TIKUKAYIKA yayi kuti mukuzirwiska chomene vyawanangwa vyakupambanapambana ivyo Yehova wali kumupani, kusazgapo wanangwa wa kusankha wa umo mungachitira na vyawanangwa ivi. Kuyana na Baibolo, vinyo nayo ntchawanangwa chakufuma kwa Chiuta, ndipo likuti: “Chingwa chikunozgeka kuti ŵanthu ŵasekenge, ndipo vinyo likovwira kuti umoyo unozgenge.” (Muph. 10:19; Sal. 104:15) Ndipouli, panji muli kuwonapo ŵanji awo ŵakusangana na masuzgo chifukwa cha moŵa. Kweniso ŵanthu ŵali na maghanoghano ghakupambanapambana pa nkhani ya moŵa. Ipo kasi Mkhristu wangachita wuli kuti wasankhe mwamahara pa nkhani iyi?

Kwali tikukhala nkhu, kwali tili kukulira mu mutheto wuli, para tenderenge fundo za Yehova pa nkhani ya moŵa, vinthu vitenderenge makora.

Nga umo mukumanyira, ŵanthu ŵanandi pa charu chapasi ŵakumwa chomene moŵa. Ŵanyake ŵakumwa moŵa chifukwa chakuti ŵakujipulika makora para ŵamwa. Ŵanyake ŵakumwa kuti ŵaluwe waka masuzgo ghawo. Ku malo ghanyake, ŵanthu ŵakuwona kuti munthu uyo wakumwa chomene moŵa ndiyo ngwakukhwima nadi kweniso ngwankhongono.

Ndipouli, Ŵakhristu ŵali na ulongozgi wavinjeru wakufuma kwa Mlengi wawo wachitemwa. Mwachiyelezgero, wali kutichenjezgerathu za masuzgo agho ghangaŵapo chifukwa cha kumwa chomene moŵa. Lemba la Zintharika 23:​29-35 likulongosora za vinthu ivyo vikuchitikira munthu uyo wamwa chomene moŵa kweniso masuzgo agho wangakumana nagho. a Daniel, uyo wakuteŵetera nga mulara mu mpingo unyake ku Europe, wakukumbuka umo umoyo wake ukaŵira pambere wandaŵe Mkhristu. Iyo wakuti: “Nkhamwanga chomene moŵa, ndipo vikapangiska kuti nisankhenge uheni vinthu na kusangana na masuzgo ghanandi. Nichali kudandawura para nakumbuka ivyo nkhajumphamo.”

Kasi tingasankha wuli vinthu mwamahara pa nkhani ya moŵa na kugega masuzgo agho ghakwiza chifukwa cha kumwa chomene? Kuti tisankhenge mwamahara, tikwenera kwendera fundo za Chiuta pa nkhani iyi.

Tiyeni tiwone ivyo Baibolo likuyowoya pa nkhani ya moŵa kweniso vifukwa ivyo ŵanyake ŵakumwera moŵa.

Mazgu gha Chiuta ghakukanizga yayi kumwa moŵa pachoko waka. Nakuti Baibolo likuti vinyo likovwira kuti umoyo unozgenge. Likuti: “Ukarye chakurya chako na kusekelera na kumwa vinyo lako na mtima wakusangwa.” (Muph. 9:7) Yesu kweniso ŵateŵeti ŵanyake ŵakugomezgeka ŵa Yehova ŵakamwangapo vinyo pa vyakuchitika vinyake.—Mat. 26:​27-29; Luka 7:34; 1 Tim. 5:23.

Nangauli Mazgu gha Chiuta ghakukanizga yayi kumwapo pachoko waka kweni ghakukanizga kuloŵera. Ghakuti: “Mungaloŵeranga vinyo yayi.” (Efe. 5:18) Kweniso ghakuyowoya kuti “ŵaloŵevu. . . . ŵazamuhara yayi Ufumu wa Chiuta.” (1 Kor. 6:10) Yehova wakukana kumwa mwakujumphizga kweniso kuloŵera. M’malo mwakwendera waka mitheto yithu pa nkhani iyi, tikwenera kwendera fundo za Chiuta.

Ŵanyake ŵakuwona kuti ŵangamwa moŵa unandi kwambura kuloŵera. Kweni maghanoghano agha ngakofya. Malemba ghakuyowoya mwakupulikikwa makora kuti kuŵa ‘muzga wa vinyo’ kungapangiska mwanalume panji mwanakazi kubudiska vinthu panji kuchita kwananga na kunanga ubwezi wake na Yehova. (Tito 2:3; Zinth. 20:1) Nakuti Yesu wakayowoya kuti “kumwa chomene” kungapangiska munthu kuzakatondeka kunjira mu charu chiphya cha Chiuta. (Luka 21:​34-36) Ipo kasi ntchivichi  chingawovwira Mkhristu kugega masuzgo agho ghangaŵapo chifukwa cha kumwa moŵa?

Ntchakofya chomene kuti munthu wenderenge waka mutheto uwo wali kubabikiramo pa nkhani ya umo wakuwonera moŵa. Ŵakhristu ŵangachita makora kuchita ivyo vingakondweska Yehova pa nkhani ya vyakurya na vyakumwa. Baibolo likutikumbuska kuti: “Kwali mukurya panji mukumwa panji mukuchita chinthu chinyake chilichose, chitani vinthu vyose kuti Chiuta wachindikike.” (1 Kor. 10:31) Pasi apa pali mafumbo na fundo zinyake izo tikwenera kughanaghanirapo:

Kasi nkhumwa moŵa na chilato chakuti nikolerane na ŵanji? Lemba la Ekisodo 23:2 likuti: “Ungalondezganga unandi wa ŵanthu chara.” Apa Yehova wakachenjezganga Ŵaisrayeli kuti ŵaleke kulondezga ŵanthu awo ŵakachitanga vinthu ivyo vikamukondweskanga yayi. Ulongozgi uwu ukugwiraso ntchito ku Ŵakhristu mazuŵa ghano. Usange tikutolera waka umo ŵanthu ŵakughanaghanira pa nkhani ya moŵa, pachoko na pachoko tingaleka kwendera fundo za Yehova na kunanga ubwezi withu na iyo.—Rom. 12:2.

Kasi nkhumwa kuti ŵanthu ŵaniwone kuti ndine wankhongono? Mu mitheto yinyake, ntchachilendo yayi kumwa chomene ndipo ŵanthu ŵakuwona kuti palije suzgo kumwa mwakujumphizga. (1 Pet. 4:3) Kweni wonani ivyo lemba la 1 Ŵakorinte 16:13 likuyowoya. Likuti: “Muŵe maso, mwimilire nganganga mu chipulikano, chitani nga mbanalume, muŵe ŵankhongono.” Kasi moŵa ungawovwira munthu kuti waŵe wankhongono? Yayi. Moŵa ungapangiska kuti munthu waleke kughanaghana makora na kutondeka kusankha makora vinthu. Ntheura kumwa chomene moŵa ntchilongolero chakuti munthu ngwankhongono yayi, kweni ni muzeleza. Lemba la Yesaya 28:7 likulongosora kuti vinyo likupangiska kuti munthu wapuluke kweniso wendenge penthyapenthya ndipo paumaliro wakukhuŵara.

Unenesko ngwakuti nkhongono izo tikukhumbikwira kuti tichite icho ntchakwenelera zikufuma kwa Yehova ndipo pakukhumbikwa kuŵa maso na kwimilira nganganga mu chipulikano. (Sal. 18:32) Mkhristu uyo wakukhumba kukondweska Chiuta, wangachita nthena pakuŵa maso na kuchitapo kanthu kuti wagege vinthu ivyo vingananga umoyo wake  wauzimu. Yesu wakaŵa munthu wankhongono apo wakaŵa pa charu chapasi ndipo ŵanandi ŵakamuchindikanga chifukwa wakaŵa wachikanga kweniso wakaŵikangapo mtima kuchita icho ntchiwemi.

Kasi nkhumwa moŵa na chilato chakuti niluweko waka masuzgo ghane? Wamasalimo wakakhuŵilizgika kulemba kuti: “Para vyenjezgo vyaninyekezga, imwe [A Yehova] mukunisanguluska na kunizikiska mtima.” (Sal. 94:19) Para masuzgo ghamunyekezgerani pasi mukwenera kulaŵiska kwa Yehova kuti wamovwirani, kuthemba moŵa yayi. Nakuti nthowa yakovwira chomene yakuchitira nthena nkhufwilirapo kulomba kwa Yehova. Kweniso ŵanandi ŵakuwona kuti ntchakovwira chomene kulomba ulongozgi ku ŵabwezi ŵakukhwima mwauzimu mu mpingo. Unenesko ngwakuti kumwa moŵa na chilato chakuti tizizipizge masuzgo kungapangiska kuti munthu waleke kuŵikapo mtima kuchita icho ntchiwemi. (Hos. 4:11) Daniel uyo tamuzunura kale wakuti: “Nkhasuzgikanga chomene maghanoghano na kujiyimba mulandu. Nkhamwanga kuti niluweko masuzgo ghane, kweni ndipo masuzgo ghakasazgikiranga. Nkhaŵavya ŵabwezi kweniso nkhajichindikanga yayi.” Kasi paumaliro chikamovwira ntchivichi Daniel? Iyo wakuti: “Nkhamanya kuti nkhakhumbikwiranga kuthemba Yehova, moŵa yayi. Na wovwiri wa Yehova, paumaliro nkhatonda masuzgo agho nkhasangana nagho.” Unenesko ngwakuti nyengo zose Yehova walipo kutovwira nanga vingaŵa kuti suzgo lithu ndikuru chomene.—Fil. 4:​6, 7; 1 Pet. 5:7.

Usange nyengo zinyake namwe mukumwapo, mungachita makora kusanda umo mukumwera mwakugwiliskira ntchito mafumbo ghakulondezgapo agha: ‘Kasi wamumbumba yane panji mubwezi wane wapamtima wali kunifipirapo mtima na umo nkhumwera?’ Usange ni nthena, chingaŵa chilongolero chakuti mwamba kumwapo chomene nangauli mwaŵenecho mukumanya yayi. ‘Kasi sono nkhumwa chomene kuluska kale?’ Ivi vingachitika kwa munthu uyo nangauli ni muloŵevu yayi, kweni ndiko wamba kunjilira. ‘Kasi vikunisuzga kukhala kwambura kumwa kwa mazuŵa ghachoko waka?’ Usange ni nthena, mbwenu sono mwamba kuzgoka ŵaloŵevu. Ndipo mungakhumbikwira wovwiri wapadera kuti mumazge suzgo ili.

Chifukwa chakuti kumwa kukwiziska masuzgo ghanandi, Ŵakhristu ŵanyake ŵasankha kuleka  waka kumwa moŵa. Ŵanji ŵakusankha kuleka kumwa chifukwa chakuti ukuŵaŵa. Usange mubwezi winu munyake ndivyo wali kusankha mukwenera kuchindika ivyo wasankha kwambura kumususka.

Panji muli kuwona kuti ntchamahara kujiŵikira mphaka pa unandi wa moŵa uwo mungamwa. Panji mungajiŵikira mphaka pa unandi wa mazuŵa agho mukwenera kumwa, kwali nkhamoza pa sabata, panji kumwapo pachoko waka pa nyengo ya chakurya. Ŵanyake ŵakujiŵikira mphaka pa mtundu wa moŵa uwo ŵakwenera kumwa, ŵakugega kumwa vinyo likari. Para munthu wajiŵikira mphaka pa nkhani ya kumwa, chikuŵa chipusu kuti walondezge ivyo wasankha. Nakuti palije chifukwa icho Mkhristu wakukhwima mwauzimu wakwenera kuchitira soni usange wasankha kujiŵikira mphaka na kuyilondezga.

Chinyakeso ntchakuti tikwenera kughanaghanira njuŵi za ŵanji pa nkhani ya moŵa. Lemba la Ŵaroma 14:21 likuti: “Ntchiwemi kuleka kurya nyama panji kumwa vinyo panji kuchita chinthu chilichose icho mubali wako wakukhuŵara nacho.” Kasi mungalondezga wuli ulongozgi uwu? Muŵatemwenge chomene ŵanyinu. Usange mukuwona kuti munthu munyake wangakhuŵara para mungamwapo, chitemwa chimutumaninge kuti muleke kumwa pa nyengo iyo. Para muchitenge nthena, mulongorenge kuti mukughanaghanira ŵanji kweniso kuchindika njuŵi zawo. Mulongorengeso kuti mukupenja icho ntchachandulo kwaimwe pera yayi.—1 Kor. 10:24.

Kweniso boma lingaŵa na malango pa nkhani ya moŵa, ndipo malango agha ghangawovwiraso Mkhristu kusankha mwamahara pa nkhani iyi. Malango agha ghangaŵika vyaka ivyo munthu wangazomerezgeka kwamba kumwa, kweniso ghangakanizga munthu kwendeska galimoto panji kugwiliskira ntchito mashini ghanyake uku wamwa moŵa.—Rom. 13:​1-5.

Yehova watichindika pakutipa wanangwa wakusankha kuti tisangwenge na vyawanangwa vinandi ivyo wali kutipa. Ivi vikusazgapo kusankha ivyo tingarya na kumwa. Mphanyi vyakusankha vithu vyalongora kuti tikuzirwiska wanangwa withu wakusankha mwakuti tikondweske Adada ŵithu ŵakuchanya.