ŵafwatulike ku vinthu viŵiri. Chakwamba, Yesu wakawovwira ŵanthu kuti ŵafwatulike ku visambizgo vyautesi vya ŵalongozgi ŵa chisopa. Ŵayuda ŵanandi pa nyengo yira ŵakachichizgikanga kulondezga mitheto ya ŵanthu kweniso vigomezgo vyautesi. (Mat. 5:31-37; 15:1-11) Ŵanthu awo ŵakatenge ŵakovwira ŵanyawo kuteŵetera Chiuta ŵakasopanga Chiuta munthowa yambura kwenelera, ntheura vikaŵa nga mbachibulumutira. Chifukwa chakuti ŵakamukana Mesiya kweniso unenesko uwo wakasambizganga, ŵakamumanya yayi Chiuta. Ntheura ŵakalutilira kuŵa ŵachibulumutira, ndipo zakwananga zawo zikagowokereka yayi. (Yoh. 9:1, 14-16, 35-41) Pakuti Yesu wakasambizganga unenesko ndipo wakaŵa chiyelezgero chiwemi, wakalongora ŵanthu ŵakujiyuyura umo ŵangafwatulikira ku visambizgo vyautesi.—Mrk. 1:22; 2:23–3:5.

11. Kasi ni nthowa wuli yinyake iyo Yesu wakufwatulira ŵanthu?

¹¹ Chachiŵiri, Yesu wakawovwira ŵanthu kuti ŵafwatulike ku wuzga wakwananga uwo ŵali kuhara. Kwizira mu sembe ya Yesu, Chiuta wakugowokera zakwananga za ŵanthu awo ŵali na chipulikano mu sembe yakuwombora kweniso awo ŵakulongora chipulikano kwizira mu ivyo ŵakuchita. (Heb. 10:12-18) Yesu wakati: “Usange Mwana wakumufwaturani, muŵenge ŵakufwatuka nadi.” (Yoh. 8:36) Wanangwa uwu ukaŵa uwemi chomene kuluska uwo Ŵaisrayeli ŵakaŵanga nawo mu chaka cha Wanangwa. Mwachiyelezgero, munthu uyo wakafwatulikanga mu chaka cha Wanangwa, nyengo zinyake wakazakaŵangaso muzga, ndipo pamanyuma wakafwanga. Kweni wanangwa uwo Yesu wakupeleka ngwamuyirayira.

12. Kasi mbanjani awo ŵakaŵa ŵakwamba kupindura na kufwatulika uko Yesu wakapharazga?

¹² Pa Pentekoste 33 C.E., Yehova wakaphakazga na mzimu utuŵa ŵapositole, kweniso ŵanalume na ŵanakazi ŵanyake ŵakugomezgeka. Wakaŵazgora kuŵa ŵana ŵake mwakuti para nyengo yajumphapo ŵazakawuskikire kuchanya kuti ŵakawuse pamoza na Yesu. (Rom. 8:2, 15-17) Ŵanthu aŵa ndiwo ŵakaŵa ŵakwamba kupindura na mazgu agho Yesu wakapharazga mu sunagoge la ku Nazarete ghakukhwaskana na kufwatulika. Ŵanalume na ŵanakazi aŵa ŵakaŵaso ŵazga yayi na visambizgo vyautesi vya ŵalongozgi ŵa chisopa Chachiyuda kweniso mitheto iyo yikakolerananga yayi na malemba. Kweniso Chiuta wakaŵafwatura ku kwananga uko kukulongozgera  ku nyifwa. Chaka cha Wanangwa chakuyelezgera chikamba mu 33 C.E. apo ŵalondezgi ŵa Khristu ŵakaphakazgika, ndipo chizamumara para Muwuso wa Khristu wa Vyaka 1,000 wamara. Kasi ni vinthu wuli viwemi ivyo vizamuŵa kuti vyafiskika kufika pa nyengo iyi?

13-14. Padera pa Ŵakhristu ŵakuphakazgika, mbanjani ŵanyake awo ŵangasanga phindu na kufwatuka uko Yesu wakapharazga?

¹³ Mazuŵa ghano, ŵanthu mamiliyoni ghanandi ŵamitima yiwemi ŵakufuma mu mitundu yose mba “mberere zinyake.” (Yoh. 10:16) Chiuta wandaŵacheme kuti ŵakawuse kuchanya pamoza na Yesu. M’malo mwake, Baibolo likuti ŵanthu aŵa ŵali na mwaŵi wa kuzakakhala pa charu chapasi kwamuyirayira. Kasi namwe muli na chigomezgo ichi?

¹⁴ Nanga ni sono nthena, namwe mukusangwa na vinthu viwemi ivyo ŵakuphakazgika ŵakusangwa navyo. Chifukwa chakuti muli na chipulikano mu sembe ya Yesu, mungamulomba Yehova kuti wamugowokerani zakwananga zinu. Ivi vikovwira kuti muŵe paubwezi na Chiuta kweniso muŵe na njuŵi yituŵa. (Efe. 1:7; Chivu. 7:14, 15) Ghanaghaniraniso vitumbiko ivyo mukusangwa navyo chifukwa chakuti muli kufwatulika ku visambizgo vyautesi. Yesu wakati: “Mumanyenge unenesko, ndipo unenesko umufwaturaninge.” (Yoh. 8:32) Tili ŵakukondwa chomene kuŵa na wanangwa uwu.

15. Kasi tikulindilira wanangwa na vitumbiko wuli munthazi?

 ¹⁵ Paliso wanangwa uwemi chomene uwo ukwiza munthazi. Sonosono apa, Yesu wazamuparanya chisopa chautesi na maboma ghose gha ŵanthu. Chiuta wazamuvikilira “mzinda ukuru” uwo ukumuteŵetera, ndipo pamanyuma uzamusangwa na vitumbiko vinandi mu paradiso pa charu chapasi. (Chivu. 7:9, 14) Ŵanthu ŵanandi ŵazamuwuskika, ndipo ŵazamuŵa na mwaŵi wakufwatulika ku viheni vyose ivyo vikwiza chifukwa cha kwananga kwa Adamu.—Mil. 24:15.

16. Kasi nkhufwatulika wuli uko ŵanthu ŵakulindilira?

¹⁶ Mu nyengo ya Muwuso wa Vyaka 1,000, Yesu na awo wazamuwusa nawo, ŵazamovwira ŵanthu kuŵa na umoyo uwemi kweniso kuŵa paubwezi uwemi chomene na Chiuta. Nyengo iyi yizamuŵa nga ni chaka cha Wanangwa icho Ŵaisrayeli ŵakakondweleranga. Ntheura ŵanthu wose awo ŵakuteŵetera Yehova mwakugomezgeka ŵazamuŵa ŵakufikapo ndipo ŵazamuŵaso ŵazga ŵakwananga yayi.

17. Kasi lemba la Yesaya 65:21-23 likayowoyerathu vichi vyakukhwaskana na ŵanthu ŵa Chiuta? (Wonani chithuzi cha pa chikopi.)

¹⁷ Uchimi uwo ukulongosora umo umoyo uzamuŵira pa charu chapasi uli pa Yesaya 65:21-23. (Ŵazgani.) Tizamuŵa ŵakata yayi panji kukhala waka. M’malo mwake, Baibolo likulongora kuti ŵanthu ŵa Chiuta panyengo iyi ŵazamugwira ntchito yakuzirwa na yakukhorweska. Paumaliro wa Vyaka 1,000, tikugomezga kuti “chilengiwa chizamufwatuka ku wuzga wa kuvunda na kuŵa na wanangwa wauchindami wa ŵana ŵa Chiuta.”—Rom. 8:21.

18. Chifukwa wuli tikugomezga kuti kunthazi tizamuŵa ŵakukondwa?

¹⁸ Nga umo Yehova wakachitira na Ŵaisrayeli kuti ŵaŵenge na nyengo yakugwilira ntchito na yakupumulira, wazamuchitaso mwakuyana waka na ŵanthu ŵake mu Muwuso wa Khristu wa Vyaka 1,000. Tikugomezga kuti pazamuŵa nyengo yakusopera Chiuta. Munthu wakuŵa wakukondwa para wakusopa Chiuta. Ntheura mu charu chiphya tizamuŵa na nyengo yakusopera. Nadi, ŵanthu wose ŵakugomezgeka ŵazamuŵa ŵakukondwa mu nyengo ya Muwuso wa Khristu wa Vyaka 1,000 chifukwa tose tizamuŵa na ntchito yakukhorweska kweniso tose tizamuteŵetera Chiuta.