WONGO wa munthu ukukwana waka makilogiramu 1.4. Nangauli nguchoko nthena, kweni ukuchita vinthu vyakuzizika chomene. Para tikupulikiska umo wongo wa munthu ukugwilira ntchito, vitovwirenge kuti tiyimanye makora milimo ‘yakuzizwiska’ ya Yehova. (Sal. 139:14) Wongo ukugwira ntchito zinandi.

Ntchito yinyake ya wongo nkhughanaghana. Kasi ntchivichi chikuchitika para munthu wakughanaghana? Para munthu wakughanaghana wakuwona vithuzi panji fundo mu maghanoghano ghake za vinthu viphya na vyakukondweska ivyo vindachitike. Apa vyawonekerathu kuti tikugwiliskira ntchito maghanoghano kanandi waka. Mwachiyelezgero, kasi muli kuŵazgapo panji kupulikapo za malo ghanyake agho imwe mundaluteko? Kasi mukutondeka kughanaghanira za malo agho chifukwa chakuti mundaluteko? Nadi, para nyengo zose tikughanaghana za chinthu icho tingachiwona yayi, kuchipulika, kucheta, kuchikhwaska, nesi kunuska, ndikuti maghanoghano ghithu ghakugwira ntchito.

Baibolo likutiphalira kuti ŵanthu ŵali kulengeka mu chikozgo cha Chiuta. (Gen. 1:26, 27) Fundo iyi yikulongora kuti Yehova nayo wakughanaghana. Iyo wakukhumba kuti timanye khumbo lake lekani wali kutilenga kuti tighanaghanenge. (Muph. 3:11) Kasi ni vinthu wuli viheni ivyo tikwenera yayi kughanaghanira, ndipo ni vinthu wuli viwemi ivyo tikwenera kughanaghanira?

(1) Kughanaghana pa nyengo yiheni, kweniso kughanaghana vinthu viheni.

Kughanaghana pa iko kwekha nkhuheni yayi. Nakuti munthu kuti wachite chinthu chamahara wakwenera kughanaghanirapo. Ndipouli, lemba la Mupharazgi 3:1, likuti “kanthu kalikose kali na nyengo yake.” Apa vikulongora kuti nyengo zinyake tingaghanaghana vinthu vinyake pa nyengo yambura kwenelera. Mwachiyelezgero, kasi tingaŵa kuti tikugwiliskira ntchito maghanoghano ghithu mwakwenelera para tikughanaghana vinthu vinyake uku tili pa maungano panji pa sambiro la taŵene? Yesu wakachenjezga kuti ntchiwemi yayi kughanaghanira vinthu viheni nga ni uleŵi. (Mat. 5:28) Vinthu vinyake ivyo tingaghanaghana vikukwiyiska Yehova. Para tikughanaghana vinthu viheni, chikuŵa chipusu kuti tichite kwananga. Ntheura tileke kuzomerezga kuti maghanoghano ghaheni ghatipatuske kwa Yehova.

(2) Kughanaghana kuti usambazi ndiwo ungativikilira.

Vinthu vyakuthupi ni viwemi ndipo vikovwira. Kweni para mukuŵika maghanoghano ghinu ghose pa vinthu vyakuthupi na kughanaghana kuti ndivyo vingamuvikilirani panji kumupani chimwemwe chanadi, muzamukhuŵara. Solomoni wakalemba kuti: “Chuma cha munthu musambazi ni msumba wake  wakukhora, wakuchiwona nga ntchiliŵa chakumuvikilira.” (Zinth. 18:11) Ghanaghanirani ivyo vikachitika mu Seputembala 2009 apo maji gha chivula ghakasakaza chigaŵa chikuru cha msumba wa Manila, ku Philippines. Kasi ŵanthu ŵasambazi ŵakakhwaskika wuli? Munthu munyake musambazi uyo katundu wake munandi wakanangika, wakati: “Maji ghakututuka ghakapangiska kuti tiyane. Ghakiziska masuzgo ku ŵanthu ŵasambazi na ŵakavu wuwo.” Ntchipusu kughanaghana kuti vinthu vyakuthupi vingatiponoska pa nyengo ya suzgo. Kweni maghanoghano agha ngakupuluska.

(3) Kwenjerwa na vinthu ivyo vingachitika yayi.

Yesu wakati tileke “kwenjerwa” mwakujumphizga. (Mat. 6:34) Para munthu wakwenjerwa chomene, wongo nawo ukutangwanika chomene. Para tikwenjerwa chomene na masuzgo agho tikughanaghanira waka, tinangenge nkhongono zithu pawaka. Malemba ghakulongora kuti para tikwenjerwa chikuŵa chipusu kugongowa panji kusuzgika maghanoghano. (Zinth. 12:25) Ntheura ntchiwemi kulondezga ulongozgi wa Yesu wakuti tileke kwenjerwa mwakujumphizga, kweni tikwenera kumarana na suzgo la zuŵa ilo tilimo.

(1) Kuwona ulwani na kubisama.

Baibolo likutichiska kuti tikwenera kuŵa ŵakuchenjera na kughanaghanira vyamunthazi. (Zinth. 22:3) Tigegenge masuzgo ghanandi usange tikughanaghanirapo dankha pambere tindasankhe chakuchita. Mwachiyelezgero, para ŵanyinu ŵamuchemani ku vyakusanguluska, kasi ni fundo wuli izo mukwenera kughanaghanirapo pambere mundalute? Mungaghanaghanira za ŵanthu ŵanyake awo ŵachemeka, unandi wa ŵanthu, uko vyamuchitikira na nyengo yake. Pamanyuma, jifumbani kuti: ‘Kasi vikulongora kuti vinthu vyamuŵa wuli?’ Kasi vikususkana na ivyo Baibolo likuyowoya? Usange mungaghanaghanirapo fundo izi, zingamovwirani kuwona ivyo vyamuchitika ku vyakusanguluska ivyo. Para mukughanaghana makora, musankhenge vinthu mwavinjeru ndipo mulutilirenge kuŵa paubwezi na Yehova.

(2) Muyelezgerenge mu maghanoghano ghinu umo mungachitira na masuzgo.

Tiyelezgere kuti mwapambana maghanoghano na mubali panji mudumbu munyake mu mpingo. Kasi mungachita wuli kuti muŵeso pa mtende? Pambere mundadumbiskane, pali vinandi ivyo mungaghanaghanirapo. Ghanaghanirani mafumbo agha: Kasi wakuyowoya wuli? Kasi ni nyengo wuli yiwemi iyo ningakayowoyera nayo? Kasi namugwiliskira  ntchito mazgu wuli ndipo namuyowoya nayo wuli? Fundo izi zingamovwirani kuyezgelera mu maghanoghano ghinu na kusankha nthowa yiwemi ya umo mungakayowoyera na mubali panji mudumbu uyo mwapambana maghanoghano. (Zinth. 15:28, mazgu ghamusi.) Nyengo zose tikwenera kughanaghanirapo dankha pambere tindalute kukakumana na munyithu uyo tapambana maghanoghano. Para tikuchita nthena, viwovwirenge kuti mu mpingo muŵe mtende. Usange ndimo tikuchitira, ndikuti tikugwiliskira ntchito maghanoghano ghithu mwamahara.

(3) Kughanaghanira ivyo mukuŵazga mu Baibolo.

Ntchiwemi kuŵazga Baibolo zuŵa lililose. Ndipouli, Baibolo tikwenera kuliŵazga nga ni nyuzipepara yayi. Tikwenera kupulikiska ivyo tikuŵazga mu Baibolo na kuvigwiliskira ntchito pa umoyo withu wa zuŵa na zuŵa. Kuti timanye vinandi vya Yehova, tikwenera kuŵazga Baibolo na kughanaghanirapo. Mwachiyelezgero, wonani nkhani izo zikusangika mu buku la Tsanzirani Chikhulupiliro Chawo. Kuŵerenga na kughanaghanirapo nkhani za mu buku ili, kungatovwira kuti tiŵe na chithuzi cha ivyo vikachitikiranga ŵanthu awo ŵakuzunulika mu Baibolo. Nkhani izi zingatovwira kuwona malo gha uko vinthu vikachitikira, kupulika chongo cha ivyo vikachitika, kupulika kasungu kawemi, na kuwona umo ŵanthu awo ŵakuzunulika ŵakajipulikiranga. Para tikughanaghanirapo nthena, tipulikiskenge makora nkhani za mu Baibolo ndipo tikhozgekenge chomene. Usange tikugwiliskira ntchito maghanoghano ghithu munthowa iyi apo tikuŵazga na kusambira Baibolo, tisangenge chandulo.

(4) Tiŵe na chiwuravi.

Para ŵanyithu ŵakusuzgika, tikwenera kujipulika nga ndise tikusuzgika. Para tikuchita nthena ndikuti tikulongora chiwuravi. Yehova na Yesu ŵali na chiwuravi, ndipo nase tikwenera kuŵayezga. (Eks. 3:7; Sal. 72:13) Kasi tingaŵa wuli na mtima wachiwuravi? Chinyake icho chingatovwira kuti tiŵe na mtima wa chiwuravi nkhughanaghanira ŵanyithu para ŵasanga na masuzgo. Nyengo zinyake tingaŵa kuti tindakumanepo na suzgo ilo lawira Mkhristu munyithu. Tingajifumba kuti: ‘Kasi suzgo ili liwirenge ine mphanyi najipulika wuli? Kasi mphanyi nakhumba kuti ŵanyane ŵanichitire vichi?’ Para tingaghanaghanirapo mafumbo agha, vitovwirenge kuti tiŵe na mtima wachiwuravi. Nyengo zose Mkhristu wakwenera kulongora mtima wachiwuravi para wakupharazga kweniso para wakuchezga na Ŵakhristu ŵanyake.

(5) Kughanaghanira umo umoyo uzamuŵira mu charu chiphya.

Malemba ghakulongora makora chomene umo umoyo uzamuŵira mu charu chiphya icho Chiuta walayizga. (Yes. 35:5-7; 65:21-25; Chivu. 21:3, 4) Mabuku ghithu nagho ghali na vithuzi vyakutowa ivyo vikulongora umo umoyo uzamuŵira mu charu chiphya. Vithuzi ivi vikutovwira kuwona umo tizamukondwera na umoyo mu charu chiphya. Yehova, Mlengi wa wongo, wakumanya makora kuzirwa kwa maghanoghano ghawemi. Para tikughanaghanira ivyo Yehova walayizga, tilutilirenge kugomezga kuti vizamuchitika nadi, kweniso tiŵenge ŵakugomezgeka kwa iyo nanga ni para tasangana na masuzgo.

Yehova ngwachitemwa, lekani wali kutilenga kuti tighanaghanenge. Ichi ntchawanangwa icho chikutovwira kuti timuteŵetere makora. Ipo zuŵa lililose, tigwiliskirenge ntchito makora maghanoghano ghithu kulongora kuti tikuwonga Yehova, uyo wali kutipa chawanangwa ichi.